Ifyo Mwingacingilila Abana Benu Ukubomfya Amano ya Bulesa

CILA bushiku imibili yesu ilasanswa. Ifwile ukucincintila utushishi tushaifulila utulenga amalwele. Icawamako fye ca kuti fwe bengi twafyalwa na maka yacingililo mubili ku malwele. Ayo maka yalatucingilila ku malwele ayengi ayambukila.

Abena Kristu na bo bene bafwile ukulwisha amano yalubana ayapusana na malembo kabili bafwile ukulwisha umupatikisha wa kucita ifintu ifingonaula bumupashi bwabo. (2 Abena Korinti 11:3) Tukabila ukucingililwa lwa ku mupashi pa kuti tucincintile ukusanswa tusanswa lyonse mu kutontonkanya kwesu na mu mitima.

Ubucingo bwa musango yo ubwa ku mupashi bulakabilwa sana ku bana besu pa kuti bacincitile umupashi wa pano calo, pantu tabafyalwa na bo. (Abena Efese 2:2) Ilyo abana balekula, calicindama sana abafyashi ukubafwa ukulundulula amaka yabo aya kuicingilila. Bushe ubo bucingo kuti bwafuma kwi? Baibolo ilondololo kuti: “Yehova e upeela amano; . . . no kubako mwenda ababile bakwe.” (Amapinda 2:6, 8) Amano ya bulesa kuti yacingilila abacaice, nakaana nga te ifyo, kuti batendeka ukwangala ne fibusa fyabipa, ukukonkelesha ifyo ifibusa filecita, nelyo ukuipoosa mu kwangala kwabipa. Bushe abafyashi kuti bakonka shani ubutungulushi bwa kwa Yehova no kusambilisha abana amano ya bulesa?

Ukufwaya aba Kwangala na bo Abakuula

Ca cine, abacaice bafwaya ukwangala na bacaice banabo, lelo ukulayangala fye na baice banabo te kuti kubalenge ukulundulula amano ya bulesa. Amapinda yatusoka ukuti: “Ubupumbu bwakakatila ku mutima wa mwaice.” (Amapinda 22:15) Lelo, bushe abafyashi bamo bayafwilisha shani abana babo ukubomfya amano ya bulesa pali uyu mulandu wa kusala ifibusa?

BaDona abafyashi abaume batile: “Abana besu abaume balepoosa sana inshita ne fibusa fyabo ifya mushinku wabo, lelo ilingi line baleangalila pa ng’anda pa mwesu ninshi na ifwe e po tuli. Twalitemenwe ukupokelela bantu mu ng’anda yesu, kanshi ilingi line abacaice abengi baleisa kabili twalebapeela ne fya kulya. Twali aba nsansa ukushipikisha ku congo caleba mu ng’anda pa kuti fye abana besu bakwate icifulo cacingililwa umo bengaipakisha ukwangala.”

BaBrian na baMary abakwata abana batatu abasuma balanda fye mu bufumacumi ukuti ukubakansha takwaba lyonse ukwayanguka. Balondololo kuti: “Mu cilonganino cesu, mwali fye abacaice abanono aba kwangala no mwana wesu Jane. Lelo, alikwete umunankwe umo Susan, umwaice wa bucibusa kabili uwa nsansa. Lelo, abafyashi bakwe bena balemutekelesha ukucila ifwe. Susan alisuminishiwe ukufika pa nga’nda ubushiku ukucila ifyo twalesuminisha Jane. Alisuminishiwe ukufwala amasiketi ayepi, ukukutika ku nyimbo shabipa no kutamba amafilimu yabipa. Pa nshita ntali, Jane alifililwe ukumfwikisha umulandu twalemukaanisha ukucite fi. Aletontonkanya ati abafyashi ba kwa Susan bali abasuma, lelo ifwe aletumona nga bayafya icine cine. Ilyo fye Susan aali mu bwafya e lyo Jane ailwike ukuti filya twalemukaanya twalecita fye bwino. Twaliba aba nsansa nga nshi ukuti twalikoselepo ukweba Jane ifyo twasumine ukuti e fyali ifyawama kuli wena.”

