Cinshi Cintu Amalembo Yasosa pa lwa “Bulesa bwa kwa Kristu”?

YESU KRISTU alikwata ukwambukila kwa butotelo ukukalamba pa mutundu wa muntu. Ici cili ifyo pa mulandu wa kuti amamilioni batunga ukuba abakonshi bakwe. Nangu cibe fyo, te bonse basuminisha ukwishibikwa kwakwe.

Bamo abasosa ukuti balipokelela ifisambilisho fya kwa Yesu bamumona nga Umwana wa kwa Lesa, te pamo nga Kabumba umwine. Bambi basumina muli “bulesa bwa kwa Kristu” kabili batontonkanya ukuti mu cituntulu ni Lesa. Basumina ukuti Yesu lyonse eko aali kabili aali uwacila umuntunse lintu aali pano pe sonde. Bushe balilungika pa lwa ici? Cinshi cintu Amalembo yasosa?

Ukubako kwa kwa Yesu Ukwa pa Ntanshi ya Buntunse

Yesu ashininkishe ukuti aliko pa ntanshi ya kubako kwa buntunse. Asosele ukuti: “Takuli muntu uwanina aya mu mulu, kano uwaikile mu mulu, Umwana wa muntu.” (Yohane 3:13) Yesu na kabili alondolwele ukuti: “Ine ndi mukate uuli no mweo uwaika mu mulu; ngo muntu alyako umukate uyu akaba no mweo wa muyayaya: kabili umukate uyo ine nkapeela mubili wandi, uukapeelelwo mweo wa ba pano isonde.”—Yohane 6:51.

Ukuti Yesu aali uwa mweo pa ntanshi ya kwisa kwi sonde cili icaumfwika ukufuma ku mashiwi yakwe aya kuti: “Ilyo Abrahamu acili talabako, ine ninshi e ko ndi.” (Yohane 8:58) Abrahamu aikeleko ukufuma mu 2018 ukufika mu 1843 B.C.E., ilintu ubumi bwa kwa Yesu ubwa buntunse bwaliko ukufuma mu 2 B.C.E. ukufika mu 33 C.E. Pa ntanshi fye ya mfwa yakwe, Yesu apepele ukuti: “Tata, muncindamikile mu cinso cenu cine ku bukata nakwete kuli imwe ilyo pano isonde pacili tapalabako.”—Yohane 17:5.

Abakonshi ba kwa Yesu bapeele ubunte bwapalako. Umutumwa Yohane alembele ukuti: “Mu kutendeka mwali Cebo, kabili Cebo ali pamo na Lesa, kabili Cebo ali ni Lesa. Ifintu fyonse fyalengelwe kuli wene, kabili ukwabula wene takwalengelwe cintu nangu cimo icalengelwe. . . . Kabili Cebo aishilebo buntunse, no kwikala muli ifwe (kabili twaloleshe ubukata bwakwe, ubukata ngo bwa wafyalwa eka kuli Wishi), uwaisulamo ukusenamina ne cine.” (Yohane 1:1, 3, 14) Ee, “Cebo aishilebo buntunse” ngo muntu Yesu Kristu.

Ukulosha ku lwa kubako kwa kwa Yesu ukwa pa ntanshi ya buntunse, umutumwa Paulo alembele ukuti: “Muli imwe mube ukwangwa ukwali na muli Kristu Yesu. Wene, pa kuba mu cipasho ca kwa Lesa, tatontonkenye ukuti ukulingana na Lesa cintu ca kusompola; lelo aisangwile uwa fye, pa kubuule cipasho ca busha, pa kufyalwa mu cipasho ca buntunse.” (Abena Filipi 2:5-7) Paulo aitile Yesu “ibeli lya ku cibumbwa conse; pantu muli wene e mo fyalengelwe ifintu fyonse.”—Abena Kolose 1:13-16.

