Bakangalila Abacema Umukuni

ILYO Yesu ali pano isonde, alilangile ukuti ni “kacema musuma.” (Yoh. 10:11) Ilyo amwene amabumba ayalemukonka, “abomfwilile uluse pantu balebacusha kabili bali abapaswa nge mpaanga ishabula kacema.” (Mat. 9:36) Petro na batumwa bambi balimwene ifyo Yesu atemenwe abantu ne fyo alebabikako amano. Yesu taali nga bakacema ba bufi abena Israele, abalekeleshe impaanga ica kuti shalisalangene kabili shali sana ne nsala ya ku mupashi! (Esek. 34:7, 8) Filya Yesu abikile amano ku kusambilisha na ku kusakamana impaanga ica kuti apeelelepo no bumi bwakwe pali shena, fyalengele abatumwa basambilila ifyo balingile ukwafwa ababa ne citetekelo pa kuti babwelele kuli Yehova, ‘umucemi kabili kangalila wa myeo yabo.’—1 Pet. 2:25.

² Inshita imo ilyo Yesu alelanda na Petro, alikomaile pa fyo cacindama ukuliisha impaanga no kushicema. (Yoh. 21:15-17) Ukwabula no kutwishika, ifyo Yesu alandile fyalifikile Petro pa mutima, ica kuti pa numa akonkomeshe baeluda mu cilonganino ca Bena Kristu ica kubalilapo ati: “Mulecema umukuni wa kwa Lesa uo amupeela ukwangalila, mwilapatikishiwa fye uku-ucema, lelo muleitemenwa; mwilaucema pa kuti fye mumwenemo ubunonshi bwa nsoni, lelo mulebomba pa mulandu wa kuti mulefwaisha ukubomba; mwilatitikisha abantu ba kwa Lesa, lelo muleba abantu abo umukuni wingapashanya.” (1 Pet. 5:1-3) Na muno nshiku mwine, bakangalila mu cilonganino balakonka aya mashiwi ayo Petro alandile. Nga filya fine Yesu alecita, baeluda nabo balacema umukuni wa kwa Lesa mu kuitemenwa, kabili balaba pa ntanshi mu kubomba imilimo ya kwa Yehova pa kuti umukuni ulebapashanya.—Heb. 13:7.

³ Tulatasha pa kukwata bakangalila mu cilonganino abasontwa no mupashi. Tulapaalwa nga nshi ilyo baletusakamana. Ku ca kumwenako, bakangalila balakoselesha aba mu cilonganino bonse kabili balababikako amano. Cila mulungu, aba bakangalila balatungulula bwino ukulongana ica kuti bonse mu cilonganino balanonkelamo. (Rom. 12:8) Ifi babombesha ukucingilila umukuni ku fintu ifingausansa, pamo nga bantu abacita ifyabipa, kulenga tulecingililwa. (Esa. 32:2; Tito 1:9-11) Filya baba pa ntanshi mu mulimo wa kubila imbila nsuma, filenga na ifwe tulebila imbila nsuma cila mweshi. (Heb. 13:15-17) Yehova abomfya ifi “ifya bupe ku bantu,” pa kukuula icilonganino.—Efes. 4:8, 11, 12.

⁴ Pa kuti icilonganino cilesakamanwa bwino, abaume abalingile ukuba bakangalila bafwile ukufika pa fifwaikwa ifyo Icebo ca kwa Lesa calandapo. Nga bafikapo, e lyo twingasosa ukuti nabasontwa no mupashi wa mushilo. (Imil. 20:28) Baibolo yalilanda pa fifwaikwa ifingi ifyo bamunyinefwe bafwile ukufikapo pa kuti basontwe, pantu imilimo babomba ikalamba. Lelo ififwaikwa tafya-afya. Kanshi abaume Abena Kristu abatemwa Yehova kabili abengaitemenwa ukumubombela te kuti bafilwe ukufikapo ukuba baeluda. Cifwile camoneka fye apabuuta tuutu ukuti abo basonta ukuba bakangalila balakonka ifyo Baibolo itufunda muli fyonse ifyo bacita.

⁵ Muli kalata ya kubalilapo iyo umutumwa Paulo alembeele Timote na mu yo alembeele Tito, alandile pa milingo ya mu Malembo iya bakangalila. Pali 1 Timote 3:1-7 patila: “Umuntu nga alefwaya ukuba kangalila, ninshi alefwaya umulimo uusuma. E ico kangalila afwile ukuba uushitungwa akabi, umulume wa mukashi umo, uwa misango iisuma, uwa mano ayatuntulu, tafwile ukuba uwa cimfulumfulu, afwile ukulapokelela abeni, uwafikapo ukusambilisha, te cakolwa, te upuma, afwile ukuba uushipampamina fye pa cintu cimo, uushaba na lubuli, uushatemwa ndalama, umuntu uutungulula bwino aba mu ng’anda yakwe, uwaba na bana abanakila kabili aba mucinshi nga nshi (pantu umuntu nga cine cine taishiba ukutungulula aba mu ng’anda yakwe, kuti asakamana shani icilonganino ca kwa Lesa?), te muntu umupya iyo, epali aba ne cilumba no kupingulwa nga filya Satana Kaseebanya apingulwa. Kabili, afwile ukuba umuntu uo bashimika bwino na ku baba ku nse ya cilonganino, epali aseebana kabili awila mu citeyo ca kwa Satana Kaseebanya.”

