Icitetekelo Citulenga Ukubombe Milimo!

“Wamono kuti icitetekelo [ca kwa Abrahamu] cabombele pamo ne milimo yakwe, na ku milimo e ko icitetekelo calengelwe ukufikapo.”—YAKOBO 2:22.

1, 2. Nga twalikwate citetekelo tuli no kubomba shani?

ABENGI batila balitetekela Lesa. Lelo, icitetekelo ca pa kanwa fye califwa ukupala fye icitumbi. Umusambi Yakobo alembele ukuti: “Icitetekelo, nga tacakwata milimo cabe cafwa icine.” Na kabili atile Abrahamu uwaletiina Lesa alikwete citetekelo “icabombele pamo ne milimo yakwe.” (Yakobo 2:17, 22) Cinshi cintu ayo mashiwi yapilibula kuli ifwe?

² Nga twalikwata icitetekelo ca cine, tatwakasumine fye mu fintu tuleumfwa pa kulongana kwa Bwina Kristu. Tukapeelo bushinino bwa ico citetekelo pantu tuli Nte sha kwa Yehova ishibomba. Ee, icitetekelo cikatulenga ukubomfya Icebo ca kwa Lesa mu bumi kabili cikatulenga ukubombe milimo.

Ukusobolola Abantu Takwendelana ne Citetekelo

3, 4. Ni shani fintu icitetekelo cilingile ukwambukila inshila tubombelamo na bambi?

³ Nga twalitetekela Lesa na Kristu mu cine cine, tatwakalesobolola abantu. (Yakobo 2:1-4) Bamo abo Yakobo alembeleko baali na kapaatulula, ukupusanako na fintu cifwile ukuba ku Bena Kristu ba cine. (Abena Roma 2:11) E co, Yakobo atila: “Mwikwatila icitetekelo ca kwa Shikulwifwe Yesu Kristu, uwa bukata, mu kusobolola abantu.” Ngo wa fyuma uushatetekela uwafwale nindaminwe ya golde ne fya kufwala ifisuma aisa ku kulongana pamo no “mubusu uufwele ifya fiko” na o wine uushatetekela, bonse balekabila ukupokelelwa bwino, lelo abalesakamanwa sana ba fyuma. Balebeba ukwikala “apawama,” ilintu ababusu baleebwa ukwiminina nelyo ukwikala mwi samba pa makasa ya muntu umo.

⁴ Yehova apeele ilambo lya cilubula ca kwa Yesu Kristu ku ba fyuma na ku babusu bene. (2 Abena Korinti 5:14) E ico, nga twalasakamana fye aba fyuma, tuli no kusha icitetekelo ca kwa Kristu, ‘uwaisangwile umubusu ukuti mu bubusu bwakwe e mo tucindamine.’ (2 Abena Korinti 8:9) Shi twilasobolola abantu muli iyo nshila—pa kuba no mulandu walubana uwa kucindika abantunse. Lesa taba na kapaatulula, lelo nga ifwe twaba na kapaatulula, ninshi tuli no ‘kuba na matontonkanyo ya bubifi.’ (Yobo 34:19) Mu kuba no kufwaisha kwa kutemuna Lesa, ukwabulo kutwishika tatwakanakile kwi tunko lya kusobolola abantu nelyo ‘ukulatasha abantu muli bubumbimunda ku kumwenamo ububile.’—Yuda 4, 16.

 5. Ni bani Lesa asala ukuba ‘abacindama mu citetekelo,’ kabili ni shani fintu abacindama ku fya ku mubili ilingi line babomba?

