Ni Shani Fintu Twingalunda Ubulumba ku Citetekelo Cesu?

“Ku citetekelo cenu lundeniko ubulumba.”—2 PETRO 1:5.

1, 2. Mulandu nshi twingenekela abantu ba kwa Yehova ukucite fya bulumba?

YEHOVA lyonse abomba mu bulumba. Acita icalungama kabili icisuma. E ico, umutumwa Petro ali na maka ya kulanda ulwa kwa Lesa nga umo uwaitile Abena Kristu basubwa “mu bukata bwakwe no bulumba bwakwe.” Ukwishiba kwalungikwa ulwa kwa Shibo wa bulumba uwa mu muulu kwalibalangile icali icakabilwa pa kukonkelela ubumi bwa kuipeelesha kwa cine cine ukwa bukapepa.—2 Petro 1:2, 3.

² Umutumwa Paulo acincishe Abena Kristu ukuba “abapashanya Lesa, nga bana abatemwikwa.” (Abena Efese 5:1) Ukupala Shibo wa ku muulu, bakapepa ba kwa Yehova balingile kucite fya bulumba mu mibele iili yonse. Lelo bushe ubulumba cinshi?

Cintu Ubulumba Bwaba

 3. Ni shani fintu “ubulumba” bwalondololwa?

³ Amadikishonari ya muno nshiku yalondolola “ubulumba” pamo nga “ukuwamisha kwa mibele; ubusuma.” Bwaba “mibombele yalungama no kutontonkanya; ubusuma bwa mibele.” Umuntu wa bulumba abo walungama. Ubulumba bwalondololwa na kabili nga “ukuteulukila ku cipimo calungama.” Ku Bena Kristu, kwena, “icipimo calungama” cipampamikwa na Lesa no kulengo kumfwika mu Cebo cakwe Cashila, Baibolo.

 4. Mibele nshi iyalumbulwa pali 2 Petro 1:5-7 intu Abena Kristu bafwile ukubombesha ku kulundulula?

⁴ Abena Kristu ba cine bateulukila ku fipimo fyalungama ifya kwa Yehova Lesa, kabili balankulako ku malayo yakwe yaumo mutengo pa kubeleshe citetekelo. Na kabili bomfwila ukufunda kwa kwa Petro ukwa kuti: “Pali ici cine lundeniko ukucincila konse, ku citetekelo cenu lundeniko ubulumba, na ku bulumba lundeniko ukwishiba, na ku kwishiba lundeniko ukuilama, na ku kuilama lundeniko ukushipikisha, na ku kushipikisha lundeniko ukuipeelesha kwa bukapepa, na ku ukuipeelesha kwa bukapepa lundeniko ukutemwa aba bwananyina, na ku kutemwa aba bwananyina lundeniko ukutemwa.” (2 Petro 1:5-7) Umwina Kristu afwile ukubombesha ukulundulula iyi mibele. Ici tacicitwa mu nshiku shinono nelyo imyaka inono lelo cifwaya inshita ya bumi iya kubombesha kwatwalilila. Iye, ukulunda ubulumba ku citetekelo cesu kwaba kusonsomba mu kwine kweka!

 5. Cinshi caba ubulumba ku mimwene ya Malembo?

⁵ Kalemba wa madikishonari M. R. Vincent atila icitontonshi caishibikwa ica citendekelo ice shiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “ubulumba” calangilile “ukuwamisha kwa musango uuli onse.” Petro abomfeshe umusango wa liko uwa kufusha lintu atile Abena Kristu bali no kubilisha mu kusaalala “ifya bulumba,” nelyo ubulumba, bwa kwa Lesa. (1 Petro 2:9) Ukufuma ku mimwene ya Malembo, ubulumba bwalondololwa te pamo ngo bwatalalila lelo pamo nga “amaka ya mibele isuma, ubukose bwa mibele isuma, ukucincila kwa mweo.” Mu kulumbula ubulumba, Petro akwete mu muntontonkanya ukuwamisha kwa mibele ukwa bukose uko ababomfi ba kwa Lesa benekelwa ukulangisha no kusungilila. Apo twaba abashapwililika, nangu cibe fyo, bushe mu cituntulu kuti twacita ifya bulumba mu cinso ca kwa Lesa?