⁶ Paulo alembeele Tito ukuti: “Ico nakushiilile mu Krete, ni pa kuti ulungike ifyalubana no kusonta abakalamba mu misumba yonse, ukulingana ne fyo nakwebele: ukuti umukalamba afwile ukuba uwabula umulandu, umulume wa mukashi umo, uwaba na bana abasumina abashingapeelwa umulandu wa kuilekelesha nelyo uwa bucintomfwa. Apo kangalila mubomfi wa kwa Lesa, afwile ukuba uushitungwa akabi, te munshebwa, te wa cipyu, te cakolwa, te upuma, tafwile ukuba no lunkumbwa lwa fyuma, lelo afwile ukuba uupokelela abeni, uwatemwa ubusuma, uwa mano, uwalungama, uwa cishinka, uwailama, uukonka sana icebo ca kwa Lesa ica cishinka mu misambilishishe yakwe, pa kuti abe na maka ya kukoselesha abantu mwi sambilisho ilituntulu no kukalipila abapilika ili sambilisho.”—Tito 1:5-9.

⁷ Nangu ca kuti ififwaikwa ifyo Amalembo yalandapo kuti fyamoneka ifya-afya, bamunyinefwe tabafwile ukumona kwati te kuti bafikepo ukuba bakangalila. Nga bali ne mibele ya Bwina Kristu iyo bakangalila bafwile ukuba nayo, aba mu cilonganino nabo balafwaya ukuba ne mibele imo ine. Paulo alembele ukuti abaume ababa “ifya bupe ku bantu,” baabelako “ku kulungika aba mushilo, ku kubombela bambi, ku kukuula umubili wa kwa Kristu, mpaka bonse twikatane mu citetekelo na mu kwishiba bwino bwino Umwana wa kwa Lesa, pa kuti tube nga bakalamba, ukufika ku ciimo ca kwa Kristu.”—Efes. 4:8, 12, 13.

⁸ Bakangalila tabafwile ukuba abaice nelyo abapya mu cine. Lelo bantu ababombela Yehova pa nshita iikalamba, abaishiba bwino Icebo ca kwa Lesa Baibolo, abomfwikisha Amalembo, kabili abatemwa sana icilonganino. Balingile ukuba abashipa pa kulanda na pa kulungika abalufyenye. Nga balecita ifi balacingilila impaanga ku bengashisansa. (Esa. 32:2) Bonse mu cilonganino bafwile ukuimwena ukuti bakangalila bakalamba mu fya kwa Lesa, kabili balasakamana umukuni wa kwa Lesa.

⁹ Bonse abasontwa ukuba bakangalila bafwile ukulanga ukuti baliba na mano yene yene mu fyo bacita. Kangalila nga alyupa, afwile ukulakonka ifyo Baibolo ilanda pa cupo, e kutila, afwile ukuba umulume wa mukashi umo kabili uutungulula bwino aba mu ng’anda yakwe. Nga ca kuti kangalila alikwata abana abasumina, abanakila kabili abashingapeelwa umulandu wa kuilekelesha nelyo uwa bucintomfwa, aba mu cilonganino kuti balaya kuli ena pa kuti abafwe kabili abapandeko amano pa fya kwikala mu lupwa, na pa kuba ne mibele iisuma. Na kabili kangalila afwile ukuba uushitungwa akabi kabili uwabula umulandu, afwile no kuba umuntu uo bashimika bwino na ku baba ku nse ya cilonganino. Tafwile ukuba no mulandu uwingaleta umuseebanya pa cilonganino. Tafwile ukuba muntu uo balungikepo nomba line pa lubembu ulukalamba ulo acitile. Aba mu cilonganino bafwile ukulamona imibele yakwe iisuma kabili balingile ukulamupashanya, kabili bafwile ukutemwa ukuti alebatungulula mu fya kwa Lesa.—1 Kor. 11:1; 16:15, 16.

¹⁰ Aba baume abafikapo kuti babombela icilonganino ca Bwina Kristu nga filya abakalamba aba mu Israele balebomba, abo Baibolo yalandapo ukuti bali “aba mano kabili abashilimuka kabili abaishibisha imilimo.” (Amala. 1:13) Baeluda ba Bwina Kristu tabapwililika, lelo aba mu cilonganino na bantu bambi aba mu ncende bekala babeshiba ukuti balilungama kabili balatiina Lesa pantu ifyo bacita filanga ukuti balakonka amashinte ya mafunde ayo Lesa atupeela. Apo bakaele mu fyo bacita, balalanda na ku mitima tuutu mu cilonganino.—Rom. 3:23.

¹¹ Abaume abasontwa ukuba bakangalila ni balya ababa ne misango iisuma kabili abomfwana bwino na bantu banabo. Balalanga mu fyo bacita ukuti balishiba umwa kupeelela kabili bali-ilama. Nga balelya, nga balenwa, nga baleangala, nangu fye ni lintu balecita fimbi ifyo batemwa tabacila mu cipimo . Tabanwa ubwalwa ukucila mu cipimo ica kuti na bantu balatila ni bacakolwa. Umuntu uukolwa ubwalwa alafilwa ukuilama kabili te kuti asunge bwino aba mu cilonganino.

¹² Pa kuti umuntu alesunga bwino icilonganino tafwile ukuba uwa cimfulumfulu. Imimonekele yakwe ne ng’anda yakwe, e lyo ne fyo acita fifwile ukulanga ukuti wa mibele isuma. Umuntu wa musango yu talaalikisha imilimo; aleshiba ifilefwaikwa kabili alafitantika bwino. Lyonse alakonka amashinte ya mafunde ya kwa Lesa.

