Umutundu wa Muntu Ulekabila Ukwishiba Lesa

“[Ukeluka] akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga.”—AMAPINDA 2:5.

 1. Mulandu nshi cingasoselwe fyo umutima wa buntunse cibombelo cawamisha icaelenganishiwe na Lesa?

PALI ino ine nshita tulelanda, imitima ya bantu mupepi na 5,600,000,000 iletunta. Cila bushiku, umutima obe utunta imiku 100,000 kabili upompa amalita ya mulopa ukulingana na 7,600 ukupulinkana mu mishipa yobe iya mu mubili iyalepa bakilomita 100,000. Takwaba icilundwa cimbi ica mubili icibombesha ukucila ici cibombelo cawamisha icaelenganishiwe na Lesa.

 2. Bushe umutima wa mampalanya kuti waulondolola shani?

² Na kabili kuliko imitima ya mampalanya 5,600,000,000 iilebomba pe sonde ilelo. Mu mutima wa mampalanya e mwikala ukuyumfwa kwesu, inkuntu shesu, ifya kufwaisha fyesu. E cishinte ca kutontonkanya kwesu, umucetekanya wesu, ukufwaisha kwesu. Umutima wa mampalanya kuti waba uwaituumika nelyo uwaicefya, uwa cintefwila nelyo uwa nsansa, uwaba mu mfifi nelyo uwabuutushiwa.—Nehemia 2:2; Amapinda 16:5; Mateo 11:29; Imilimo 14:17; 2 Abena Korinti 4:6; Abena Efese 1:16-18.

3, 4. Ni mu nshila nshi umo imitima ilefikwako ne mbila nsuma?

³ Yehova Lesa kuti aishiba icili mu mitima ya bantunse. Amapinda 17:3 yatila: “Ica kulopwelamo cabelapo silfere, ne lungu lyabelapo golde, lelo uulabule mitima ni Yehova.” Nangu cibe fyo, mu cifulo ca kwishiba fye icili mu mutima umo na umo no kuupingula, Yehova alebomfye Nte shakwe ukufika pa mitima ya bantu ne mbila nsuma. Ici cileumfwana na mashiwi ya mutumwa Paulo ayatila: “Umuntu onse uwalilila kwi shina lya kwa Shikulu [Yehova] akapusuka. Lelo bakalilila shani ku o bashitetekelako? Lelo bakatetekela shani uo bashaumfwile? Lelo bakomfwa shani, apabula kabila? Lelo bakabila shani nga tabatuminwe? Ifyo calembwa, aciti, Ifyo yayemba amakasa ya balete mbila nsuma iya fisuma!”—Abena Roma 10:13-15.

⁴ Yehova alipingulapo ukutume Nte shakwe ukufika ku mpela sha pano nse ku ‘kutwale mbila nsuma iya fisuma’ na ku kusanga abakwate mitima iingapokelela. Impendwa yesu nomba ilecila pali 5,000,000—icipimo ca Nte umo ku bantu mupepi na 1,200 aba pe sonde. Tacayanguka ukufika ku mabilioni ya bantu ba pe sonde ne mbila nsuma. Lelo Yehova aletungulula uyu mulimo ukupitila muli Yesu Kristu kabili alekula abakwata imitima ya bufumacumi. Muli fyo, ubusesemo ubwalembwa pali Esaya 60:22 buleba ubwa cine. Butila: “Umunono akabe kana limo, uwacepa akabo luko lwakosa, Ine Yehova ne wasose ci, mu nshita ya ciko nkacilengo kukalakasha.”

