Mwe Bacaice—Kansheni Ukulingulula Kwenu!
“Ifilyo ifyakosa fya bakalamba, abo bakansho kulingulula kwabo pa kweshaesha ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi.”—ABAHEBERE 5:14.
1, 2. (a) Imibele yesu lelo ipalene shani ne ya Bena Kristu ba kale aba mu Efese? (b) Mibele nshi ingamucingilila ku busanso, kabili kuti mwailundulula shani?
“CENJELENI pa kwenda kwenu, te kwenda nga batumpa iyo, kano nga ba mano; mube [abalubule nshita, NW], ico ishi nshiku sha bubifi.” (Abena Efese 5:15, 16) Imyaka 2,000 iyapitapo ukutula apo umutumwa Paulo alembele ayo mashiwi, ‘abantu babifi kabili abafutika nabalundulukila ku kubipo kucila.’ Tuleikala mu “nshita ishayafya,” nelyo nga fintu Baibolo imbi itila, inshita “shiswilemo ubusanso.”—2 Timote 3:1-5, 13; Phillips.
2 Lelo, kuti mwasengauka ubusanso bwingafumamo ukupitila mu kulundulula “ukucenjela . . . ukwishiba no kupanga.” (Amapinda 1:4) Amapinda 2:10-12 yatila: “Pantu amano yakengila mu mutima obe, no kwishiba kukabe cisuma ku mweo obe, ubupanda bukakubaka, umucetekanya ukakulinda, ku kukupokolola ku mibele ibi, ku fyebo fya kupuulula kwa bantu.” Lelo kuti mwalundulula shani iyi mibele? AbaHebere 5:14 batila: “Ifilyo ifyakosa fya bakalamba, abo bakansho kulingulula kwabo pa kweshaesha ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi.” Nga fintu ciba ku mulimo uuli onse, ukwishiba ifya kubomfya ukulingulula kukabila ukukanshiwa. Ishiwi lya ciGriki ilyo Paulo abomfeshe lipilibula ‘ukukanshiwa ngo wa fyangalo.’ Lelo kuti mwatendeka shani ukukanshiwa muli uyu musango?
Ukukansha Ukulingulula Kwenu
3. Kuti mwabomfya shani ukulingulula kwenu lintu mulepingulapo cimo?
3 Moneni ukuti ukulingulula kwenu, e kuti amaka ya kulekanya ubusuma ku bubi—yakanshiwa ukupitila mu “kweshaesha.” Lintu mulepingulapo cimo, ukupingula muli cela mushuke, ukukonkelela ifyaisa fye mu mano, nelyo fye ukukonkelela abantu takwakamulenge ukupingulapo icisuma. Pa kuti mupingulepo bwino, mulingile ukubomfya ukulingulula kwenu. Mu nshila nshi? Ica ntanshi, kupitila mu kubebeta iyo mibele no kukwata ifishinka fyonse. Muleipusha ifipusho nga cilekabilwa. Moneni nga ca kuti kuli umwa kusengulwila. Amapinda 13:16 yatila: “Uwacenjela acitila mu kwishiba inshita shonse.” Icakonkapo, esheni ukumona amafunde ya Baibolo nelyo ifishinte ifilebomba pali iyo mibele. (Amapinda 3:5) Kwena pa kucite ci, mulingile ukukwata ubwishibilo bwa Baibolo. E mulandu wine Paulo atukoselesesha ukulya “ifilyo fyakosa,” e kuti ukusambilila “ubufumo no kulepa no kusansama no kushika” kwa cine.—Abena Efese 3:18.
4. Mulandu nshi ubwishibilo bwa fishinte fya kwa Lesa bwacindamina?
4 Ukucite ci kwalicindama pantu tatwapwililika, kabili twakongamina ku lubembu. (Ukutendeka 8:21; Abena Roma 5:12) Yeremia 17:9 itila: “Umutima wa kufutika ukucile fintu fyonse, kabili walilwalisha.” Ukwabula ifishinte fya Baibolo ukututungulula, kuti twalaibepa mu kutontonkanya ukuti icalubana cisuma—pa mulandu fye wa kuti e fyo umutima wesu ulefwaya. (Linganyeniko Esaya 5:20.) Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Bushe ni mu nshi umulumendo engasangulwile mibele yakwe? Mu kuibaka umwabele cebo cenu. Ku fya kulangulula fyenu e ko mweno kwiluka; e ico napate nshila ya bufi yonse.”—Amalumbo 119:9, 104.
5. (a) Mulandu nshi abacaice bamo bakonkele nshila shabipa? (b) Ni shani fintu uwacaice umo alengele icine ukube cakwe?
