Bushe ‘Mulasunga Amano Yene Yene’?
ULUSHIMI lumo lutila, kwali umulumendo umupiina uwaleikala mu mushi uwali ukutali. Abantu balemuseka pantu balemumona kwati taletontonkanya bwino. Abantu nga baya mu kutandala muli uyu mushi abekala mushi bamo balemuseka pa menso ya babiye. Balemutambika amakobili yabili, iikalamba yali iya silfere e lyo iinono yali iya golde kabili yali iyaumo mutengo ukucila iya silfere. Abantu baleeba umulumendo abati, “Salapo iyo ulefwaya!” Umulumendo alesalapo ikobili lya silfere no kubutuka abutuka.
Bushiku bumo uwaile mu kutandala muli uyu mushi aipwishe umulumendo ati, “Bushe walishiba ukuti ikobili lya golde lyalyuma umutengo ukucila ilya silfere?” Umulumendo alimwentwile e lyo atila, “Ee nalishiba.” Umweni amwipwishe ati, “Mulandu nshi usendela ikobili lya silfere? Nga wasenda ilya golde walakwata indalama ishingi ukucila isho walakwata nga wasenda ilya silfere!” Lelo umulumendo atile, “Nomba nga nasenda ilya golde abantu bakaleka ukuteya na ine ici cangalo. Bushe namwishiba ifyo amakobili ayo mpoka yafulile?” Umulumendo uwa muli ulu lushimi alilangile ukuti alikwete amano yene yene.
Baibolo itila: “Sunga amano yene yene no kulingulula, e lyo ukenda umutende mu nshila yobe, kabili tawakaipunune.” (Amapi. 3:21, 23) Kanshi nga twaishiba ifyo “amano yene yene” yaba ne fyo twingayabomfya kuti twacingililwa. Na kabili kuti yatwafwa ukutwalilila ukuba ifibusa fya kwa Yehova, kabili ‘tatwakaipunune.’
BUSHE AMANO YENE YENE NI FINSHI?
Amano yene yene yalipusana no kwishiba no mucetekekanya. Umuntu uwaishiba fimo alakwata ifishinka pali ifyo fintu. Umuntu uwa mucetekenya aleshiba ifyo icishinka cimo campene ne cibiye. Umuntu uwa mano alabomfya ukwishiba pamo no mucetekenya pa kucita ifintu fimo.
Ku ca kumwenako, umuntu kuti abelenga no kwishiba ifyaba mu citabo ca Bushe Cinshi Baibolo Isambilisha? mu nshita fye iinono. Ilyo mulemutungulula isambililo lya Baibolo, kuti aleyasuka fye bwino. Kuti atendeka no kulongana no kulayasukapo bwino. Ifi fyonse kuti fyalanga ukuti alelunduluka mu fya kwa Lesa, lelo bushe cilepilibula ukuti nanonka amano? Awe. Nalimo kuti capilibula fye ukuti aleshiba bwangu ifintu. Nomba nga alebomfya ukwishiba no mucetekenya mu nshila iisuma, e lyo enganonka amano. Nga ca kuti ifyo apingulapo filelanga ukuti acitontonkanyapo ilyo ashilapingula, ninshi alelanga ukuti nakwata amano yene yene.
Pali Mateo 7:24-27 Yesu alandile icilangililo ca baume babili abakuulile amayanda. Yesu atile umo pali aba baume ali “uwacenjela.” Apo uyu mwaume aletontonkanya pa fingacitika ku ntanshi, akuulile ing’anda yakwe pa mwalala. Alimwenene kabela ifyali no kucitika ku ntanshi kabili alicitile ifyali no kucingilila ing’anda yakwe. Taletontonkanya ukuti ali no kupoosa indalama ishinono nelyo ali no kupwisha bwangu ukukuula nga akuula pa mucanga. Alitontonkenye pa fyali no kucitika nga ca kuti akuulile ing’anda yakwe pa mucanga. Kanshi ilyo mulamba aishile no mwela wakuukile no kupuma pa ng’anda yakwe, ing’anda tayawile. Inga fwe finshi twingacita pa kukwata amano yene yene no kuyasunga?
