Icupo Cenu Kuti Capusushiwa!

Baibolo yabamo ukufunda kubomba ukwingi ukwinganonsha abalume na bakashi. Ici te ceni, pantu Uwapuutilemo ukulembwa kwa Baibolo aba na kabili e Katendeka wa cupo.

BAIBOLO yalondolola ifya cine cine ifyo icupo caba. Isosa ukuti umulume no mukashi bakaba no “bwafya”—nelyo nga fintu New English Bible isosa, bakaba no “kucula no kuteta.” (1 Abena Korinti 7:28) Lelo, Baibolo itila no kuti icupo kuti calete insansa, nangu fye ukusamwa kabili cifwile ukulete fyo fintu. (Amapinda 5:18, 19) Ifi fibili tafilepilikana. Filangilila fye ukuti te mulandu na mafya yabipisha ayemako, abaupana kuti babakilila bucibusa no kutemwana.

Bushe ico e cabulila mu cupo cenu? Bushe ukucula no kuba aba nsoni filacincintila bucibusa ne nsansa mwakwete mu cupo cenu kale? Nangu fye nge icupo cenu calitwalilila pa myaka iingi ukwabula ukutemwa, kuti mwabombela pa ku ciwamya. Kwena, tamulingile ukulaikopeka. Umwaume no mwanakashi abashapwililika te kuti bakwate cupo capwililika. Nangu cibe fyo, kwaliba ifyo mwingacita pa kwalule mibele.

Ilyo mulebelenga ifyebo fyakonkapo, esheni ukumonamo ifishinka ukucilisha ifyo mwingabomfya mu cupo cenu. Ukucila ukulalolesha pa filubo fya mwina mwenu, salenimo imitubululo iinono iyo imwe mwingatendeka ukubombelapo, kabili no kubomfya ukufunda kwa mu Malembo. Kuti mwasanga ukuti kuli isubilo sana ilya kuwamya icupo cenu.

Intanshi natulanshanye pa lwa mibele ya muntu, pantu ifyo mumona icupo ne fyo muyumfwa pa mwina mwenu fyalicindama nga nshi.

Icilayo

Nga muli no kubombela pa kuwamya icupo cenu ukutontonkanya ukuti cibe icibelelela kulafwaikwa. Na kuba, icupo catendekwe na Lesa pa kubika abantu babili pamo ukwabula ukupaatukana. (Ukutendeka 2:24; Mateo 19:4, 5) E co, icupo no mwina mwenu tacaba kwati ni ncito iyo mwingaleka apo mulefwaila nangu kwati kwikala mu ng’anda ya kusonkela iyo mwingaleka ukusonkela no kukuukamo. Ukupusanako, ilyo mwaupene mwapangile icilayo icakosa ukuti mukaba pamo no mwina mwenu, te mulandu ne fikamuponena. Ico cilayo kuti caikatana ne co Yesu alandile mupepi ne myaka 2,000 iyapita ukuti: “E ico, ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”—Mateo 19:6.

Bambi kuti basosa ukuti, ‘Tucili twalyupana. Bushe ubo tabuli bushininkisho bwa kuti twalipangana?’ Napamo kuti bwaba. Lelo nga fintu tumwene pa kutendeka kwa fino fipande, bamo abaupana baliisanga mu fyupo ifishicita bwino, ifyupo ifyabulamo kutemwa. Ubuyo bwenu tabuli fye bwa kushipikisha mu cupo lelo bwa kucipanga ukuba ica nsansa. Icilayo cilingile ukuba ica cishinka te ku cupo fye lelo na ku muntu uo mwapangileko umulapo uwa kuti mukalamutemwa no kumuteesa.—Abena Efese 5:33.