5 Mulandu nshi abacaice bamo abakulila mu mayanda ya Bena Kristu bakonkele nshila shabipa? Bushe kuti caba ukuti aba musango yu ‘tabalinga icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila’? (Abena Roma 12:2) Bamo balaya ku kulongana na bafyashi babo kabili balebukisha ne fisambilisho fya kutendekelako fimo ifya mu Baibolo. Lelo lintu baipushiwa ukupeela ubushinino bwa fisumino fyabo nelyo ukulondolola fimo ifyakosa ifya Cebo ca kwa Lesa, ubwishibilo bwabo busangwa ukuti bunono nga nshi. Abacaice ba musango yu kuti balufiwa bwangu. (Abena Efese 4:14) Nge fyo caba kuli imwe, mulandu nshi mushingapingwilapo ukwaluka? Nkashi wacaice umo atila: “Nalisapike. Naipwishe ukuti, ‘Naishiba shani ukuti iyi e mipepele ya cine? Naishiba shani ukuti kwaliba Lesa uwitwa Yehova?’”a Ukubebeta Amalembo kwamushinine ukuti ifyo abafyashi bakwe balemusambilisha fyali ifyo fine!—Linganyeniko Imilimo 17:11.
6. Ni shani fintu ‘mwingeshiba ifintu ifitemuna Shikulu,’ Yehova?
6 Pa kuba no bwishibilo bwa fishinte fya kwa Yehova, ‘mukeshibe fintu ifitemuna Shikulu.’ (Abena Efese 5:10) Lelo ni shani nga ca kuti tamwishibe inshila isuma iya kukonka mu mibele imo? Pepeni kuli Yehova ukuti amutungulule. (Amalumbo 119:144) Lanshanyeni amafya na bafyashi benu nelyo no Mwina Kristu wakosoka. (Amapinda 15:22; 27:17) Ubutungulushi busuma kuti bwasangwa ukupitila mu kusapika muli Baibolo na mu mpapulo sha Watch Tower. (Amapinda 2:3-5) Nga ca kuti mulebomfya sana ukulingulula kwenu, kukaba ukwanonwa sana.
Ukuba no Mucetekanya mu Kukokoloka
7, 8. (a) Ni shani fintu mwingabomfya ukulingulula kwenu ku kumona nga ca kuti mulingile ukusangwa ku kubungana kwa kwangalila pamo atemwa iyo? (b) Baibolo ilandapo finshi pa lwa kukokoloka?
7 Nomba natumone ifyo mwingabomfya ukulingulula kwenu mu mibele imo imo. Ku ca kumwenako, elenganyeni ukuti namulaalikwa ku kubungana kwa kwangalila pamo. Napamo limbi balimutumine na kardi wapulintwa uwa uku kubungana. Mwaebwa no kuti Inte shacaice ishingi shili no kusangwako. Lelo kukaba ukulipila pa kukwata ifilekabilwa. Bushe mukasangwako?
8 Bomfyeni ukulingulula kwenu. Ica ntanshi, ishibeni ifishinka. Bushe ni banga bakasangwa kuli uku kubungana? Ni bani bakabako? Kukatendeka nshita nshi? Kukapwa nshita nshi? Finshi fikabako? Ni bani bakalaangalila? Icakonkapo, sapikeni mu fipande filanda pali “Social Gatherings,” na “Entertainment” muli Watch Tower Publications Index.b Bushe ukusapika kwenu kuti kwasokolola nshi? Yehova tapata ukubungana kwa kwangalila pamo no kusansamuka. Na kuba, Lukala Milandu 8:15 atila “takuli cisuma ku muntunse mwi samba lya kasuba, kano ukulya no kunwa no kusamwa.” Na Yesu Kristu wine alisangilweko ku mitebeto na ku bwinga bumo. (Luka 5:27-29; Yohane 2:1-10) Nga ca kuti tamucishishemo, ukwangalila pamo kuti kwamunonsha.
9, 10. (a) Mibele nshi napamo ingasangwa pa kubungana kumo kumo iingamuletelela? (b) Fipusho nshi mwingaipusha ilyo mushilapingulapo ukusangwa ku kubungana kwa kwangalila pamo nelyo ukukanasangwako?
