“Mube Aba Mushilo mu Myendele Yenu Yonse”

“Mu kumfwana no Wa Mushilo uwamwitile, na imwe bene mube aba mushilo mu myendele yenu yonse, pantu calembwa aciti: ‘Mufwile ukuba aba mushilo, pa kuti ine ndi wa mushilo.’”—1 PETRO 1:15, 16, NW.

 1. Mulandu nshi Petro acincishishe Abena Kristu ukuba aba mushilo?

MULANDU nshi umutumwa Petro apeeleele ukufunda kuli pa muulu? Pantu amwene ukuti kwaliko ukukabila ku Mwina Kristu umo na umo ukwa kubaka amatontonkanyo ne ncitilo shakwe ukuti fileumfwana na bumushilo bwa kwa Yehova. Muli fyo, ku fili pa muulu atangisheko amashiwi ya kuti: “Mube abaikaka mu misana ya mitima yenu, mube abatekanya . . . Nga bana ba cumfwila, mwilaicita nge fya lunkumbwa fya kale ifya mu nshita ya kukanaishiba kwenu.”—1 Petro 1:13, 14.

 2. Mulandu nshi ifya lunkumbwa fyesu fyabelele ifyabula bumushilo ilyo tushilasambilila icine?

² Ifya lunkumbwa fyesu ifya kale fyali ifyabula bumushilo. Mulandu nshi? Pantu ubwingi ubwa ifwe twalekonkelela inshila ya kucitilamo ifintu iya ku calo ilyo tushilapokelela icine ca Bwina Kristu. Petro alishibe ci lintu mu kukanapita mu mbali alembele ukuti: “Inshita iyapitapo yakumana ku kucitilamo ukufwaya kwa Bena fyalo. Mwali abenda mu bulalelale, ulunkumbwa, ukunwensho mwangashi, ukuwowota, ukukolwakolwa, ukupepo tulubi kuntu kwabindwa.” Kwena, Petro talumbwile incitilo shishili sha mushilo ishaisamoneka fye mu calo cesu ica muno nshiku, apantu tashaishibikwe pali ilya nshita.—1 Petro 4:3, 4.

3, 4. (a) Ni shani fintu twingalwisha ulunkumbwa lwalubana? (b) Bushe Abena Kristu bali no kuba fye ukwabule nkuntu? Londololeni.

³ Bushe namumono kuti ifi fya lunkumbwa fintu ficebusha ku mubili, ku mano, na ku nkuntu? Lintu twasuminisha ifi ukutufimbilikisha, lyene amatontonkanyo yesu ne ncitilo mu kwanguka fisanguka ifyabula bumushilo. Ici cilelangilila ukukabila kwa kuleka amaka ya kupelulula ukuti yalelama incitilo shesu. Paulo acilumbulwilile muli iyi nshila ati: “E ico mwe bamunyinane, ndemupaapaatila ku nkumbu sha kwa Lesa, tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwapokelelwa kuli Lesa, umulimo washila na maka yenu aya kupelulula.”—Abena Roma 12:1, 2, NW.

⁴ Pa kutuulila Lesa ilambo lya mushilo, tufwile ukuleka amaka ya kupelulula, te kuleke nkuntu ukupulamo. Mwandi balifula abaawila muli bucisenene pa mulandu wa kuti basuminishe ukuyumfwa kwabo ukulama imyendele yabo! Ico tacilepilibulo kuti inkuntu shesu shili no kutitikishiwa; pantu nga ni fyo, ni shani fintu twingalumbulula ukusekelela mu mulimo wa kwa Yehova? Nangu cibe fyo, nga tulefwaya ukuletako ifisabo fya mupashi mu cifulo ca kuletako imilimo ya bumubili, lyene tufwile ukwalula imintontonkanya yesu ukulola ku mitontonkanishishe ya kwa Kristu.—Abena Galatia 5:22, 23; Abena Filipi 2:5.

Pa Bumi bwa Mushilo, Papooselwe Umutengo Wa Mushilo

 5. Mulandu nshi Petro abelele uwaibukila ulwa kukabila bumushilo?

⁵ Mulandu nshi Petro abelele uwayangwako sana pa lwa kukabila bumushilo bwa Bwina Kristu? Ni pa mulandu wa kuti aali uwaibukila nga nshi ulwa mutengo wa mushilo uwapooselwepo pa kulubula umutundu wa muntu uwa cumfwila. Alembele ati: “Pa kwishibo kuti mwalubwilwe ku mibele yenu ya fye iyashililwe imwe kuli bashinwe, tamwalubwililwe ku fyonaika, silfere atemwa golde, lelo ni ku mulopa uwafinisha wa kwa Kristu, ngo wa mwana wa mpaanga uwabula akalema kabili uwabula akabi.” (1 Petro 1:18, 19) Ee, Intulo ya bumushilo, Yehova Lesa, aalitumine Umwana wakwe uwafyalwa eka, “Uwa mushilo,” kwi sonde ku kupeele cilubula icali no kusuminisha abantu ukuti bengakwata ukwampana kusuma na Lesa.—Yohane 3:16; 6:69; Ukufuma 28:36; Mateo 20:28.