⁵ Yakobo asokolola abacindama mu cine cine kabili acincisha ukutemwa bonse ukwabula akapaatulula. (Yakobo 2:5-9) ‘Lesa asalile ababusu ku kuba abacindama mu citetekelo kabili impyani sha bufumu.’ Ici caba pa mulandu wa kuti ababusu balankulako bwino ku mbila nsuma. (1 Abena Korinti 1:26-29) Nge bumba, aba fyuma balomyo lupaka ukukuma ku misha, amalipilo, no bupingushi. Balapontela Kristu no kutupakasa pa mulandu wa kuti twalisenda ishina lyakwe. Lelo shi natupampamine pa kumfwila “amalango ya bufumu,” ayafwaya ukuti tutemwe abanensu—ukutemwa fye bonse aba fyuma na babusu. (Ubwina Lebi 19:18; Mateo 22:37-40) Apantu Lesa afwaya ukuti cibe fi, ukusobolola abantu kanshi ‘kucito lubembu.’

“Uluse Lwanga pa Bupingushi”

 6. Ni mu nshila nshi twingabela bampulamafunde nga tatwikatilwe bambi inkumbu?

⁶ Nga ca kuti mu kubulwo luse twasobolola abantu, ninshi tuli bampulamafunde. (Yakobo 2:10-13) Ukupitila mu kuipununa fye apa pamo, tulaba no mulandu wa kutoba amafunde ya kwa Lesa yonse. Abena Israele abashalecita ubulalelale lelo abaali abapupu babele bampulamafunde mwi Funde lya kwa Mose. Nga Bena Kristu, tupingulwa kwi “funde lya buntungwa”—ilya bena Israele ba ku mupashi mu cipingo cipya, kabili abakwate funde mu mitima yabo.—Yeremia 31:31-33.

 7. Mulandu nshi abatwalilila ukusobolola abantu bashingenekela uluse kuli Lesa?

⁷ Nga ca kuti tutila twalikwate citetekelo nomba twakosela fye pa kusobolola abantu, ninshi tuli mu busanso. Abashitemwa kabili abashaba na luse tabakabelelwo luse mu bupingushi. (Mateo 7:1, 2) Yakobo atila: “Uluse lwanga pa bupingushi.” Nga twapokelela ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova pa kuba no luse mu mibombele yesu yonse, tatwakasenukwe mu bupingushi. Ukucila, tukabelelwo luse na muli fyo tukacimfya mu bupingushi bwakosa nelyo ubwayafya.

Icitetekelo Ciletako Imilimo Isuma

 8. Ciba shani ku muntu uwatila alikwate citetekelo lelo takwate milimo?

⁸ Ukulunda pa kutulenga ukuba aba kutemwa kabili aba luse, icitetekelo ciletako imilimo isuma imbi. (Yakobo 2:14-26) Kwena, icitetekelo ca pa kanwa fye icabule milimo tacakatupusushe nakalya. Ca cine, te kuti tube abalungama kuli Lesa ukupitila fye mu kucite milimo ukulingana ne Funde. (Abena Roma 4:2-5) Yakobo alelanda pa milimo iletwako ne citetekelo no kutemwa, te milimo ye funde. Nga icitetekelo no kutemwa fyatusesha, tatwakalelombela fye ubusuma pali bakapepa banensu ababulisha. Tuli no kupeela ukwaafwa mu fya ku mubili kuli munyina nelyo nkashi uuli ubwamba nelyo uuli ne nsala. Yakobo aipusho kuti: ‘Nga mwaeba munyina uwabulwa ati: “Kabiyeni umutende, kangabukeni no kwikuta” no kubulo kumupeele fyakabilwa, ca kwafwa shani?’ Nangu pamo. (Yobo 31:16-22) “Icitetekelo” ca musango yo califwa!

 9. Cinshi cilangisha ukuti twalikwate citetekelo?

⁹ Pambi tulabishanyako na bantu ba kwa Lesa, lelo milimo fye iya mutima onse e ingakosha ukutunga kwesu ukwa kuti twalikwate citetekelo. Cili bwino nga twalikaana icifundisho ca kuti kwaba baLesa batatu kabili nomba twasumina ukuti kwaba fye Lesa wa cine umo. Lelo, ukusumina fye te kutetekela. “Ifiwa na fyo fyatetekela, no kututuma” ukutiina pantu fili no konaulwa. Nga mu cine cine twalikwate citetekelo, cili no kutulenga ukuletako imilimo pamo nga ukushimikile mbila nsuma no kupeela ifya kulya ne fya kufwala ku basumina banensu ababulwa. Yakobo aipusho kuti: “Bushe ulefwayo kwishiba, we muntu wabula amano [e kuti uushaishiba Lesa mu kulungika], ukuti, icitetekelo ukwabule milimo ca fye?” Ee, icitetekelo cifwaya imilimo.