¹³ Kangalila afwile ukuba uushipampamina fye pa cintu cimo. Afwile ukulabombela pamo na baeluda banankwe kabili alingile ukulaumfwana bwino nabo. Tafwile ukuimona ukuti alicila abanankwe kabili tafwile ukulatitikisha bambi. Tafwile ukupampamina fye pa co alefwaya, tafwile ukuba mano kuikwatila, kabili talingile ukulamona ifyo baeluda banankwe balanda ukuti tafilolelemo. Baeluda bambi kuti baba ne mibele iyo ena ashakwata, nelyo kuti baishiba bwino ukucita ifintu fimo ukumucila. Eluda kuti alanga ukuti tapampamina fye pa cintu cimo nga ca kuti ifyo alelanda filefuma mu Malembo kabili nga ale-esha na maka ukupashanya Yesu Kristu. (Fil. 2:2-8) Eluda tafwile ukuba uwa lubuli nelyo uupuma, lelo afwile ukulacindika bambi no kulabamona ukuti balimucila. Tafwile ukuba munshebwa, uufwaya fye ukuti ifyo alanda e fyo bonse bakonke. Tafwile ukuba uwa cipyu, lelo afwile ukulaumfwana na bantu banankwe.

¹⁴ Na kabili, pa kuti umuntu afikepo ukuba kangalila mu cilonganino afwile ukuba uwa mano ayatuntulu. Icilolele mu kuti afwile ukuba uwatekanya, te muntu uususwa ukupingula pa fintu. Afwile ukumfwikisha amashinte ya mafunde ayo Yehova atupeela ne fya kuyabomfya. Umuntu uwa mano ayatuntulu alomfwa nga bamufunda kabili alakonka ifyo bamweba. Te wa bumbimunda.

¹⁵ Paulo aebele Tito ukuti kangalila afwile ukuba uwatemwa ubusuma. Afwile ukuba uwalungama kabili uwa cishinka. Iyi mibele imonekela mu fyo abomba na bantu na mu fyo atwalilila ukucita icalungama ne cisuma. Afwile ukutwalilila ukubombela Yehova no kulakonka amashinte ya mafunde ya kwa Lesa ayalungama. Afwile ukuba uusunga inkama, uupokelela abeni, kabili afwile no kulaitemenwa ukubomfya amaka yakwe, inshita na fimbi ifyo akwata pa kuti afwe abantu.—Imil. 20:33-35.

¹⁶ Pa kuti kangalila alebomba bwino, afwile ukuba uwafikapo ukusambilisha. Ukulingana na mashiwi ayo Paulo aebele Tito, kangalila afwile ‘ukulakonka sana icebo ca kwa Lesa ica cishinka mu misambilishishe yakwe, pa kuti abe na maka ya kukoselesha abantu mwi sambilisho ilituntulu no kukalipila abapilika ili isambilisho.’ (Tito 1:9) Afwile ukwishiba ifya kupelulushanya na bantu, ukubeba ifishinka, ukushinina abapilika, no kubomfya bwino Amalembo ica kuti bashininwa ne citetekelo cabo cakoselako. Kangalila afwile ukulasambilisha bwino mu nshita iiweme na mu nshita iishiweme. (2 Tim. 4:2) Afwile ukuba uwatekanya pa kuti alungike uulufyenye cikuuku cikuuku na pa kuti ashinine uuletwishika no kumukoselesha pa kuti icitetekelo cilelenga alebomba imilimo iisuma. Umuntu nga alasambilisha bwino pa cintubwingi nelyo nga alasambilisha bwino ilyo alesambilisha fye umuntu umo, ninshi alifikapo ukusambilisha.

¹⁷ Bakangalila bafwile ukuba abacincila mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Nga balebombesha muli uyu mulimo, ninshi cileilanga fye apabuuta tuutu ukuti balesha na maka ukupashanya Yesu, uwalemona ukuti ukubila imbila nsuma kwalicindama. Yesu alibikile amano ku basambi bakwe, kabili alebasambilisha ifya kubomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma. (Marko 1:38; Luka 8:1) Nangu ca kuti baeluda balikwata ifya kucita ifingi, balabombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma, kabili ici cilalenga aba mu cilonganino nabo balebombesha. Na kabili baeluda nga balebombela pamo no lupwa lwabo na ba mu cilonganino umulimo wa kubila imbila nsuma, ‘balakoseleshanya.’—Rom. 1:11, 12.

¹⁸ Nalimo kuti twamona kwati tapali uwingafika pali ifi fyonse ififwaikwa pa kuti umuntu abe kangalila. Ca cine, te kuti kube kangalila uwingafikapo bwino bwino pa fifwaikwa fyonse ifyalembwa mu Baibolo, lelo mu cilonganino tamufwile ukuba kangalila uushafikapo sana pali ifi ififwaikwa ica kuti camoneka no kuti balilufyenye pa kumusonta ukuba kangalila. Kwaliba ifintu fimo umo cila eluda abomba bwino. Ici cilenga ibumba lya baeluda liletungulula bwino icilonganino ca kwa Lesa.