 6. (a) Mulandu nshi cishayangukila ukukonkelela imyendele ya mushilo? (b) Cinshi cingatwaafwa ukusungilila imyendele yesu iya mushilo?

⁶ Nangu cibe fyo, tuli no kwishibo kuti tacayanguka ukwikala ubumi bwa mushilo ilyo tuli mu kati ka calo ca kwa Satana icabola. Alabike fiteyo ku Bena Kristu ba cine, abaleesha ukushashala ne yi micitile ya fintu. (Abena Efese 6:12; 1 Timote 6:9, 10) Ukutitikisha kwa ncito ya ku mubili, ukukaanya kwa mu lupwa, ukupumya pa sukulu, no kutitikisha kwa banobe fifwaya bumupashi bwakosa pa kuti umo engasungilila bumushilo bwakwe. Ico cilekomaila pa lubali lwakatama ulubomba, isambililo lya pa lwesu no kusangwa lyonse ku kulongana kwa Bwina Kristu. Paulo afundile Timote ukuti: “Konke cipasho ca fyebo fituntulu, ifyo waumfwile kuli ine, mu kutetekela no kutemwa kwa muli Kristu Yesu.” (2 Timote 1:13) Tumfwa ifyo fyebo fipeelo butuntulu pa Ŋanda yesu iya Bufumu na pe sambililo lya pa lwesu ilya Baibolo. Kuti fyatwaafwa ukuba aba mushilo mu myendele yesu iya cila kasuba mu fifulo fyalekanalekana.

Imyendele ya Mushilo mu Lupwa

 7. Ni shani fintu bumushilo bulingile ukwambukila ubumi bwesu ubwa lupwa?

⁷ Lintu Petro ayambwile Ubwina Lebi 11:44, abomfeshe ishiwi lya ciGriki haʹgi·os, ilipilibula “icapaatukako ku lubembu na muli fyo icapeelwa kuli Lesa, icashila.” (An Expository Dictionary of New Testament Words, kuli W. E. Vine) Ni shani fintu ici cilingile ukutwambukila mu bumi bwesu bwa lupwa ubwa Bwina Kristu? Mu cine cine cifwile ukupilibulo kuti ubumi bwesu ubwa lupwa bulingile ukushimpwa pa kutemwa, pantu “Lesa kutemwa.” (1 Yohane 4:8) Ukutemwa kwa kuipeela bulilambo e mafuta ayatontolola mu kwampana kwaba pa baupana na pa kati ka bafyashi na bana.—1 Abena Korinti 13:4-8; Abena Efese 5:28, 29, 33; 6:4; Abena Kolose 3:18, 21.

8, 9. (a) Mibele nshi limo limo iimako mu ŋanda ya Bwina Kristu? (b) Kufunda nshi ukusuma Baibolo ipeela pali uyu mulandu?

⁸ Kuti pambi twatontonkanyo kuti ukulangisha ukutemwa kwa musango yo kuti kwayishilako fye ukwine mu lupwa lwa Bwina Kristu. Lelo, tuli no kusumino kuti ukutemwa te lyonse kumonekesha mu kufikapo mu mayanda yamo aya Bwina Kristu nga fintu kulingile ukuba. Kuti pambi kwamonekesha pa Ŋanda ya Bufumu, lelo fintu bumushilo bwesu bwingashibantukila pa ŋanda. Lyene kuti pambi twalaba ukuti umukashi acili ni nkashi yesu iya Bwina Kristu nelyo ukuti umulume ali ni munyina umo wine (nalimo umubomfi utumikila nelyo eluda) uwacilamoneka uwacindikwa pa Ŋanda ya Bufumu. Twakalipa, no kufumamo akapuuka. Icipimo ca mbali shibili kuti casokelela fye na mu myeo yesu. Tacili na kabili kwampana kwa mulume wapala Kristu no mukashi lelo mwaume fye no mwanakashi abalekansana. Nabalaba ukuti mu ŋanda mulingile ukuba imibele ya mushilo. Nalimo balelanda nga bantu ba ku calo. Fintu cingabe cayanguka amashiwi ya musaalula, aya kucena ukufuma mu kanwa!—Amapinda 12:18; linganyeniko Imilimo 15:37-39.