Tali wa Bulesa pe Sonde

Amalembo yacilenga ukumfwika ukuti Yesu aali umuntunse umupwilapo ukufuma ku kufyalwa kwakwe ukufika ku mfwa yakwe. Yohane tasosele ukuti Cebo afwikilwe fye ubuntunse. “Aishilebo buntunse” kabili tali lubali ubuntunse na lubali Lesa. Nga ca kuti Yesu aali umuntunse kabili uwa bulesa pa nshita imo ine, nga tacasoselwe ukuti ‘alicefiwe inshita inono kuli bamalaika.’—AbaHebere 2:9; Ilumbo 8:4, 5.

Nga ca kuti Yesu aali Lesa kabili umuntu lintu aali pe sonde, mulandu nshi mu kubwekeshabwekeshapo apepele kuli Yehova? Paulo alembele ukuti: “Mu nshiku sha mubili wakwe wa buntunse, pa kuniniko kulomba no kupaapaata pamo no kukuuta kwa kalanda ne filamba ku wali na maka ya kumutuula ku mfwa; kabili aumfwilwe pa mulandu wa kutiina Lesa.”—AbaHebere 5:7.

Ukuti Yesu taali lubali umupashi lintu aali pe sonde calishininkishiwa no bulondoloshi bwa kwa Petro ubwa kuti Kristu “ku mubili wena aliipaiwe, lelo ku mupashi acitilwe uwa mweo.” (1 Petro 3:18) Ni pa mulandu fye wa kuti Yesu aali umuntunse mu kukumanina e lyeka fye aali na maka ya kukumanya cintu abantu bashapwililika bakumanya na muli ifyo ukuba shimapepo mukalamba uwa kulangulukilako. Paulo alembele ukuti: “Tatuli na shimapepo mukalamba uushingatusakamana ku kunaka kwesu; lelo uwaeshiwe kuli fyonse ifyo fine na ifwe tweshiwako, no kubulo kubembuka.”—AbaHebere 4:15.

Pamo nga “Umwana wa mpaanga wa kwa Lesa, uulesendo lubembu lwa ba pano isonde,” Yesu “[aipeele] cilubula pa mulandu wa bonse.” (Yohane 1:29; 1 Timote 2:6) Muli iyo nshila, Yesu ashitile cintu fye Adamu aali nalufya—ubumi bwa buntunse ubwapwililika, ubwa ciyayaya. Apantu ubulungi bwa kwa Lesa bwafwaile ‘umweo pa mweo,’ Yesu muli ifyo aali no kuba cintu Adamu mu kutendekelako aali—umuntunse wapwililika, te muntu-Lesa.—Amalango 19:21; 1 Abena Korinti 15:22.

Mwilalundako ku Malembo ya Baibolo

Abo abasosa ukuti Yesu aali umuntu-Lesa babomfya amalembo yalekanalekana mu kwesha ukushininkisha ukuti aba cilundwa ca Bulesa Butatu ubwa Kristendomu, uwalingana na Lesa mu kukatama, amaka, ubukata, ne nshita ya kubako. Lelo lintu twabebeta aya malembo mu kusakamanishisha, tusanga ukuti abo abapaasha mu kusuminisha “bulesa bwa kwa Kristu” bamona aya malembo nga yalesosa ukucila fintu mu cituntulu yasosa.

Bamo basosa ukuti amalembo ya Baibolo umo Lesa abomfya pronauni “ifwe” yalenga Yesu wa pa ntanshi ya buntunse (Cebo) ukuba uwalingana na Yehova. Lelo ukubomfya kwa iyi pronauni takupilibula ukuti Lesa alelanda ku walingana nankwe. Mu nshila yawamisha itubulula ukuti pa kati ka fibumbwa fya mu mulu, umo aba mu cifulo casenaminwa mu kwampana na Lesa. Mu cituntulu, Yesu wa pa ntanshi ya buntunse aali wa kubishanya nankwe uwe senge, Kabomba Mukalamba, no wa Kulandilako uwa kwa Lesa.—Ukutendeka 1:26; 11:7; Amapinda 8:30, 31; Yohane 1:3.