Ifyo musosa ku mwina mwenu kuti fyalangisha ifyo ukulayana kwenu ukwa mu cupo kwashika. Ku ca kumwenako, nga kwaba ukubikana ifikansa, abalume na bakashi bamo balangufyanya ukusosa ukuti “Nkakuleka nangu nkakusha” nangu abati “Ndi no kufwayako umbi uwantemwa!” Nangu aya mashiwi yalandwa fye icilandelande, kuti yanasha ubukose bwa cupo no kumona kwati ukulekana kuti kwacitika kabili uulelanda kuti aleka nangu ukusha umwina mwakwe.

Pa kuti ukutemwa kube mu cupo cenu na kabili, mulingile ukuleka insoselo sha kutiinya. Na kuba, bushe kuti mwafwaya ukuyemfya ing’anda intu mwishibe ukuti mukafumamo ubushiku ubuli bonse? E co, mulandu nshi uwa kwenekela umwina mwenu ukubombela pa cupo icishakabelelele? Pampamineni pa kuti muli no kupwisha amafya.

Ifi e fyo umukashi umo acitile pa numa ya kushomboka no mulume wakwe. Atile: “Nangu nshamutemenwe pa nshita shimo, nshaletontonkanya ukufuma ku cupo. Twaleesha ukulungika conse icalelubana. Kabili nomba, pa numa ya myaka ibili iya kukansana nga nshi, kuti nasosa mu kufumaluka ukuti twalisanga kabili insansa.”

Icine cine, ukulayana cipilibula ukubombela pamo—tacipilibula ukwikala fye pamo lelo ukubombela pamo no buyo bumo. Lelo, kuti mwatontonkanyo kuti pali nomba mulesungilila icupo cenu ni co fye mwalyupana. Nge fyo cili, mwilufye isubilo. Napamo kuti mwabukulula ukutemwa kwenu na kabili. Kuti mwacita shani ico?

Ukucindika Umwina Mwenu

Baibolo itila: “Ukuupana kube kwa mucinshi kuli bonse.” (AbaHebere 13:4; Abena Roma 12:10) Ubupilibulo bwe shiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ukuti “umucinshi” mu malembo yambi mu Baibolo e kuti “ukucindika,” “ukukatamika,” kabili “icaumo mutengo.” Nga twakatamika icintu cimo, tulabombesha nga nshi ukucisakamana. Napamo mwalimona ifyo ku muntu uwakwata motoka ya mutengo iipya. Alasunga bwino motoka yakwe no kuilungisha. Nangu motoka ya kubulukako fye panono ninshi bwafya icine cine. Abantu bambi ifyo fine e fyo basakamana ubutuntulu bwabo. Mulandu nshi bacitile fyo? Pantu balikatamika ubumi bwabo, e co bafwaya ukububakilila.

E fyo mufwile no kusunga icupo cenu. Baibolo itila: “Ukutemwa kushishimisha fyonse.” (1 Abena Korinti 13:7) Ukucila ukutontonkanya ukuti mwalifilwa—limbi no kwenekela ukuti icupo cenu tacakawameko no kulanda ukuti, “Tamwatemwanene,” “Twaupene tucili abaice,” nangu ukuti “Tatwaishibe ico twalecita”—mulandu nshi te kuti mukwatile subilo lya kutila kuti mwawamyako, ukupembelela no kutekanya ukumona ifikafumamo? Mpanda mano umo uwa fyupo atile: “Ndomfwa abengi abapandwa amano pa cupo uko balanda ukuti, ‘Nshakakumemo, nacicilamo!’ Ukucila kubebeta bwino icupo cabo ukumona ifingakabila ukuwamyako, balaleka ukwesha, balalaba na ku mafunde ayo bonse babili bakwata, balalabako ku fyo bacitile capamo ku numa, no kwenekela ifya ku ntanshi fyonse ifisuma ukuti kupoosa fye inshita.”

