Ukupeela Ifya kwa Kaisare Kuli Kaisare

“Peeleni bonse ifyo bafwile ukupeelwa.”—ABENA ROMA 13:7.

1, 2. (a) Ukulingana na Yesu, ni shani fintu Abena Kristu balingile ukulinganya ukukakililwako kwabo kuli Lesa na kuli Kaisare? (b) Cinshi caba e kwangwako kwa kubalilapo ku Nte sha kwa Yehova?

UKULINGANA na Yesu, kwalibako ifintu ifyo twakakililwako ukupeela Lesa ne fintu ifyo twakakililwako ukupeela Kaisare, nelyo Ubuteko. Yesu asosele ukuti: “Ifya kwa Kaisare peeleni kuli Kaisare, ne fya kwa Lesa peeleni kuli Lesa.” Muli aya mashiwi yanono, afulungenye abalwani bakwe no kusupawila busaka busaka imibele ya mutima iyashikatala iyo tufwile ukukwata mu kwampana kwesu na Lesa na mu mibombele yesu no Buteko. E mulandu wine kanshi bakakutika bakwe ‘bamusungukile’!—Marko 12:17.

² Kwena, ukwangwako kwapulamo ku babomfi ba kwa Yehova kwa kuti bapeele ifya kwa Lesa kuli Lesa. (Ilumbo 116:12-14) Ilyo balecite fyo, kwena, tabalaba ukuti Yesu asosele fyo bafwile ukupeela ifintu fimo kuli Kaisare. Bakampingu babo abakanshiwa na Baibolo bafwaya ukuti mu kubamo ipepo balanguluke icipimo uko bakafisha ukupeela ifyo Kaisare afwaya. (Abena Roma 13:7) Muli shino nshiku, bakapingula abengi balisanga ukuti amaka ya buteko yalikwata umwa kupelela no kuti abantu na mabuteko mpanga yonse balikakwa ku mafunde ya cifyalilwa.

3, 4. Kulandapo nshi ukwa kulengo buseko ukwalandwapo pa lwa mafunde ya cifyalilwa, amafunde yasokololwa, na mafunde ya bantunse?

³ Umutumwa Paulo aloseshe kuli aya mafunde ya cifyalilwa lintu alembele pa lwa bantu ba ku calo ati: “Icingeshibikwa ca kwa Lesa camoneka muli bene; pantu Lesa acilengele ukumoneka. Pantu ukufuma ku kulengwa kwa pano isonde ifishimoneka fyakwe—amaka yakwe ya pe na buLesa bwakwe pamo—fyamonekesha, bafiilukila ku fibumbwa. E ico babulwe ca kuleseshamo.” Nga ca kuti baankula kuli yene, amafunde ya cifyalilwa kuti yasesha fye na bakampingu ba bashatetekela. Muli fyo, Paulo mu kulundapo asosele ukuti: “Ilyo Abena fyalo abashaba na Malango bacita Amalango ku cifyalilwa, ninshi baba Amalango abene, nelyo tabakwata Amalango. Balango kuti Amalango yalembwa mu mitima yabo, apo kampingu wabo abe nte.”—Abena Roma 1:19, 20; 2:14, 15.

⁴ Mu mwanda wa myaka uwalenga 18, kapingula walumbuka umwina England William Blackstone alembele ukuti: “Aya mafunde ya cifyalilwa, pa kuba ayalingana [ubukokole no] mutundu wa muntu kabili ayapangilwe na Lesa umwine, ukwabula ukutwishika yalicilapo pa mafunde ayali yonse yambi. Yalenga bonse ukushinguluke cibulungwa ukukakililwako, mu fyalo fyonse, kabili pa nshita shonse: takwaba amafunde ya buntunse ayakwata umutengo wine wine, nga ca kuti nayapusana na mafunde ya cifyalilwa.” Blackstone akonkenyepo no kulanda ulwa “mafunde yasokololwa,” nga fintu yasangwa mu Baibolo, kabili asosele ukuti: “Pali iyi mifula ibili, amafunde ya cifyalilwa na mafunde yasokololwa, e pashimpwa amafunde ya buntunse yonse; e kutila, takwaba amafunde ya buntunse yalingile [ukusuminishiwa] ukupilika yene.” Ici cileumfwana na cintu Yesu asosele pa lwa kwa Lesa na Kaisare, nga fintu calembwa pali Marko 12:17. Mu kumfwika, kwalibako imbali umo Lesa apeleesha cintu Kaisare engafwaya ku Mwina Kristu. Icilye ca Sanhedrin capulile umwa kupelela mwa musango yo lintu cakambishe abatumwa ukuleko kushimikila pa lwa kwa Yesu. E ico, abatumwa mu kulungika bayankwileko kuti: “Tuli no kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu.”—Imilimo 5:28, 29.