Imibele yaampana no lubatisho lwa kwa Yesu taitubulula ukuti Lesa, Kristu, no mupashi wa mushilo fyalilingana. Pamo ngo muntunse, Yesu apitile mu lubatisho mu cilangililo ca kuipeela kwakwe kuli Wishi wa ku mulu. Pali kalya kashita ‘umulu waliceneme,’ kabili umupashi wa kwa Lesa walikile, ukwisa pali Yesu ukupala inkunda. Na kabili, “ukufuma mu myulu,” (NW) ishiwi lya kwa Yehova lyalyumfwilwe ukusoso kuti: “Uyu e mwana wandi uwatemwikwa, umo mbekelwa.”—Mateo 3:13-17.

E co, lyene, cinshi cintu Yesu apilibwile lintu aebele abakonshi bakwe ukubatisha abasambi “mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo”? (Mateo 28:19, 20) Yesu tapilibwile nelyo ukusosa ukuti wene, Wishi, no mupashi wa mushilo balilingene. Ukucila, abo ababatishiwa beshiba Yehova nga Kapeela wa Bumi kabili Lesa Wa maka yonse, kuli uyo bapeela ubumi bwabo. Bapokelela Yesu pamo nga Mesia kabili muli uyo Lesa apayenye icilubula ku mutundu wa muntu uwasumina. Kabili balamwensekesha ukuti umupashi wa mushilo maka yabomba aya kwa Lesa, uyo balingile ukunakilako. Nangu cibe fyo, abaya ku lubatisho aba musango uyo tabalingile ukumona Yehova, Yesu, no mupashi wa mushilo nga umulungu umo uwa Bulesa Butatu.

Lelo bushe ifipesha amano fya kwa Yesu tafishininkisha ukuti aali muntu-Lesa? Iyo, pantu Mose, Eliya, Elisha, abatumwa Petro na Paulo, na bambi babombele ifipesha amano ukwabula ukuba abantu-Lesa. (Ukufuma 14:15-31; 1 Ishamfumu 18:18-40; 2 Ishamfumu 4:17-37; Imilimo 9:36-42; 19:11, 12) Ukupala bene, Yesu aali umuntunse uwabombele ifipesha amano mu kuba na maka yapeelwa na Lesa.—Luka 11:14-19.

Esaya mu busesemo aloseshe kuli Yesu Mesia nga “Lesa Wa maka.” (Esaya 9:6, NW) Pali Esaya 10:21, kasesema umo wine alandile ulwa kwa Yehova nga “Lesa Wa maka.” Bamo besha ukubomfya uku kupalana kwa milembele ya mashiwi ku kushininkisha ukuti Yesu ni Lesa. Lelo tulingile ukusakamana pa lwa kulundako kuli ifi fikomo. Inumbwilo ya ciHebere iyapilibulwa “Lesa Wa maka” tayapeleshiwa kuli Yehova pamo nga ifyaba inumbwilo “Lesa Uwa maka yonse.” (Ukutendeka 17:1) Mu kushininkisha, palibapo ubupusano pa kati ka kuba uwa maka no kuba uwa maka yonse, mu kukanaba no kucishamo.

Ukulingana na Esaya 43:10, Yehova asosele ukuti: “Pa kuntangilila takwabumbilwe mulungu, kabili pa kukonkapo takwakabe.” Lelo ayo mashiwi tayashininkisha ukuti Yesu ni Lesa. Icishinka cili ca kuti Yehova takwete uwa kumutangilila, ukuti takwali lesa uwaliko pa ntanshi yakwe, pantu aba uwa ciyayaya. Takwakabe lesa pa numa ya kwa Yehova pantu lyonse akabako kabili takakwate impyani nga Mulopwe Wapulamo. Nalyo line, Yehova apangile bambi abo umwine aitile balesa, nga fintu Amalembo yalondolola pa kusosa ukukuma ku bantunse bamo ukuti: “Ine nati, Nelyo muli milungu, kabili mwe bonse muli bana ba Wapulamo, lelo mukafwa nga bantunse, no kuwa nga umo wa muli bacilolo.” (Ilumbo 82:6, 7) Mu kupalako, Cebo aali lesa uwabumbilwe na Yehova, lelo ico tacalengele Yesu ukulingana na Lesa Wa maka yonse pa nshita iili yonse.