 5. Ukwishiba cinshi, kabili cinshi cingasoswa pa mano ya ku calo?

⁵ Iyo nshita ni ino ine, kabili icintu cimo cili icamonekesha—amabilioni ya bekashi ba pe sonde balekabila ukwishiba. Ukucilanda mu kwanguka, ukwishiba kwaba kubeleshanya ne fishinka ifinonkwa ukupitila mu kubelesha, ukubebeta, nelyo ukusambilila. Icalo calituulaika ukwishiba ukwingi. Kwalibako ukulunduluka mu fya myendele, ifya kusakamana ubutuntulu bwa bumi, na mu fya kumfwaninamo. Lelo bushe kwishiba kwa ku calo e kuntu umuntunse mu cituntulu alekabila? Nakalya! Inkondo, ulumanimani, amalwele, ne mfwa fitwalilila ukupama umutundu wa muntu. Amano ya calo ilingi line yapalana nga nshi no musensenga wa mu ciswebebe uwingaseshiwa ku mwela.

 6. Pa lwa mulopa, ni shani fintu twingalinganya ukwishiba Lesa na mano ya ku calo?

⁶ Ukulangilila: Imyanda ya myaka inono iyapitapo, umwata wali kwalukila ku kufumya umulopa mu mubili icaletunganishiwa ukuti kundapa. George Washington, kateka wa kubalilapo uwa United States, alifumishiwemo umulopa libili libili mu maawala ya kupelelekeshako aya bumi bwakwe. Pa kashita kamo atile: “Ndekeni ndeya mu mutalalila; nshingatwalilila uwa mweo.” Alilungike, pantu bulya bwine bushiku ubwa December 14, 1799, alifwile. Ilelo, mu cifulo ca kufumyo mulopa mu mubili, kuliko ukukomailapo pa kubika umulopa mu mubili wa muntunse. Ishi nshila shonse shibili shaisulamo impika sha kulenge mfwa. Pali iyi nshita yonse, nangu cibe fyo, Icebo ca kwa Lesa casosa ukuti: ‘Muletalukako ku mulopa.’ (Imilimo 15:29) Ukwishiba Lesa lyonse kwaliba ukwalungika, ukwashintililwapo, ukwalingana ne nshita.

 7. Ukukuma ku kukusha abana kuti twacilanya shani ukwishiba kwa mu Malembo na mano ya ku calo?

⁷ Languluka ica kumwenapo na cimbi icilangilila ifyo amano ya ku calo yaba ayashashintililwapo. Pa myaka iingi abasambilila ifya muntontonkanya basumbwile ukukusha abana mu nshila ya kutekelesha, lelo umo uwafwilisha iyi nshila pa numa alisumine ati ici cali cilubo. Akabungwe ka Philological Association aka ku Germany inshita imo katile ukutekelesha “kwena e kwalenga impika isho nomba tukwata na bacaice.” Amano ya ku calo kuti yalola fye ukwalolo mwela, lelo ukwishiba kwalungikwa ukwa Malembo kwaba ukushitelententa. Baibolo ipeela ukufunda kwashikatala pa lwa kukansha abana. “Salapulo mwana obe, akakulengo kutusha; akalengo mutima obe ukucankwa,” e fisosa Amapinda 29:17. Ukusalapula kwa musango yo kuli no kupeelwa mu kubamo ukutemwa, pantu Paulo alembele ukuti: “Mwe bashibo, mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Shikulu.”—Abena Efese 6:4.

“Ukwishiba Lesa”

8, 9. Kuti walondolola shani fintu Amapinda 2:1-6 yalanda pa lwa kwishiba uko umutundu wa muntu mu cituntulu ukabila?

⁸ Nangu ca kuti Paulo aali muntu wasambilila, atile: “Umuntu nga aitungo kubo wa mano muli imwe mu bwikashi buno, leka abe umuwelewele, ukuti abe uwa mano. Pantu amano ya pano isonde buwelewele fye kuli Lesa.” (1 Abena Korinti 3:18, 19) Ni Lesa fye eka e wingapeela ukwishiba uko umuntunse mu cituntulu akabila. Ukukuma kuli uko kwishiba, Amapinda 2:1-6 yasoso kuti: “We mwana wandi, nga wapokelele fyebo fyandi, na mafunde yandi wabika, ku kupeepeko kutwi kobe ku mano, no kwalwilo mutima obe ku mucetekanya; nga walilila ku kwiluka, wasanswile shiwi lyobe ku mucetekanya, nga wafisokota nga silfere, no kufifwimfwinta nge fyuma ifyashikama; e lyo uleiluka akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga pantu Yehova e upeela amano, mu kanwa kakwe e mufumo kwishiba no mucetekanya.”