Bushe ni finshi fya mucitikilepo kale fyo mwapitamo no mwina mwenu? Te mulandu na mafya ya mu cupo cenu, icine cine kuti mwatontonkanya pa nshita shisuma, ne fyo mwabombele pamo ku kupwisha amafya mwakumanyapo ku numa. Tontonkanyeni pali isho nshita, kabili langeni ukuti mulacindike icupo cenu no mwina mwenu ukupitila mu kubombelapo no kufumaluka ukuwamya icupo cenu. Baibolo alangilila ukuti Yehova Lesa alangwa ku fyo abaupana basungana. Ku ca kumwenako, mu nshita sha kwa kasesema Malaki, Yehova aebawile abalume ba mu Israele abalefutika abakashi babo ukupitila mu kubaleka. (Malaki 2:13-16) Abena Kristu bafwaya ifyupo fyabo ukucindika Yehova Lesa.

Bushe Ukukansana Kwenu Kwabipa Shani?

Icintu cimo icilenga sana ifyupo ukubulamo kutemwa camoneka ukuba kukanaishiba ifya kupwisha ukukansana pa kati ka umulume no mukashi. Apo takwaba abantu babili abalingana, mu cupo conse mulaba ukupusana mu nshita mu nshita. Nangu cibe fyo abaupana abapusana umo shacela basango ukuti mu kupita kwa myaka ukutemwa kwabo kwalishibantukila. Limbi kuti basosa no kuti, ‘Tatwapalana muli fimo. Lyonse fye tulakansana!’

Lelo, ukukansana ukwine kwine takupwishe icupo. Icipusho cili ca kuti, Ni shani mubomba no ko kukansana? Mu cupo icili bwino, umulume no mukashi balisambilila ukulanda pa mafya yabo lelo tababa cintu dokota umo aitile “abalwani bapalamisha.”

“Amaka ya Lulimi”

Bushe imwe na bena mwenu mwalishiba ifya kulanda pa mafya yenu? Bonse bafwile mu kuitemenwa ukulanda pa mafya. Cine cine, ukucite co icifwaikwa kukampuka kwafikapo pa kusambilila. Mulandu nshi? Pa nshita shimo bonse ‘tulaipununa mu kusosa pa mulandu wa kukanapwililika.’ (Yakobo 3:2) Kabili, bamo bakushiwe mu mayanda umo abafyashi balekalipa libili libili pa kulanda. Ukutendeka ku bwaice, basambilishiwe ukutontonkanya ukuti ukukalipa ne nsoselo shabipa kwaba fye bwino. Kalume uwakulila mu cifulo ca musango yo kuti aba muntu “wa bukali,” kabili “cibinda wa cipyu.” (Amapinda 29:22) Mu kupalako, umukashana uwakushiwe mu musango yo kuti aba “umwanakashi wakamuka kabili umukali.” (Amapinda 21:19, The Bible in Basic English) Kuti caba icakosa ukufumyapo imibele yashikama ne ncitilo.a

E ico ukulama ukukansana kusanshamo ukusambilila inshila ishipya isha kulandilamo ifyo umo aletontonkanya. Uyu tauli umulandu unono, pantu ipinda lya mu Baibolo litila: “Imfwa no mweo fili ku maka ya lulimi; na balutemwa bali no kulye fisabo fya luko.” (Amapinda 18:21) Ca cine, kuti caumfwike cayanguka pa kulanda, lelo imilandile mulandilamo no mwina mwenu yabamo amaka ya konaula ukumfwana kwenu nangu fye kukupuupuutula. Ipinda lya mu Baibolo limbi litila: “Kuli akapuuka ka kusosa ngo kulasaula kwa lupanga; lelo ululimi lwa ba mano lulaposha.”—Amapinda 12:18.