9 Lelo, ukubungana kushiteyanishiwe bwino pambi kuti kwaleta amafya. Pali 1 Abena Korinti 10:7, 8, tubelengapo ifyo incitilo shabipa shalengele bamo ukucita ubulalelale no kwipaiwa “mu kasuba kamo . . . [abena Israele bashakwete ubusumino] amakana amakumi yabili na yatatu [23,000].” Ukusoka na kumbi kusangwa pa Abena Roma 13:13 apatila: “Twende busaka busaka nga mu kasuba; te mu kukolwakolwa, te mu kukunda na muli bucisenene, te mu fikansa na mu kalumwa.” (Linganyeniko 1 Petro 4:3.) Ca cine, takwaba impendwa yaimikwa iya balingile ukusangwa ku kubungana. Lelo ificitika filangilila ukuti nga ca kuti ababungene bafulisha, ukwangalila kulafya. Ukubungana kwa bantu abanono, abalelolekeshiwapo bwino te lingi kusanguka “amaparte ya cimfulumfulu.”—Abena Galatia 5:21, Byington.
10 Ukwabulo kutwishika ukusapika kwenu kukamuletela ifipusho fimbi, pamo nga: Bushe Abena Kristu bakalamba abakosoka bakasangwako? Bushe ni ndalama sha bani shilebomfiwa pali uku kubungana? Bushe imifwaile ya uku kubungana ya kutungilila ukubishanya kusuma nelyo ya kuletela umo icibwesha? Bushe kuliko ifibindo fimo pa lwa bengasangwako? Nga ca kuti uku kubungana kukabako pa mpela ya mulungu, bushe kukapwa pa nshita isuma pa kuti abasangilweko bakabombeko mu butumikishi bwa Bwina Kristu ubushiku bukakonkapo? Nga ca kuti kukaba inyimbo no kucinda, bushe fikomfwana ne fipimo fya Baibolo? (2 Abena Korinti 6:3) Ukwipusha ifipusho fya musango yu takwingaba ukwayanguka. Lelo Amapinda 22:3 yasoka ukuti: “Uwacenjela amono bubi no kubelama; abapelwa amano bapitapo no kukandwa.” Kuti mwasengauka ukusangwa mu mibele ingamuletelela ukupitila mu kubomfya ukulingulula kwenu.
Ukubomfya Umucetekanya Ilyo Mulepanga apo Mukafika mu Masomo
11. Abacaice kuti babomfya shani ukulingulula kwabo ilyo balepekanishisha ifya ku ntanshi?
11 Baibolo itila cisuma ukupekanishisha ifya ku ntanshi. (Amapinda 21:5) Bushe mwalilanshanyapo na bafyashi benu pa lwa nshita yenu iya ku ntanshi? Napamo mufwaya ukutendeka ubutumikishi bwa nshita yonse nga painiya. Cine cine, takwaba umulimo uuli onse uwingamuletela insansa ishacila pa shifuma muli uyu mulimo. Nga ca kuti mulepoosako amano ku kubelenga no kulundulula ukulamuka mu butumikishi, ninshi mulepekanishisha uyu mulimo ushaiwamina. Bushe mwalibala amutontonkanyapo pa fyo mukalaisakamana ilyo mulebomba mu butumikishi? Nga ca kuti ku ntanshi mwasalapo ukukwata ulupwa, bushe mukakumanisha ukubomba uyo mulimo walundwapo? Ukupingulapo bwino bwino kabili mu nshila yalinga pa fya musango yu kukabila ukubomfya ukulingulula kwenu.
12. (a) Ni shani fintu indupwa shimo shateuluka ukulingana no kwaluka kuliko mu fya bunonshi? (b) Bushe ukulundapo amasomo te kuti kusuminishe umo ukucita bupainiya? Londololeni.
12 Mu fifulo fimo umo umuntu kuti akanshiwa umulimo kuntu abombe ncito. Kwaliba abacaice abasambilila ifya bukwebo bwa lupwa nelyo ukukanshiwa ku banabo abakalamba abakwata ubukwebo. Bamo basambilila amakosi pa sukulu ayakabaafwa mu kuisakamana ku ntanshi. Uko kushaba aya mashuko, pa numa ya kubebetapo abafyashi kuti bapekanishisha abana babo ukulundapo amasomo ilyo bapwisha isukulu lya ku sekondari. Ukupekanishisha kabela muli iyi nshila pa kuti umo akaisunge ilyo akula e lyo na kucilisha pa kuti akatwalilile mu mulimo wa bupainiya pa nshita ntali tacipilibula ukuti umo taletangisha Ubufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 6:33) Kabili ukulundapo amasomo takupilibula ukuti umo te kuti akwate inshita ya kubombako bupainiya. Ku ca kumwenako, Nte wacaice umo ni kale abalile ukufwaya ukubombako bupainiya. Pa numa ya kupwisha isukulu, abafyashi bakwe, abo bali ni bapainiya ba nshita yonse—bamupekanishishe ukuti alundepo amasomo. Alebombako bupainiya ilyo uku alesambilila, kabili nomba alikwata umulimo umo aliila ilyo aletwalilila ukubomba bupainiya.