¹⁹ Ilyo baeluda baletasha bamunyinefwe abengasontwa ukuba bakangalila, bafwile ukutontonkanya na pa mashiwi umutumwa Paulo alandile aya kuti: “Nde-eba imwe bonse ukuti mwilaitunga ukucila pa fyo mwaba; lelo mube abaicefya mu matontonkanyo yenu, cila muntu aleipima ukulingana ne citetekelo ico Lesa amupeela.” (Rom. 12:3) Eluda onse afwile ukuba uwaicefya. Tafwile ‘ukucilamo ukuba umulungami’ ilyo balelinga bambi ukuba bakangalila. (Luk. Mil. 7:16) Apo baeluda balishiba bwino bwino imilingo ya bakangalila iya mu Malembo, bafwile ukushininkisha ukuti munyinefwe uo baletasha ukuba kangalila nafikapo bwino pa fifwaikwa. Ilyo baeluda baletasha bamo ukuba bakangalila, bafwile ukukonka ifyo Yehova alanda, tabafwile ukuleka ukukanapwililika, akapaatulula no bumbimunda, fyalenga bafilwa ukubomba bwino uyu mulimo. Baeluda nga balekonka ifyo Yehova alanda ilyo balebomba uyu mulimo, aba mu cilonganino kuti banonkelamo. Ilyo baletasha abo balefwaya ukuba bakangalila mu cilonganino, bafwile ukupepa pa kuti umupashi wa mushilo ubatungulule. Uyu mulimo uo baeluda babomba ukalamba, kanshi bafwile ukulakonka filya Paulo alandile ukuti: “Wila-angufyanya ukubika iminwe pa muntu.”—1 Tim. 5:21, 22.

²⁰ Bakangalila bafwile ukulanga ukuti batungululwa no mupashi wa mushilo, kabili bafwile no kulanga ukuti balikwata ifisabo fya mupashi. Paulo alumbwile ifisabo fya mupashi 9, e kutila “ukutemwa, ukusekelela, umutende, ukushishimisha, icikuuku, ubusuma, icitetekelo, ukufuuka, no kuilama.” (Gal. 5:22, 23) Aba bakangalila balalenga aba bwananyina ukuba ne nsansa kabili balaafwa aba mu cilonganino ukulabombela pamo umulimo wa kwa Lesa. Imibele iyo aba bakangalila bakwata ne fyo babombesha filanga ukuti umupashi wa mushilo e ubasonta.—Imil. 20:28.

²¹ Baeluda bafwile ukulabombela pamo pa kuti mu cilonganino mube ukwikatana. Nangu ca kuti baeluda te kuti basuminishanye muli fyonse pa mulandu wa kuti tabatontonkanya cimo cine, balingile ukuba abaikatana ilyo balekutika ku fyo eluda munabo alelanda. Baeluda bonse bafwile ukukonka no kutungilila ifyo ibumba lya baeluda lyapingula, cikulu fye ifyo bapingula tafipusene na mashinte ya mafunde ya mu Baibolo. Baeluda nga baleumfwa na kuli baeluda banabo cilanga ukuti batungululwa na “mano ayafuma ku muulu,” ayalenga umuntu ukuba “uwa mutende” kabili “uushipampamina fye pa cintu cimo.” (Yako. 3:17, 18) Takufwile ukuba eluda uufwile ukulatontonkanya ukuti alicila bambi, nelyo ukulacita ifintu kwati e mukalamba pali bonse. Baeluda balabombela pamo na Yehova nga ca kuti baleumfwana no kubombela pamo, kabili ici cilenga aba mu cilonganino nabo baikatana.—1 Kor., icipa. 12; Kol. 2:19.

²² Bamunyinefwe abakalamba mu fya kwa Lesa bafwile ukulafwaisha ukuba bakangalila mu cilonganino. (1 Tim. 3:1) Na lyo line, uulefwaya ukuba eluda afwile ukuipeelesha no kulabombesha. Ici cilolele mu kuti uulefwaya ukuba kangalila afwile ukuitemenwa ukubombela aba bwananyina. Afwile ukulabafwa mu fya kwa Lesa. Pa kuti umo afikepo ukuba kangalila mu cilonganino afwile ukubombesha ukufika pa fifwaikwa ifyo Amalembo yalandapo.

²³ Munyinefwe uwabomba bueluda pa myaka iingi, nalimo kuti alwala nelyo ukulemana. Nalimo kuti akota ica kuti alafilwa no kubomba umulimo wa bukangalila. Apo ni eluda uwasontwa, bonse bafwile ukumucindika no kulamumona ukuti ni kangalila. Talingile ukuleka umulimo wa bueluda pa mulandu fye wa kuti alefilwa ukubomba. Afwile ukupeelwa umucinshi ubili uo baeluda bonse ababomba apapela amaka yabo yonse ukucema umukuni bapeelwa.

²⁴ Lelo munyinefwe nga alefwaya ukuleka bueluda pa mulandu wa fyo ubumi bwakwe buli, kuti caba fye bwino. (1 Pet. 5:2) Na lyo line afwile ukucindikwa. Nangu ca kuti tabomba imilimo iyo baeluda babomba, kuti abombako imilimo imbi mu cilonganino.

²⁵ Baeluda balabomba imilimo iyalekanalekana mu cilonganino. Kwaliba kampanya we bumba lya baeluda, kalemba, kangalila wa mulimo, katungulula wa Ulupungu lwa kwa Kalinda, na kangalila wa Kulongana kwa Imikalile no Mulimo Tubomba. Baeluda abengi, ni bakangalila ba mabumba. Baeluda ababomba iyi milimo tabalekanina lelo batwalilila fye ukubomba imilimo bapeelwa. Kwena, munyinefwe nga akuuka, nangu nga alafilwa ukubomba imilimo iyo apeelwa pa mulandu wa kulwalilila, nelyo nga afuutwa pa mulandu wa kuti taletwalilila ukufika pa fifwaikwa ifya mu Malembo, ibumba lya baeluda lilasala eluda umbi uwa kulabomba imilimo iyo alebomba. Mu filonganino umo bakangalila bacepa, nalimo eluda umo kuti alebomba imilimo iingi mpaka bamunyina bambi basontwa ukuba baeluda.