Nangu nga mwina mwenu e ulemoneka ukuti e wamulufyenye, mulingile ukutontonkanya pa fyo imwe muli no kulanda ilyo mulelanshanya. Bushe amashiwi yenu yalakalifya, nangu yalaposha? Bushe yalemya icipyu nangu yalanashako? Baibolo itila: “Icebo ca kulungulusha ciimyo bukali.” Ukupusanako, “ukwasuka ukwafuuka kubweshe cipyu.” (Amapinda 15:1) Amashiwi ayalengo kukalifya—nangu fye yalandwa mu kutekanya—yalemya ubukali.

Kwena, nga ca kuti cimo camukalifya, namukwate nsambu sha kulanda. (Ukutendeka 21:9-12) Lelo kuti mwalanda ukwabulo kubomfya umusaalula, pamo na mashiwi ya museebanya. Kwateni umwa kupelela pa kulanda—ifyo mukapingulapo ukuti nangu cibe shani tamwakafisose ku mwina mwenu, pamo nga “Tapali ifyo uli” nelyo ati “Ninshi wangupiile” atemwa “Ninshi nakupiile iwe wine.” Kabili nangu ca kuti umutumwa wa Bwina Kristu Paulo talelanda pa cupo mu kulungatika, cilimo amano ukukanaingila mu co alumbwile ukuti “lubuli lwa fyebo” ne “fikansa pe pe.”b (1 Timote 6:4, 5) Ngo mwina mwenu alabomfya ishi nshila, tamulingile ukwankulako cimo cine. Nga cingacitwa mube abakonkelela umutende.—Abena Roma 12:17, 18; Abena Filipi 2:14.

Ca cine, nga umo apuuka mu bukali, cilakosa ukusala ifya kusosa. Kalemba wa Baibolo Yakobo atile: “Ululimi mulilo, . . . takuli muntu uwingalubelesha; lubi talwingalamwa, lwaisulamo ubusungu bwa kulete mfwa.” (Yakobo 3:6, 8) Cinshi mwingacita nga ca kuti ubukali bwatendeka ukwima? Ni shani mwingalanda no mwina mwenu mu nshila iingatontololako ukukansana ukucila ukulundako ubukali?

Ifya Kufumuna Akapuuka ka Bukali

Bamo basanga ukuti calyanguka ukulanda bukali bukali pa milandu ine ine nga ca kuti balanda sana pa fyo baleyumfwa ukucila ukulatontonkanya pa cilubo mwina mwabo abacitile. Ku ca kumwenako ukulanda ukuti, “Ndeumfwa ububi pa co mwacisosa” kulabomba bwino ukucila ukulanda ukutila “Mwankalifya” nangu ukutila “Nga cinshi mwacisosela filya.” Kwena, lintu mulelanda pa fyo muleumfwa, ishiwi lyenu talifwile ukulundamo icipyu no kusuusha. Ubuyo bwenu kulanga icili ubwafya ukucila ukufulwisha umo.—Ukutendeka 27:46–28:1.

Kabili, lyonse muleibukisha ukuti kwaliba “inshita ya kutalala, ne nshita ya kusosa.” (Lukala Milandu 3:7) Nga bantu babili balelanda pa nshita imo ine, tapaba uukutika, kabili tapaba ukumfwana. E co nga ni nshita yenu iya kukutika, beni ‘abayanguka ku kuumfwa, abakokola ku kulanda.’ Calicindama na kabili ukuba ‘abakokola ku kukalipa.’ (Yakobo 1:19) Amashiwi yonse yantu umwina mwenu engasosa mu bukali tayalingile ukumukalifya; kabili ‘mwifiitwa bwangu mu mutima.’ (Lukala Milandu 7:9) Lelo, esheni ukwiluka umulandu umwina mwenu aleumfwila ifyo pa kusosa. Baibolo itila: “Ukushilimuka kwa muntu kumukokosho kukalipa; kabili ukuleka fye ku bupulumushi e kutakisha kwakwe.” (Amapinda 19:11) Ukushilimuka kuti kwayafwa umulume atemwa umukashi ukwishiba umulandu wine wine uo balepusaninapo.