10. Mulandu nshi Abrahamu aitilwa “shibo wa bonse abatetekela”?

¹⁰ Icitetekelo ca cikolwe ca bukapepa Abrahamu camulengele ukubombe milimo. Pamo nga “shibo wa bonse abatetekela,” ‘alilungamikilwe ku milimo, pa kutuula Isaki umwana wakwe pa ciipailo.’ (Abena Roma 4:11, 12; Ukutendeka 22:1-14) Cinshi cali no kucitika Abrahamu abulwa icitetekelo ukuti Lesa kuti abuusha Isaki no kufikilisha ubulayo Bwakwe ubwa kutuma ubufyashi muli wene? Lyene Abrahamu nga taeseshenako ukutuula umwana wakwe. (AbaHebere 11:19) Kupitila mu milimo yabamo icumfwila iya kwa Abrahamu e mo “icitetekelo calengelwe ukufikapo,” nelyo ukulengwa ukupwililika. E ico, “lyalifishiwe ilembo [Ukutendeka 15:6] ilyatila, Awe Abrahamu atetekele Lesa, kabili calingilwe kuli wene ukuti bulungami.” Imilimo ya kwa Abrahamu ilyo aeseshe ukutuula Isaki pa ciipailo yashininkishe amashiwi yantu Lesa alandile mu kubangilila ukuti Abrahamu aali umulungami. Ku milimo ya citetekelo, alitemenwe Lesa kabili aishileitwa “Cibusa wa kwa Lesa.”

11. Bushininkisho nshi ubwa citetekelo twakwata muli Rahabu?

¹¹ Abrahamu ashinine ukuti “ni ku milimo umuntu alungamikilwa, kabili te ku citetekelo ceka iyo.” E fyacitile na Rahabu, cilende wa ku Yeriko. Ni ku “milimo alungamikilwe pa kusekelele nkombe [ishina Israele] no kushifumisha ku nshila imbi” pa kuti shibutuke abalwani abena Kanaani. Ilyo talakumana ne nengu ukufuma ku bena Israele, Rahabu alishibe ukuti Yehova e Lesa wa cine, kabili amashiwi yakonkelepo no kuleka bucilende fyashininkishe ukuti alikwete icitetekelo. (Yoshua 2:9-11; AbaHebere 11:31) Pa numa ya ici ca kumwenako ca bubili ica citetekelo icalangililwe ku milimo, Yakobo atila: “Pantu ifyo umubili umwabulo mupashi wafwa, e fyo ne citetekelo icabule milimo ninshi califwa.” Lintu umuntu afwa, tamuba amaka ya bumi, nelyo “umupashi,” muli wene, kabili tacita kantu nangu kamo. Icitetekelo ca pa kanwa fye cabe cafwa kabili icishingabomba ukupala fye umubili uwafwa. Nangu ni fyo, nga tuli ne citetekelo ca cine cine, cili no kutulenga ukubombe milimo ya bukapepa.

Lameni Ululimi Lwenu!

12. Cinshi cilingile ukucitwa na baeluda mu cilonganino?

¹² Ukulanda no kusambilisha na fyo kuti fyashininkishe citetekelo, lelo ukuilama kulakabilwa. (Yakobo 3:1-4) Pamo nga bakasambilisha mu cilonganino, baeluda balikwata umulimo ukalamba kabili bali no kulubulula apakalamba kuli Lesa. E ico, mu kuicefya balingile ukubebeta imilandu ilenga ukuti balesambilisha no kumona nga nabafikapo bwino. Ukulunda pa kwishiba no kulamuka, aba baume bafwile ukutemwa Lesa apakalamba na basumina banabo. (Abena Roma 12:3, 16; 1 Abena Korinti 13:3, 4) Baeluda bafwile ukushimpa ukufunda kwabo pa Malembo. Nga ca kuti eluda atena mu kusambilisha kwakwe kabili ici caletela bambi amafya, ali no kupingulwa icabipisha kuli Lesa ukupitila muli Kristu. E ico baeluda balingile ukuba abaicefya kabili ababelengesha, muli bucishinka ukukonka sana Icebo ca kwa Lesa.

