Icipandwa 20
“Wa Mano ku Mutima”—Lelo Uwaicefya
1-3. Mulandu nshi twingashininkishisha ukuti Yehova aliicefya?
WISHI alefwaya ukusambilisha umwana munono isambililo lyacindama. Alefwaya sana ukumufika pa mutima. Kuti acita shani? Bushe afwile ukumwininina pa mutwe no kumukalipila nga nshi? Nelyo bushe alingile ukusunsumana ukufika pa ciimo ca mwana no kulanda nankwe mu kutekanya, mu nshila ya kukolopeka? Cine cine wishi wa mano, uwaicefya kuti atununuka umwana wakwe mu kutekanya.
2 Bushe Yehova ni Wishi wa musango nshi—uwa cilumba nelyo uwaicefya, uwakaluka nelyo uwatekanya? Yehova alishiba fyonse, kabili wa mano yonse. Lelo bushe mwalimona ukuti ukwishiba no kulamuka te lingi filenga abantu ukuicefya? Nga fintu Baibolo isosa, “ukwishiba kulatuumika.” (1 Abena Korinti 3:19; 8:1) Lelo Yehova, “uwa mano ku mutima,” aliicefya no kuicefya. (Yobo 9:4) Te kutila aba ne cifulo cacepa nelyo ukuti te katebebe, lelo taba na cilumba. Mulandu nshi cabele fyo?
3 Yehova wa mushilo. Kanshi icilumba, icaba mibele iikowesha, tacaba muli wene. (Marko 7:20-22) Kabinge, moneni ifyo kasesema Yeremia asosele kuli Yehova: “Ukwibukisha [Yehova umwine] akebukisha umweo obe no kwinamina pali ine.”a (Inyimbo sha Bulanda 3:20, NW) Taleni elenganyeni! Yehova, Shikulu Mulopwe uwa kubumbwa konse aliitemenwe ‘ukwinama,’ nelyo ukuicefya ukufika ku cipimo ca kwa Yeremia, pa kuti fye angwe bwino ulya muntunse ushapwililika. (Amalumbo 113:7) Cine cine, Yehova aliicefya. Lelo bushe ukuicefya kwa bulesa cinshi kusanshamo? Kwayampana shani na mano? Kabili mulandu nshi kwacindamina kuli ifwe?
Ifyo Yehova Alanga Ukuti Aliicefya
4, 5. (a) Ukuicefya cinshi, kumonekela mwi, kabili mulandu nshi kushilingile ukumwenwa ngo bunake nelyo umwenso? (b) Ni shani fintu Yehova aicefeshe ku fintu alecita kuli Davidi, kabili bushe ukuicefya kwa kwa Yehova kwacindama shani kuli ifwe?
4 Ukuicefya e bupete, e kutila ukukanaituntumba no ukukanaba ne icilumba. Ukuicefya kwaba mibele ya lwa nkati iya mutima iimonekela ku bufuuke, ukutekanya, no kukanaumina kumo. (Abena Galatia 5:22, 23) Lelo, tatulingile ukutontonkanya ukuti iyi mibele itemuna Lesa yaba bunake nelyo umwenso. Yalilingana no bukali bwa kwa Yehova ubwalungama no kubomfya kwakwe ukwa maka. Kabili ku kuicefya kwakwe no bufuuke, Yehova alanga ubukose bwakwe ubwingi, amaka yakwe aya kuilama bwino bwino. (Esaya 42:14) Bushe ukuicefya kwayampana shani na mano? Icitabo cimo icilanda pa fya mu Baibolo citila: “Kuli pele pele ukuicefya kulondololwa ukuti . . . kubulwa bukaitemwe kabili e shinte lya mano yonse.” Kanshi te kuti kube amano yene yene ukwabula ukuicefya. Bushe ukuicefya kwa kwa Yehova kutunonsha shani?