13. Finshi indupwa shilingile ukubebeta pa lwa kulundako amasomo?
13 Mu fya kulundapo amasomo, ulupwa lumo na lumo lwalikwata insambu ne cishingamo ca kuipingwilapo. Lintu mwasala bwino amasomo ya musango yu, kuti yamwafwa. Lelo kuti caba citeyo. Nga ca kuti muletontonkanya pa masomo ya musango yu, buyo nshi mukwete? Bushe kuipekanishisha ukwisaikalila lintu mwakula? Nelyo bushe ‘muleifwaile fikalamba?’ (Yeremia 45:5; 2 Abena Tesalonika 3:10; 1 Timote 5:8; 6:9) Ni shani pa lwa kuya kwi sukulu lya kukuuka, napamo ku koleji nelyo ku yuniversiti ilyo mulelundapo amasomo? Bushe ico kuti caba bwino ukulingana no kusoka kwa kwa Paulo ukwa kuti “ukubishanya kubi konaule mibele isuma”? (1 Abena Korinti 15:33; 2 Timote 2:22) Ibukisheni no kuti “naipipe nshita iyashalako.” (1 Abena Korinti 7:29) Bushe ukupwisha amasomo ya musango yu kukasenda imyaka inga? Bushe kukamusendela inshita ikalamba iya bwaice bwenu? Nge fyo cili, mukabomfya shani ukukoselesha kwa mu Baibolo ukwa ‘kwibukisha Kalenga wenu mu nshiku sha bulumendo bwenu’? (Lukala Milandu 12:1) Ukulundapo, bushe ifyo mukalasoma fikamulenga ukukwata inshita ya fintu fyacindama ifya Bwina Kristu pamo ngo kulongana, umulimo wa mwi bala, ne sambililo lya pa lwenu? (Mateo 24:14; AbaHebere 10:24, 25) Nga ca kuti ukulingulula kwenu kwalinonwa, tamwakatale amulaba amabuyo ya ku mupashi ilyo mulepekanishisha na bafyashi benu ifya ku ntanshi.
Ukulenga Ukwishishanya Ukuba Ukwa Mucinshi
14. (a) Fishinte nshi filingile ukutungulula abaleishishanya ilyo balelangisha icitemwiko kuli umo no munankwe? (b) Ni shani fintu abaleishishanya bamo balufyanya pali ci?
14 Ulubali lumbi umo ukulingulula kwenu kukabilwa lwaba kwishishanya. Ca cifyalilwa fye ukufwaya ukulanga icitemwiko ku muntu mwayangwako. Aba bantu babili abali aba musangwela aba mu Ulwimbo lwa Nyimbo bafwile balilangishe icitemwiko kuli umo no munankwe ku cipimo cimo ilyo bashilaupana. (Ulwimbo lwa Nyimbo 1:2; 2:6; 8:5) Ilelo, abaleishishanya bamo na bo kuti bayumfwa ukuti ukwikatana amaboko, ukufyompana no kukumbatana fyalilinga, na kucilisha lintu bali mupepi no kupana. Lelo ibukisheni ukuti: “Uutetekelo mutima wakwe muwelewele.” (Amapinda 28:26) Ku ca bulanda, abaleishishanya abengi balalufyanya pa mulandu wa kuti bailenga baba mu mibele ingabalenga ukubembuka. Balalangisha sana icitemwiko ica kuti bafilwa no kuilama; ici e cilenga ukuti bacite ifishasanguluka no kufika fye na kukucita ubulalelale.
15, 16. Finshi ifyalinga abantu babili bengacita ku kushininkisha ukuti ukwishishanya kwabo kwaba ukwa mucinshi?
15 Nga ca kuti muletandashanya, cisuma ukusengauka ukuba mweka mu mibele ishalinga no yo mulefwaya ukupana nankwe. E co kuti cawama ilyo muleishishanya mwaba na bambi nelyo mwaba mu fifulo fya cintubwingi. Bamo abaleishishanya balakwata uwa kubashindika. Na kabili bebeteni amashiwi ya pali Hosea 4:11 apatila: “Umwangashi no mwangashi upya fisenda amano.” Umwangashi kuti walenga umo ukukanapingulapo bwino no kulenga abaleishishanya ukucita icintu ico bengesalililapo ubulanda ku ntanshi.