Ukupala Jane, abacaice abengi balimona ifyo cacindama ukwipusha abafyashi babo pa kusale fibusa. Amapinda yatila: “Uwa kutwi uumfwo kwebaula kwa mweo akekala mu kati ka ba mano.” (Amapinda 15:31) Amano ya bulesa yatungulula abacaice ukufwaya aba kwangala na bo abakuula.

Ukucincintila Ukufwaya Ukukonkelesha Bambi

Nga muleangala no muntu, ninshi wakulamukonkelesha. Cila bushiku abana besu balasanswa no kufwaya ukucita ifyo bambi bacita. Apo ilingi line abacaice bafwaya ukuti abanabo babatemwe, ukukonkelesha bambi kuti kwalenga batendeka ukucita ifyo aba mu calo bamona ukuti e fisuma.—Amapinda 29:25.

Baibolo itucinkulako ukuti “icalo cileya no lunkumbwa lwa ciko.” (1 Yohane 2:17) Kanshi, abafyashi tabafwile ukusuminisha abana babo ukusongwa sana ne fyo aba pano calo bamona ifintu. Kuti bayafwa shani abana babo ukutontonkanya mu nshila ya Bwina Kristu?

BaRichard batila: “Umwana wandi umwanakashi alefwaya lyonse ukufwala ifyo abacaice bambi balefwala. Lelo mu kutekanya twalanshenye nankwe ubusuma no bubi bwaba mu fyo alombele fyonse. Nangu fye mafashoni ayo twamwene ukuti tayali ayabipa, twakonkele ukufunda twaumfwile imyaka imo ku numa ukwa kuti, ‘Umuntu wa mano tabalilapo ukufwala amafashoni ayapya, na kabili tashala mu mafashoni aya kale sana.’”

BaPauline abafyashi abanakashi bayafwile abana ukucincintila ukukonkelesha bambi mu nshila imbi. Bebukisha ukuti: “Lyonse naleishiba ifyo abana bandi batemwa kabili ilingi line naleya ku muputule wabo uwa kusendamamo no kulanda na bo. Ukulanshanya sana na bo kwalengele ukuti ndebafwa mu fyo bafwile ukumona ifintu fimo no kulenga baletontonkanya pa nshila imbi iya kucitilamo ifintu.”

Abana lyonse fye bakulafwaya ukukonkelesha bambi, e co abafyashi ukwabula no kutwishika bakatwalilila ‘ukuwisha amatontonkanyo ya ku calo’ no kwafwa abana babo ukutwala amapange yabo ‘muli bunkole, ku kunakila Kristu.’ (2 Abena Korinti 10:5) Lelo pa ‘kuba no mute wa kupepa,’ abafyashi na bana bakakoshiwa ukubombela pamo uyu mulimo wacindama.—Abena Roma 12:12; Amalumbo 65:2.

Ukwangala Kwaba no Longolo lwa Maka

Ukwangala e cintu ca butatu ico nalimo abafyashi bengasangamo ubwafya ukutungulula abana babo. Abana balitemwa ukwangala. Abengi abakulileko na bo balafwaisha umusamwe. (2 Timote 2:22) Lelo nga baleangala fye umo balefwaila, kuti baonaika lwa ku mupashi. Ilingi line ubwafya bwaba mu misango ibili.

Intanshi, mu kwangala ukwingi mwaba fye umupashi wa ku calo uwabipa. (Abena Efese 4:17-19) Lelo, ukwangala lyonse kumoneka ukusuma sana kabili abana kuti bafwaya fye ati kano na bo baleangalako. Ici cilaleta ubwafya sana ku bacaice, abo nalimo bashingamona ububi bulimo.

Ica bubili, inshita bonawila ku kwangala na yo kuti yaleta ubwafya. Kuli bamo, ukwangala kulaba e cintu cacindama mu bumi, ukubasendela sana inshita no kubanasha sana. Amapinda yatusoka ukuti “ukulyo buci ubwingi te cisuma.” (Amapinda 25:27) E cimo cine no kwangala sana, kuti kwalenga twaleka ukufwaisha ukulya ica kulya ca ku mupashi kabili kuti kwalenga twaba no bunang’ani bwa kutontonkanya. (Amapinda 21:17; 24:30-34) Ukuipoosa sana mu fya calo kuti kwalenga abacaice bafilwa ukwikatisha ku “bumi ubwine bwine,” umweo wa muyayaya mu calo cipya ica kwa Lesa. (1 Timote 6:12, 19) Finshi abafyashi baacita pali ubu bwafya?