²⁶ Kampanya we bumba lya baeluda e uba ceyamani pa kukumana kwa baeluda. Lelo afwile ukuicefya no kulabombela pamo na baeluda banankwe pa kusakamana umukuni wa kwa Lesa. (Rom. 12:10; 1 Pet. 5:2, 3) Afwile ukulapekanya no kwangalila bwino ifintu.—Rom. 12:8.

²⁷ Kalemba e usunga ifyalembwa fya cilonganino kabili nga kwaisa amakalata nelyo nga kuli amakalata ya kutuma, aleshibisha baeluda banankwe. Imilimo nga yafula, eluda umbi nelyo umubomfi utumikila uwafikapo kuti alemwafwako.

²⁸ Kangalila wa mulimo e utantika imibombele ya mulimo wa mwi bala ne milimo imbi iyakuma ukubila imbila nsuma. Alatantika ukutandalila amabumba ya mulimo. Kanshi cila mweshi alatandalila ibumba limo pa mpela ya mulungu umo. Mu filonganino ifinono umwaba amabumba ya mulimo ayanono, kuti atantika ukutandalila ibumba limo na limo imiku ibili mu mwaka. Ilyo atandala, e utungulula ukukumana kwa mulimo wa mwi bala, alashimikila pamo na bakasabankanya ba mwi bumba aletandalila, kabili alabafwa ifya kucita ifipempu fya kubwelelamo ne fya kutungulula bwino amasambililo ya Baibolo.

²⁹ Umulimo na umbi uukalamba mu cilonganino wa kuba kangalila we bumba. Imilimo imo iyo kangalila we bumba afwile ukubomba ni iyi: (1) Ukwishiba ifyo cila kasabankanya mwi bumba lya mulimo alecita mu fya kwa Lesa; (2) ukwafwa cila kasabankanya mwi bumba ukulabombako lyonse ne nsansa umulimo wa kubila imbila nsuma; na (3) ukwafwa no kusambilisha ababomfi batumikila mwi bumba pa kuti bafikepo ukulabombako imilimo mu cilonganino. Ibumba lya baeluda e lisala munyinefwe uwafikapo sana ukubomba iyi milimo yonse.

³⁰ Pa mulandu wa kuti uyu mulimo ukalamba, ilingi line abafwile ukuba bakangalila ba mabumba ni baeluda. Umubomfi utumikila uwafikapo ukubomba uyu mulimo kuti alatungulula ibumba mpaka kwaba eluda. Umubomfi utumikila nga e utungulula ibumba, etwa ukuti umubomfi we bumba pantu te kangalila mu cilonganino. Lelo ilyo alebomba uyu mulimo, atungululwa na baeluda.

³¹ Umulimo umo uwacindamisha pa milimo iyo kangalila we bumba abomba, wa kutungulula umulimo wa mwi bala. Nga ca kuti kangalila we bumba alebomba lyonse umulimo wa kubila imbila nsuma, ali uwacincila, kabili alelanda ifisuma pa mulimo wa kubila kuti alekoselesha ababa mwi bumba lyakwe. Apo bakasabankanya balomfwa bwino ukubakoselesha no kubafwa ilyo bali pamo, kuti cawama ukutantika inshita ya kubomba umulimo wa mwi bala iingawamina abengi. (Luka 10:1-16) Kangalila afwile ukushininkisha ukuti lyonse kuli icifulo ca kubombelamo. Ilingi line e utungulula ukukumana kwa kuya mu mulimo wa mwi bala no kweba bakasabankanya ifyo balabomba pali ubo bushiku. Nga takasangweko, kuti aeba eluda umbi, nelyo umubomfi utumikila. Aba nga tabalipo, kuti aeba kasabankanya uwafikapo ukutungulula ibumba pa kuti bakasabankanya baishiba ifya kubomba.

³² Kangalila we bumba afwile ukupekanishisha kabeela ukutandala kwa kwa kangalila wa mulimo, afwile ukweba ibumba lyakwe pali uku kutandala ne fyo bakanonkelamo. Aba mwi bumba nga baishibila libeela ifyo uku kutandala kukaba, kuti baipekanya bwino pa kuti bakabombeko.

³³ Mwi bumba lya mulimo mufwile ukuba fye bakasabankanya abanono. Ici cilenga kangalila we bumba ukwishiba bwino bonse ababamo. Apo ni kacema uwaba no kutemwa, alabika sana amano kuli bonse ababa mwi bumba lyakwe. Alabafwa no kubakoselesha ukulabombako umulimo wa mwi bala no kulasangwa mu kulongana kwa cilonganino. Na kabili alesha na maka ukwafwa bonse mwi bumba ukuba abakosa mu fya kwa Lesa. Alatandalila abalwalilila nelyo abasakamikwa kabili alabakoselesha. Amashiwi ya kukoselesha nelyo aya kufunda kuti yalenga bamo balafwaisha ukubombako imilimo na imbi mu cilonganino, kabili nga batendeka ukubombako imilimo, kuti baleafwa aba mu cilonganino mu fintu ifingi. Kangalila we bumba afwile ukulabombesha ukwafwa maka maka ababa mwi bumba lyakwe. Lelo apo ni eluda kabili kacema, alitemwa bonse ababa mu cilonganino kabili kuti aafwa onse uulekabila ubwafwilisho.—Imil. 20:17, 28.

³⁴ Umulimo na umbi uo kangalila we bumba abomba, kwafwilishako ukupoka amalipoti ya mulimo wa mwi bala kuli bakasabankanya aba mwi bumba lyakwe. Kabili alapeela kalemba aya malipoti. Bakasabankanya kuti baleafwa kangalila we bumba nga baletuma bwangu amalipoti yabo aya mulimo wa mwi bala. Kuti bamwafwa nga balemupeela amalipoti yabo pa mpela ya cila mweshi, nelyo nga baleyabika mu kabokoshi ako babikamo amalipoti ya mulimo wa mwi bala pa Ng’anda ya Bufumu.

