Abena Kristu Balabeesha Ubukata Bwa Kwa Yehova
“Ya nsansa amenso yenu pantu yalamona, na matwi yenu pantu yalomfwa.”—MATEO 13:16.
1. Lipusho nshi tuipusha nga twatontonkanya pa fyacitile abena Israele ilyo bamwene Mose aletentemuka Ulupili lwa Sinai?
ABENA Israele abalongene pa Lupili lwa Sinai bali no mulandu usuma uwa kupalama kuli Yehova. Na kuba, alibalubwile mu Egupti ku kuboko kwakwe ukwa maka. Kabili alebapeela ifyo balekabila, ifya kulya na menshi ilyo bali mu matololo. E lyo alengele ukuti bacimfye umulalo wa bena Amaleke uwa basanshile. (Ukufuma 14:26-31; 16:2–17:13) Ilyo abena Israele bapangile nkambi mu matololo pa ntanshi ya Lupili lwa Sinai, batutwime cibi ico kwali ukupanta ne nkuba. Ilyo ici cacitike, bamwene Mose aletentemuka Ulupili lwa Sinai ninshi icinso cakwe cilebeesha ubukata bwa kwa Yehova. Nomba mu nshita ya kuti basunguke no kutootela, abena Israele balifulumwike ilyo bamwene ubukata bwa kwa Yehova. ‘Balitiinine ukupalama kuli [Mose].’ (Ukufuma 19:10-19; 34:30) Mulandu nshi baletiinina ukumona ukubeesha kwa bukata bwa kwa Yehova uwabacitile ifintu ifingi nga nshi?
2. Mulandu nshi nalimo abena Israele batiinine ukumona ubukata bwa kwa Lesa ubo Mose alebeesha?
2 Nalimo icalengele ukuti abena Israele abengi babe no mwenso ni cilya cacitike pa kubala. Ilyo ku mufulo babulilwe icumfwila kuli Yehova no kupanga umutepa wa ng’ombe, alibasalapwile. (Ukufuma 32:4, 35) Bushe balisambilile ku fyo Yehova abasalapwile, kabili bushe balitashishe pa fyo basalapwilwe? Iyo, abengi balifililwe ukucite fyo. Ilyo Mose ali mupepi no kufwa, alandile pali cilya bacitile ilyo bapangile umutepa wa ng’ombe na pa nshita shimbi isho abena Israele babulilwe icumfwila kuli Yehova. Abebele ukuti: “Mwatalamine akanwa ka kwa Yehova Lesa wenu; kabili tamwamutetekele, nangu kuumfwa kwi shiwi lyakwe. Mwaba abatalama kuli Yehova ukutula pa bushiku namwishibe.”—Amalango 9:15-24.
3. Cinshi Mose alecita pa kufimba pa menso?
3 Tontonkanyeni pa fyo Mose acitile ilyo amwene ukuti abena Israele bali no mwenso. Baibolo itila: “Na o Mose ilyo apwo kulanda na bo, afwele pa cinso icifimbo. Lelo Mose alati aleingila ku cinso ca kwa Yehova ku kulanda nankwe alafuule cifimbo, asuka afuma; ilyo alafuma alaeba na bana ba kwa Israele ico aebelwe, e lyo abana ba kwa Israele balamone cinso ca kwa Mose, ukuti naibengeshime nkanda ya cinso cakwe: e lyo Mose alabweseshe cifimbo pa menso yakwe, asuka aingila kabili ku kulanda [na Yehova].” (Ukufuma 34:33-35) Mulandu nshi Mose alefimbila pa menso limo limo? Cinshi twingasambililako kuli ci? Amasuko kuli aya mepusho kuti yatulenga ukumona fintu bucibusa bwesu na Yehova bwaba.