⁹ Nangu cibe fyo, Paulo afunda ukuti: “Mwileka mu tunwa twenu mufume icebo cabipa nangu cimo [iciGriki loʹgos sa·prosʹ, “imilandile ya kukowesha,” muli fyo iyabula bumushilo], kano icawama ku kukuula icilingene no kukabila, ukuti cipeele ukusenamina ku baleumfwa.” Kabili ico cilelosha kuli bonse abaleumfwa mu ŋanda, ukusanshako na bana.—Abena Efese 4:29; Yakobo 3:8-10.

10. Ni shani fintu ukufunda kwa pali bumushilo kubomba ku bana?

¹⁰ Nomba ici ca kutungulula pa lwa bumupashi cilabomba mu nshila imo ine na ku bana ba mu lupwa lwa Bwina Kristu. Fintu cingabe cayanguka kuli bene ukubwela ku ŋanda ukufuma ku sukulu no kutendeka ukupashanya imilandile ya bucipondoka kabili iya musaalula iya banabo ba ku calo aba ku sukulu! Mwe bana, mwilacebushiwa ku mibele ilangwa na balumendo ba lelo abapala balumendo bakalabana abaatukile kasesema wa kwa Yehova ababa ne nsoso shabipa, ishabamo imiponto. (2 Ishamfumu 2:23, 24) Imilandile yenu tailingile ukukoweshiwa ku kulanda kwa munsaunte ukushayamo ukwa bantu ababa no bulamu nga nshi ica kuti tabengabomfya amashiwi ayasuma nelyo abashilangulukilako. Pamo nga Abena Kristu, imilandile yesu ilingile ukuba iya mushilo, iya kutemuna, iya kukuulilila, iya cikuuku, kabili ‘iyalungwamo mucele.’ Ilingile ukutulekanya nga abapusanako ku bantu bambi.—Abena Kolose 3:8-10; 4:6.

Bumushilo na ku ba mu Lupwa Abashasumina

11. Mulandu nshi uo ukuba uwa mushilo kushipilibwila ukuba uuilungamika?

¹¹ Ilintu mu kusakamanishisha tuleesha ukubelesha bumushilo, tatulingile ukumoneka ukuba abaininikisha na bailungamika, maka maka lintu tulebomba na ba mu lupwa abashasumina. Umusango wa myendele yesu iya Bwina Kristu ilingile nangu ni fyo ukubaafwa ukumono kuti twalipusanako mu nshila iisuma, ukuti twalishiba ifya kulanga ukutemwa ne cililishi, kwati fye ni fintu umwina Samaria musuma uwa mu mulumbe wa kwa Yesu acitile.—Luka 10:30-37.

12. Ni shani fintu abaupana aba Bwina Kristu bengalenga icine ukucilapo kucebusha ku banabo ba mu cupo?

¹² Petro akomaile pa kucindama kwa mibele yalinga iya mutima ukulola ku ba mu ndupwa shesu abashasumina lintu alembeele abakashi ba Bwina Kristu ati: “Ifyo fine, mwe bakashi, petameni ku balume benu, ukuti na bakaano kuumfwa ku cebo bakolopekwe ukwabule cebo pa mulandu wa mibele ya bakashi babo, pa kuloleshe mibele yenu ya kaele iya mu katiina.” Umukashi wa Bwina Kristu (ukubikako fye no mulume wine) kuti alenga icine ukucilapo kucebusha ku munankwe wa mu cupo uushasumina nga ca kuti imyendele yakwe yabe ya musangwela, iya kulangulukila, kabili iya mucinshi. Ici cilepilibulo kuti kulingile ukuba ukulateuluka mu kutantika kwa teokrasi pa kuti umunankwe wa mu cupo uushasumina talekeleshiwe nelyo ukukanasakamanwa.a—1 Petro 3:1, 2.

13. Ni shani fintu baeluda na babomfi batumikila limo limo bengaafwa abalume abashasumina ukutesekeshe cine?

¹³ Baeluda na babomfi batumikila kuti bayafwa inshita shimo shimo ukupitila mu kwishibana no mulume uushasumina mu nshila iya kwisha fye. Muli iyi nshila kuti amona ukuti Inte bantu fye, abasuma abasekelela mu fintu ifingi, ukusanshako amalyashi yambi pa mbali ya Baibolo. Mu cacitike cimo, eluda alangile ubuseko mu kuloba pamo nge ca kuleseshamo icitendwe ica mulume umo. Ubo bwine buseko bwalikumanine ukuti pabe na bucibusa. Uyo mulume mu kupelako aishileba ni munyina wabatishiwa. Mu cacitike cimbi, umulume umo uushasumiine alitemenwe sana utuni twa musango wa canary. Baeluda tabalekelepo fye iyo. Umo uwa bene alifwailishe pa lwa utu tuni pa kuti umuku wakonkelepo ilyo engakumanya uyu mwaume, akatendekele ukulanshanya na wene pa lyashi line lintu uyu mulume atemwishishe! Ukuba aba mushilo, kanshi, tacipilibulo kuba abaumina fye pa cintu cimo nelyo abashumfwa kuli bambi.—1 Abena Korinti 9:20-23.