“Ifya kwa Lesa”

5, 6. (a) Mu cilolwa ca kufyalwa kwa Bufumu mu 1914, cinshi cintu Abena Kristu balingile ukulaibukisha lyonse? (b) Ni shani fintu Umwina Kristu ashininkisha ukuti ni kapyunga?

⁵ Abena Kristu bali no kuba abashininkisha ulwa kukanapeela ifya kwa Lesa kuli Kaisare, ukucilisha ukutula 1914, lintu Yehova Lesa, Uwa maka yonse, atendeke ukuteka nge mfumu ukupitila mu Bufumu bwa buMesia ubwa kwa Kristu. (Ukusokolola 11:15, 17) Ukucila kale lyonse, amafunde ya kwa Lesa pali nomba nayacishamo ukufwaya Abena Kristu ukukanaba “aba pano isonde.” (Yohane 17:16) Apo baliipeela kuli Lesa, Uwabapeele Ubumi, bafwile ukulangisha mu kumonekesha ukuti tabaikalila abene. (Ilumbo 100:2, 3) Nga fintu Paulo alembele, “tuli ba kwa Shikulu.” (Abena Roma 14:8) Mu kulundapo, lintu Umwina Kristu abatishiwa, alabishiwa nga kapyunga wa kwa Lesa, pa kuti engasosa cintu Paulo asosele ukuti: “Lesa . . . atufishishepo ku kuba bakapyunga.”—2 Abena Korinti 3:5, 6.

⁶ Umutumwa Paulo na kabili alembele ukuti: “Nacindika bukapyunga bwandi.” (Abena Roma 11:13) Mu kushininkisha tulingile ukucita cimo cine. Nampo nga twakana muli ubu bukapyunga inshita yonse nelyo inshita lubali, twibukisho kuti Yehova umwine alitupeela bukapyunga bwesu. (2 Abena Korinti 2:17) Apantu bamo kuti pambi batwishika icifulo cesu, Umwina Kristu onse uwaipeela, uwabatishiwa afwile ukuba uwaiteyanya ukupeelo bushinino bwaumfwika kabili ubwa kwebekesha ukuti mu cine cine ni kapyunga wa mbila nsuma. (1 Petro 3:15) Bukapyunga bwakwe bulingile ukumonekela na mu myendele yakwe. Pamo nga kapyunga wa kwa Lesa, Umwina Kristu alingile ukwafwilisha no kubelesha imibele isuma, ukusumbula ukwikatana kwa lupwa, ukuba umufumacumi, no kulangisha umucinshi ku mafunde no muyano. (Abena Roma 12:17, 18; 1 Abena Tesalonika 5:15) Ukwampana kwa Mwina Kristu na Lesa na bukapyunga bwakwe ubwapeelwa na Lesa e fintu fyacindamisha mu bumi bwakwe. Te kuti apoose ifi pa mulandu fye wa kukambishiwa na Kaisare. Mu kumonekesha, fili no kupendelwa pa kati ka “fya kwa Lesa.”

