Bushe Kaseebanya E Utulwalika?

UKULWALA TAKWALI NO KUBAKO. Lesa atubumbile ukwikala umuyayaya mu bumi bwapwililika. Cali cibumbwa ca mupashi, Satana, e walengele ukulwala, ukukalipwa, ne mfwa fitebelele abantunse lintu alengele abafyashi besu aba kubalilapo, Adamu na Efa, ukubembuka.— UKUTENDEKA 3:1-5, 17-19; ABENA ROMA 5:12.

BUSHE ici cilepilibulo kuti mu kulungatika imipashi e ilenga ukulwala konse? Nga fintu twacumfwa mu cipande cifumineko, abengi ilelo e fyo batontonkanya. Na banakulu Owmadji e fyo batontonkenye. Lelo bushe cine cine imipashi ishimoneka e yalwalike Owmadji ukupolomya uko limo limo kwipaya abana abanono mu fyalo fyakabisha?

Umulimo wa kwa Satana

Baibolo ilaasuka ici cipusho bwino sana. Ica ntanshi, ilanga ukuti imipashi ya fikolwe fyesu ifyafwa taingacita icili conse ku ba mweo. Abantu nga bafwa, ‘tabeshiba kantu nangu kamo.’ Tabakwata imipashi iipusunsuke mfwa. Balilaala mu nshishi, umushaba “ica kucita nangu ca kwelenganya nangu kwishiba nangu mano.” (Lukala Milandu 9:5, 10) Abafwa tabengalwalika aba mweo nangu fye panono!

Nangu cibe fyo, Baibolo isokololo kuti imipashi ibifi e ko yaba. Cipondoka wa kubalilapo mu bubumbo bonse ali cibumbwa ca mupashi uwaishibikwa nomba nga Satana. Ifibumbwa fimbi fyalimukonkele kabili fyaishileishibikwa nge fibanda. Bushe Satana ne fibanda kuti balwalika abantu? Calicitikapo. Ifipesha amano fimo ifya kwa Yesu fyabimbilemo ukufumya ifibanda mu bantu. (Luka 9:37-43; 13:10-16) Nangu cibe fyo, ilingi Yesu aleposha amalwele ayashalelengwa ne fibanda. (Mateo 12:15; 14:14; 19:2) E fyo caba na lelo, amalwele yabako ya cifyalilwa, te mipashi ilenga.

Ni shani pa lwa buloshi? Amapinda 18:10 yatulayo kuti: “Ishina lya kwa Yehova lupungu ulwakosa, e mo abutukilo mulungami no kuba fye.” Yakobo 4:7 atila: “Kaaneni Kaseebanya, na o akafulumuka kuli imwe.” Ca cine, Lesa kuti acingilila abantu bakwe aba busumino ku buloshi na ku maka yambi aya mipashi. Ubo e bupilibulo bumo ubwa mashiwi ya kwa Yesu ayatila: “Icine cikamulenga abantungwa.”—Yohane 8:32.

Bamo kuti baipusha abati, ‘Inga Yobo? Bushe te mupashi ubifi uwamulwalike?’ Ca cine Baibolo itila Satana e walwalike Yobo. Lelo ifyacitikile Yobo fyaliibelele. Yobo kale lyonse alicingililwe talesanswa ku fibanda. Lyene Satana aishilesonsomba Yehova ukusansa Yobo, kabili pa mulandu wa kuti imilandu ikalamba yalibimbilwemo, Yehova alilekeleko panono ukucingilila kapepa wakwe pali uyu muku.

Nangu cibe fyo, Lesa aimike umwa kupelela. Lintu asuminishe Satana ukusansa Yobo, Satana ali no kulwalika Yobo pa nshita yapimwa, lelo tali no kumwipaya. (Yobo 2:5, 6) Kwi pele pele, ukucula kwa kwa Yobo kwalipwile, kabili Yehova alimulambwile apakalamba pali bumpomfu bwakwe. (Yobo 42:10-17) Ukutule lyo ifishinte ifyo bumpomfu bwa kwa Yobo bwashininkishe fyalilembwa mu Baibolo kabili bonse kuti bafimona. Ubwesho bumbi ubwa musango yu tabukabila ukubwekeshiwapo.