13. Mulandu nshi tuipunwina mu kusosa?

¹³ Nangu fye ni bakasambilisha bawamisha—na kuba, ifwe bonse—“tuipununa apengi” pa mulandu wa kukanapwililika. Ukuipununa mu kusosa ni kumo ukwa kupelebela kucitika libili libili kabili ukukalifya nga nshi. Yakobo atila: “Umuntu nga taipununa mu kusosa, wene muntu uwapwililila; wa maka ku kulama no mubili onse ku mukobelo.” Ukupusanako na Yesu Kristu, tatulama ululimi mu kupwililika. Nga twalelulama, lyene twali no kulama ne filundwa fimbi ifya mubili. Na kabushe, umukobelo ulenga bakafwalo ukuya uko tulefwaya, kabili ukubomfya naosa munono, nangu fye ni ngalaba iikalamba iyenshiwa ku myela iyaluma kuti yaloshiwa uko umutima wa kwa katungulula wafwaya.

14. Ni shani fintu Yakobo akomailapo ukuti ukubombesha kulakabilwa pa kulama ululimi?

¹⁴ Ifwe bonse tulingile ukusumina mu kufumaluka ukuti ukubombesha kulakabilwa ku kulama ululimi. (Yakobo 3:5-12) Lintu twalinganya umukobelo kuli kafwalo, umukobelo kantu akanono; e fyaba na naosa lintu twamulinganya ku ngalaba. Kabili lintu twalinganya ku mubili wa muntu, ululimi cilundwa cinono “kabili lutakisha apakalamba.” Apantu Amalembo yalalondolola mu kumfwika ukuti amataki tayatemuna Lesa, natulombe ukwaafwa kwakwe pa kuti tutaluke kuli yene. (Ilumbo 12:3, 4; 1 Abena Korinti 4:7) Shi natulame ululimi lwesu na lintu twakalifiwa, ukwibukisha ukuti akalusase fye akanono kuti kabilimya umutengo onse. Nga fintu Yakobo asosa, “ululimi mulilo” kuti lwaonaule fingi. (Amapinda 18:21) Kabili, ululimi lushalamwa “calo icabulo kulungama”! Imibele yonse iyabipa iya cino calo cabula bukapepa yalisuntinkana no lulimi lushalamwa. E lwashingamwa ububi ubwingi pamo nga ubukwakwa ne sambilisho lya bufi. (Ubwina Lebi 19:16; 2 Petro 2:1) Muletipo shani? Bushe icitetekelo cesu tacilingile ukutulenga ukubombesha ku kulama ululimi lwesu?

15. Bubi nshi bwingafuma mu lulimi lushalamwa?

¹⁵ Ululimi lushalamwa ‘lulatukantaika’ umupwilapo. Ku ca kumwenako, nga twasangwa tulebepa libili libili, kuti twaishibikwa nga ba bufi. Nangu ni fyo, ni shani fintu ululimi lushalamwa ‘lusonteka umulilo ku mibele ya cifyalilwa’? Ukupitila mu kulenga ifintu ukuba ulunsambunsambu. Icilonganino conse kuti cafundaulwa ku lulimi fye lumo ulushalamwa. Yakobo alumbula “Gehena,” umukonko wa Hinomu. Inshita imo e kwalepeelelwa amalambo ya bana, Gehena yaishile mu kubomfiwa nge cishala uko baleocela ifisoso fya mu Yerusalemu. (Yeremia 7:31) E co Gehena cishibilo ca bonaushi bwa mupwilapo. Na kuba, ululimi lushalamwa kuti lwacito bonaushi ukupala fye amaka yonaula aya Gehena. Nga tatulamine ululimi lwesu, ifwe bene kuti twaba ifinakabupalu fya mulilo untu tutendeke. (Mateo 5:22) Kuti twatamfiwa fye no kutamfiwa mu cilonganino pa mulandu wa kutuko muntu.—1 Abena Korinti 5:11-13.