KUTI MWACITA SHANI PA KUKWATA AMANO YENE YENE?
Ica kubalilapo, pali Mika 6:9 patila: ‘Umuntu wa mano akatiina ishina lya kwa Lesa.’ Ukutiina ishina lya kwa Yehova cipilibula ukumucindika. Cipilibula ukucindika ifyo ishina lyakwe limininako ukubikako fye na mafunde yakwe. Pa kucindika umuntu kano mwaishiba ifyo afwaya. Nga mwaishiba, lyena kuti mwamucetekela, kuti mwasambililako kuli ena kabili kuti mwalamupashanya. Nga ca kuti tuletontonkanya pa fyo bucibusa bwesu naYehova bwingaba nga twacita fimo, kabili nga tulekonka amafunde yakwe ilyo tulepingula pa fintu, ninshi tukaba na mano yene yene.
Ica bubili, pa Amapinda 18:1 patila: “Uuitalusha ku banankwe afwaya fye ukucita ifyo umwine atemenwe; tafwaya ukupandwa amano.” Nga tatucenjele kuti twaitalusha kuli Yehova na ku bantu bakwe. Kanshi tulingile ukulaba pamo na batiina ishina lya kwa Lesa kabili abacindika amafunde yakwe pa kuti tatuitalwishe kuli ena na ku bantu bakwe. Tulingile ukulalongana pa Ng’anda ya Bufumu no kulayampana na ba bwananyina lyonse. Ilyo tulelongana, tulingile ukulabikako sana amano pa kuti tuleumfwikisha ifyo tulesambilila.
Na kabili nga ca kuti tuleeba Yehova fyonse mwi pepo, tukaba ifibusa fyakwe. (Amapi. 3:5, 6) Nga tulebika amano ku fyo tulebelenga mu Baibolo na mu mpapulo isho icilonganino ca kwa Yehova citupekanishisha, tukalailuka ifyo bucibusa bwesu na Yehova bwingaba nga twacita fimo kabili tukalapingula bwino ifya kucita. Na kabili tufwile ukulakonka ifyo abakalamba mu fya kwa Lesa baletufunda. (Amapi. 19:20) Nga tulecita ifi, tukaba na mano yene yene.
BUSHE KUTI YAYAFWA SHANI ULUPWA LWANDI?
Amano yene yene kuti yacingilila indupwa. Ku ca kumwenako, Baibolo ikoselesha abakashi ukuba na “katiina” ku balume babo. (Efes. 5:33) Finshi umulume engacita pa kuti umukashi alemucindika? Nga ca kuti umulume alepatikisha umwina mwakwe ukulamucindika, umukashi wakwe takatwalilile ukumucindika lelo akalamucindika fye nga e po ali pa kuti fye belapusana. Kanshi umulume alingile ukutontonkanya pa fingalenga umukashi wakwe alamucindika nampo nga e po ali nelyo nga talipo. Nga ca kuti umulume alelanga ukuti alikwata ifisabo fya mupashi wa mushilo pamo nga ukutemwa ne cikuuku, umwina mwakwe akalamucindika. Kwena, umukashi Umwina Kristu alingile ukulacindika umwina mwakwe lyonse.—Gal. 5:22, 23.
Na kabili Baibolo itila umulume alingile ukutemwa umukashi wakwe. (Efes. 5:28, 33) Nalimo umukashi kuti atontonkanya ukutila pa kuti umulume atwalilile ukumutemwa, alingile ukulamufisa fimo ifyabipa ifyo alemona ukuti umulume talingile ukwishiba. Bushe umukashi wa musango uyu, aliba na mano yene yene? Bushe umulume akacita shani nga aishiba ukuti umukashi wakwe alemufisa fimo? Bushe akamutemenwako? Awe, kuti cakosela umulume ukutemwa umwina mwakwe. Lelo nga ca kuti aeba umwina mwakwe pa nshita iyalinga, umulume wakwe kuti amutasha pa bufumacumi bwakwe kabili kuti amutemenwako.