Bushe Satana Abomba Shani?

Maka maka, ukwampana fye ukwabako pali Satana no kulwala kwa bantunse kwaba cishinka ca kuti Satana atunkile abantunse babili aba kubalilapo, kabili balibembwike. Wene ne fibanda fyakwe te balenga amalwele yonse ayabako. Lelo, Satana alafwaisha ukutusonga ukuti tupingulepo ifyalubana no kusuusukako ku citetekelo cesu, icingaleto boni ku bumi bwesu. Satana talowele, ukwipaya, nelyo ukulwalika Adamu na Efa. Asembeleke Efa ukukanaumfwila Lesa, kabili Adamu akonkele bucintomfwa bwa kwa Efa. Ubu bucintomfwa bwaleteleko ukulwala ne mfwa.—Abena Roma 5:19.

Imfumu ya Moabu yaebele kasesema uwabulo busumino uwe shina lya Balaamu ukulapisha uluko lwa Israele, ulwacitile inkambi mu mupaka wa Moabu ica kuti lwatiinishe abena Moabu. Balaamu alyeseshe ukulapisha Israele, lelo alifililwe pa mulandu wa kuti Yehova alicingilile ulu luko. Lyene abena Moabu babeleleke Israele ukupepa utulubi no kucito bulalelale. Uyu mungalato wena walibombele bwino, kabili Yehova tacingilile Israele.—Impendwa 22:5, 6, 12, 35; 24:10; 25:1-9; Ukusokolola 2:14.

Kuti twasambililako ifyacindama kuli ili lyashi lya kale. Ubwafwilisho bwa bulesa bulacingilila bakapepa aba busumino aba kwa Lesa ku kusanswa mu kulungatika ku mipashi ibifi. Lelo, Satana kuti aesha ukulenga abantu ukusuusukako ku citetekelo cabo. Kuti aesha ukubabeleleka ukucito bulalelale. Nelyo, ukupala inkalamo iilelila, kuti afwaya ukubatiinya pa kuti bacite icintu icingalenga ukuti Lesa aleke ukubacingilila. (1 Petro 5:8) E mulandu wine umutumwa Paulo asosela ukuti Satana ‘alikwata amaka ya mfwa.’—AbaHebere 2:14.

Banakulu Owmadji baeseshe ukusembeleka Hawa ukubomfya impimpi ne fipuuta ku kuicingilila ku kulwala. Hawa asumina, nga cinshi cacitike? Nga alifutwike ukucetekela Yehova Lesa, kabili tali no kucetekelo kuti Lesa kuti amucingilila.—Ukufuma 20:5; Mateo 4:10; 1 Abena Korinti 10:21.

Na kabili Satana alyeseshe ukusembeleka Yobo. Tapelele fye pa kumupoka ulupwa, icuma, no kumulwalika. Yobo apandilwe amano yalubana ku mukashi wakwe uwatile: “Tukeni Lesa, no kufwa!” (Yobo 2:9) Lyene “abanankwe” batatu balimutandalile pa kuti beshe na maka ukumushinina ukuti ukulwala kwakwe kwali kwa mayobwele. (Yobo 19:1-3) Muli yi nshila Satana ashukile ukulwala kwa kwa Yobo ku kwesha ukumufuupula no kumulenga ukuti aleke ukucetekela mu bulungami bwa kwa Yehova. Lelo, Yobo atwalilile ukushintilila pali Yehova nge subilo lyakwe lyeka.—Linganyeniko Amalumbo 55:22.