Abashapwililika Lelo aba Bulumba

 6. Nelyo cingati twaba abashapwililika, mulandu nshi cingasoselwa ifyo kuti twacita ifya bulumba mu cinso ca kwa Lesa?

⁶ Twalipyana ukukanapwililika no lubembu, e co kuti pambi twatwishika ifyo mu cituntulu twingacita ica bulumba mu cinso ca kwa Lesa. (Abena Roma 5:12) Mu cine cine tukabila ukwaafwa kwa kwa Yehova nga tuli no kukwata umutima wasanguluka, ukwingafuma amatontonkanyo ya bulumba, amashiwi, ne ncitilo. (Linganyeniko Luka 6:45.) Pa numa ya kubembuka mu kulundana na Bati-sheba, kemba wa malumbo walapila Davidi alombele ati: “Nengeleni umutima uwasanguluka, mwe Lesa; no kubwekeshapo ukulenga mu kati ka ine umutima uwashangila.” (Ilumbo 51:10) Davidi apokelele ukweleela kwa kwa Lesa no kwaafwa kwalekabilwa ku kukonkelela inshila ya bulumba. E co, nga ca kuti natulufyanya icabipisha lelo mu kulapila twapokelelo kwaafwa kwa kwa Lesa na baeluda ba cilonganino, kuti twabwelela mu nshila ya bulumba no kwikalililamo.—Ilumbo 103:1-3, 10-14; Yakobo 5:13-15.

7, 8. (a) Nga tuli no kutwalilila aba bulumba, cinshi cili icafwaikwa? (b) Kwaafwa nshi Abena Kristu bakwata mu kuba aba bulumba?

⁷ Pa mulandu wa lubembu lwa cifumanda, tufwile ukucito ukulwa kwatwalilila ukwa lwa nkati pa kucita cintu inshila ya bulumba ingafwaya kuli ifwe. Nga tuli no kutwalilila aba bulumba, tatwingaisuminisha fwe bene ukuba abasha ba lubembu. Mu cifulo ca ico, tufwile ukuba “abasha ba bulungami,” lyonse ukulatontonkanya, ukusosa, no kubomba mu nshila ya bulumba. (Abena Roma 6:16-23) Kwena, ulunkumbwa lwesu ulwa mubili no kukongama kwa lubembu fyalikosa, kabili twalilolenkana no kukangana pa kati ka ifi ne fya bulumba fintu Lesa atupinda. E co, cinshi cili no kucitwa?

⁸ Ku cintu cimo, tulekabila ukukonka ukutungulula kwa mupashi wa mushilo wa kwa Lesa, nelyo amaka yabomba. Muli fyo tulingile ukumfwila ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Endeleni mu [mupashi]; e lyo tamwakafishepo ulunkumbwa lwa mubili. Pantu ifikumbwo mubili fipinkana no [mupashi], ne fikumbwo [mupashi] fipinkana no mubili; pantu ifi fibili filalwa, ni mu kuti mwicita ifyo mutemenwe.” (Abena Galatia 5:16, 17) Ee, pamo nga maka ya bulungami, twalikwata umupashi wa kwa Lesa, kabili pamo nge ca kutungulula ku myendele yalungama, twalikwata Icebo cakwe. Twalikwata na kabili ukwaafwa kwabamo kutemwa ukwa kuteyanya kwa kwa Yehova no kufunda kwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mateo 24:45-47) Muli fyo, kuti twalwa ubulwi bwatunguluka ukulwisho kukongama kwa lubembu. (Abena Roma 7:15-25) Kwena, nga itontonkanyo lishasanguluka lingesa ku muntontonkanya, tufwile ukulifumyamo apo pene fye no kupepela ukwaafwa kwa kwa Lesa ku kucincintila ukutunka ukuli konse ukwa kubomba mu nshila iili yonse iyabulo bulumba.—Mateo 6:13.