³⁵ Kwaliba imilimo imo iyo Komiti ya Mulimo iya Cilonganino ibomba. Muli iyi komiti mwaba kampanya we bumba lya baeluda, kalemba, na kangalila wa mulimo. Ku ca kumwenako, komiti ya mulimo e isuminisha ukuti Ing’anda ya Bufumu ibomfiwe ku menga na ku fililo, e yakanya bakasabankanya ibumba lya mulimo ilyo balingile ukubamo, kabili e isuminisha abalefwaya ukubombako bupainiya bwa nshita yonse no bwa kwafwilisha, ne milimo imbi. Komiti ya mulimo itungululwa ne bumba lya baeluda.

³⁶ Iofeshi lya musambo lilalemba imilimo iyo ababa muli komiti ya mulimo babomba, ukubikako ne milimo iyo katungulula wa Ulupungu lwa kwa Kalinda, kangalila wa Kulongana kwa Imikalile no Mulimo Tubomba, ne milimo imbi iyo baeluda bonse babomba.

³⁷ Baeluda muli cila cilonganino balakumana limo limo no kulanda pa fikumine ukulunduluka kwa cilonganino. Lyonse baeluda balakumana na kangalila wa muputule nga atandalila icilonganino, balakumana na lintu papita imyeshi itatu ukufuma apo kangalila atandalile icilonganino. Kwena nga kwaba ifyapamfya ifyo baeluda balingile ukubombelapo, kuti bakumana na kabili.

³⁸ Bakangalila tabapwililika, lelo bonse mu cilonganino bafwile ukulabanakila pantu ni Yehova e wabasonta. Baeluda bakalubulula kuli Yehova pa fyo babomba umulimo uo abapeela. Baeluda bemininako Yehova ne mitekele yakwe. Baibolo pa AbaHebere 13:17 itila: “Umfwileni abalemutungulula no kubanakila, pantu balinda imyeo yenu nga bantu abakalubulula; pa kuti bacite ici ne nsansa, te mu bulanda iyo, pantu nga caba ifi kuti camubipila.” Filya fine Yehova abomfya umupashi wa mushilo pa kusala umuntu ukuba eluda, e fyo engabomfya umupashi wa mushilo umo wine ukumufumya pali bueluda nga ca kuti talelanga ifisabo fya mupashi kabili imibele yakwe nga taileumfwana ne fyo Amalembo yalanda.

³⁹ Tulatasha nga nshi pa fyo bakangalila mu cilonganino babombesha na pa mibele yabo iisuma. Ilyo Paulo alembeele icilonganino ca mu Tesalonika kalata, akoseleshe aba bwananyina ukuti: “Mwe bamunyinefwe, tulemulomba ukwishiba abalebombesha muli imwe kabili abamutungulula muli Shikulu no kumukonkomesha; kabili bacindikisheni mu kutemwa pa mulandu wa mulimo wabo.” (1 Tes. 5:12, 13) Ukubombesha kwa bakangalila mu cilonganino kulenga tulebombela Lesa bwino kabili kulenga tuleba ne nsansa ilyo tulemubombela. Ilyo Paulo alembeele Timote kalata ya kubalilapo, alandile pa fyo aba mu cilonganino bafwile ukulamona bakangalila, atile: “Abakalamba abatungulula bwino balingile ukupeelwa umucinshi ubili, maka maka ababombesha mu kulanda na mu kusambilisha amashiwi ya kwa Lesa.”—1 Tim. 5:17.

⁴⁰ Baeluda bamo balabasala ukuba mwi Bumba lya Bapempula Abalwele. Bambi nabo baba mu Makomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala, kabili balaya ku fipatala ku kulanshanya na badokota pa kuti batwalilile ukundapa Inte sha kwa Yehova ukwabula ukubabikamo umulopa. Bakangalila bambi balabombako imilimo iilenga umulimo wa Bufumu uleya pa ntanshi. Ku ca kumwenako, balabombako umulimo wa kukuula no kuwamya Amayanda ya Bufumu ne Fikuulwa fya Kulonganinamo Ukulongana Kukalamba, nelyo balaba muli Komiti ya Kulongana kwa Citungu. Bonse ababa mu cilonganino ca kwa Lesa balatasha nga nshi pa fyo aba bamunyinefwe babombesha no kuipeelesha pa kuti balebomba iyi milimo. Cine cine tufwile ‘ukutwalilila ukucindika ababa ifi.’—Fil. 2:29.

⁴¹ Ibumba Litungulula e lyangalila umulimo wa kusonta baeluda bafikapo ukuba bakangalila ba muputule. Iofeshi lya musambo e lituma bakangalila mu kutandalila ifilonganino mu miputule iyalekanalekana. Ilingi line batandalila ifilonganino imiku ibili mu mwaka. Limo limo bakangalila balaya mu kutandalila na bapainiya ababa mu fifulo fyabela ukutali. Kangalila wa muputule alatantika ilyo akatandalila cila cilonganino, kabili aleshibisha bamunyinefwe mu filonganino ilyo akabatandalila ilyo kucili inshita pa kuti bakanonkelemo ilyo akabatandalila.

