Cenjeleni ku “Bena Epikuri”

“Ulya muntu te pa busuma! Aaba ne mibele ishaiwamina. Tapeepa, tanwa imiti ikola, nelyo ukutukana. Na kuba, awamapo na pali bamo abaitunga ukuba Abena Kristu!”

BUSHE mwalyumfwapo bamo balesosa ayo amashiwi pa kupeele nsambu bucibusa bwalubana ubo bapanga? Bushe lintu yabebetwa mu Malembo yatwalilila ukuba cimo cine? Ica kumwenako ca cilonganino ca mu kubangilila ica Bwina Kristu cilasanikila pali uyu mulandu.

Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, umutumwa Paulo asokele icilonganino ca ku Korinti ukuti: “Mwilufiwa: ukubishanya kubi konaule mibele isuma.” Nakalimo Abena Kristu bamo balebishanya mu kupalamisha na bantu abasongelwe ku mano ya buntunse aya ciGriki, ukusanshako na ya bena Epikuri. Bushe abena Epikuri baali ni bani? Mulandu nshi babelele cintiinya ca ku mupashi ku Bena Kristu ba mu Korinti? Bushe kwalibako ababapala ilelo, abo tufwile ukuibakako?—1 Abena Korinti 15:33.

Bushe Abena Epikuri Baali ni Bani?

Abena Epikuri baali bakonshi ba kwa Epikuri uwa mano ya buntunse aya ciGriki, uwaikeleko ukufuma mu 341 ukufika mu 270 B.C.E. Asambilishe ukuti umusamwe e cabako fye atemwa e capulamo mu bumi. Bushe co cipilibulo kuti abena Epikuri baliilekeleshe mu mikalile, ababula ifishinte fya kubatungulula, abaleipoosa mu ncitilo sha museebanya mu kusapika umusamwe ukwa mutatakuya? Ku ca kupapusha, Epikuri tasambilishe abakonshi bakwe ukwikala muli yo nshila! Ukucila, asambilishe ukuti inshila isuma iya kunonkelamo umusamwe kushilimuka, ukushipa, ukuilama, no bulungi. Asumbwile ukusupila umusamwe uubelelela mu bumi, ukucila uwa apo pene kabili uwa muleesha. E co abena Epikuri bafwile bamoneke aba mibele isuma nga twabalinganya kuli abo abalecita imembu ishabipisha.—Linganyeniko Tito 1:12.

Bushe Baapalile Abena Kristu?

Amuba mu cilonganino ca mu kubangilila ica ku Korinti, bushe nga mwalisekelemo mu misango ya bena Epikuri? Bamo pambi bapelulwile ukuti abena Epikuri bali fibusa fisuma ifya Bena Kristu pa mulandu wa mibele yabo iyamoneke ukuba iisuma nga nshi. Mu kulundapo ukuwaminisha umulandu, abena Korinti bafwile balimwene ifyamoneke ngo kupalana pa kati ka fipimo fya bena Epikuri ne fyaba mu Cebo ca kwa Lesa.

Ku ca kumwenako, abena Epikuri tabalecishamo mu kusupila umusamwe. Bakatamike ukusansamushiwa mu muntontonkanya ukucila umusamwe wa ku mubili. Bacindamike icibusa na untu balelya na o ukucila ifya kulya balelya. Abena Epikuri bakeene fye no kuibimba mu fikansa fya calo no kubombela mu bumfisolo. Ifyo cali no kube cayanguka ku Bena Kristu ukutunga ukuti: “Abena Epikuri balipalana sana na ifwe!”

Nangu ni fyo, bushe cine cine abena Epikuri balipalene na Bena Kristu ba mu kubangilila? Nakalya. Abakanshiwe bwino mu maka ya kulingulula baalemona ubupusano ubukalamba. (AbaHebere 5:14) Bushe kuti mwabumona? Natumwensekeshe ifisambilisho fya kwa Epikuri.