5 Imfumu Davidi yaimbiile Yehova aiti: “Mwampeele nkwela ya kupususha kwenu; kabili ukuboko kwenu kwa kulyo kulantungilila, no [kuicefya, NW] kwenu kulankusha.” (Amalumbo 18:35) Cili kwati Yehova aliibweseshe pa nshi pa kuti abombele uyu muntunse fye uushapwililika, ukumucingilila no kumutungilila cila bushiku. Davidi alishibe ukuti nga ali no kupusuka—nelyo fye kuli pele pele ukukula mu kuteka kwakwe—cali no kuba fye pa mulandu wa kuitemenwa kwa kwa Yehova ukwa kuicefya muli iyi nshila. Na cine, nani uwa muli ifwe uwingasuubila ukupusuka akubula Yehova ukuicefya, ukuitemenwa ukuibwesesha pa nshi pa kuti acite kuli ifwe nga Wishi watekanya kabili uwa kutemwa?
6, 7. (a) Mulandu nshi Baibolo ishisosela pali Yehova ukuti alishiba umwa kupeleela? (b) Bushe ubufuuke na mano fyayampana shani, kabili nani abika ica kumwenako capulamo ukukuma kuli ci?
6 Moneni ukuti ukuicefya kwapusana no kwishiba umwa kupeleela. Cisuma sana ku bantu ba busumino ukwishiba umwa kupeleela pa lwabo. Ico calyampana na mano nga filya fine fyaba no kuicefya. Ku ca kumwenako, Amapinda 11:2 yatila: “Ku [baishiba umwa kupeleela, NW] kwaba amano.” Lelo, Baibolo taisosapo pali Yehova ati aishiba umwa kupeleela. Cinshi? Pantu Uwa maka yonse takwata umwa kupeleela kano fye umo afwaya umwine pa mulandu wa fipimo fyakwe ifyalungama. (Marko 10:27; Tito 1:2) Kabinge, apo e Wapulamo, tainashisha ku uli onse. Kanshi iyi mibele, iya kwishiba umwa kupeleela te kuti ibombe kuli Yehova.
7 Ukuba kwena, Yehova aliicefya kabili mufuuke. Eba ababomfi bakwe ukuti ubufuuke bulakabilwa nga bali no kukwata amano ya cine. Icebo cakwe cilanda pa “bufuuke bwa mano.”b (Yakobo 3:13) Tontonkanyeni pa fyo Yehova acita ukukuma kuli ci.
Yehova mu Kuicefya Alapeelako Bambi Imilimo Kabili Alakutika
8-10. (a) Mulandu nshi cabela ica kupapusha ukuti Yehova alaitemenwa ukupeelako bambi imilimo no kukutika? (b) Ni shani fintu Uwa maka yonse aba uwaicefya mu mibombele yakwe na bamalaika bakwe?
8 Kwaba ubushininkisho bwa kusansamusha ubwa kuicefya kwa kwa Yehova ukwa kuitemenwa ukupeelako bambi imilimo no kukutika. Cilapapusha ukuti alakutika no kukutika; Yehova takabila kwafwiwa nelyo ukupandwa amano. (Esaya 40:13, 14; Abena Roma 11:34, 35) Lelo, Baibolo libili libili itweba ukuti Yehova alaicefya muli fi.
9 Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa cintu caibela icacitikile Abrahamu. Abrahamu apokelele abalendo batatu, aleita umo pali abo ati “Yehova.” Aba batandashi bali ni bamalaika, lelo umo uwa muli bene aishiile mwi shina lya kwa Yehova kabili alebombela mwi shina Lyakwe. Ilyo ulya malaika alesosa no kucita fimo, cali kwati Yehova umwine e walesosa no kucite fyo fintu. Muli uyu e mo Yehova aebeele Abrahamu ukuti Alyumfwile “ukukuutila Sodomu na Gomora.” Yehova atile: “Ndetentemuka ndeyamona ngo kucita kwabo kwapelela pa nkuuta iyaisa kuli ine; kabili nga te fyo nkeshiba.” (Ukutendeka 18:3, 20, 21) Kwena, amashiwi ya kwa Yehova tayalolele mu kuti Uwa maka yonse aali no ‘kutentemuka’ umwine. Lelo, na kabili atumine bamalaika ukumwimininako. (Ukutendeka 19:1) Cinshi? Bushe Yehova uumona fyonse te kuti ‘eshibe’ ifyalecitika muli cilya citungu? Kuti aishiba. Lelo ukucila ukucite fyo, Yehova mu kuicefya apeele bamalaika umulimo wa kufwailisha ifyalecitika no kutandalila Lote no lupwa lwakwe mu Sodomu.