⁴² Kampanya we bumba lya baeluda e uba pa ntanshi mu kupekanya ifyo ifintu fikaba mu mulungu waibela pa kuti bonse bakanonkelemo. (Rom. 1:11, 12) Kampanya nga apokelela icishibisho ca kutandala kwa kwa kangalila wa muputule ne fyo kangalila alekabila no mwina mwakwe (nga alyupa), alabombela pamo na bamunyinefwe mu cilonganino pa kupekanya umwa kwikala ne fintu fimbi ifilefwaikwa. Aleba bonse mu cilonganino kumo na kangalila wa muputule ifyo bapekenye.

⁴³ Kangalila wa muputule akalanshanya na kampanya we bumba lya baeluda pa fyo bafwile ukutantika ukulongana e lyo no kukumana kwa mulimo wa mwi bala. Bakatantika ukulongana no kukumana kwa mulimo wa mwi bala ukulingana ne fyo kangalila wa muputule akalanda e lyo ne fyo iofeshi lya musambo lyabeba. Bonse mu cilonganino balingile ukubebela libela inshita sha kulongana kwa cilonganino, inshita ya kukumana na bapainiya, ne nshita ya kukumana na baeluda na babomfi batumikila, e lyo ne nshita ne cifulo ukukalabela ukukumana kwa mulimo wa mwi bala.

⁴⁴ Pali Cibili akasuba, kangalila wa muputule alaceeceeta Ifyalembwa fya Bukasabankanya ifya Cilonganino, ifyalembwa fya mpendwa ya basangwa ku kulongana, ifyalembwa fya cifulo ca kubombelamo, ne fyalembwa fya ndalama. Ukucita ifi kulamwafwa ukwishiba ukukabila kwa cilonganino ne fyo engafwa abasunga ifi ifyalembwa. Kampanya we bumba lya baeluda afwile ukupeelela libeela kangalila wa muputule ifyalembwa fya cilonganino.

⁴⁵ Kangalila wa muputule nga atandalila icilonganino, alakwatako inshita ya kulanshanya na ba bwananyina nga bali pa kulongana, mu mulimo wa mwi bala, nga bamwita ku fya kulya e lyo na pa nshita shimbi. Na kabili alakumana na baeluda na babomfi batumikila, kabili alabomfya Baibolo pa kuti abapandeko amano, pa kubeba ifyo bafwile ukucita pa kuti balebomba bwino imilimo, na pa kubakoselesha ukulabomba bwino umulimo wa kucema umukuni wa kwa Lesa. (Amapi. 27:23; Imil. 20:26-32; 1 Tim. 4:11-16) Alakumana na bapainiya pa kuti abakoseleshe no kubafwilisha mu mafya bakwata ilyo balebomba umulimo wa kubila imbila nsuma.

⁴⁶ Nga kuli na fimbi ifyo baeluda bafwile ukubombelapo ilyo kangalila wa muputule alebombela icilonganino, akabafwa ukwishiba ifyo bengacita. Nga te kuti bapwishe ukubombelapo mu mulungu alebombela icilonganino, akaafwa baeluda nelyo abali no bwafya ukufwailisha mu Malembo ifingabafwa ukupwisha ubwafya. Nga pali ifyo iofeshi lya musambo lilingile ukubombelapo, kangalila wa muputule na baeluda bakalembela iofeshi lipoti umo bakalondolola fyonse ifili muli uyo mulandu.

⁴⁷ Ilyo kangalila wa muputule aletandalila icilonganino, alasangwa ku kulongana konse. Limo limo kuti ba-alula ukulongana ukulingana ne fyo iofeshi lya musambo lyalanda. Pali uku kulongana, kangalila wa muputule alasambilisha aba mu cilonganino no kubakoselesha e lyo no kukosha icitetekelo cabo mu malyashi ayo alanda. Alabafwa ukutemwa Yehova, Yesu Kristu, ne cilonganino ca kwa Lesa.

⁴⁸ Umulandu umo uukalamba uo kangalila wa muputule atandalila icilonganino kukoselesha aba mu cilonganino ukuba abacincila mu mulimo wa kubila imbila nsuma no kubalanga ifyo bafwile ukulabomba. Kuti cawama nga ca kuti abengi mu cilonganino batantika bwino inshita pa kuti babombako sana umulimo wa kubila imbila nsuma muli uyo mulungu. Nalimo kuti bapekanya ukubombako bupainiya bwa kwafwilisha mu mweshi kangalila wa muputule aletandalila icilonganino. Bonse abalefwaya ukubombako na kangalila wa muputule nelyo umwina mwakwe kuti balembesesha limo amashina yabo. Cilawama sana nga ca kuti mwaya na kangalila wa muputule nelyo umwina mwakwe ku masambililo ya Baibolo na ku fipempu fya kubwelelamo, pantu mu kucita ifi kuti mwafuma ifisuma. Tulatasha pa fyo mutungilila umulimo wa kubila imbila nsuma ilyo kangalila wa muputule atandalila icilonganino cenu.—Amapi. 27:17.

⁴⁹ Cila mwaka kulaba ukulongana kwa muputule kubili. Kangalila wa muputule e wangalila fyonse ifipekanishiwa pali uku kulongana. Kangalila wa muputule alasala kangalila wa kulongana na kaafwa wakwe. Aba bakangalila balabombela pamo nankwe pa kupekanya ukulongana kwa muputule. Ici cilafwa kangalila wa muputule ukubika amano kuli programu ya kulongana. Kangalila wa muputule alasala bamunyinefwe bambi abafikapo aba kubomba imilimo ya mu madipartimenti yalekanalekana. Ukulongana nga kwapwa, alasala no wa kupituluka mu fyalembwa fya ndalama sha muputule. Pa kulongana kwa muputule kumo mu mwaka, palaba munyinefwe uwimininako iofeshi lya musambo, uuba kalanda umweni. Pa mulandu wa kuti ifilonganino fimo fyabela ukutali no kwabela icifulo ca kulonganinapo, nelyo pa mulandu wa kuti icifulo apa kulonganina umuputule panono, imiputule imo balayakanya mu fiputulwa kabili cila ciputulwa cilaikwatila ukulongana kwa muputule.