Bapanya Ishuko
4. Cinshi umutumwa Paulo asokolwele pali filya Mose aleifimba icifimbo?
4 Umutumwa Paulo alondolola ukuti icalengele ukuti Mose alefimba pa menso, matontonkanyo ne mitima ya bena Israele. Paulo alembele ukuti: “Abana ba kwa Israele bafililwe ukutontomesha amenso pa cinso ca kwa Mose pa mulandu wa bukata bwa kubalika kwa cinso cakwe . . . Amatontonkanyo yabo yalitalamikwe.” (2 Abena Korinti 3:7, 14) We cintu ulabipa! Abena Israele bantu abo Yehova umwine asalile, kabili alefwaya ukuti bapalame kuli ena. (Ukufuma 19:4-6) Lelo baleshimunuka ukutontomesha amenso pa bukata bwa kwa Lesa ubo Mose alebeesha. Mu nshita ya kuti baipeelesha kuli Yehova ne myeo yabo yonse, ifyo bacitile fyalangile ukuti tabaipeeleshe.
5, 6. (a) Kupalana nshi kwalipo pa baYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo na bena Israele aba mu nshiku sha kwa Mose? (b) Bupusano nshi bwalipo pa baumfwilile Yesu na bashamumfwilile?
5 Ici calipalana ne cacitike mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Pa nshita Paulo asangwike Umwina Kristu, icipingo ce Funde ninshi calipyanikwapo ne cipingo cipya, kabili kawikishanya aali ni Mose Mukalamba Yesu Kristu. Yesu alebeesha ubukata bwa kwa Yehova mu milandile yakwe na mu fyo alecita. Paulo alembele pali Yesu wabuushiwa ukuti: “Wene e kubeeka kwa bukata [bwa kwa Lesa] kabili e cipasho cilya cine fye ica musango wakwe.” (AbaHebere 1:3) We shuko ubusuma abaYuda bakwete! Balekutika ku fyebo fya mweo wa muyayaya ifyo Umwana wa kwa Lesa alelanda! Ku ca bulanda, abengi abo Yesu ashimikileko tabamumfwilile. E ico Yesu ayambwile ukusesema kwa kwa Yehova ukulanda pali bena. Ukupitila muli kasesema Esaya Yehova asobele ukuti: “Pantu imitima ya aba bantu yalikunkuma, na matwi yabo yalomfwa no kwankula iyo, kabili nabashibatika amenso yabo; ukuti bemona ku menso yabo nangu kuumfwa ku matwi yabo no kwiluka ku mitima yabo no kupilibuka, no kuti mbaposhe.”—Mateo 13:15; Esaya 6:9, 10.
6 Paali ubupusano ubukalamba pa baYuda na basambi ba kwa Yesu. Yesu asosele ulwa basambi bakwe ukuti: “Ya nsansa amenso yenu pantu yalamona, na matwi yenu pantu yalomfwa.” (Mateo 13:16) Abena Kristu ba cine balafwaisha ukwishiba Yehova no kumubombela. Balatemwa sana ukucita ukufwaya kwakwe ukulingana ne fyo kwasokololwa mu Baibolo. Icafumamo ca kuti, Abena Kristu abasubwa balabeesha ubukata bwa kwa Yehova mu mulimo wabo uwa cipingo cipya, kabili ifi fine e ficita na ba mpaanga shimbi.—2 Abena Korinti 3:6, 18.
Ico Imbila Nsuma Yafimbilwa
7. Cinshi tushipapila abantu abengi nga bakaana ukukutika ku mbila nsuma?
7 Nge fyo twasambilila, abena Israele abengi abaliko pa nshita ya kwa Yesu na Mose balikeene ishuko lisuma ilyo bapeelwe. Cimo cine ecicitika na ku bantu muno nshiku. Abengi balakaana imbila nsuma iyo tubila. Tatupapa nga bakaana. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Awe, imbila nsuma iyo tubila nga yafimbwa, ninshi ku baleloba e ko yafimbwa, muli abo lesa wa bwikashi buno apofwisha amatontonkanyo ya bashasumina.” (2 Abena Korinti 4:3, 4) Satana alesha na maka ukufisa imbila nsuma, lelo na bantu bene na bo balafimba ifinso fyabo ico tabafwaya kumona.