10 Yehova alakutika no kukutika. Inshita imo aebele bamalaika bakwe ukutubulula inshila shapusanapusana isha kuwishishamo Imfumu ibifi Ahabu. Yehova talekabila ukwafwa kwa musango yo. Lelo, alisuminisheko ku kutubulula kwa kwa malaika umo no kumweba ukucita ifyo fine atubulwile. (1 Ishamfumu 22:19-22) Bushe uko takwali kuicefya?
11, 12. Cali shani pa kuti Abrahamu amone ukuicefya kwa kwa Yehova?
11 Yehova alaitemenwa no kukutika ku bantunse bashapwililika abalefwaya ukumweba ifibasakamike. Ku ca kumwenako, ilyo Yehova aebele Abrahamu umuku wa kubalilapo ukuti Alefwaya ukonaula Sodomu na Gomora, ulya mwaume wa busumino alipeshiwe amano. Abrahamu atile: “Citaluke kuli imwe ukucita ngo musango uyu,” asosele no kuti: “Bushe Kapingula wa pano isonde ponse takacite icalungama?” Aipwishe nga ca kuti Yehova aali no kuleka ilya misumba nga mwasangwa abalungami 50. Yehova amwebele ati kuti aileka. Lelo Abrahamu alipwishe na kabili, ukubwesha impendwa kuli 45, lyene kuli 40, aleya alebwesha fye impendwa pa nshi. Te mulandu ne fyo Yehova alemulaya, Abrahamu aikalile fye ukubweshako impendwa mpaka afika pali 10. Napamo Abrahamu aali talaishiba bwino ifyo Yehova aba uwa nkumbu. Kwena, Yehova mu kutekanya kabili mu kuicefya alekele cibusa wakwe kabili umubomfi wakwe Abrahamu ukulanda muli yi nshila ifyamusakamike.—Ukutendeka 18:23-33.
12 Ni banga abantunse abalamuka, abasambilila abengakutika mu kutekanya ku muntu bacila sana ukulamuka?c Ifyo e fyaicefya Lesa wesu. Muli kulya kwine kulanshanya, Abrahamu aishilesanga no kuti Yehova ‘alakokolo kukalipa.’ (Ukufuma 34:6) Napamo ilyo ailwike ati takwete nsambu ya kutwishika imicitile ya Wapulamo, Abrahamu apaapeete imiku ibili ati: “Shi belafulwa baShikulu.” (Ukutendeka 18:30, 32) Kwena, Yehova tafulilwe. Cine cine, alikwata “ubufuuke bwa mano.”
Yehova Wa Mutembo Kabili Alalangulukilako
13. Bushe amashiwi ya kuti ‘ukukanaumina kumo’ yalinga ukubomfiwa ku kulondolola ifyaba Yehova?
13 Ukuicefya kwa kwa Yehova kumonekela mu mibele na imbi iisuma nga nshi—iya mutembo. Abantunse bashapwililika tabakwata iyi mibele nangu panono. Yehova taitemenwa fye ukukutika ku fibumbwa fyakwe ifyacenjela epela, lelo alaitemenwa no kwalukako nga ca kuti ico tacilepinkana ne fishinte fyakwe ifyapwililika. Iyi mibele na yo e ishibisha amano ya bulesa. Yakobo 3:17 atila: “Amano ayafuma mu muulu . . . ya mutembo.” Ni shani Yehova uwa mano yonse aba uwa mutembo? Icikalamba sana ca kuti, taumina kumo. Ibukisheni ukuti ishina lyakwe litusambilisha ukuti Yehova ailenga ukuba icilefwaikwa pa kuti afishepo ubufwayo bwakwe. (Ukufuma 3:14) Bushe ico tacilelanga ukuti taumina kumo kabili wa mutembo?