Ubulumba na Matontonkanyo Yesu

 9. Imyendele ya bulumba ifwaya umusango nshi uwa kutontonkanya?

⁹ Ubulumba butendekela ne nshila intu umuntu atontonkanishishamo. Pa kuipakisha ukusenamina kwa bulesa, tufwile ukutontonkanya pa fintu ifya bulungami, ifisuma, ifya bulumba. Paulo atile: “Ica kulekelesha, mwe ba bwananyina, tontonkanyeni fyonse ifya cine, fyonse ifya mucinshi, fyonse ifya bulungami, fyonse ifya musangwela, fyonse ifyayemba, fyonse ifya mutembo, nga kwabe ca busuma, nga kwabe ca kutasha, tontonkanyeni ifi fintu.” (Abena Filipi 4:8) Tulekabila ukubika imintontonkanya yesu pa fyalungama, ifya musangwela, kabili icili conse icabulo bulumba tacilingile ukwipukisha kuli ifwe. Paulo aali na maka ya kusoso kuti: “Kabili ifyo mwasambilile no kupokelela kuli ine, ne fyo mwaumfwile no kumona muli ine, citeni filya fine.” Nga twapala Paulo—aba bulumba mwi tontonkanyo, imilandile, ne ncitilo—tukaba aba kubishanya na bo abasuma kabili ifya kumwenako fisuma mu kwikala kwa Bwina Kristu, na ‘Lesa wa mutende akaba na ifwe.’—Abena Filipi 4:9.

10. Ni shani fintu ukubomfya kwa pa lwesu ukwa 1 Abena Korinti 14:20 kukatwaafwa ukutwalilila aba bulumba?

¹⁰ Nga cili kufwaisha kwesu ukutwalilila aba bulumba mwi tontonkanyo na muli fyo ukusekesha Shifwe wa ku muulu, cili icakabilwa ukuti tubomfye ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwiba baice mu mitima; ku bubi e ko mube utunya, lelo mu mitima mube abakalamba.” (1 Abena Korinti 14:20) Ici cilepilibulo kuti nga Abena Kristu tatufwaya ubwishibilo nelyo ukubelesha mu bubifi. Mu cifulo ca kusuminishe mintontonkanya yesu ukuboshiwa muli iyi nshila, mano mano tusalapo ukutwalilila ukuba abashabelesha kabili aba kaele ngo tunya muli uku kuloshako. Pa nshita imo ine, tulomfwikisha mu kukumanina ukuti bucisenene no kulufyanya fyaba fya lubembu mu cinso ca kwa Yehova. Ukufwaisha kwaswatuka ukwa kufuma ku mutima ukwa kumusekesha pa kuba aba bulumba kukatunonsha, pantu kukatusesha ku kusengauka imisango ishasanguluka iya fya kusekesha no kusonga kumbi ukubosho muntontonkanya ukwa ici calo icalaala mu maka ya kwa Satana.—1 Yohane 5:19.

Ubulumba ne Milandile Yesu

11. Ukuba aba bulumba kwita pa musango nshi uwa milandile, kabili muli kuno kuloshako, fya kumwenako nshi twakwata muli Yehova Lesa na Yesu Kristu?

¹¹ Nga ca kuti amatontonkanyo yesu yali aya bulumba, ici cilingile ukukwata ukwambukila kwashika pa cintu tusosa. Ukuba uwa bulumba ciita pa milandile yasanguluka, iyayana, iya cishinka, iya kukuulilila. (2 Abena Korinti 6:3, 4, 7) Yehova ni “Lesa wa cishinka.” (Ilumbo 31:5) Wa bucishinka mu mibombele yakwe yonse, kabili amalayo yakwe yalishininkishiwa pantu te kuti abepe. (Impendwa 23:19; 1 Samwele 15:29; Tito 1:2) Umwana wa kwa Lesa, Yesu Kristu, aba “uwaisulamo ukusenamina ne cine.” Ilintu aali pe sonde, lyonse alandile icine nga fintu acipokelele ukufuma kuli Wishi. (Yohane 1:14; 8:40) Mu kulundapo, Yesu “tacitile ulubembu, no bucenjeshi tabwasangilwe mu kanwa kakwe.” (1 Petro 2:22) Nga mu cine cine tuli babomfi ba kwa Lesa na Kristu, tukaba aba bucishinka mu milandile kabili abatambalala mu myendele, kwati tuli “abaikake lamba lya cine.”—Abena Efese 5:9; 6:14.