⁹ Abo abakuntwa ne mitima isuma balapeepekako ku mano ukupitila mu kubomfya bwino ukwishiba kupeelwa na Lesa. Baalwile mitima yabo ku mucetekanya, mu kusakamanishisha ukupimununa ifishinka ifyo balesambilila. Ni cikanga fye balilile ku kwiluka, nelyo amaka ya kumona ifyo imbali sha cintu balesambililapo shilundene. Aba mitima yalungama balabombesha kwati baleimba silfere no kufwimfwinte fyuma fyashikama. Lelo cuma nshi cikalamba ico abakwata imitima iipokelela basanga? Basanga “ukwishiba Lesa.” Cinshi ico cine? Ukucilanda mu kwanguka, kwaba kwishiba kusangwa mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo.

10. Cinshi tufwile ukucita nga tuli no kuipakisha ubutuntulu bwa ku mupashi ubusuma?

¹⁰ Ukwishiba Lesa kwaba kutuntulu, ukwashikatala, ukupeelo mweo. Kulundulula ubutuntulu bwa ku mupashi. Paulo acincishe Timote ukuti: “Konke cipasho ca fyebo fituntulu, ifyo waumfwile kuli ine, mu kutetekela no kutemwa kwa muli Kristu Yesu.” (2 Timote 1:13) Ululimi lwalikwata icipasho ca fyebo. Mu kupalako, “ululimi lwine lwine” ulwa cine ca mu Malembo lwalikwate “cipasho ca fyebo fituntulu,” ifyashimpwa maka maka pa mutwe wa mu Baibolo uwa kwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova ukupitila mu Bufumu. (Sefania 3:9) Tufwile ukusungilila ici cine cipasho ca fyebo fituntulu mu mintontonkanya ne mitima. Nga tuli no kusengauka amalwele ya ku mutima wa mampalanya no kutwalilila abatuntulu lwa ku mupashi, tufwile ukulabomfya Baibolo mu bumi cila bushiku no kubomfya mu kukumanina ukupayanya kwa ku mupashi uko Lesa atupeela ukupitila mu “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47; Tito 2:2) Natuleibukisha lyonse ukuti pa kuti tukwate ubutuntulu busuma ubwa ku mupashi, tulakabila ukwishiba Lesa.

11. Milandu nshi imo iyo umutundu wa muntu ulekabila ukwishiba Lesa?

¹¹ Languluka imilandu na imbi iyo amabilioni ya bantu ba pe sonde balekabila ukwishiba Lesa. Bushe abantunse bonse balishiba ifyo isonde no mutundu wa muntu fyaishileko? Iyo, tabaishiba. Bushe umutundu wa muntu onse walishiba Lesa wa cine no Mwana wakwe? Bushe bonse balishibe milandu Satana aimishe ukukuma kuli bumulopwe bwa bulesa na bumpomfu bwa muntunse? Icasuko na kabili cili ni iyo. Bushe abantu mu cinkumbawile balishiba umulandu tukotela no kufwa? Na kabili tuletila iyo. Bushe abekashi ba pe sonde bonse balibukila ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa nomba buleteka no kuti tuleikala mu nshiku sha kulekelesha? Bushe balibukila ulwa fimipashi fya bubifi? Bushe abantunse bonse balishiba ifishinka fyashintililwapo pa lwa fintu bengakwata ulupwa lwa nsansa? Kabili bushe icinabwingi balishibe fyo ubumi bwa nsansa muli Paradise e mifwaile iyo Kabumba wesu akwatila umutundu wa muntu uwa cumfwila? Icasuko kuli ifi fipusho fyonse fye cili ni iyo. Cili icamonekesha, kanshi, ukuti umutundu wa muntu ulekabila ukwishiba Lesa.