14, 15. Cinshi icimonwa ca kwa Esekiele pa lwe celeta lya mu muulu ilya kwa Yehova citusambilisha pa lwa kuteyanya kwa mu muulu ukwa kwa Yehova, kabili kwapusana shani no tubungwe twa bantu?
14 Kwaba ubulondoloshi bumbi mu Baibolo ubutwafwa ukumfwikisha ifyo Yehova ashaumina kumo. Kasesema Esekiele alangilwe icimonwa ca kuteyanya kwa kwa Yehova ukwa mu muulu ukwa fibumbwa fya ku mupashi. Amwene iceleta ilikalamba icine cine, “ica kwendelapo” Yehova umwine ico lyonse Atungulula. Ica kusungusha sana myendele ya ciko. Imipeto ikalamba yaloseshe ku ntunga shine kabili yaiswileko amenso ica kuti kuti yamona konse konse kabili kuti yaya ukuli konse apo pene, ukwabula ukwiminina nelyo ukupetuka. Kabili ili celeta talyalekunkuluka fye kwati ca kwendelapo icapangwa no muntu icayafya ukwensha. Lyalebutuka ngo kubutuka kwa nkuba, kabili kuti lyaya ku ntunga iili yonse ukwabula ukupetuka! (Esekiele 1:1, 14-28) Cine cine, ukuteyanya kwa kwa Yehova, ukupala Mulopwe wa maka yonse umwine uukutungulula, kulateluka icine cine, ukulingana no kwalukaaluka kwa fintu ne fintu kufwile ukubombapo.
15 Abantunse kuti baesha fye ukupashanya uko kuteluka kwapwililika. Lelo, ilingi line abantunse no tubungwe twabo baba abaumina kumo icine cine. Natulangilile: Ingalaba iikalamba nelyo icilishitima ca fipe kuti fyaba ifikalamba nga nshi kabili ifya maka. Lelo bushe ifi fibili kuti fyayaluka bwangu ilyo ifintu fyateuluka? Nga ca kuti icintu cimo caponena mu nyanji uko icilishitima cilelola, te kuti cileuke. Ukwiminina kwa kupumikisha takwayanguka. Icilishitima ca fipe kuti cakunkuluka pali bakilomita mupepi na babili ukutula apo amabuleki yakakilwe! Ingalaba ikalamba na yo kuti yatwalilila ukwenda pali bakilomita 8 pa numa ya kushimya amainjini. Nangu nga bacinja ukuti amainjini yalebwelela ku numa, kuti yatwalilila ukwenda pali bakilomita batatu! E fyaba ne filonganino fya bantu ifyaumina kumo no kukanateluka. Pa mulandu wa cilumba, abantu ilingi balakaana ukwaluka ukulingana ne filekabilwa nelyo ukulingana ne fyo ifintu fili. Ukuumina kumo ukwa musango yo kwalenga utwampani ukubongoloka no kuwisha fye amabuteko. (Amapinda 16:18) Tufwile ukusansamuka sana pa kuti ifyo te fyaba Yehova no kuteyanya kwakwe!
Ifyo Yehova Alanga Ukuti Wa Mutembo Kabili Alalangulukilako
16. Yehova alangile shani ukuti taumina kumo mu fyo acitile kuli Lote pa ntanshi ya bonaushi bwa Sodomu na Gomora?
16 Tontonkanyeni na kabili pa lwa konaulwa kwa Sodomu na Gomora. Lote no lupwa lwakwe balyebelwe bwino bwino ifya kucita kuli malaika wa kwa Yehova ati: “Ku lupili e ko ubutukile.” Lelo, Lote tatemenwe ci. Apaapeete ati: “[Iyo mukwai, mwe Yehova!, NW].” Apo aleti aali no kufwa nga afulumukila ku mpili, Lote apaapeete ukuti bamusuminishe no lupwa lwakwe ukufulumukila ku musumba wali mupepi uwa Soari. Ibukisheni ukuti Yehova apangile ukonaula ulya musumba na o. Kabinge, Lote takwete ishinte line line ilya kutiinina. Yehova cine cine kuti abakilila umweo wa kwa Lote na mu mpili! Nangu cibe fyo, Yehova alinakile ku kupaapaata kwa kwa Lote no kutengela umusumba wa Soari. Malaika aebele Lote ati: “Mona, nakusuminisha na kuli ici cintu.” (Ukutendeka 19:17-22) Bushe ico tacalangile ukuti Yehova taumina kumo?