Icalubene mu Fisambilisho fya kwa Epikuri

Pa kuti aafwilishe abantu ukucimfya ukutiina imilungu ne mfwa, Epikuri asambilishe ukuti imilungu taisakamana bantu kabili taiyobeka mu milandu ya bantunse. Ukulingana na Epikuri, imilungu te yabumbile fintu, kabili ubumi bwaishileko nge ca mankumanya. Bushe ici tacapinkene apabuuta no kufunda kwa Baibolo ukutila kwaba “Lesa umo,” Kabumba, no kuti alasakamana ifibumbwa fyakwe ifya buntunse?—1 Abena Korinti 8:6; Abena Efese 4:6; 1 Petro 5:6, 7.

Epikuri asambilishe no kuti takwingaba kubwela ku bafwa. Ici kwena, capusene no kusambilisha kwa Baibolo ukwa kubuuka. Na kuba, ilyo umutumwa Paulo alandile pa Areopagi, abena Epikuri bafwile baali pe longo lya bakeene ukusuminishanya na Paulo pa lwa cifundisho ca kubuuka.—Imilimo 17:18, 31, 32; 1 Abena Korinti 15:12-14.

Pambi kuti cabo kuti ulubali lwacilishepo ukuba ulwa busanso mu mano ya buntunse aya kwa Epikuri, e lwacilishepo no kuba ulwa mucenjelo. Ukukanasumina mu kubuuka kwamulengele ukusondwelela ukuti umuntu afwile ukwikala uwa nsansa ukufika apo engapesha mu nshita yakwe iinono pa calo. Nga fintu twamona, itontonkanyo lyakwe talyali lya kuba umubembu lelo, ukucila, alefwaisha ukuipakisha ifya apo pene, apo takwakabe ukubuuka.

E co, Epikuri tasuminishe ulubembu lwa mu bumfisolo pa kusengauka ukwisaseebana uko mu cine cine kwingonaula insansa. Akoseleshe ukucite fintu mu kulinga pa kusengauka ifingafuma mu kucishamo, icipindami na cimbi ku nsansa. Na kabili akoseleshe ukumfwana kusuma na bambi pantu ku ntanshi muli no kumwenamo mu fyo bali no kumucitila pa busuma bwenu. Kwena, ukusengauka imembu sha mu bumfisolo, ukucite fintu mu kulinga, no kupanga ifibusa ni ncitilo shisuma. Kanshi mulandu nshi amano ya buntunse aya kwa Epikuri yabelele aya busanso ku Mwina Kristu? Pantu ukufunda kwakwe kwashimpilwe pa mimwene yakwe iyabule citetekelo iya kuti: “Tulye no kunwa, pantu mailo tukafwa.”—1 Abena Korinti 15:32.

Ca cine, Baibolo ilalanga abantu ifya kwikala aba nsansa pali nomba. Nangu ni fyo, ifunda ukuti: “Ibakileni mu kutemwa kwa kwa Lesa, no kulolelo luse lwa kwa Shikulwifwe Yesu Kristu ulwalola ku mweo wa muyayaya.” (Yuda 21) Ee, Baibolo ikomaila sana pa lwa nshita ya ku ntanshi iya pe na pe, te pali ino nshita ya muleesha. Ukubombela Lesa, e cintu icikalamba ku Mwina Kristu, kabili alasange nsansa no kwikushiwa, lintu atangisha Lesa pa ntanshi. Mu nshila imo ine, ukucila ukutontonkanya fye pa lwa kuisekesha umwine, Yesu abomfeshe amaka yakwe mu kubombela Yehova no kwafwilisha abantu ukwabula akaso. Asambilishe abasambi bakwe ukucitila bambi ifisuma, te mu kuti na bo bakabacitile fisuma, lelo pa mulandu wa kubatemwa mu cine cine. Mu kumfwika, apashimpilwe ifisambilisho fya kwa Epikuri palipusaninineko nga nshi ku buKristu.—Marko 12:28-31; Luka 6:32-36; Abena Galatia 5:14; Abena Filipi 2:2-4.