12. Ni shani fintu twingapepa Lesa “mu Mupashi na mu cine”?

¹² Umutundu wa muntu na kabili ulekabila ukwishiba Lesa pa mulandu wa cintu Yesu asosele mwi pepo pa bushiku bwa kulekeleshako mu bumi bwakwe pe sonde. Abatumwa bakwe balingile balyambukilweko pa kumumfwa alesosa ati: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Ukubomfya uko kwishiba e nshila fye yeka iya kupepelamo Lesa mu nshila yapokelelwa. “Lesa Mupashi, na ’bamupepa bali no kumupepela mu Mupashi na mu cine,” e fyo Yesu asosele. (Yohane 4:24) Tupepela Lesa “mu Mupashi” lintu twaseshiwa ku mitima iyaisulamo icitetekelo no kutemwa. Ni shani fintu tumupepela “mu cine”? Ukupitila mu kusambilila Icebo cakwe no kumupepela umwabela icine cakwe ico asokolola—“ukwishiba Lesa.”

13. Ca kucitika nshi icalembwa pa Imilimo 16:25-34, kabili cinshi twingasambililako?

¹³ Amakana ya bantu balatendeka ukupepa Lesa cila mwaka. Lelo, bushe amasambililo ya Baibolo na balesekelela yafwile ukutungululwa pa nshita yalepa, nelyo bushe aba mitima ya bufumacumi kuti bafikapo ku kubatishiwa mu kwangufyanyako? Cisuma, languluke cacitike kuli kalinda wa cifungo na ba ŋanda yakwe abalumbulwa pa Imilimo 16:25-34. Paulo na Sila baali mu cifungo ku Filipi, lelo pa kati ka bushiku icinkukuma cikalamba caiswile imiinshi ya cifungo. Pa kutontonkanyo kuti abafungwa bonse baali nabafyuka no kuti ali no kukandwe cabipisha, kalinda wa cifungo ali mupepi fye no kuipaya lintu Paulo amwebele ukuti bonse e mo baali. Paulo na Sila “balandile icebo ca kwa Shikulu kuli wene, na kuli bonse aba mu ŋanda yakwe.” Ulya kalinda wa cifungo no lupwa lwakwe baali Bena fyalo abashasambilile Amalembo ya Mushilo ku bwaice bwabo. Lelo, muli ilya ine nshita ya bushiku, balitetekele. Mu kulundapo, “abatishiwe apo pene, wene na ’bakwe bonse.” Ilya yali mibele iishili ya lyonse, lelo abapya basambilishiwe icine ca kutendekelapo kabili ifyashala basambilile ku kulongana kwa cilonganino. Icintu calinganako kuti cacitika na lelo.

Ukulobolola Kukalamba!

14. Mulandu nshi kubelele ukukabila kwa kutungulula amasambililo ya Baibolo ayafulilako aya kufumamo cimo mu nshita iipiko?

¹⁴ Kuti cawamisha nga ca kuti Inte sha kwa Yehova shingalatungulula amasambililo ya Baibolo ayacilapo ukufumamo cimo mu nshita iipiko. Kuliko uku kukabila icine cine. Nge ca kumwenako, mu fyalo fya mu Eastern Europe, abantu balabikwa pa mutande wa kupembelela ukusambilishiwa Baibolo. E fyo caba na kumbi ukwashala. Mwi tauni limo mu Dominican Republic, Inte basano balilombelwe ukusambilila Baibolo ku bantu abengi ica kuti balifililwe ukutungulula amasambililo yonse. Cinshi bacitile? Bakoseleshe abalesekelela ukulasangwa ku kulongana ku Ŋanda ya Bufumu no kulembwa pa mutande wa balepembelela ukusambilishiwa Baibolo. Na ku fifulo fimbi ukushinguluke sonde e fyo caba.