8. Ni mu nshila nshi abengi bapofwishiwa no kukanaishiba, kabili kuti twasengauka shani ukuba nga bena?
8 Amenso ya mampalanya aya bengi yalipofula ico tabaishiba imbila nsuma. Baibolo ilanda pa nko ukuti ‘amatontonkanyo yabo yaba mu mfifi, kabili balipaatuka ku bumi bwa kwa Lesa, pa mulandu wa kukanaishiba ukwaba muli bene.’ (Abena Efese 4:18) Paulo alishibe sana Amalango ilyo ashilaba Umwina Kristu. Na lyo line, alipofwishiwe no kukanaishiba ica kuti alepakasa icilonganino ca kwa Lesa. (1 Abena Korinti 15:9) Lelo, Yehova alisokolwele cine kuli wena. Paulo alondolola ukuti: “Umulandu nabelelwo luse ni co muli ine ne wapulamo Kristu Yesu alangilemo ukushishimisha kwakwe konse ku kube cipasho kuli bonse abakulamutetekela ku kuba no bumi bwa muyayaya.” (1 Timote 1:16) Ukupala Paulo, abengi abalekaanya icine ca kwa Lesa nomba balamubombela. E mulandu wine cacindamina ukuti tuletwalilila ukushimikila ku bantu abatukaanya. Kanshi ilyo tusambilila Icebo ca kwa Lesa lyonse no kwishiba ifyalembwamo, tulacingililwa ku kucita ififulwisha Yehova mu kukanaishiba.
9, 10. (a) Bushe abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo balangile shani ukuti tabafwaya kusambilila no kwaluka? (b) Bushe paliba ukupalana pa baYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo na Kristendomu wa muno nshiku? Londololeni.
9 Abengi tabeshiba ifya ku mupashi bwino bwino pantu tabafwaya kusambilila no kwaluka. AbaYuda abengi balikeene Yesu na masambilisho yakwe pantu baobelwe fye mu kukonka Amafunde ya kwa Mose. Lelo, kwali bamo abalesumina. Ku ca kumwenako, ilyo Yesu abuushiwe, ‘ibumba likalamba ilya bashimapepo lyatendeke ukunakila ku citetekelo.’ (Imilimo 6:7) Nomba pa baYuda abengi Paulo alembele ukuti: “Ukufika kuli buno bushiku lyonse ilyo amabuuku ya kwa Mose yabelengwa, icifimbo cifimba ku mitima yabo.” (2 Abena Korinti 3:15) Paulo afwile alishibe ifyo Yesu asosele ku ntungulushi sha mapepo isha baYuda, Yesu atile: “Imwe mufwayafwaya mu Malembo, pantu mutontonkanyo kuti muli yene e mo mukakwatila ubumi bwa muyayaya; kabili aya yene e yanshimiko bunte.” (Yohane 5:39) Amalembo balefwayafwayamo nga yalibafwile ukwiluka ukuti Yesu e Mesia. Lelo, abaYuda baletontonkanya fye ifyabo ica kuti nangu fye Mwana wa kwa Lesa uwalecite fipesha amano alifililwe ukubanashanasha.
10 E ficitika na ku bengi ababa mu Kristendomu pali nomba. Ukupala abaYuda ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, “ukupimpa kwa kuli Lesa kwena balikwata; lelo te kupimpa umwabela ukwishiba kwine kwine.” (Abena Roma 10:2) Nangu ca kuti bamo balasambilila Baibolo, tabafwaya ukusumina mu fyo ilanda. Balakaana ukusumina ukuti Yehova asambilisha abantu bakwe ukupitila mu Bena Kristu basubwa abapanga ibumba lya musha wa cishinka kabili uwashilimuka. (Mateo 24:45) Lelo, ifwe twalishiba ukuti Yehova alasambilisha abantu bakwe, kabili panono panono baleshibilako icine pali Lesa. (Amapinda 4:18) Twaliba ne shuko lya kwishiba ukufwaya kwa kwa Yehova pantu twalisumina ukuti abe kasambilisha wesu.