Lintu twalwala, na ifwe kuti twapopomenwa. Mu mibele ya musango yo, Satana alangufyanya ukwesha ukutulenga ukucita cimo icingatulenga ukusuusukako ku citetekelo cesu. E ico, lintu twalwala, calicindama ukwibukisha ukuti icikalamba icilengele ukulwala kwesu kukanapwililika uko twapyana, te maka ya mipashi iyo. Ibukisheni ukuti Isaki uwa busumino apofwile imyaka iyafulilako ilyo ashilafwa. (Ukutendeka 27:1) Ubukote e bwalengele te mipashi ibifi iyo. Rakele afwile pa kupaapa, te Satana walengele, lelo ni pa mulandu wa kunakuka kwa buntunse. (Ukutendeka 35:17-19) Kwi pele pele, aba busumino bonse aba pa kale balifwile, te pa mulandu wa buloshi nelyo ifitiipu lelo ni pa mulandu wa kukanapwililika ukwapyanwa.

Caba citeyo ukwelenganya ukuti imipashi ishimoneka mu kulungatika ilatulwalika amalwele yonse ayo tulwala. Ici kuti calenga tuletiina sana imipashi. Lyene, lintu twalwala, kuti twatunkwa ukwesha ukutembatemba ifibanda mu cifulo ca kutalukako kuli fyene. Nga ca kuti Satana kuti atutiinya ukuti twalukile ku fibelesho fya kupupe mipashi, ico kuti caba kufutuka Lesa wa cine, Yehova. (2 Abena Korinti 6:15) Akatiina ka mucinshi aka kuli Lesa e kalingile ukututungulula, te kutiina Icibambe cakwe.—Ukusokolola 14:7.

Ka Owmadji kale kale kalicingililwa ku mipashi ibifi. Ukulingana no mutumwa Paulo, Lesa amona uyu mwana ngo “washila” pa mulandu wa kuti nyina alitetekela, kabili nyina kuti apepa kuli Lesa pa kuti engaba pamo no mwana wakwe ukupitila mu mupashi wa mushilo. (1 Abena Korinti 7:14) Apantu alikwata ukwishiba kwalungika ukwa musango yo, Hawa tashintilile pa mpimpi lelo atwele Owmadji ku cipatala uko aileundapwa.

Ifyalekanalekana Ifilenga Ukulwala

Abantu abengi tabasumina mu mipashi. Lintu balwala, baya kuli dokota, nga nabakwata indalama. Kwena, limo limo umulwele nga aya kuli dokota tapola. Badokota tabacita ifipesha mano. Lelo abantu abengi abatiine mipashi tababangilila ukuya kuli dokota. Babalilapo ukwesha inshila sha kundapa amalwele isha kupupe mipashi, kabili lintu shafilwa e lyo baya kuli dokota. Abengi balafwa nangu tabaciba no kufwa.

Bambi balafwa bwangu pa mulandu wa kukanaishiba. Tabeshiba ifishibilo kabili tabeshiba ifya kucita ku kucincintila ukulwala. Ukwishiba kulacincintila ukuyobwela ubucushi. Caishibikwo kuti abana ba banakashi abashaishibo kulemba no kubelenga balafwa sana ku malwele ukucila abana ba baishibo kulemba no kubelenga. Ca cine ukukanaishiba kuti kwaipaya umuntu.

Cimbi icilenga amalwele mulekelesha. Ku ca kumwenako, abengi balalwala pa mulandu wa kuti balaleka utushishi tuleendauka pa ca kulya ilyo bashilalya nelyo pa mulandu wa kuti abapekanya ica kulya tabasamba ku minwe. Na kabili mu ncende iyatebelelwa no bulwele bwa malaria, kuti mwalwala nga musendama ukwabula isumbu lya kuicingilila kuli bamung’wing’wi.a Mu fya bumi, lyonse caliba ica cine ukusoso kuti “ukucincintila ubulwele kwaliwamapo ukucila ukuposhiwa.”