BaMari Carmen abakwata abana batatu abanakashi, basosele ukuti: “Twalefwaya abana besu ukuipakisha ukutuusha no kwangala kusuma. E ico lyonse twaleya mu kwangala ngo lupwa, e lyo na kabili baleba sana pamo ne fibusa fyabo ifya mu cilonganino. Lelo twalelinga ukwangala. Nangu ca kuti ukwangala kusuma, tatwakubikile pa ntanshi, pantu takwacindama sana. Abana besu basambilile ukubomba pa ng’anda, ku sukulu na mu cilonganino.”

BaDon na baRuth na bo balepekanyako inshita yalinga iya kwangala lyonse. Balondolola ukuti: “Pa Cibelushi lyonse fye bwali e bushiku bwa lupwa lwesu ubwa kuba pamo. Twalebombako ubutumikishi bwa mwi bala ulucelo, akasuba twaleya mu kowa, icungulo twalelya ifya kulya ifisuma sana.”

Ukulandapo kwa aba bafyashi kwalanga ubucindami bwa kulinga ukwangala no kwangala fye inshita iyalinga mu mikalile ya Mwina Kristu.—Lukala Milandu 3:4; Abena Filipi 4:5.

Tetekeleni Yehova

Kwena palapita imyaka iingi pa kulundulula ubucingo bwa ku mupashi. Takwaba umuti wa mano ya bulesa, uwa kuti abana nga banwa apo pene bacetekela Shibo wa ku muulu. Lelo, abafyashi bafwile ‘balebakusha mu kusalapula no kukonkomesha kwa kwa Yehova.’ (Abena Efese 6:4) Ukutwalilila ‘ukubakonkomesha,’ kwalola mu kuti bafwile ukwafwa abana ukumona ifintu mu nshila Lesa afimwenamo. Ni shani abafyashi bengacite fyo?

Isambililo lya Baibolo ilya lupwa ilya lyonse e lingabafwa ukutunguluka. Isambililo ‘lilashibula amenso ya bana pa kuti bamone ifipesha amano mu malango ya kwa Lesa.’ (Amalumbo 119:18) BaDiego balicindike isambililo lya lupwa ne ci cayafwile abana babo ukupalama kuli Yehova. Batila: “Nalepekanya bwino sana isambililo. Ilyo nalesapika mu mpapulo shilanda pa Malembo, naleumfwikisha bwino bwino ifyalandwa pa bantu balembwa mu Baibolo ica kuti natendeka ukubamona fye kwati bacili aba mweo. Nakoseleshe abana ukuba ne mibele nga ilya iya bantu ba busumino. Ici calengele abana bandi ukulaibukisha bwino ifintu ifiteemuna Yehova.”

Abana balasambilila na mu lyashi fye. Mose akonkomeshe abafyashi ukulanda pa fyebo fya kucinkula ifya kwa Yehova ‘pa kwikala mu mayanda yabo na pa kwenda mu nshila na pa kulaala na pa kubuuka.’ (Amalango 6:7) Umufyashi umo umwaume alondolwele ati: “Umwana wandi talanda bwangu ifili ku mutima na fintu aleumfwa pa fintu fimo. Ilyo twaya tuleololako amolu nelyo ukubombako incito imo pamo, alasuka afumya ifili ku mukoshi. Pali iyi nshita, tulalanshanya bwino ica kuti bonse tulamwenamo.”

Amapepo yapepwa na bafyashi na yo yalakuma sana abana. Ukumfwa abafyashi babo balepepa kuli Lesa mu kuicefya ukulomba ukwafwa kwakwe no kwelelwa kwa membu kuti kwalenga abana “ukusumina ukuti e ko aba.” (AbaHebere 11:6) Abafyashi abengi abakusha bwino abana batila calicindama ukupepela pamo no lupwa, muli ayo mapepo mufwile mwaba no kupepelo kwafwa pa mafya yabo aya ku sukulu na pa filebasakamika. Umufyashi umo umwaume atile umukashi wakwe lyonse alapepa na bana ilyo bashilaya ku sukulu.—Amalumbo 62:8; 112:7.