11. Ukusumina mu fyo abantu abene batemwa kwalenga shani icine ukubelama kuli bena?
11 Bambi balipofwishiwa pantu basumina fye mu fyo batemwa abene. Calisobelwe ukuti abantu bamo bakalapumya abantu ba kwa Lesa no bukombe babila ubwa kubapo kwa kwa Yesu. Umutumwa Petro alembele ukuti: “Umwabela ukufwaya kwabo, baluba ici cishinka,” icishinka ca kuti Lesa alekele kube Ilyeshi pa calo mu nshiku sha kwa Noa. (2 Petro 3:3-6) Ukupalako, abaitunga ukuba Abena Kristu balishiba sana ukuti Yehova wa luse, wa cikuuku, kabili alelela; lelo balalaba nelyo ukukanasumina ukuti alakanda abafwile ukukandwa. (Ukufuma 34:6, 7) Abena Kristu ba cine bena balipoosako sana amano ku kwishiba amasambilisho ya mu Baibolo.
12. Bushe abantu bapofushiwa shani ku fishilano?
12 Abengi abaya ku mapepo balipofushiwa ku fishilano. Yesu asosele kuli bashimapepo ba mu nshiku shakwe ukuti: “Namusangule cebo ca kwa Lesa ica fye pa mulandu wa cishilano cenu.” (Mateo 15:6) Ilyo abaYuda bafumine muli bunkole mu Babiloni, balibweseshe ukupepa kwa cine lelo bashimapepo baishileba ne cilumba kabili baleilungamika. Tabalecindika Lesa pa mitebeto yabo, yasangwike fye iya cishilano. (Malaki 1:6-8) Pa nshita Yesu ali pe sonde, bakalemba na baFarise balilundileko amafunde ayengi ku Mafunde ya kwa Mose. Yesu abetile ukuti ba bumbimunda pantu bafililwe ukwiluka icishinte cacindama apa shimpilwe Amafunde. (Mateo 23:23, 24) Abena Kristu ba cine balingile ukucenjela pa kuti tabalekele amafunde ya bantu ukubapumbula ku kupepa kwa cine.
‘Ukumona Uushimoneka’
13. Ni mu nshila nshi shibili umo Mose amwenene ubukata bwa kwa Lesa?
13 Mose aipwishe ukumona ubukata bwa kwa Lesa ilyo ali pa lupili, kabili alimwene ukubengeshima kunono ukwa bukata bwa kwa Yehova. Ilyo aleingila mwi hema, talefimbana icifimbo. Mose ali muntu wa citetekelo cakosa kabili alefwaisha ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Nangu ca kuti alipeelwe ishuko lya kumona ukubengeshima kunono ukwa bukata bwa kwa Yehova, kuti twatila Mose kale kale alimwene Lesa na menso yakwe aya citetekelo. Baibolo itila Mose “atwalilile ukushangila ngo umona Uushimoneka.” (AbaHebere 11:27; Ukufuma 34:5-7) Alebeesha ubukata bwa kwa Lesa pa cinso cakwe icalebengeshima e lyo na mu fyo alebombesha na maka ukwafwa abena Israele ukwishiba Yehova no kumubombela.