Ubusanso Bwabamo Umucenjelo

Ku ca kupapusha, nangu line abena Epikuri bakomaile pa kuba uwa nsansa, insansa shabo shalipelebele nga nshi. Pa mulandu wa kubulisha “ukusekelela muli Yehova,” Epikuri aitile ubumi “icilambu cakantuka.” (Nehemia 8:10) Fintu Abena Kristu ba mu kubangilila bali aba nsansa lintu twabalinganyako! Yesu taleeba abantu ukwikalo bumi bwabule nsansa ubwa ukuipusula ifikabilwa mu bumi. Na kuba, ukukonke nshila yakwe e kutungulula ku nsansa ishikalamba.—Mateo 5:3-12, NW.

Nga ca kuti bamo mu cilonganino ca mu Korinti batontonkenye fyo kuti babishanya na basongelwe no kutontonkanya kwa bena Epikuri ukwabula ukubike citetekelo cabo mu busanso, ninshi balilubile. Pa nshita Paulo alelemba kalata wa ntanshi ku bena Korinti, bamo muli bene ninshi balilufya kale icitetekelo mu kubuuka.—1 Abena Korinti 15:12-19.

Bushe Ifisambilisho fya kwa Epikuri E ko Ficili?

Nangu ca kuti ifisambilisho fya kwa Epikuri fyalobele mu mwanda wa myaka uwalenga 4 C.E, e ko bacili abapyana imimwene imo ine iya kuti ifilipo e fyabako fyeka. Aba bantu tabacetekela mu bulayo bwa kwa Lesa ubwa bumi bwa ciyayaya. Nangu ni fyo, bamo pali aba balikwata ifipimo fyasumbukako eyefilya ifya mibele isuma.

Umwina Kristu pambi kuti atunkwa ukulabishanya mu kupalamisha na babe fi, nakalimo ukupelulula ukuti ali ne nsambu sha kubapanga ifibusa pa mulandu wa mibele yabo iisuma. Nangu ni fyo, nelyo tushilefwaya ukuimona nga bacila pali bambi, tufwile ukwibukisha ukuti “ukubishanya kubi” konse—ukusanshako ukwabamo ukusonga kwa mucenjelo—“konaule mibele isuma.”

Amano ya buntunse aya kuti ifilipo e fyabako fyeka nayengilila na mu kukumana kwa kulanshanya pa lwa bukwebo, mu fitabo fya kuisambilishishamo, mu fitabo fya kubelenga, mu mafilimu, mu maprogramu ya pa televishoni, na mu nyimbo. Nangula ishilekoselesha incitilo sha lubembu mu kulungatika, bushe iyi mimwene yabulwe citetekelo kuti yatusonga mu nshila sha mucenjelo? Ku ca kumwenako, bushe kuti twapoosesha amano ku kuisekesha fwe bene ica kuti twalaba kuli bumulopwe bwa kwa Yehova? Bushe kuti twapumbukila ku ‘kulacibondola,’ ukucila “ukupikintika pe mu mulimo wa kwa Shikulu”? Nelyo bushe kuti twalufiwa pa kulatwishika ukulungika kwa fipimo fya kwa Yehova no bunonshi bwa fiko? Tufwile ukuibaka ku kuisansalika kuli bucisenene bwa kulungatika, ulukaakala, no kupupe mipashi e lyo no kuibaka kuli abo abasongwa ne mimwene ya ku calo!—1 Abena Korinti 15:58; Abena Kolose 2:8.

E ico, natulundulule ukubishanya na bantu, ukucilisha abaleumfwila ubutungulushi bwa kwa Yehova no mutima onse. (Esaya 48:17) Icikafumamo, kukoshiwa kwa mibele yesu iisuma. Icitetekelo cesu cikekashiwa. Tukekala aba nsansa te pali ino nshita fye lelo na ku ntanshi, ilyo tuleenekela ubumi bwa muyayaya.—Ilumbo 26:4, 5; Amapinda 13:20.

[Icikope pe bula 24]

Epikuri asambilishe ukuti imilungu taisakamana abantunse

[Abatusuminishe]

Pa kusuminishiwa na The British Museum