Kuti Mwasanga Ifya Kusekesha Ifisuma

BAIBOLO taisenuka ubuseko bufuma mu fya kusekesha, kabili taisosa ukuti ukuipakisha ukukokoloka kwaba konaula inshita. Mu kupusanako, Lukala Milandu 3:4 isoso kuti kwaliba “inshita ya kuseka” ne “nshita ya kucinda.”a Abantu ba kwa Lesa muli Israele wa pa kale baaleipakisha imisango yalekanalekana iya fya kusekesha, ukusanshako inyimbo, ukucinda, ne fyangalo. Nangu fye ni Yesu wine alisangilwe ku mutebeto ukalamba uwa bwinga, kabili pa kashita kambi, aile ku “mutebeto ukalamba” umbi. (Luka 5:29; Yohane 2:1, 2) E co Baibolo taikaanya akashita ka kuipakisha.

Nangu cibe fyo, apantu ifya kusekesha fya pali lelo ifingi filanda pa myendele ifulwisha Lesa, kulemako icipusho ca kuti, Cinshi cintu mwingacita ku kushininkisha ukuti ifipimo fyenu ifya kusalilako ifya kusekesha fyatwalilila ukuba ifisuma?

Mulesalulula

Ilyo balesala ifya kubasekesha, Abena Kristu bafwaya ukutungululwa ne fishinte fya Baibolo. Ku ca kumwenako, kemba wa malumbo Davidi alembele ukuti: “Yehova alengulo mulungami; apato mubifi no watemwo [lukaakala, NW].” (Ilumbo 11:5) Kabili Paulo alembeele abena Kolose ukuti: “E ico mulenge fifwe ifya filundwa fyenu ifya pano nse: ubulalelale, ukukowela, umufimbila, ulwinso, bucilende, ulunkumbwa . . . Fuuleni ne fi fyonse: ubukali, icipyu, umufulo, imiponto, ilyashi libi.”—Abena Kolose 3:5, 8.

Ifya kusekesha ifingi ifyabako ilelo filapusana no ku kufunda kwapuutwamo. Bamo kuti basosa abati, ‘Lelo nshakacite ifintu ifyo mona pa TV.’ Napamo tamwakaficite. Lelo nangu cingati ifya kusekesha fyenu tafilangilila umusango wa muntu muli no kuba, kuti pambi fyasokololako icintu cimo pa lwa musango wa muntu mwaba kale kale. Ku ca kumwenako, kuti fyalangilila nampo nga mwaba pali balya ‘abatemwa ulukaakala’ nelyo abatontonkanya fye pa ‘bulalelale, umufimbila, ulunkumbwa, ne lyashi libi’ nelyo mwaba pali balya ‘abapata ububi,’ mu cine cine.—Ilumbo 97:10.

Paulo alembeele abena Filipi ukuti: “Fyonse ifya cine, fyonse ifya mucinshi, fyonse ifya bulungami, fyonse ifya musangwela, fyonse ifyayemba, fyonse ifya mutembo, nga kwabe ca busuma, nga kwabe ca kutasha, tontonkanyeni ifi fintu.”—Abena Filipi 4:8.

Lelo bushe ili lembo lilepilibula ukuti icitabo, programu wa pa TV, nelyo filimu uuli onse, umuliko ukukanalungama, napamo tutile imisoka, ninshi apo pene nabipa? Nelyo bushe ba comedy bonse nabasenukwa pantu tababa aba “mucinshi”? Iyo, pantu amashiwi yashingulukako yalangisha ukuti Paulo talelanda pa fya kusekesha lelo pa matontonkanyo ya mu mutima, ayafwile ukutontomesha pa fintu ifiteemuna Yehova. (Ilumbo 19:14) Nangu ni fyo, cintu Paulo asosele kuti catwaafwa ukukuma ku kusala ifya kusekesha. Ukubomfya icishinte cisangwa pa Abena Filipi 4:8, kuti twaipusha fwe bene ukuti, ‘Bushe ifya kusekesha ifyo nsala filanenga ukutontonkanya pa fintu fishili ifya musangwela?’ Nga e fintu cili, lyene tulekabila ukuteuluka.

Nangu cibe fyo, pa kusala ifya kusekesha, Abena Kristu balingile ‘ukuleka ukukondenkana kwabo ukwishibikwa ku bantu bonse.’ (Abena Filipi 4:5, NW) Ukwabulo kutwishika, kwalibako ifya kusekesha ifyacishamo ifyo kwena fyaba ifishalinga ku Bena Kristu ba cine. Mu kulundapo, umuntu umo umo alingile ukupimununa ifintu bwino bwino no kupingulapo ukukamusha na kampingu walengama ku menso ya kwa Lesa no muntu. (1 Abena Korinti 10:31-33; 1 Petro 3:21) Te kuti cibe bwino ukupingula bambi pa tumilandu fye utunono nelyo ukupangako amafunde yaumina kumo aya kukambisha ifyo bambi balingile ukucita.b—Abena Roma 14:4; 1 Abena Korinti 4:6.