Ku ca kumwenako, umukashi nga aleilishanya ukuti umulume wakwe tasange inshita ya kuba pamo nankwe napamo umulandu wine wine te kuti ube fye uwa kupaatulako inshita. Limbi kuti waba mulandu wa kuti umukashi wakwe alomfwa ukulekeleshiwa nangu tatashiwa. Nga filya fine, ukuilishanya uko umulume engailishanya pa mukashi wakwe nga ashita ifintu ifyabulo ukumona nampo nga filekabilwa nelyo iyo na ko kwine te kuti kube fye ni pa mulandu wa kupoose ndalama. Ukucilisha kuti caba kukanamusanshamo mu kupingulapo pa kushite fintu. Umulume no mukashi ababa no kushilimuka bakafwaya ukwishiba icilelenga ne caba ubwafya bwine bwine.—Amapinda 16:23.

Bushe ici calyanguka ukusosa ukucila ukubombelapo? Ukwabulo kutwishika! Inshita shimo, nangu mwabombesha, mukalande fyebo ifyabulamo icikuuku kabili mukapuuka mu bukali. Nga camucitikila, kuti mwakonka ukufunda kwa pa Amapinda 17:14 ukutila: “Leka ilyo ukuumana takulaima.” Takwaba calubana mu kulindika ukulanshanya mpaka ubukali bwenu bwatontoloka. Nga mwamona ukuti mu kulanshanya mwafilwo kuilama, kuti cabe cisuma ukukwata icibusa uwakosoka ukulanshanya pamo na imwe bonse babili no kumwafwilisha ukukalulula ukupusana kwenu.c

Ukumona Ifintu mu Nshila Fyabelamo Icine Cine

Mwifuupulwa nga icupo cenu tacili nga fintu mwacenekele ilyo mwaleishishanya. Ibumba lya ncenshi sha fyupo lyatile: “Insansa ishabulo kubelelela tashibamo mu fyupo fya bantu abengi. Icupo cilawama inshita imo kabili inshita imbi cabamo amafya.”

Ca cine, icupo te kuti cibe ica nsansa sheka sheka nga filya tubelenga mu fitabo fimo, lelo kabili tacifwile ukuba kayofi. Kukabe inshita ilyo imwe na bena mwenu mukakabila ukushipikisha, lelo kabili kukabako ne nshita lintu mukasuula ku kupusana kwenu no kuipakisha ukuba fye pamo, ukusamwa pamo, no kulanshanya pamo nge fibusa. (Abena Efese 4:2; Abena Kolose 3:13) Iyi e nshita mulingile ukubukulula ukutemwa ukwacepelako.

Ibukisheni, abantu babili abashapwililika te kuti babe mu cupo icapwililika. Lelo limo limo kuti mwasansamuka eyefilya. Cine cine, nangu fye muli na mafya, ukumfwana no mwina mwenu kuti kwamuletela insansa shabula ukupwa. Icishinka ni ci: Nga bonse imwe no mwina mwenu mwabombesha nga nshi kabili mwaiteyanya ukuteuluka no kufwaya cilewamina umunenu, kuti mwasumina ukuti icupo cenu kuti capusuka.—1 Abena Korinti 10:24.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 12]

Bushe amashiwi yenu yalakalifya, nangu yalaposha?

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 10]

POOSENI UMUPILA MU KUNAKILILA

Baibolo itila: “Ilyashi lyenu libe pe ilya kusenamina, ilyalungwamo umucele, ukuti mwishibe ifyo mufwile ukwasuko muntu no muntu.” (Abena Kolose. 4:6) Aya mashiwi yaba aya cine mu cupo! Natulangilile: Mu cangalo ca kwankishanya umupila, mupoosa umupila mu kunakilila pa kuti canguke ukwanka. Tamusukusa na maka pa kuti taucenene umunenu. E fyo mulepashanya na mu kulanshanya no munenu wa mu cupo. Ukulanda amashiwi aya kukalifya kulenga fye ubukali. Lelo, landeni mu kunakilila—no kusenamina—pa kuti umwina mwenu akamone ico mulepilibula.