14. Bushe Yesu amwene shani ubukata bwa kwa Lesa, kabili cinshi atemenwe ukucita?
14 Ilyo Yesu ali ku muulu, alimwene ubukata bwa kwa Lesa pa myaka ishishibantu, ninshi imyulu ne calo tafilapangwa. (Amapinda 8:22, 30) Pali iyi nshita yonse, Yehova Lesa na Yesu bali ifibusa ifyatemwana nga nshi. Yehova Lesa alitemenwe sana ili beli ku cibumbwa conse. Yesu na o alitemenwe sana Lesa Uwa mupeele ubumi. (Yohane 14:31; 17:24) Wishi no Mwana balitemwanene icine cine. Ukupala Mose, Yesu na o alitemenwe sana ukulabeesha ubukata bwa kwa Yehova mu fyo alesambilisha.
15. Ni mu mano nshi Abena Kristu batontomesha pa bukata bwa kwa Lesa?
15 Ukupala Mose na Yesu, Inte sha kwa Lesa isha muno nshiku shilatontomesha sana pa bukata bwa kwa Yehova. Tabakaana imbila nsuma ya bukata. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ilyo kwaba ukupilibukila kuli Yehova [ku kucito kufwaya kwakwe], icifimbo cilafimbulwa.” (2 Abena Korinti 3:16) Tulabelenga Amalembo pantu tufwaya ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Twalicindamika ubukata ubo Umwana wa kwa Yehova kabili Imfumu yasubwa, Yesu Kristu, abeesha, kabili tulamupashanya. Ukupala Mose na Yesu, twalipeelwa umulimo uwa kusambilisha bambi pali Lesa wa bukata uo tupepa.
16. Busuma nshi tuipakisha pa mulandu wa kwishiba icine?
16 Yesu apepele ukuti: “Ndemulumbanya apabuuta, mwe Tata, . . . pantu mwalifisa ifi fintu ku ba mano na bacenjela no kufisokolwela ku tunya.” (Mateo 11:25) Yehova alalenga abantu bafumaluka kabili abaicefya ukumwishiba no kwishiba ukufwaya kwakwe. (1 Abena Korinti 1:26-28) Tulacingililwa na wena, kabili alatusambilisha ukuti tube aba nsansa no kulaipakisha sana ubumi. Kanshi inshita yonse natuleesha na maka ukupalama kuli Yehova no kulamutootela pali fyonse ifyo atupeela ifitwafwa ukumwishiba bwino.
17. Cinshi cingatwafwa ukwishiba bwino imibele ya kwa Yehova?
17 Paulo alembele Abena Kristu basubwa ukuti: “Ifwe bonse, pa kubeeka nga mu cilola ubukata bwa kwa Yehova ku menso ayafimbulwa, tusangulwa aba cipasho cimo cine ukufuma ku bukata no kuya ku bukata.” (2 Abena Korinti 3:18) Nampo nga twakwata isubilo lya ku muulu nelyo ukwikala pano isonde, nga twaishiba bwino Yehova ne mibele yakwe ukulingana ne fyo yasokololwa mu Baibolo e lyo tumupashanya sana. Nga ca kuti twatontonkanya pa fyo Yesu acitile, ubutumikishi bwakwe, na masambilisho yakwe, tukalapashanya sana imibele ya kwa Yehova. Ala tulatemwa nga nshi ukwishiba ukuti ilyo tucite fyo tulalumbanya Lesa wesu, uo ubukata bwakwe tufwaisha ukulabeesha!
Bushe Muleibukisha?
• Mulandu nshi abena Israele batiinine ukulolesha ubukata bwa kwa Lesa ubo Mose alebeesha?
• Ni mu nshila nshi imbila nsuma ‘yafimbilwe’ mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo? Nga muno nshiku?
• Bushe tubeesha shani ubukata bwa kwa Lesa?
[Icikope pe bula 19]
Abena Israele balitiinine ukulolesha icinso ca kwa Mose
[Ifikope pe bula 21]
Ukupala Paulo, abantu abengi abalekaanya icine nomba balabombela Lesa
[Ifikope pe bula 23]
Ababomfi ba kwa Yehova balatemwa sana ukubeesha ubukata bwakwe