⁵⁰ Kangalila wa muputule alatuma lipoti yakwe iya mulimo wa mwi bala kwi ofeshi lya musambo pa mpela ya cila mweshi. Nga ca kuti kangalila wa muputule abomfya indalama shakwe ukwendela, ukushita ifya kulya, ukulipila umwa kulaala na ku fintu fimbi ififwaikwa pa kubomba bwino umulimo wakwe, kabili icilonganino alebombela nga cafilwa ukumubwesesha ishi ndalama, kuti atumina iofeshi lya musambo amalisiti ya fyo abomfeshe. Bakangalila ba muputule balicetekela filya Yesu alaile ukuti bakapeelwa ifyo bakabila nga batwalilila ukufwaya Ubufumu bwa kwa Yehova intanshi. (Luka 12:31) Ifilonganino fifwile ukwishiba ukuti lishuko ukuba ne cileela kuli aba baeluda abaipeelesha ukubabombela.—3 Yoh. 5-8.

⁵¹ Pa maofeshi yonse aya musambo aya Nte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse, palaba Komiti ya Musambo, umuba bamunyinefwe abafikapo batatu nelyo ukucilapo, abangalila umulimo wa kubila imbila nsuma muli ico calo, e lyo limo na mu fyalo fimbi ifyo iofeshi lyangalila. Umo pa baba muli Komiti alaba kampanya wa Komiti ya Musambo.

⁵² Ababa muli Komiti ya Musambo e bangalila ifilonganino fyonse ifyaba mu cifulo ico iofeshi lyangalila. Komiti ya Musambo e ilolekesha pa mulimo wa kubila imbila nsuma iya Bufumu mu ncende yangalila, no kushininkisha ukuti ifilonganino ne miputule nafiteyanishiwa pa kuti umulimo wa kubila imbila nsuma ulebombwa bwino. Na kabili Komiti ya Musambo ilabika amano ku mibombele ya bamishonari, bapainiya baibela, bapainiya ba nshita yonse na bapainiya ba kwafwilisha. Nga kwaba ukulongana kwa muputule no kwa citungu, Komiti ya Musambo ilapekanya ifyo ukulongana kufwile ukuba ne fifwaikwa pa kuti ukulongana kubeko, pa kuti ‘fyonse ficitike bwino bwino kabili ukwabula icimfulunganya.’—1 Kor. 14:40.

⁵³ Komiti ya Calo ilasontwa mu fyalo fimo ifyo Komiti ya Musambo iya mu calo cimbi yangalila. Ici cilenga umulimo wa kubila imbila nsuma uleangalilwa bwino muli ifyo fyalo. Komiti ya Calo e yangalila amaofeshi ya Nte sha kwa Yehova muli ico calo, ilalembeshanya amakalata ne filonganino e lyo na Komiti ya Musambo. Ilapokelela amalipoti ya mulimo wa mwi bala no kuyatuma, kabili e yangalila no mulimo wa kubila imbila nsuma. Komiti ya Calo ibombela pamo na Komiti ya Musambo pa kuti umulimo wa Bufumu uleya pa ntanshi.

⁵⁴ Ibumba Litungulula e lisonta bonse ababa mu Komiti ya Musambo na baba mu Komiti ya Calo.

⁵⁵ Limo limo, Ibumba Litungulula lilapekanya ukuti bamunyinefwe abafikapo batandalile imisambo mu fyalo fyalekanalekana. Aba bamunyinefwe ababomba uyu mulimo babeta ukuti abeminishi ba maofeshi yakalamba. Umulimo uukalamba uo babomba, kukoselesha ababombela pa musambo no kwafwa Komiti ya Musambo mu mafya ayo bakwata nelyo ukwasuka amepusho bakwata pa mulimo wa kubila imbila nsuma no kupanga abasambi. Umwiminishi uuletandalila umusambo alakumana na bakangalila ba muputule bamo bamo, e lyo limo limo alakumana na bamishonari. Alalanshanya nabo pa mafya bakwete na pa fyo balekabila, kabili alabakoselesha ukutwalilila ukubomba umulimo wacindamisha uwa kubila pa Bufumu no kupanga abasambi.

⁵⁶ Umwiminishi wa maofeshi yakalamba alabika sana amano ku fyo umulimo wa kubila pa Bufumu ule-enda na ku fyo ifilonganino filebomba. Nga nakwata inshita, alatandalila na maofeshi ya bakapilibula. Ilyo umwiminishi wa maofeshi yakalamba atandalila umusambo, alabombako no mulimo wa kubila imbila nsuma iya Bufumu ukulingana ne nshita akwete.

⁵⁷ Tulanonkelamo sana mu fyo bakangalila babombesha na mu fyo balanga ukutemwa ilyo baletusakamana. Nga twatwalilila ukunakila bakangalila abapeelwa umulimo wa kucema umukuni, tukalabombela pamo na Kristu Yesu, Umutwe wa cilonganino. (1 Kor. 16:15-18; Efes. 1:22, 23) Ici cikalenga umupashi wa kwa Lesa ukuba pa filonganino mwi sonde lyonse, kabili Icebo ca kwa Lesa cikalatutungulula ilyo tulebomba umulimo wa kwa Lesa.—Amalu. 119:105.