15, 16. Cinshi capayanishiwa pa kuti ukwishiba Lesa kwingananishiwa mu kucilapo ukwangufyanya, kabili fishinka nshi fimo pa lwa cene?

¹⁵ Ififulo fya kubombelamo ifikalamba—amabala yakalamba aya kulobololamo—fileisuka pa kuti abantu ba kwa Yehova bengabombelamo. Nangula ca kuti Yehova, “Umwine wa Kulobolola,” aletuma ababomfi bafulilako, ifya kucita fyena ficili nafifula. (Mateo 9:37, 38) Kanshi pa kwananya ukwishiba Lesa mu kucilapo ukwangufyanya, “umusha wa cishinka” alipayanye cintu cimo ico cipeela ifyebo fya kulungatika pa kuti abasambi ba Baibolo bengalalunduluka lwa ku mupashi ilyo lyonse mwasambilila. Ulu luli lupapulo lupya ulwingasambililwa pa masambililo ya Baibolo aya mu ŋanda mu kwangufyanyako—napamo mu myeshi fye iinono. Kabili kuti cayanguka ukulusenda mu fyola fyesu, ifikwama, nelyo fye mu matumba! Imyanda ya makana abalongene pa Mabungano ya Citungu aya “Bakalumbanya ba Buseko” aya Nte sha kwa Yehova balicankilwe ukupokelela icitabo cipya ica mabula 192 ica mutwe wa kuti Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya.

¹⁶ Bakalemba mu fyalo fyalekanalekana bapekenye ifyebo ifyo lyene ifyapekanishiwe bwino bwino pa kubikwa mu citabo ca Ukwishiba. Muli ifyo cilingile ukucebusha abantu ba nko shonse. Bushe cikapoose nshita pa kuti ici citabo cikakakulwe mu ndimi shimbi isha bantu ukushinguluke calo? Iyo, pantu icitabo ca mabula 192 kuti capilibulwa mu kwangufyanya ukucila ifitabo ifikalambako. Ilyo October 1995 yalefika, Komiti wa Kulemba uwe Bumba Litungulula aali nasuminisha ukupilibulwa kwa ici citabo ukufuma mu ciNgeleshi ukuya mu ndimi ukucila pali 130.

17. Fintu nshi fimo ifingalenga icitabo ca Ukwishiba ukuba icayanguka ukubomfya?

¹⁷ Ifishinka fya kulungatika mu cipandwa cimo na cimo ica mu citabo ca Ukwishiba filingile ukusuminisha abasambi ukulunduluka lwa ku mupashi mu kwangufyanyako. Ici citabo cipeele cine ca mu Malembo mu nshila ya kukuulilila. Tacilanda sana pa fisambilisho fya bufi. Ululimi lwayanguka ulubomfiwa no kulundulula kwa fyebo ukwabamo ukupelulula filingile ukucilenga ukwanguka ukubomfye ci citabo mu kutungulula amasambililo ya Baibolo no kwaafwa abantu ukumfwikisha ukwishiba Lesa. Ukulunda ku malembo yambwilwe, kuliko amalembo ya mu Baibolo ayaloshiweko ayo umusambi alingile ukukoseleshiwa ukubelenga ilyo alepekanishisha isambililo. Aya kuti pambi yabelengwa pe sambililo nge nshita yasuminisha, nangu ca kuti te kuti ciwame ukuletamo ifyebo ifishikumineko ifyo fingafimbilisha ifishinka fikalamba. Mu cifulo ca ico, abaletungulula amasambililo ya Baibolo balingile ukwesha ukwiluka no kusambilisha umusambi cintu icitabo cileshininkisha mu cipandwa cimo na cimo. Ici cilepilibulo kuti kafundisha afwile ukucisambilila mu kuswatuka, pa kuti imfundo shikalamba shingomfwika bwino bwino mu muntontonkanya wakwe.