Icifulo ca Cine ica kwa Yesu

Abo abatunga ukuti Lesa aliko umuntunse pamo nga umuntu-Lesa balingile ukumona ukuti Baibolo taitubulula fye napacepa ukuti Yesu aimwene mu nshila ya musango uyo. Ukucila, mu kukonkesha ilangilila ukuti Yesu lyonse aliba uwacepako kuli Wishi. Lintu aali pe sonde, Yesu tabalile aitunga ukucila pa kuba Umwana wa kwa Lesa. Mu kulundapo, Kristu asosele ukuti: “Tata mukalamba pali ine.”—Yohane 14:28.

Paulo alilekenye pa kati ka kwa Yehova na Yesu mu kusoso kuti: “Kuli ifwe kwaba Lesa umo fye, Shifwe, ni uyo fyonse fyafuma kuli wene, na ifwe tulola kuli wene; kuli na Shikulu umo fye, ni Yesu Kristu, uyo fyonse fiishila muli wene, na ifwe muli wene.” (1 Abena Korinti 8:6) Paulo na kabili asosele ukuti: “Na imwe muli ba kwa Kristu, na Kristu wa kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 3:23) Mu cine cine, nga fintu fye Abena Kristu baba aba kwa Cibinda wabo, Yesu Kristu, e fyo na o aba wa Mutwe wakwe, Yehova Lesa.

Ukupanga icishinka capalako, Paulo alembele ukuti: “Umutwe wa mwaume onse ni Kristu, no mutwe wa mwanakashi mwaume, no mutwe wa kwa Kristu ni Lesa.” (1 Abena Korinti 11:3) Uku kwampana pa kati ka kwa Lesa na Kristu kukatwalilila, pantu pa numa ya Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Yesu, “akalubwilo bufumu kuli Lesa Wishi” kabili “Umwana umwine akalamfiwa ku walamfishe fyonse kuli wene, ukuti Lesa akabe fyonse muli fyonse.”—1 Abena Korinti 15:24, 28; Ukusokolola 20:6.

Ukubebeta Amalembo Yambi

Ukukuma ku kufyalwa kwa kwa Yesu, Mateo alembele ukuti: “Awe ici conse caishileba ukuti cifishiwe icasosele [Yehova, NW] muli kasesema [pali Esaya 7:14], aciti, Moneni, umukashana uushabala opwa akemita, no kufyalo mwana mwaume, kabili ishina lyakwe likenikwe Imanuele; (icalola mu kuti, Lesa aba na ifwe).” (Mateo 1:22, 23) Yesu tapeelwe ishina lya pa lwakwe Imanuele, lelo icifulo cakwe nga umuntunse cafikilishe ubupilibulo bwa liko. Ukubapo kwa kwa Yesu pe sonde nga Ulubuto lwa buMesia ne Mpyani ku cipuna ca bufumu ica kwa Davidi kwashininkishe kuli bakapepa ba kwa Yehova ukuti Lesa aali na bene, pa lubali lwabo, ukubatungilila mu mibombele yabo.—Ukutendeka 28:15; Ukufuma 3:11, 12; Yoshua 1:5, 9; Ilumbo 46:5-7; Yeremia 1:19.

Ukulanda kuli Yesu wabuushiwa, umutumwa Toma abilishe ukuti: “Mwe Shikulu wandi, Lesa wandi.” (Yohane 20:28) Ubu no bulondoloshi bumbi “[bwalilembwa] ukuti [tutetekele] ukuti Yesu e Kristu, Umwana wa kwa Lesa.” Kabili Toma talepilika Yesu, uwali natumina abasambi Bwakwe ubukombe ubwa kuti: “Ndenina ndeya kuli Tata, . . . kuli Lesa wandi, kabili Lesa wenu.” (Yohane 20:17, 30, 31) E co Toma tatontonkenye ukuti Yesu aali Lesa Wa maka yonse. Toma pambi alandile kuli Yesu nga “Lesa wandi” mwi tontonkanyo lya kwa Kristu ukuba “lesa,” nangu cingati taali ‘Lesa wine wine eka.’ (Yohane 1:1, NW 17:1-3) Nelyo pa kusoso kuti “Lesa wandi,” Toma pambi alepokelela Yesu nga uwa Kulandilako no wa Kwimininako wa kwa Lesa, kwati fye ni fintu bambi baitile intumi ya bumalaika kwati nalimo aali ni Yehova.—Linganyeniko Ukutendeka 18:1-5, 22-33; 31:11-13; 32:24-30; Abapingushi 2:1-5; 6:11-15; 13:20-22.