16. Pa mulandu wa bonaushi bwingafuma mu lulimi lushalamwa, cinshi tulingile ukucita?

¹⁶ Nga fintu pambi mwaishiba ukupitila mu kubelenge Cebo ca kwa Lesa, Yehova apeele icipope ca kuti umuntu akaleteka ifinama. (Ukutendeka 1:28) Kabili imisango yonse iya fibumbwa yalibeleshiwa. Ku ca kumwenako, bapungwa bakanshiwa balibomfiwa mu kulunga. “Ifikulika” ifyo Yakobo alumbula fisanshamo insoka ishibeleshiwa na ba malele. (Ilumbo 58:4, 5) Umuntu kuti abelesha fye na ba whale, lelo pamo nga bantunse bashapwililika te kuti tubeleshe ululimi umupwilapo. Nangu ni fyo, tulingile ukusengauka umusaalula, amashiwi ya kukalifya, nelyo ubukwakwa. Ululimi lushalamwa kuti lwaba cibombelo ca busanso icaisulamo ubusungu bwa kulete mfwa. (Abena Roma 3:13) Ku ca bulanda, indimi sha bakasambilisha ba bufi shapaatwile Abena Kristu ba mu kubangilila bamo ukufuma kuli Lesa. E co twileka amashiwi ya basangu ba busungu yatunashe, nampo nga yantu yalelandwa fye nelyo yalilembwa.—1 Timote 1:18-20; 2 Petro 2:1-3.

17, 18. Ni bumyalumyalu nshi bwalondololwa pali Yakobo 3:9-12, kabili cinshi tulingile ukucitapo?

¹⁷ Ukutetekela Lesa no kufwaisha ukumutemuna kuti fyatucingilila ku busangu kabili kuti fyatucilikila ukuba na bumyalumyalu. Ukulanda pali bumyalumyalu bwa bamo, Yakobo atila “ku lulimi tutashishako Shikulu kabili Shifwe, kabili tutukilako abantu abalengwa umwabele cipasho ca kwa Lesa.” (Ukutendeka 1:26) Yehova e Shifwe pantu e “upeela bonse umweo, no kupema, na fyonse.” (Imilimo 17:24, 25) Kabili lwa ku mupashi e Wishi wa Bena Kristu basubwa. Ifwe bonse twalengwa “umwabele cipasho ca kwa Lesa” lwa ku muntontonkanya na lwa mu mibele, iilesanshamo ukutemwa, ubulungi, na mano ifitulekanya ku nama. E co, kanshi, ni shani fintu tulingile ukubomba nga twalitetekela Yehova?

¹⁸ Ukutuka abantu, cilepilibula ukufwaya, nelyo ukukunge cilai, pali bene. Apantu tatwaba bakasesema bapuutwamo na bulesa ukupeelwa amaka ya kukunge cilai pa uli onse, imilandile ya musango yo kuti yalangilila ulupato ulwingalenga ukupaala uko tupaala Lesa ukuba ukwa fye. Tacalinga mu kanwa kamo kene ukufuma fyonse fibili “ukupaala no kutukana.” (Luka 6:27, 28; Abena Roma 12:14, 17-21; Yuda 9) Fintu cingaba lubembu ukwimbila Lesa amalumbo pa kulongana e lyo pa numa ukulande fyabipa pa lwa basumina banensu! Akashima te kuti kapongolole ku bwendo bumo bwine amenshi ayatalala na yasampa. Pamo fye nga fintu ‘umukunyu ushingatwala amaolife, nalimo umwangashi amakunyu,’ e fyo na menshi ya mucele te kuti yaleteko ayatalala. Nga ca kuti fwe bafwile ukulande fisuma, tubikilepo fye ukulanda amashiwi yabipa, ninshi icintu cimo nacilubana lwa ku mupashi. Nga ca kuti twaisanga mu cibelesho ca musango yo, lekeni tupepele ukwaafwa kwa kwa Yehova pa kuti twingaleka ukulandila muli yo nshila.—Ilumbo 39:1.