“Ifya kwa Kaisare”

 7. Bushe ukushimikwa kwa Nte sha kwa Yehova kwaba shani ukukuma ku kusonkela imisonko?

⁷ Inte sha kwa Yehova balishiba ukuti balikakililwako ‘ukunakila bakateka abacilamo,’ bakateka ba makamfulumende. (Abena Roma 13:1) E ico, lintu Kaisare, Ubuteko, afwaya icintu cimo ukupitila mwi funde, bakampingu babo abakanshiwa na Baibolo balabasuminisha ukupeela ifi fifwaikwa. Ku ca kumwenako, Abena Kristu ba cine baba pa kati ka basonke misonko abalingo kutashiwa pano isonde. Mu Germany inyunshipepala Münchner Merkur yasosele ukukuma ku Nte sha kwa Yehova ukuti: “E bacilishapo kuba abafumacumi kabili abacilishapo kusonke misonko pa nshita mu [West Germany].” Mu Italy inyunshipepala La Stampa yalandilepo kuti: “[Inte sha kwa Yehova] e bekashi bacilishapo kuba aba bucishinka uuli onse engafwaya ukukwata: tabafyuke misonko nelyo ukufwaya ukusengauka amafunde yashawama pa kuti bamwenemo.” Ababomfi ba kwa Yehova bacite ci ‘pa mulandu wa bakampingu wabo.’—Abena Roma 13:5, 6.

 8. Bushe cintu twakakililwako ukupeela Kaisare capelela fye ku misonko ya ndalama?

⁸ Bushe “ifya kwa Kaisare” fyapelela fye ku kusonke misonko? Iyo. Paulo atantike ifintu na fimbi, pamo nga akatiina no mucinshi. Mu citabo cakwe ica Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew, umwina Germany wasoma Heinrich Meyer alembele ukuti: “Pa kusosa ukuti [ifya kwa Kaisare] . . . tatufwile ukucumfwila mu kuti fyapelela fye ku misonko ya ku buteko, lelo fyonse ifyo Kaisare apeelelwapo insambu pa mulandu wa kuteka kwakwe ukwa mwi funde.” Kalemba wa lyashi lya kale E. W. Barnes, mu citabo cakwe The Rise of Christianity, alandile ukuti Umwina Kristu aali no kusonka imisonko nga ca kuti alikwete imisha ya misonko kabili “mu kupalako aali no kubombe milimo yonse imbi iya Buteko, kulila fye tebelwe ukupeela Kaisare ifintu fya kwa Lesa.”

9, 10. Kushimunuka nshi uko Umwina Kristu engakwata pa lwa kupeela Kaisare ifyo afwile ukupeelwa, lelo fishinka nshi tulingile ukulaibukisha?

⁹ Fintu nshi ifyo Ubuteko pambi bwingafwaya ukwabula ukufika ku fintu ifyo mu kubamo insambu fyaba ifya kwa Lesa? Bamo baliyumfwa ukuti ukulingana ne funde kuti bapeela Kaisare indalama ukupitila mu misonko lelo te kucila pali ico. Mu cine cine tabayumfwa abantungwa ukupeela Kaisare icili conse icingabasendela inshita iyo ingabomfiwa ku mibombele ya teokrasi. Nangu ni fyo, ilintu ca cine ukuti tulingile ‘ukutemwa Yehova Lesa wesu ku mutima wesu onse, ku mweo wesu onse, ku mano yesu yonse, na ku maka yesu yonse,’ Yehova alatwenekela ukubomfya inshita na ku fintu fimbi ifishili mulimo wesu uwashila. (Marko 12:30; Abena Filipi 3:3) Ku ca kumwenako, Umwina Kristu waupwa nelyo ukuupa afundwa ukupeelesha inshita ku kuteemuna umwina mwakwe. Ifintu fya musango yo tafyabipa, lelo umutumwa Paulo alondolola ukuti “fya pano isonde” te “fya kwa Shikulu” iyo.—1 Abena Korinti 7:32-34; linganyako 1 Timote 5:8.