“Twinenuka mu Kucite Cawama”

Abafyashi bonse balalufyanya kabili kuti babipilwa pa fyo bacitile pa fintu fimo. Lelo, Baibolo itukoselesha ukutwalilila ukwesha no ‘kukananenuka mu kucite cawama.’—Abena Galatia 6:9.

Inshita shimo ilyo abafyashi bapeshiwa amano ku bana babo, kuti napamo banenuka. Kuti batila fye abana ba ndakai nabaibela fye kabili nabafya. Lelo kwena, ukulanda fye icishinka, abacaice pali lelo baba ne misango imo ine iyakweteko na bacaice ba kale, no kutunkwa batunkwa kumo kwine fye, nakalimo ifya kubalenga ukupula mu mafunde e fifulile fye. Wishi umo, pa numa ya kulungika umwana wakwe umwaume, asosele ne shiwi ilyafuuka ukuti: “Umutima obe ufwaya ukucita ifyo umutima wandi walefwaya ukucita ilyo nali nga iwe.” Abafyashi limbi te kuti beshibe ifingi sana pa fintu fimo ifyaisa muno nshiku ifyapala bakompyuta, lelo balishiba ukufwaisha kwa mubili wa muntu uushapwililika.—Mateo 26:41; 2 Abena Korinti 2:11.

Nakalimo abana bamo tabatemwa sana ukucita ifyo abafyashi babeba kabili tabakonka fye no kufunda babafunda. Nalyo line, ukushipikisha kulakabilwa. Te mulandu no kukanaumfwila pa kubala nelyo ukusuusha, abana abengi balasuka batendeka ukukonka ifyo bafundwa. (Amapinda 22:6; 23:22-25) Matthew, Umwina Kristu wacaice uubombela nomba pe ofesi lya Nte sha kwa Yehova, alandile ukuti: “Ilyo nali umupungwe, nalemona kwati abafyashi balemfyenga sana pa kumbikila ifibindo. Na kuba, naletontonkanya ukuti nga ca kutila abafyashi ba fibusa fyandi balasuminisha ifintu fimo, nga cinshi abafyashi bandi bena bakaanisha? Nalefulwa sana inshita shimo ilyo abafyashi bandi balenkanda pa kundesha ukucita ico natemenwe sana, balenkaanya ukuya mu kwangala mu bwato. Lelo nomba nga naibukisha, kulya kufunda abafyashi bandi bampeele kwali ukwafikapo kabili ukwacindama. Ndatasha pa fyo bangafwile pa nshita yalinga ilyo nalekabila ukwafwiwa.”

Ca cine, nangu cingatila inshita shimo abana besu kuti baikala mu bwikashi umushaba bumupashi, nalyo line kuti bakula bwino no kuba Abena Kristu basuma. Nga fintu Baibolo yalaya, amano ya bulesa kuti yabacingilila lwa ku mupashi. “Pantu amano yakengila mu mutima obe, no kwishiba kukabe cisuma ku mweo obe, ubupanda bukakubaka, umucetekanya ukakulinda, ku kukupokolola ku mibele ibi.”—Amapinda 2:10-12.

Ukusenda umwana mwi fumo pa myeshi 9 takwayanguka. Kabili mu myaka 20 iikonkapo kuti mwaba amacushi pamo fye ne nsansa. Abafyashi ba Bwina Kristu babombesha na maka yabo yonse ukucingilila abana babo ukubomfya amano ya bulesa pa mulandu wa kuti balibatemwa. Pa bana babo, bomfwa nga filya umutumwa Yohane umukoloci aumfwile pa bana bakwe aba ku mupashi ilyo atile: “Nshikwete ica kunenga ukutootela icacila pali ifi, pa kuumfwa ukuti abana bandi benda mu cine.”—3 Yohane 4.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 24]

‘Twalitemenwe ukupokelela abantu, abacaice abengi baleisa pa ng’anda’

[Icikope pe bula 25]

Ishibeni ifyo abana benu batemwa

[Ifikope pe bula 26]

“Nalepekanya bwino sana isambililo”