Ifyo mucita pa kusalapula abana benu pali ino nshita fikakuma ifyo mukalalanshanya nabo nga bakula
Abana balingile ukulaumfwila abafyashi babo kabili abafyashi bafwile ukulasalapula abana babo ukulingana no kusalapula kwa kwa Yehova. (Efes. 6:1, 4) Bushe ici cilolele mu kuti abafyashi balingile ukupangila umwana wabo amafunde ayengi aya kukonka? Kwena abafyashi tabalingile ukulaeba fye abana babo amafunde aya kukonka pa ng’anda nelyo ifyo bakabakanda nga tabakonkele amafunde. Lelo bafwile ukubeba ne co balingile ukulakonkela amafunde.
Ku ca kumwenako, finshi abafyashi balingile ukucita nga ca kuti umwana asaalula bawishi nelyo banyina? Kwena abafyashi nga bayangufyanya ukukalipila umwana nelyo ukumukanda, nalimo kuti bamumfwisha isoni nelyo kuti bamulenga aikala tondolo. Lelo mu mutima kuti akalipa, ne ci kuti calenga alaitalusha ku bafyashi bakwe.
Abafyashi abalefwaya ukuba na mano yene yene balatontonkanya pa nshila basalapwilamo abana ne fyo abana bakaba ku ntanshi. Abafyashi tabalingile ukukalipa bwangu pa mulandu fye wa kuti umwana acita fimo ifyabipa. Nalimo ico bengacita kufwaya inshita iyalinga no kulondolwela umwana wabo ukutila Yehova afwaya ukuti alecindika abafyashi bakwe pa kuti ifintu filemuwamina. Lyena uyu mwana nga alecindika abafyashi bakwe, akeshiba ukuti alecindika Yehova. (Efes. 6:2, 3) Abafyashi nga balesalapula abana muli iyi nshila, kuti babafika pa mutima. Na kabili umwana akamona ukuti balimutemwa ne ci cikalenga akalebacindika. Nga caba ifi, umwana takaletiina ukweba abafyashi bakwe ubwafya akwete pa kuti bamwafwe.
Abafyashi bamo balafilwa ukusalapula umwana wabo pa mulandu wa kuti balatiina ukumukalifya. Bushe umwana wa musango uyu akaba shani nga akula? Bushe akalatiina Yehova no kwishiba ubusuma bwaba mu kukonka amafunde ya kwa Lesa? Bushe akeshiba Yehova nelyo akaitalusha kuli ena?—Amapi. 13:1; 29:21.
Kabasa aleshiba ifyo alefwaya ukubasa ilyo ashilatendeka no kubasa. Tatendeka fye ukubasa no kwenekela ukuti alabasa icintu icisuma. Abafyashi ababa na mano yene yene balapoosa inshita iikalamba ukusambilila no kucita ifyo Yehova afwaya, ne ici cilenga baba na katiina kwi shina lyakwe. Apo tabaitalusha kuli Yehova na ku cilonganino cakwe, balaba na mano yene yene kabili balayabomfya ilyo balesalapula abana babo.
Cila bushiku kulaba ifintu ifyo tupingulapo ifingatukuma ku ntanshi. Mu nshita ya kwangufyanya ukupingula pa fintu, tulingile ukutekanya no kutontonkanyapo ilyo tushilapingula ifya kucita. Tulingile ukutontonkanya sana pa fingafumamo nga tatupingwile bwino pa fintu. Na kabili tufwile ukukonka ubutungulushi bwa kwa Yehova no kubomfya amano ayaba mu Cebo cakwe. Nga twacita ifi, ninshi tulesunga amano yene yene kabili tukaba no mweo.—Amapi. 3:21, 22.