¹⁰ Mu kulundapo, Kristu asuminishe abakonshi bakwe ‘ukupeela’ imituulo, kabili mu kushininkisha cilesanshamo ukubomfya inshita iyapeelwa kuli Yehova—apantu ubumi bwesu bonse bwalipeelwa kuli wene. Nga ca kuti mu calo cimo icipimo ca pa kati ico baputulako maperesenti 33 aya musonko (yalacilapo mu fyalo fimo), ici cilepilibula ukuti cila mwaka umubomfi uufola ishalinga fye alipila ku Cipao ca Buteko amalipilo yakwe aya myeshi ine iituntulu. Ukucilondolwela mu nshila imbi, pa numa ya kupoka penshoni, umubomfi uufola ishalinga fye akaba napoosa imyaka 15 ukubombela fye indalama sha musonko isho “Kaisare” afwaya. Languluka, na kabili, umulandu ukumine ukusambilila isukulu. Mu fyalo ifingi ifunde lifwaya ukuti abafyashi batume abana babo ku sukulu ukufika pa cipimo cimo ica myaka. Icipimo ca myaka ya kuba ku sukulu cilapusanapusana mu fyalo fyalekanalekana. Mu fifulo ifingi ilaba ni nshita iikalambako. Ca cine, amasambililo ya musango yo ilingi line yalaba aya kunonsha, lelo aba ni Kaisare e upingulapo iciputulwa ca bumi bwa mwana icifwile ukubomfiwa muli iyi nshila, na muli fyo abafyashi ba Bwina Kristu balanakila ku kupingulapo kwa kwa Kaisare.

Umulimo wa Fita uwa Kupatikisha

11, 12. (a) Cinshi cintu Kaisare afwaya mu fyalo ifingi? (b) Ni shani fintu Abena Kristu ba mu kubangilila bamwene umulimo wa fita?

¹¹ Icintu na cimbi ico Kaisare afwaya mu fyalo fimo caba mulimo wa fita uwa kupatikisha. Mu mwanda wa myaka uwalenga 20, iyi mitantikile yalibomfiwa mu fyalo ifingi mu nshita sha nkondo e lyo muli fimo na mu nshita fye sha cibote mwine. Mu France pa myaka iingi uku kukakililwako kwaleitwa umusonko wa mulopa, ukupilibula ukuti umulumendo onse aali no kuitemenwa ukufwila Ubuteko. Bushe ici cili cintu ico abaipeela kuli Yehova bengapingulapo ukulingana na kampingu? Ni shani fintu Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo bamwene uyu mulandu?

¹² Ilintu Abena Kristu ba mu kubangilila balitukwite ukuba abekashi basuma, icitetekelo cabo cabaleseshe ukwipaya umbi nelyo ukupeela ubumi bwabo bwine bulilambo ku Buteko. The Encyclopedia of Religion ilondolola ukuti: “Bashifwe be calici lya mu kubangilila, ukusanshako Tertullian na Origen, baebekeshe ukuti Abena Kristu balekaana ukwipaya abantunse, icishinte ico cabaleseshe ukubomba mu milalo ya fita iya ciRoma.” Mu citabo cakwe The Early Church and the World, Profesa C. J. Cadoux alembo kuti: “Ukufika fye kwena na ku kuteka kwa kwa Marcus Aurelius [161-180 C.E.], takwali Umwina Kristu uwaleba umushilika pa numa ya kubatishiwa kwakwe.”

13. Mulandu nshi abengi mu Kristendomu bashimwena umulimo wa fita nga fintu Abena Kristu ba mu kubangilila baleumona?

¹³ Mulandu nshi ababa mu macalici ya Kristendomu tabamwena ifintu muli iyi nshila ilelo? Pa mulandu wa kwaluka kukalamba uko kwaliko mu mwanda wa myaka uwalenga ine. Ulupapulo lwa ciKatolika A History of the Christian Councils lulondolola ukuti: “Abena Kristu abengi, . . . abaletekwa na bakateka abasenshi, baali abashimunuka ukukuma ku mulimo wa fita pa mulandu wa fisumino fyabo ifya mipepele, kabili mu kupama balekaana ukuya ku nkondo, nelyo nga babapatikisha balefyukako. Ku kulanguluka ukwaluka uko Konstantino aleteleko, Icilye ca Macalici [ica ku Arles, icacitilwe mu 314 C.E.] capampamike ukuti Abena Kristu balikakililweko ukubomba mu nkondo, . . . pa mulandu wa kuti Icalici lileikala mu cibote pe samba lya kwa kateka uuli ni cibusa wa Bena Kristu.” Pa mulandu wa uku kusha ifisambilisho fya kwa Yesu, ukufuma pali ilya nshita ukufika na nomba, bashimapepo ba Kristendomu balikoselesha imikuni yabo ukubomba mu milalo ya fita iya fyalo fyabo, nangu cingati abantu bamo balikaana pa mulandu wa bakampingu babo.