17, 18. Ni shani ifyo Yehova alangile ukuti taumina kumo mu fintu acitile ku bena Ninebe?
17 Yehova alankula na ku kulapila kwafuma ku mutima, no kucita ica nkumbu kabili icalungama lyonse. Tontonkanyeni pa cacitike ilyo kasesema Yona atuminwe ku musumba ubifi, kabili uwa lukaakala uwa Ninebe. Ilyo Yona aendawike mu misebo ya Ninebe, ubukombe bwapuutwamo abilishe bwali fye ubwayanguka ubwa kuti: Mu nshiku fye 40 ulya musumba wa maka wali no konaulwa. Lelo, ifintu fyalyalwike icipesha amano. Abena Ninebe balilapiile!—Yona, icipandwa 3.
18 Kuti twasambililako fimo ilyo twalinganya fintu Yehova acitile na fintu Yona acitile ilyo ifintu fyayalwike. Yehova alyalwike, ukuilenga ukuba Kalekelela wa membu ukucila ukuba “umusalifi ku bulwi.”d (Ukufuma 15:3) Lelo Yona wena, auminine fye pa cintu cimo kabili tali ne nkumbu nangu panono. Ukucila ukukanaumina kumo nga filya fyaba Yehova, wena acitile kwati cilishitima nelyo ingalaba filya tulandilepo kale. Abilishe ubonaushi, kanshi ubonaushi ebo alefwaya bwise! Lelo, Yehova mu kutekanya asambilishe ulya kasesema wakwe uushatekanya isambililo ilishingalabwa pa fya kukanaumina kumo ne nkumbu.—Yona, icipandwa 4.
19. (a) Kuti twashininkisha shani ukuti Yehova alatulangulukilako mu fintu enekela kuli ifwe? (b) Ni shani fintu Amapinda 19:17 yalanga ukuti Yehova ni Shikulu ‘umusuma kabili uwa mutembo’ kabili aliicefya icine cine?
19 Na mu kupelako, Yehova alatulangulukilako mu fintu enekela kuli ifwe. Imfumu Davidi yatile: “Wene aliishibe mibumbilwe yesu, aibukisho kuti tuli lukungu.” (Amalumbo 103:14) Yehova alishiba bwino ukupelebela kwesu no kukanapwililika ukucila fintu na fwe bene twaishiba. Tenekela ifyo tushingakumamo. Baibolo ilanda pali bashikulu abantunse “abasuma na ba mutembo” no kubacilanya na “bapondama.” (1 Petro 2:18) Bushe Yehova ni Shikulu wa musango nshi? Moneni ifisosa Amapinda 19:17: “Uukumbusuko mulanda aashima Yehova.” Nacimoneka ukuti ni shikulu fye umusuma kabili uushaumina kumo e wingamona cikuuku conse icacitilwa abalanda. Kabili ili lembo liletubulula ukuti Kabumba wa bubumbo bonse, kanshi, aimona ngo wakwata imisha ku bantunse fye abacita ifya nkumbu ifya musango yo! Uku, kuicefya kwakulisha icine cine.