Imisango yabipa ilalwalika no kulenga abengi ukufwa bwaice bwaice. Bucakolwa, ubulalelale, ukubomfya bubi bubi imiti ikola, no kupeepa fwaka fyalyonaula ubumi bwa bengi. Umuntu uulecita ububi bwa musango yu nga alwala, bushe ninshi nabamulowa nelyo umupashi naumusansa? Awe iyo. Kulwala kwa mayobwele. Nga abepesha imipashi ninshi talefwaya ukusumino kuti imisango yakwe iyabipa e imulwalike.

Kwena, te kuti tulame ifintu fimo. Ku ca kumwenako, kuti twasansalikwa ku tushishi ututandanya amalwele nelyo ku kukowela. Ici e cacitikile Owmadji. Nyina taishibe icalengele umwana ukulwala ukupolomya. Bamwane tabalwalalwala nga fintu abana bambi balwala pantu alasunga ing’anda yakwe no lubansa busaka busaka kabili lyonse asamba ku minwe ilyo ashilatendeka ukupekanya ica kulya. Lelo limo limo abana bakwe balalwala. Kwaliba utushishi nalimo 25 utulwalika ubulwele bwa kupolomya. Napamo takwakabe uukeshiba akashishi akalwalike Owmadji.

Ukufumyapo Ukulwala ku Ciyayaya

Lesa te ulenga ukulwala. “Lesa tatunkwa ku bubi, kabili tatunka umuntu iyo.” (Yakobo 1:13) Nga ca kuti kapepa wakwe alwala, Yehova alamutungilila lwa ku mupashi. “Yehova amutungilila pa busanshi bwa kutembuka: ukusendama kwakwe konse mu kulwala kwakwe musangulo bumi.” (Amalumbo 41:3) Ca cine, Lesa alikwata inkumbu. Afwaya ukutwafwa, te kutucena.

Cine cine, Yehova akafumyapo ukulwala ku ciyayaya ukupitila mu mfwa no kubuuka kwa kwa Yesu. Ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu, aba mitima yalungama bakalubulwa ku lubembu lwabo kabili kwi pele pele bakakwata ubumi bwapwililika no mweo wa muyayaya muli paradise wa pe sonde. (Mateo 5:5; Yohane 3:16) Ifipesha mano fya kwa Yesu fyalangishe ukundapa kwa cine cine uko Ubufumu bwa kwa Lesa bukaleta. Lesa na kabili akafumyapo Satana ne fibanda fyakwe. (Abena Roma 16:20) Cine cine, Yehova akapeela abatetekela muli wene ifintu ifyawamisha. Tulekabila ukutekanya fye no kushipikisha.

Pali iyi nshita, Lesa apayanya amano yabomba e lyo no butungulushi bwa ku mupashi ukupitila muli Baibolo na bumunyina bwa mwi sonde lyonse ubwa bakapepa bakwe. Alatulanga ifyo twingasengauko bubi ubulenga amalwele. Kabili alatupayanishisha ifibusa fya cine ifingatwafwa ilyo kwaimako amafya.

Natulandepo pali Yobo na kabili. Yobo aya ku ng’anga nga acitile icintu icabipisha nga nshi! Nga calengele ukuti Lesa aleke ukumucingilila, kabili nga aipuswile amapaalo yonse ali no kupokelela pa numa ya kweshiwa. Lesa talabile Yobo, na ifwe takatulabe. Umusambi Yakobo atila: “Mwalyumfwo kushipikisha kwa kwa Yobo, kabili mwalimwene icafuminemo ico Yehova amupeele.” (Yakobo 5:11, NW) Nga tatutompweke, na ifwe bene tukapokelela amapaalo ayawamisha mu nshita iyene iya kwa Lesa.

Caishileba shani kuli ka Owmadji? Nyina aibukishe icipande pa lwa oral rehydration therapy muli Loleni!, uuli ni magazini unankwe uwa Ulupungu lwa kwa Kalinda.b Akonkele amakambisho ayabamo no kupekanishisha Owmadji umuti wa menshi pa kuti enganwa. Nomba aka kakashana kalipola kabili katuntulu.

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 7]

Yehova alitantika ukwisafumyapo ukulwala ku ciyayaya