12. Nga tuli no kuba aba bulumba, misango nshi iya milandile tulingile ukusengauka?

¹² Nga ca kuti tuli aba bulumba, kwaliba imisango ya milandile intu tukasengauka. Tukatungululwa no kufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Icilulo conse ne cipyu no bukali ne ciwowo ne miponto, fumyeni pali imwe pamo no mufulo onse.” “Lelo ubulalelale no kukowela konse, nangu lunkumbwa, mwileka filumbulwe muli imwe, ifyo kwayana ku bashila; awe, ne lyashi lya nsoni, nangu lya buwelewele, nangu lya kwalikana—ifintu ifishayamo; kano ukutootela kwena.” (Abena Efese 4:31; 5:3, 4) Bambi bakacisanga ica kupembesula ukuba mwi longo lyesu pa mulandu wa kuti imitima yesu iyalungama itukunta ku kusengauka imilandile ishili ya Bwina Kristu.

13. Mulandu nshi Abena Kristu bafwile ukulamina ululimi?

¹³ Ukufwaisha kwa kusekesha Lesa no kusose fya bulumba kukatwaafwa ukulama ululimi. Pa mulandu wa kukongama kwa lubembu, ifwe bonse tulaipununa mu cebo inshita shimo. Lelo, umutumwa Yakobo atila “nga twabike mikobelo ya bakafwalo mu tunwa twabo,” mu cumfwila baya kuntu twabalosha. Muli ifyo, tulingile ukubombesha ukukakilila ululimi no kwesha ukulubomfya mu nshila sheka fye isha bulumba. Ululimi lushalamwa “calo icabulo kulungama.” (Yakobo 3:1-7) Umusango uuli onse uwa mibele ya bubi iya cino calo cabula bukapepa waampana no lulimi lushalamwa. E lwashingamwa ne fintu fya konaula pamo ngo bunte bwa bufi, ukutukana, no lwambo. (Esaya 5:20; Mateo 15:18-20) Kabili lintu ululimi lwatalama lwalanda amashiwi ya kucenda, aya kukalifya, aya lwambo, lwisulamo no busungu bwa kulenge mfwa.—Ilumbo 140:3; Abena Roma 3:13; Yakobo 3:8.

14. Cipimo nshi ca mbali shibili mu milandile Abena Kristu bafwile ukusengauka?

¹⁴ Nga fintu Yakobo alangilila, kuti caba kuipilika ‘ukutasha [Yehova, NW]’ pa kulanda bwino ulwa kwa Lesa lelo lyene ukubomfya bubi bubi ululimi ku ‘kutukilako abantu’ pa kubatipwila. Fintu caba lubembu ukwimbila Lesa amalumbo pa kulongana kabili lyene ukufuma no kulanda ifibi ulwa basumina banensu! Amenshi yalowa na yasampa te kuti yafumfumuke mu kamfukumfuku kamo kene. Nga tulebombela Yehova, bambi balikwata insambu sha kwenekela ifwe ukusose fya bulumba mu cifulo ca kusosa amashiwi yabipa. Kanshi natuleke imilandile ya bubi no kufwaya ukusosa ifintu ifikanonsha abo tubishanya nabo no kubakuula lwa ku mupashi.—Yakobo 3:9-12.

Ubulumba ne Ncitilo Shesu

15. Mulandu nshi cacindamina ukusengauka ukwalukila ku nshila shapotama?

¹⁵ Apantu itontonkanyo ne milandile ya Bwina Kristu fifwile ukuba ifya bulumba, ni shani ulwa ncitilo shesu? Ukuba uwa bulumba mu myendele e nshila fye yeka iya kukwatilamo ukusuminisha kwa kwa Lesa. Takwaba umubomfi wa kwa Yehova uwingalekelesha ubulumba, ukwalukila ku kuba uwapotama no ufutika, kabili mu kulungama ukutontonkanya ukuti ifintu fya musango yo fikapokelelwa kuli Lesa. Amapinda 3:32 yatila: “Uwapotama wa muselu kuli Yehova, lelo ku batambalala e kwabe senge lyakwe.” Nga ca kuti tulateesa ukwampana kwesu na Yehova Lesa, ayo mashiwi ya kubimbule tontonkanyo yalingile ukutucilikila ku kupanga ukucena nelyo ukucite cili conse icapotama. Pantu, pa kati ka fintu cinelubali ifya muselu kuli Yehova paba “umutima uwelenganya amapange ya buncitatubi”! (Amapinda 6:16-19) E ico, natusengauke incitilo sha musango yo no kucite fya bulumba, ku kumwenamo kwa bantunse banensu no bukata kuli Shifwe wa ku muulu.