20. Bushininkisho nshi bwabako ubwa kuti Yehova alomfwa amapepo yesu no kwasuka?
20 Na lelo line Yehova aliba uwafuuka kabili uushaumina kumo mu fintu acita ku babomfi bakwe. Ilyo twapepa natutetekela, alakutika. Kabili nangula tatuma inkombe shakwe bamalaika ku kulanda na ifwe, tatulingile ukutontonkanya ukuti taasuka amapepo yesu. Ibukisheni ukuti ilyo umutumwa Paulo alombele abasumina banankwe ‘ukumupepela’ ukuti akakulwe mu cifungo, asosele no kuti: “Ukuti mbweseshiwe bwangu kuli imwe.” (AbaHebere 13:18, 19) Kanshi amapepo yesu kuti yalenga Yehova ukucita ico napamo ashafwaile kucita!—Yakobo 5:16.
21. Cinshi tushilingile ukutontonkanya pa lwa kuicefya kwa kwa Yehova, lelo cinshi tulingile ukutasha pa lwa wene?
21 Kwena, uku konse ukulangisha kwa kuicefya kwa kwa Yehova—e kutila ubufuuke bwakwe, ukuitemenwa ukukutika, ukutekanya kwakwe, ukukanaumina kumo—tafipilibula ukuti Yehova alanashako ifishinte fyakwe ifyalungama. Bashimapepo ba mu Kristendomu kuti batila tabaumina kumo ilyo balepeepula amatwi ya mpaanga shabo ukupitila mu kusundula ifipimo fya kwa Yehova pa lwa mibele isuma. (2 Timote 4:3) Lelo umusango wa bantunse uwa kunashako fimo ukuti fye fibalinge, tawayampana no kukanaumina kumo ukwa kwa Lesa. Yehova wa mushilo; takatale akowesha ifipimo fyakwe ifyalungama. (Ubwina Lebi 11:44) Kanshi, natutemwe ukukanaumina kumo kwa kwa Yehova pantu kwaba bushininkisho bwa kuicefya kwakwe. Bushe tamucankwa nga mwatontonkanya ukuti Yehova Lesa, Umuntu wakwatisha amano mu bubumbo bonse, na kabili aliicefya nga nshi? Mwandi ca buseko icine cine ukupalama kuli uyu Lesa wa kutiinya lelo uwafuuka, uwatekanya, uushaumina kumo!
[Amafutunoti]
a Bakalemba ba kale, nelyo baSopherim, balyalwile ici cikomo no kuti Yeremia e waleinama, te Yehova iyo. Cimoneka kwati baleti Lesa teti aicefye muli uyo musango. Ici calenga ukuti amaBaibolo ayengi yafilwe ukupilibula ifyaba pali ci cikomo cishaiwamina. Lelo, The New English Bible yalilungika ilyo itila Yeremia atile kuli Lesa: “Njibukisheni, njibukisheni, kabili inameni ukufika pali ine.”
b AmaBaibolo yambi yatila “ubufuuke ubufuma mu mano” yambi ati “ukunakilila ukwishibisha amano.”
c Baibolo icilanya ukutekanya no kutakalala. (Lukala Milandu 7:8) Ukutekanya kwa kwa Yehova kwaba bushininkisho na bumbi ubwa kuicefya kwakwe.—2 Petro 3:9.
d Pa Amalumbo 86:5, casoswa ukuti Yehova ‘musuma, alalekelela.’ Ilyo lilya ilumbo lyapilibwililwe mu ciGriki, ishiwi lya kuti ‘mulalekelela’ lyapilibwilwe ati e·pi·ei·kesʹ, nelyo “ukukanaumina kumo.”
Amepusho ya Kutontonkanyapo
Ukufuma 32:9-14 Bushe Yehova aicefeshe shani ilyo aleankula ku fyo Mose apaapaatileko abena Israele?
Abapingushi 6:36-40 Bushe Yehova atekenye shani no kukanaumina kumo pa kwasuka Gideone?
Amalumbo 113:1-9 Bushe Yehova alanga shani ukuicefya mu fyo acita ku bantunse?
Luka 1:46-55 Maria acetekele ukuti Yehova amona shani abaicefya na balanda? Bushe iyo mimwene kuti yatukuma shani?
[Icikope pe bula 200]
Wishi wa mano alaba uwaicefya kabili uwafuuka ku bana bakwe
[Icikope pe bula 208]
Yehova taumina kumo kabili alishiba ukupelebela kwesu