Umulimo wa Bafyashi

Abafyashi balabomba umulimo ukalamba mu fya kusekesha. Paulo alembele ukuti: “Lelo umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ŋanda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.” (1 Timote 5:8) Muli fyo, abafyashi balikakililwako ukusunga aba mu lupwa lwabo lwa ku mubili e lyo na lwa ku mupashi na lwa mu nkuntu. Ici cilesanshamo ukubapayanishisha ukukokoloka kusuma.—Amapinda 24:27.

Inshita shimo shimo ulu lubali lwa bumi bwa lupwa lulalekeleshiwa. Mishonari abombela mu Nigeria atila, “Ku ca bulanda, abafyashi bamo bamona ukukokoloka ukuti konaule nshita. Pali uyu mulandu, abana bamo balalekeleshiwa, kabili baisangila ifibusa fyalubana ne fya kusekesha fyalubana.” Mwe bafyashi, mwileka ici ukucitika! Shininkisheni ukuti abana benu balekokoloka bwino ukukokoloka ukupembesula mu cine cine.

Lelo tulekabila ukuba abapempwila. Abena Kristu tabalingile ukupala abantu abengi aba pali lelo “abatemwo kwangala ukucisho kutemwa Lesa.” (2 Timote 3:1-4) Ee, ifya kusekesha filingile ukusungililwa mu cifulo ca fiko. Filingile ukupembesula—mu cifulo ca kufimbilikisha ubumi bwa muntu. E co abana pamo pene na bakalamba balakabila ifya kusekesha fyalinga kabili ifishacishamo.—Abena Efese 5:15, 16.

Ipakisheni Ifintu Fimbi

Ifya kusekesha fyatemwikwa ifingi fisambilisha abantu ukuba no bunang’ani mu cifulo ca kubomba. Ku ca kumwenako, langulukeni pali televishoni. Icitabo ca kuti What to Do After You Turn Off the TV catila: “Mu ine fye yeka [televishoni] itusambilisha ukuba abanang’ani: Ifya kusekesha nangu amasambililo fiishilako fye ifine, te cintu tupibilapo.” Kwena, ifya kusekesha fya kukanalatukusha umubili na fyo fine filakabilwa. Lelo nga ca kuti e filesenda sana inshita ya pa mbali iya muntu, filamupusula inshita sha kucincimusha.

Kalemba Jerry Mander, uusoso kuti “aba pa kati ka bantu abaakulile ilyo TV ashilaseeka,” alondolola inshita shimo shimo ilyo aleba ne citendwe mu bwaice bwakwe. Atila: “Pa citendwe paaleba no kusakamikwa. Tacalewama nangu panono, calebipa ukufika ku cipimo ca kuti mu kuya kwa nshita nalepingulapo ukubombelapo—ukucitako cimo. Naletumina cibusa lamya, naleya ku kwendaukako. Naletendeka ukuteyo mupila. Nalebelenga. Nalecitako cimo. Ilyo naibukisha, mona ukuti inshita ya citendwe, iya ‘kukanakwata ica kucita,’ e mwalefuma icintu cimo icisuma.” Mander asoso kuti, ilelo abana banono babomfya TV nge ca kupwisha bwangu amafya yabo aya citendwe. Alundako kuti: “TV ilafumyapo fyonse amasakamika na maka ya kwelenganye ca kucita.”

Muli fyo, abengi basango kuti ifintu filekabila ukuibimbamo ukucila ifya kuti balekucitilako fye kuti fyacilapo kuwama ukucila na fintu baletontonkanya. Bamo balisango kuti ukubelenga mu kupongomoka ilyo bali na bambi kulafumamo ubuseko. Bambi balundulula bumulesha citendwe, pamo ngo kulisha icilimba nelyo ukulenga icikope. E lyo kwalibako ne nshita sha kupekanyako ukubungana capamo ukwalinga.c (Luka 14:12-14) Ukuyakokolokelako kumbi na ko kwalibamo ubunonshi. Uulemba Loleni! mu Sweden ashimiko kuti: “Indupwa shimo balaya mu mpanga nelyo ku kwipaye sabi nelyo ukuya balepansa mu mitengo, ukwenda mu mato, ukunine mpili, na fimbipo. Abacaice balatemwa nga nshi.”

Imibele ya kubosha iisangwa mu fya kusekesha tailingile ukutusungusha. Umutumwa Paulo alembele ukuti abena fyalo “benda mu buwelewele bwa mitima yabo.” (Abena Efese 4:17) E ico, kuti twacenekela ukuti ifintu ifingi ifyo bamona ukuti fya kusekesha fibomba fye ku kwikusha “imilimo ya bumubili.” (Abena Galatia 5:19-21) Nangu cibe fyo, Abena Kristu kuti baikansha abene ukupingulapo bwino ukukuma ku musango wa fya kusekesha no bwingi bwa fiko. Na kabili kuti balapekanishisha ukukokoloka pamo ngo lupwa kabili kuti baesha ukusangako ifya kucita na fimbi ifyo fingaba ifya kupembesula kabili ifikalaibukishiwa pa myaka iingi. Ee, kuti mwasanga ifya kusekesha ifisuma!

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 23]

Ukukokoloka ukwalinga kuti kwaba ukwa kulambula