16. Mulandu nshi Abena Kristu bashifwile ukuibimbila mu ncitilo ishili shonse isha bumbimunda?

¹⁶ Ukulangisha ubulumba cifwaya ukuti tube abafumacumi. (AbaHebere 13:18) Umuntu wa bumbimunda, uo incitilo shakwe shishumfwana ne fyebo fyakwe, taba wa bulumba. Ishiwi lya ciGreek ilyapilibulwa “uwa bumbimunda” (hy·po·kri·tesʹ) lipilibula “umo uwasuka” na kabili lilangilila uwa fyangalo fya pa cisebele. Apantu aba fyangalo abena Greece na bena Roma balefwala ififimbo fya pa menso, ili shiwi lyaishile mu kubomfiwa mu mampalanya kuli umo uucita ukubepekesha. Aba bumbimunda baba “abashaba na cishinka.” (Linganyeniko Luka 12:46 na Mateo 24:50, 51.) Ubumbimunda (hy·poʹkri·sis) kuti pambi na kabili bwalangilila ububifi no bucenjeshi. (Mateo 22:18; Marko 12:15; Luka 20:23) Ifyo ciba ica bulanda lintu umuntu uucetekele acenjeshiwa ku kumwentula, ukutasha kwa bumbimunda, ne ncitilo ifili fya kubepekesha fye! Lelo cilaba ica kukafya umutima lintu twaishiba ukuti tulebomba na Bena Kristu abengacetekelwa. Kabili Lesa alatupaala pa kuba aba bulumba kabili abashaba na bumbimunda. Ukusuminisha kwakwe kwaikala pali abo abalangisho “kutemwa aba bwananyina ukwabulo bumbimunda” no kukwate “citetekelo icabula bumyalumyalu.”—1 Petro 1:22; 1 Timote 1:5.

Ubulumba Busuma Bwacincila

17, 18. Ilintu tulelangisha icisabo ca mupashi ica busuma, ni shani fintu tukabomba na bambi?

¹⁷ Nga ca kuti twalundako ubulumba ku citetekelo cesu, tukatukuta ukutaluka ku kutontonkanya, ukusosa, no kucita ifintu ifishapokelelwa kuli Lesa. Nangu cibe fyo, ukulangisha ubulumba bwa Bwina Kristu na kabili cifwaya ukuti tubeleshe ubusuma bwacincila. Na kuba, ubulumba bwalondololwa ngo busuma. Kabili ubusuma bwaba cisabo ca mupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, te cintu iciletwako no kubombesha fye kwa buntunse. (Abena Galatia 5:22, 23) Ilyo tulelangisha icisabo ca mupashi ica busuma, tukakuntwa ukutontonkanya bwino ulwa bambi no kubatasha pa mibele yabo isuma te mulandu no kukanapwililika kwabo. Bushe balibombela Yehova mu busumino pa myaka iingi? Lyene tulingile ukubalanga umucinshi no kulanda bwino ulwa bene no mulimo wabo kuli Lesa. Shifwe wa ku muulu alamona ukutemwa kuntu balanga kwi shina lyakwe ne milimo yabo yabamo bulumba iya citetekelo, kabili na ifwe e fyo tulingile ukucita.—Nehemia 13:31b; AbaHebere 6:10.