Ukulingana na Baibolo, lyene, Yesu ako aali pamo nga Cebo pa ntanshi ya buntunse. Lintu aali pe sonde, taali umuntu-Lesa wa bulesa. Aali umuntunse mu kukumanina, nangula aali wapwililika, nga fintu Adamu mu kutendekelako aali. Ukutula pa kubuushiwa kwa kwa Yesu, aliba umupashi umunshifwa uwasansabikwa lyonse uwanakila kuli Lesa. Mu kulengama, kanshi, Amalembo tayafwilisha imfundo ya “bulesa bwa kwa Kristu.”

[Akabokoshi pe bula 23]

Bushe Bamalaika Balapepa Yesu?

AMABUPILIBULO yamo aya AbaHebere 1:6 yasosa ukuti: “Lekeni bamalaika bonse aba kwa Lesa bamupepe [Yesu].” (King James Version; The Jerusalem Bible) Umutumwa Paulo mu kushininkisha ayambwile Septuagint, iisosa pa Ilumbo 97:7 ukuti: “Mupepeni [Lesa] imwe bamalaika Bakwe bonse.”—C. Thomson.

Ishiwi lya ciGreek pro·sky·neʹo, ilyapilibulwa “ukupepa” pa AbaHebere 1:6, lilabomfiwa pa Ilumbo 97:7 muli Septuagint ku numbwilo ya ciHebere, sha·chahʹ, ukupilibula “ukukontama.” Iyi kuti yaba ni ncitilo yapokelelwa iya kucindika ku bantunse. (Ukutendeka 23:7; 1 Samwele 24:8; 2 Ishamfumu 2:15) Nelyo kuti yayampana ku kupepa Lesa wa cine nelyo uko ukwalungatikwa mu kuluba kuli balesa ba bufi.—Ukufuma 23:24; 24:1; 34:14; Amalango 8:19.

Ilingi line pro·sky·neʹo ipeelwa kuli Yesu ilingana no kupepa kupeelwa ku mfumu na bambi. (Linganyeniko Mateo 2:2, 8; 8:2; 9:18; 15:25; 20:20 na 1 Samwele 25:23, 24; 2 Samwele 14:4-7; 1 Ishamfumu 1:16; 2 Ishamfumu 4:36, 37.) Ilingi line caliba icalengama ukuti ukupepa kupeelwa kuli Yesu te pamo nga Lesa lelo ngo “Mwana wa kwa Lesa” nelyo “Umwana wa muntu,” uwa buMesia.—Mateo 14:32, 33; Luka 24:50-52; Yohane 9:35, 38.

AbaHebere 1:6 bampanya ku cifulo ca kwa Yesu pe samba lya kwa Lesa. (Abena Filipi 2:9-11) Pano amabupilibulo yamo yapilibula pro·sky·neʹo “ukucindikisha” (The New English Bible), “ukupepa kuli” (New World Translation), nelyo “ukukontama pa ntanshi ya” (An American Translation). Nga ca kuti umo asalapo ubupilibulo “ukupepa,” ukupepa kwa musango uyo kuli ukwayampanako, pantu Yesu aebele Satana ukuti: “[Yehova, NW] Lesa obe e o ulepepa [umusango wa pro·sky·neʹo], kabili wene eka e o ulebombela.”—Mateo 4:8-10.

Nangu cingati Ilumbo 97:7, ililanda pa lwa kupepa Lesa, lyabomfiwe kuli Kristu pa AbaHebere 1:6, Paulo alangile ukuti Yesu wabuushiwa aba “kubeeka kwa bukata bwa kwa Lesa, ne cipasho ca musango wakwe.” (AbaHebere 1:1-3) E co “ukupepa” ukuli konse uko bamalaika bapeela Umwana wa kwa Lesa kwaba ukwayampanako kabili kulungatikwa ukupitila muli wene kuli Yehova.