16 Amapinda 13:10 yatila: “Ukuituumika kupeela fye ukushashala, lelo ku [bapandana, NW] kwaba amano.” ‘Pandaneni amano’ pa lwa myendele yenu. Imikeni umwa kupelela ilyo mulelanga icitemwiko, umo na umo alingile ukucindika ifyo umbi aleyumfwa na kampingu wa munankwe. (1 Abena Korinti 13:5; 1 Abena Tesalonika 4:3-7; 1 Petro 3:16) Ukulanda pa lwa ili lyashi kuti caba icakosa pa kubala, lelo kuti kwalesha amafya yakalamba ukubako.
Ukusambilishiwa “Ukufuma ku Bwaice”
17. Ni shani fintu Davidi alengele Yehova ukuba e ‘ca kutetekelako cakwe ukufuma ku bwaice,’ kabili cinshi abacaice ilelo bengasambililako?
17 Ukusengauka ifiteyo fya kwa Satana kukabila imwe ukuba abalola lyonse, kabili inshita shimo, ukushipa sana. Inshita shimo kuti mwafilwa ukumfwana ne fibusa fyenu e lyo ne calo fye conse. Kemba wa malumbo Davidi apepele ukuti: “Pantu ica kulolelako candi ni mwe, mwe Shikulu Yehova, ni mwe ca kutetekelako candi ukufuma ku bwaice bwandi: Mwe Lesa, mwansambilisha ukufuma ku bwaice; kabili ukufika kuli nomba nalongole fipesha amano fyenu.” (Amalumbo 71:5, 17)c Davidi aishibikilwa pa kushipa kwakwe. Lelo ni lilali alundulwile uku kushipa? Ilyo ali umwaice! Na lintu talakumana na Goliati ico caba cintu caishibikwa sana, Davidi ali uwashipa nga nshi ilyo alecingilila umukuni wa kwa wishi, aipeye inkalamo na bere. (1 Samwele 17:34-37) Lelo Davidi alekele amalumbo yaya kuli Yehova pa kushipa ukuli konse uko akwete, ukumwita “ica kutetekelako candi ukufuma ku bwaice.” Ukushintilila pali Yehova kwalengele Davidi ukucimfya ubwesho ubuli bonse. Na imwe mukasanga ukuti nga mwashintilila pali Yehova, akamupeela ukushipa na maka ku ‘kucimfya pano isonde.’—1 Yohane 5:4.
18. Finshi abacaice ba bukapepa bakonkomeshiwa ilelo?
18 Iminshipendwa ya bacaice nga imwe balishipa kabili nomba ni bakasabankanya babatishiwa aba mbila nsuma. Mwe bacaice, tuletasha Lesa pa citetekelo cenu no kushipa! Pampamineni pa kufulumuka ukufuma ku kubola kwa pano isonde. (2 Petro 1:4) Twalilileni ukubomfya ukulingulula kwenu ukwakanshiwa na Baibolo. Ukucite ci kukamucingilila ku bubi nomba kabili kukalenga ukuti mukapusuke. Cine cine nga fintu icipande cesu ica kulekelesha cikalangilila, mukalenga ubumi bwenu ukutunguluka.
[Amafutunoti]
a Moneni icipande ca “Abacaice Bepusha Ukuti . . . Ni Shani Ningalenge Cine Ukube Candi?” muli Loleni! wa November 8, 1998.
b Icipande ca “Ukukumana kwa Kwangalila Pamo—Ipakisheni Ukumwenamo, Sengaukeni Ifiteyo” icali mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa August 15, 1992 cakwete ifyebo fisuma pali ili lyashi.
c Amalumbo 71 yamoneka kwati kutwalilila kwa Amalumbo 70, ayaishibikwa mu calembwa nge lumbo lya kwa Davidi.
Ifipusho fya Kupitulukamo
◻ Ni shani fintu uwacaice engakansha ukulingulula kwakwe?
◻ Ni shani fintu uwacaice engabomfya ukulingulula kwakwe pa lwa fya kusangwa ku kubungana kwa kwangalila pamo ukwa Bwina Kristu?
◻ Finshi fingabebetwa ilyo umo alepingulapo pa lwa apo akafika mu masomo?
◻ Ni shani fintu abaleishishanya bengasengauka iciteyo ca bulalelale?
[Icikope pe bula 15]
Ukusambilila ukusapika kukamwafwa ukukansha ukulingulula kwenu
[Icikope pe bula 16]
Ukubungana kwa kwangalila pamo ukwa bantu abanono kwalyanguka ukwangalila kabili te lingi kusanguka amaparte ya cimfulumfulu
[Icikope pe bula 16]
Abafyashi balingile ukwafwa abana babo mu kupingulapo pa lwa apo bakafika mu masomo
[Icikope pe bula 17]
Ukutandashanya mwi bumba bucingo