Bomfyeni Amano Ayafuma ku Muulu

19. Nga tuletungululwa na mano yafuma ku muulu, ni shani fintu twingambukila bambi?

¹⁹ Ifwe bonse tulakabila amano ku kusosa no kucite fintu ififwile ukucita abatila balikwate citetekelo. (Yakobo 3:13-18) Nga twaba na katiina ka kucindikisha Lesa, alatupeela mano yafuma ku muulu, ukulamuka kwa kubomfya bwino ukwishiba. (Amapinda 9:10; AbaHebere 5:14) Icebo cakwe citusambilisha ifya kulango “bufuuke bwa mano.” Kabili pa mulandu wa kuti twalifuuka, tulalundulula umutende wa cilonganino. (1 Abena Korinti 8:1, 2) Abali bonse abaituumika ukuti ni bakasambilisha bakalamba pa basumina banabo ‘balebepesha fye Cine ca buKristu,’ icisenuka amatutumuko yabo. (Abena Galatia 5:26) “Amano” yabo “ya pano nse”—aya bantunse ababembu abanunuka kuli Lesa. “Ya buntunse,” pantu yafuma ku lunkumbwa lwa mubili. Na kuba, yaba “ya buciwa,” pantu ifimipashi fya bubifi e ficite cilumba! (1 Timote 3:6) E co kanshi natube aba mano kabili abaicefya pa kuti tatucitile ‘ifyabipa’ pamo nga ubukwakwa no kusobolola abantu.

20. Ni shani fintu mwingalondolola amano yafuma ku muulu?

²⁰ “Amano ayafuma ku muulu yena pa kubala yantu ya musangwela,” ukutusangulula mu mibele na lwa ku mupashi. (2 Abena Korinti 7:11) “Ya mutende,” pantu yalatulenga ukukonkelela umutende. (AbaHebere 12:14) Amano yafuma ku muulu yatulenga ukuba aba “mutembo,” te baumina kumo nelyo abashalulwa. (Abena Filipi 4:5) Amano yafuma ku muulu “ya bupete,” ukulundulula icumfwila ku kusambilisha kwa bulesa no kubombela pamo no kuteyanya kwa kwa Yehova. (Abena Roma 6:17) Amano yafuma ku muulu na kabili yatulenga ukuba aba luse, aba cililishi. (Yuda 22, 23) Ukwisulamo “milimo isuma,” kulatucincisha ukusakamana bambi no kucite fintu ifileumfwana no busuma, ubulungami, ne cine. (Abena Efese 5:9) Kabili apo tucito mutende, tulaipakisha “ubulungami” ubukula bwino lintu kuli umutende.

21. Ukulingana na Yakobo 2:1–3:18, milimo nshi icitetekelo muli Lesa cilingile ukutulenga ukubomba?

²¹ E co kanshi icitetekelo citulenga ukubombe milimo. Citulenga ukukanaba na kapaatulula, ukuba aba luse, kabili ababombe milimo isuma. Icitetekelo citwaafwa ukulama ululimi no kubomfya amano yafuma ku muulu. Lelo te ico ceka twingasambililako kuli uyu kalata. Yakobo nakwata ukufunda kwalundwapo ukwingatwaafwa ukuisunga mu nshila iyo abatila balikwate citetekelo muli Yehova balingile ukuisungilamo.

Kuti Mwayasuka Shani?

Cinshi calubana no kusobolola abantu?

Icitetekelo ne milimo fyayampana shani?

Mulandu nshi cacindamina nga nshi ukulama ululimi?

Cinshi cintu amano yafuma ku muulu yaba?