18. Mitubululo nshi yapeelwa ukukuma ku mibomfeshe ya citabo ca Ukwishiba?

¹⁸ Ni shani fintu icitabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya cingakalakasha umulimo wa kupanga abasambi? Ici citabo ca mabula 192 mu kulinganyako kuti casambililwa mu nshita fye iipi, kabili abo “[mu bulungami abakongamina, NW] ku kuya mu mweo wa muyayaya” balingile ukuba na maka ya kusambilila ifyalinga ica kuti kuti baipeela kuli Yehova no kubatishiwa. (Imilimo 13:48) E co natubomfye bwino icitabo ca Ukwishiba mu butumikishi. Nga ca kuti umusambi wa Baibolo nafika apatali mu kusambilila icitabo cimbi, kuti caba bwino ukupwisha ico. Nga te ifyo, ciletubululwa ukuti amasambililo ya Baibolo yakuukile mu citabo ca Ukwishiba. Pa numa ya kupwisha isambililo muli ulu lupapulo lupya, taciletubululwa ukuti isambililo litungululwe ku musambi umo wine mu citabo calenga bubili. Abalepokelele cine kuti bakusha ukwishiba kwabo icine ukupitila mu kusangwa ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova pamo pene no kubelenga Baibolo ne mpapulo sha Bwina Kristu ishalekanalekana pa lwabo.—2 Yohane 1.

19. Ilyo tushilatendeka ukutungulula amasambililo mu citabo ca Ukwishiba, mulandu nshi cingabela ica kwaafwa ukupituluka mu mabula 175 ukufika ku 218 aya mu Abateyanishiwa ku Kupwilikisha Ubutumikishi Bwesu?

¹⁹ Icitabo ca Ukwishiba calembelwe mu kuba no buyo bwa kwaafwa umuntu ukwasuka ifipusho ifyo baeluda bapitulukamo na bakasabankanya bashabatishiwa abalefwaya ukubatishiwa no kuba Inte sha kwa Yehova. E co, ilyo ushilakuushisha amasambililo yobe muli ulu lupapulo lupya, ciletashiwa ukuti wapituluka mu fipusho pa mabula 175 ukufika ku 218 aya citabo ca Abateyanishiwa ku Kupwilikisha Ubutumikishi Bwesu.a Ici cili no kukwaafwa ukukomaila pa fyasuko ku fipusho fya musango yo ilyo mulesambilila icitabo ca Ukwishiba.

20. Cinshi ulepanga ukucita ne citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya?

²⁰ Abantu konse konse balingile ukumfwe mbila nsuma. Ee, umutundu wa muntu ulekabila ukwishiba Lesa, kabili Yehova alikwate Nte shakwe ku kulenga uku kwishiba ukusangwa. Nomba natukwate ci citabo cipya icapayanishiwa na shifwe wa ku muulu uwakwato kutemwa ukupitila mu musha wa cishinka kabili uwashilimuka. Bushe uli no kucibomfya mu kusambilisha bambi icine no kuleta umucinshi kwi shina lya kwa Yehova ilya mushilo? Mu kushininkisha Yehova akakupaala ilyo ulebombesha ukulenga abengi ukusanga ukwishiba uko kutungulula ku mweo wa muyayaya.

[Futunoti]

Kuti Wayankulako Shani?

◻ Kuti walondolola shani umutima wa mampalanya?

◻ Bushe ukwishiba Lesa cinshi?

◻ Mulandu nshi umutundu wa muntu ulekabila ukwishiba Lesa?

◻ Citabo nshi cipya tukwete nomba, kabili ni shani fintu ulepanga ukucibomfya?

[Icikope pe bula 10]

Kwalibako imilandu iingi iyo amabilioni ya bekashi ba pe sonde balekabila ukwishiba Lesa