¹⁸ Ubulumba butulenga ukuba abatekanya, abalangulukilako, aba nkumbu. Nga ca kuti kapepa munensu uwa kwa Yehova alecula ukumanama nelyo ukupopomenwa, tukalanda mu kupembesula no kufwaya ukumupeela ukusansamusha kumo, kwati fye ni fintu Shifwe wa mu muulu wakwato kutemwa atusansamusha. (2 Abena Korinti 1:3, 4; 1 Abena Tesalonika 5:14) Tulilishikila pamo na bo abali no bulanda, nakalimo pa mulandu wa kulufya umutemwikwa mu mfwa. Nga twingacita icili conse ku kwangushako ukucula, tukacita cene, pantu umupashi wa bulumba utuninkisha incitilo sha kutemwa, isha kufwaila bambi ubusuma.

19. Ni shani fintu bambi mu kupalishako bali no kutusunga nga tuli aba bulumba mwi tontonkanyo, icebo, ne ncitilo?

¹⁹ Kwati fye fintu tutasha Yehova pa kulanda bwino ulwa wene, bambi mu kupalishako bali no kutupaala nga twaba aba bulumba mwi tontonkanyo, icebo, ne ncitilo. (Ilumbo 145:10) Ipinda lya mano litila: “Ipaalo lya kwa Lesa lili pa mutwe wa mulungami, lelo akanwa ku mubifi kakafimbano lufyengo.” (Amapinda 10:6) Umuntu mubifi kabili uwa lukaakala alabulisha ubulumba ubwingamulenga ukutemwikwa kuli bambi. Alobolola cintu abyala, pantu abantu te kuti mu bufumacumi bamutashe pa kulanda bwino ulwa wene. (Abena Galatia 6:7) Fintu cicilapo kuwama kuli abo abatontonkanya, ukusosa, no kubomba mu nshila sha bulumba nga ababomfi ba kwa Yehova! Balanonko kutemwa, ukucetekela, no mucinshi wa bambi, abaseshiwa ukubatasha no kulanda bwino ulwa bene. Mu kulundapo, ubulumba bwabo ubwa bukapepa bufumamo ipaalo lyaumo mutengo ilya kwa Yehova.—Amapinda 10:22.

20. Amatontonkanyo ya bulumba, imilandile, ne ncitilo kuti fyakwata ukwambukila nshi mu cilonganino ca bantu ba kwa Lesa?

²⁰ Amatontonkanyo ya bulumba, imilandile, ne ncitilo fyabe fyashininkishiwa ukunonsha icilonganino ca bantu ba kwa Yehova. Lintu abasumina banensu bakwete citemwiko, amatontonkanyo ya mucinshi ukulola kuli umo no munankwe, ukutemwa kwa bumunyina kulafukila pa kati kabo. (Yohane 13:34, 35) Imilandile ya bulumba, ukusanshako ukutasha kwafumaluka no kukoselesha, kuluminisha ukuyumfwa kwa cikabilila ukwa kubombela pamo na buumo. (Ilumbo 133:1-3) Kabili incitilo sha kukafya umutima, isha bulumba shicincisha bambi ukwankulako mu nshila yapalako. Pa muulu wa fyonse, ukubelesha kwa bulumba bwa Bwina Kristu kufumamo ukusuminisha ne paalo lya kwa Shifwe wa bulumba uwa ku muulu, Yehova. Shi natucipange ubuyo bwesu kanshi ukwankula ku malayo ya kwa Lesa ayaumo mutengo pa kubeleshe citetekelo. Kabili mu kushininkisha natubikeko ukubombesha kwa mukoosha ukulunda ku citetekelo cesu ubulumba.

Finshi Fili E Fyasuko Fyobe?

◻ Ni shani wingalondolola “ubulumba,” kabili mulandu nshi abantu abashapwililika bengabela aba bulumba?

◻ Ubulumba bwita pa musango nshi uwa matontonkanyo?

◻ Ni shani fintu ubulumba bulingile ukwambukila imilandile yesu?

◻ Kwambukila nshi ubulumba bulingile ukukwata pa ncitilo shesu?

◻ Kumwenamo nshi kumo ukwa kuba aba bulumba?

[Icikope pe bula 21]

Apo amenshi yalowa na yasampa te kuti yafumfumuke ukufuma ku kamfukumfuku kamo kene, bambi mu kulungika benekela ababomfi ba kwa Yehova ukusosa fye ifya bulumba fyeka