14, 15. (a) Ni pa milandu nshi Abena Kristu mu fifulo fimo balombela ukufumishiwako mu kubombako umulimo wa fita? (b) Uko bapatikisha umulimo wa fita kuli bonse, fishinte nshi ifya mu Malembo fili no kwaafwa Umwina Kristu ukupingulapo mu kulungama ukukuma ku mulimo wa fita?

¹⁴ Bushe Abena Kristu ilelo balikakililwako ukukonka icinabwingi muli uyu mulandu? Iyo. Nga ca kuti Umwina Kristu waipeela, uwabatishiwa ekala mu calo umo basuminisha bakapyunga ba fya mapepo ukukanabombako umulimo wa fita, kuti amwenamo muli uku kupayanya, apantu na kuba aba ni kapyunga. (2 Timote 4:5) Ifyalo ifingi, ukusanshako United States na Australia, fyalipayanya ico ukusanshako fye na mu nshita sha nkondo. Kabili mu nshita sha mutende, mu fyalo ifingi ifyo fipatikisha umulimo wa fita, Inte sha kwa Yehova, pamo nga bakapyunga ba fya mapepo, balafumishiwako. Muli fyo kuti batwalilila ukwaafwa abantu ukupitila mu mulimo wabo uwa ku cintubwingi.

¹⁵ Ni shani, nangu ni fyo, nga ca kuti Umwina Kristu ekala mu calo bapatikisha umulimo wa fita na kuli bakapyunga ba fya mapepo? Lyene ali no kupingulapo umwine ukukonka kampingu wakwe uwakanshiwa na Baibolo. (Abena Galatia 6:5) Ilintu alecindika amaka ya kwa Kaisare, ali no kupimununa mu kusakamanishisha ico afwile ukupeela kuli Yehova. (Ilumbo 36:9; 116:12-14; Imilimo 17:28) Umwina Kristu akebukisha ukuti ica kwishibikilwako ca Bwina Kristu bwa cine caba kutemwa abasumina banankwe bonse, nangu fye ni abo abekala mu fyalo fimbi nelyo ababa mu mikowa imbi. (Yohane 13:34, 35; 1 Petro 2:17) Mu kulundapo, takalabe ifishinte fya mu Malembo ifisangwa mu malembo pamo nga Esaya 2:2-4; Mateo 26:52; Abena Roma 12:18; 14:19; 2 Abena Korinti 10:4; na AbaHebere 12:14.

Ukubomba mu Buteko

16. Mu fyalo fimo, mulimo nshi uushili wa nkondo uo Kaisare afwaya abakaana umulimo wa fita ukubombako?

¹⁶ Nangu cibe fyo, kwalibako ifyalo fimo umo Ubuteko, nangu line tabufwaya bakapyunga ba fya mapepo ukubombako umulimo wa fita, bwalisuminisha ukuti abantu bamo kuti bakaana umulimo wa fita. Ifyalo fya musango yu ifingi filatantika ukuti abo bantu abalekaana umulimo wa fita pa mulandu wa kampingu wabo bepatikishiwa. Mu fifulo fimo ukubomba mu buteko ukufwaikwa, pamo nga umulimo usuma uwa mu bwikashi, kumonwa ngo mulimo wa calo uushisanshamo ifya nkondo. Bushe Umwina Kristu waipeela kuti abombako umulimo wa musango yo? Pano na po, Umwina Kristu waipeela, uwabatishiwa ali no kuipingwilapo umwine ukushimpwa pali kampingu wakwe uwakanshiwa na Baibolo.