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 11]

IBUKISHENI IFYA KALE!

Belengeni amakalata na makardi aya kale. Moneni pa fikope. Ipusheni amuti, ‘Bushe cinshi cancebwishe ku munandi? Bushe misango nshi nalekumbwa sana mu munandi? Fintu nshi ifyo twalecitila pamo? Ni finshi ifyaletusekesha?’ Lyena landeni no mwina mwenu pali ifyo fine ifya kale. Ukulanshanya ukutendeka na mashiwi aya kuti “Muleibukisha ilya nshita . . . ?” kuti kwayafwilisha imwe pamo no mwina mwenu ukubukulula ukuumfwa mwakwete kale.

[Akabokoshi pe bula 12]

UKUUPANA NA UMBI, AMAFYA YABA FYE YAMO YENE

Bamo abaupana abaisanga mu cupo cabulamo insansa balafwaya ukutendeka cipya cipya no munabo umbi uwa mu cupo. Lelo Baibolo yalilesha ubucende, yalondolola ukuti umuntu uucita ulu lubembu ‘alibula amano’ [“cipumbu cabula amano,” New English Bible] kabili “aleonaulo mweo wakwe ku co acita.” (Amapinda 6:32) Icicitika, umucende uwabulo kulapila alalufya ukusenaminwa na Lesa—ubu bwaba bonaushi bwabipisha.—AbaHebere 13:4.

Na kabili ukubulwa amano kwaba mu kucito bucende kwalilangililwa mu nshila na shimbi. Icintu cimo cili ca kuti, umucende uupa nelyo ukupwa ku muntu umbi, alaba na mafya yamo yene ayo ali nayo mu cupo ca ntanshi. Dokota Diane Medved alanda pali cimbi ica kutontonkanyapo. Atila: “Ica ntanshi ico umwina mobe umupya asambililako pali iwe ca kuti waliitemenwe ukukanaba na bucishinka. Aleshiba ukuti uo walaile ukuba nankwe pamo kuti wamufutuka. Kabili ati walicenjela mu kuilungamika. Na kabili ati kuti wafuma ku cilayo cobe. Na mu kulundapo umusamwe no kuisekesha ni fimo fingakusenda . . . E co ni shani fintu umunobe uyu mwaupana nankwe engashininkisha ukuti tawakapumbulwe ukufuma kuli wena kabili?”

[Akabokoshi pe bula 14]

AMANO AYAFUMA MU MAPINDA YA MU BAIBOLO

• Amapinda 10:19: “Mu bwingi bwa fyebo tamubula bupulumushi, uulame milomo yakwe alishilimuka.”

Lintu mwakalifiwa, napamo kuti mwasosa ifyo tamufwile ukulanda—kabili pa numa ukumfwa ububi.

• Amapinda 15:18: “Umuntu wa cipyu emyo lubuli, lelo uwakokolo kukalipa atalalike mpokota.”

Nga mulepeela umwina mwenu imilandu, kuti kwalenga umwina mwenu ukuicingilila, lelo ukukutika no bufuuke kuti kwayafwa bonse babili ukuwikishanya.

• Amapinda 17:27: “Uukaanye fyebo fyakwe, ukwishiba aliishiba; kabili uwatekanyo mutima muntu wa mucetekanya.”

Nga mwaumfwa ukuti mwaya mulefulwa, cisuma ukwikala tondolo pa kutaluka ku kukansana.

• Amapinda 29:11: “Umuwelewele afumye cipyu conse ca mu mutima; lelo uwa mano atontolole cifukushi cakwe.”

Ukuteka umutima kwalicindama. Ukububuka na mashiwi ya bukali kukalifya fye umwina mwenu.