17. Bushe kwalibako ica kumwenako calembwa mu Baibolo ica mulimo wa buteko uushili wa fita?

¹⁷ Cimoneko kuti mu Baibolo mwalilembwamo umulimo walecitwa uwa kupatikisha bonse. Icitabo cimo ica lyashi lya kale cilondolola ukuti: “Ukulunda pa kusonke misonko no mutuulo ifyo balesonkesha abekashi ba mu Yudea, kwalebako no mulaasa [umulimo wabulo kufola ukubombela bakateka ba cintubwingi]. Iyi yali mitantikile ya pa kale iya ku Kabanga, iyo bakateka ba ciHela na ba ciRoma batwalilile ukubomfya. . . . Icipingo Cipya, na co, cilalumbula ifya kumwenako ifya mulaasa mu Yudea, ukulangilila fintu wali uwayanana. Ukulingana no yu mwata, abashilika bapatikishe Simone uwa ku Kurene ukusenda umusalaba [icimuti ca kucushiwilwapo] wa kwa Yesu (Mateo 5:41; 27:32; Marko 15:21; Luka 23:26).”

18. Ni mu mulimo nshi uwa mu bwikashi uushili wa fita, uushili wa fya mipepele uyo Inte sha kwa Yehova ilingi line babombako?

¹⁸ Mu kupalako, mu fyalo fimo Ubuteko nelyo abalashi bafwaya abekashi babo ukubombako imilimo yalekanalekana iya mu bwikashi. Inshita shimo shimo iyi iba ya kulungatika, pamo nga ukwimba ifishima nelyo ukuseba imisebo; inshita shimo uba mulimo wa lyonse, pamo nga ukulaya cila mulungu mu kuwamya imisebo, amasukulu, nelyo ifipatala. Uko umulimo wa mu bwikashi uwa musango yo ubeleleko ukuti abekashi bamwenemo kabili tausuntinkene no kupepa kwa bufi nelyo mu nshila imo taulepinkana na bakampingu, Inte sha kwa Yehova, ilingi line balabombako. (1 Petro 2:13-15) Ici ilingi line califumamo ubunte bushaiwamina kabili inshita shimo calitalalika ababepesha Inte ukuti shilalwisha ubuteko.—Linganyako Mateo 10:18.

19. Ni shani fintu Umwina Kristu alingile ukubombelapo nga ca kuti Kaisare amulomba ukubombako umulimo wa buteko uushili wa fita pa ciputulwa ca nshita cimo?

¹⁹ Ni shani, nangu ni fyo, nga ca kuti Ubuteko bwafwaya Umwina Kristu pa ciputulwa ca nshita ukubombako umulimo mu bwikashi uutungululwa na bashili bashilika? Pano na po, Abena Kristu bafwile ukuipingwilapo abene ukushimpwa pali kampingu waebwa bwino. “Ifwe bonse tukeminina ku ca kupingwilapo ca kwa Lesa.” (Abena Roma 14:10) Abena Kristu abalolenkene ne co Kaisare alefwaya balingile ukulanguluka pali ico cintu mu kubamo ipepo no kwetetula pali cene.a Na kabili kuti caba bwino ukulanshanya uyo mulandu na Bena Kristu bakosoka mu cilonganino. Pa numa ya ici umuntu afwile ukupingulapo umwine.—Amapinda 2:1-5; Abena Filipi 4:5.

20. Fipusho nshi ne fishinte fya mu Malembo fyafwa Umwina Kristu ukupelulula pa mulandu wa mulimo wa buteko uushili wa fita?

²⁰ Ilyo balefwailishapo fimo pa lwa uyu mulandu, Abena Kristu bali no kulangulukapo ifishinte fya mu Baibolo ifyafulilako. Paulo asosele ukuti tufwile ukuba ‘ne cumfwila kuli bamulopwe na bakateka, . . . abaiteyanya ku mulimo onse usuma . . . ukuba ababulo lubuli, aba mutembo ku bantu bonse.’ (Tito 3:1, 2) Pa nshita imo ine, Abena Kristu kuti bacita bwino ukubebeta umulimo wa buteko uo bebelwe ukubomba. Nga ca kuti basumina wene, bushe bakaba na maka ya kutwalilila ukukanaibimbamo mu milandu ya calo pamo nga Bena Kristu? (Mika 4:3, 5; Yohane 17:16) Bushe cili no kubalenga ukubombela pamo no kupepa kwa bufi? (Ukusokolola 18:4, 20, 21) Bushe ukubomba uyo mulimo kuli no kubacilikila nelyo mu nshila imo ukubalesha sana ku kufikilisha ifishingamo fyabo ifya Bwina Kristu? (Mateo 24:14; AbaHebere 10:24, 25) Pa lubali lumbi, bushe bakatwalilila ukulunduluka lwa ku mupashi, pambi ukubombako fye no butumikishi bwa nshita yonse ilyo balebomba uyo mulimo ulefwaikwa?—AbaHebere 6:11, 12.

21. Te mulandu na cintu apingulapo, ni shani fintu icilonganino cilingile ukumona munyina uulebomba umulimo wa mu buteko uushili wa fita?

²¹ Ni shani nga ca kuti ifyasuko fyafumaluka ifya Mwina Kristu fyamutungulula ku kusondwelela ukuti umulimo wa buteko uli ‘mulimo usuma’ uo engabomba mu kumfwila bakateka? Uko kuli kupingulapo kwakwe kuli Yehova. Baeluda basontwa na bambi bafwile ukucindika umupwilapo kampingu wa uyo munyina no kutwalilila ukumumona ngo Mwina Kristu uwaba mu kwiminina kusuma. Nangu cibe fyo, nga ca kuti Umwina Kristu ayumfwa ukuti te kuti abombe uyu mulimo wa ku buteko, ukupingulapo kwakwe na o wine kulingile ukucindikwa. Na o wine ali no kutwalilila ukuba mu kwiminina kusuma kabili alingile ukwafwilishiwa mu kubamo kutemwa.—1 Abena Korinti 10:29; 2 Abena Korinti 1:24; 1 Petro 3:16.

22. Te mulandu ne mibele twalolenkana na yo, cinshi tuli no kutwalilila ukucita?

²² Pamo nga Abena Kristu tatwakaleke ukupeela “umucinshi ku ufwile umucinshi.” (Abena Roma 13:7) Tuli no kucindika umuyano no kufwaya ukuba abekashi ba mutende, abomfwile funde. (Ilumbo 34:14) Kuti twapepela fye ne “shamfumu na bonse abasansabala” lintu aba bantu balepingulapo ifintu ifyo fileambukila ubumi bwa Bena Kristu no mulimo. Pa mulandu wa kupeela ifya kwa Kaisare kuli Kaisare, tulesubila ukuti ‘tuli no kutwalilila ukwikala ubwikashi bwa kutekanya kabili ubwa mutelelwe muli bukapepa bonse, no mucinshi.’ (1 Timote 2:1, 2) Pali fyonse, tukatwalilila ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu nge subilo lyeka fye ilya mutundu wa muntu, abasakamanishisha ukupeela ifya kwa Lesa kuli Lesa.

[Futunoti]

Bushe Kuti Walondolola?

◻ Pa kulinganya ukwampana kwakwe kuli Kaisare na Yehova, cinshi caba e kwangwako kwa kubalilapo ukwa Mwina Kristu?

◻ Cinshi twakakililwako ukupeela Yehova ico tushifwile ukupeela Kaisare?

◻ Fintu nshi fimo ifyo mu kulinga tupeela Kaisare?

◻ Malembo nshi yatwaafwa ukupingulapo mu kulungama ukukuma ku mulimo wa fita uwa kupatikisha?

◻ Fintu nshi fimo ifya kwibukisha nga ca kuti twaebwa ukubombako umulimo wa mu buteko uushili wa fita?

◻ Ukukuma kuli Yehova na Kaisare, cinshi cintu tutwalilila ukucita?

[Icikope pe bula 16, 17]

Abatumwa baebele icilye ca Sanhedrin ukuti: “Tuli no kunakila Lesa ukucilo kunakila abantu”