Ni Shani Fintu Twingaba aba Mushilo mu Cilonganino?

14. (a) Ni ili kwi imo pa nshila sha kwa Satana iyo anashishamo icilonganino? (b) Ni shani fintu twingacincintila iciteyo ca kwa Satana?

¹⁴ Satana Kaseebanya aba wa lwambo, pantu ishina lya ciGriki ilyapilibulwa Kaseebanya di·aʹbo·los, lipilibula, “kashinina” nelyo “uwa lwambo.” Ulwambo e lo anasha, kabili alesha ukulubomfya mu cilonganino. Inshila atemwa sana yaba mulomo. Bushe tulaisuminisha fwe bene ukuti atutumpike ukwingila muli iyi myendele yabula bumushilo? Ni shani fintu ico cingacitika? Kupitila mu kutendeka ilyashi lya mulomo, ukubwekeshapo kuli bambi ilyashi lya mulomo ilyo tumfwile, nelyo ukukutika kuli lyene. Ipinda lya mano litila: “Umuntu uwapulauka atandanyo lubuli, no wa kantepentepe [“uwa lwambo,” NW] apaatulanya bacibusa.” (Amapinda 16:28) Cinshi cingacimfya umulomo no lwambo? Tulingile ukushininkisho kuti imilandile yesu lyonse ili iya kukuulilila kabili iyashimpwa pa kutemwa. Nga tufwaya ubulumba muli bamunyina ukucila ukufwaya muli bene ubupulumushi ubwa kutunganya fye, ukulanshanya kwesu lyonse kukalaba ukwa kuteemuna kabili ukwa bumupashi. Ibukisheni ukuti ukulengulula kwabo kwayanguka. Kabili umuntu uucito mulomo kuli imwe pa lwa bambi kuti na kabili atwalo mulomo kuli bambi pa lwa imwe!—1 Timote 5:13; Tito 2:3.

15. Mibele nshi iyapala Kristu iingaafwa ukusungilila bonse mu cilonganino aba mushilo?

¹⁵ Pa kusungilila icilonganino ica mushilo, ifwe bonse tulekabila ukukwata umuntontonkanya wa kwa Kristu, kabili twalishibo kuti imibele yakwe iyapulamo yaba kutemwa. Muli fyo, Paulo afundile abena Kolose ukuba aba nkumbu ukupala Kristu ukuti: “E ico nga basalwa ba kwa Lesa, abashila kabili abatemwikwa, fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, ukunakilila, ukutekanya . . . no kubelelano luse . . . Pali fyonse ifi fwalilenipo no kutemwa, e kukakila fyonse pamo mu kwitabana.” Lyene alundilepo kuti: “No mutende wa kwa Kristu muleke uteke mu mitima yenu.” Mu cine cine mu kuba no yu mupashi wa kubelelo luse, kuti twasungilila ukwikatana na bumushilo bwa cilonganino.—Abena Kolose 3:12-15.

Bushe Bumushilo Bwesu Bulamoneka mu Bwina Mupalamano Bwesu?

16. Mulandu nshi untu ukupepa kwesu ukwa mushilo kulingile ukubela kupepa ukwa nsansa?

¹⁶ Ni shani pa lwa bena mupalamano besu? Ni shani fintu batumona? Bushe tulabengeshimya ubuseko bwa cine, nelyo bushe tucilenga ukumoneka nge cisendo? Nga ca kuti twaliba aba mushilo nga fintu fye na Yehova aba uwa mushilo, lyene cilingile ukumonekela ku nshila tulandilamo na ku myendele yesu. Cilingile ukumonekesha ukuti ukupepa kwesu ukwa mushilo kwaba kupepa kwa nsansa. Mulandu nshi cabele fyo? Ni pa mulandu wa kuti Yehova Lesa wesu ni Lesa wa nsansa, uufwaya bakapepa bakwe ukuba aba buseko. Muli fyo, kemba wa malumbo alandile ulwa bantu ba kwa Yehova aba pa kale ukuti: “[Ba nsansa, NW] abantu abo Yehova e Lesa wabo.” Bushe na ifwe tulabelebeshako isho nsansa? Bushe abana besu na bo balalanga ukusansamuka pa kuba pa kati ka bantu ba kwa Yehova pa Ŋanda ya Bufumu na pa kulongana kukalamba?—Ilumbo 89:15, 16; 144:15.

17. Cinshi twingacita mu nshila iibomba ku kulanga bumushilo bwashikatala?

¹⁷ Kuti na kabili twalanga bumushilo bwashikatala ukupitila mu mupashi wesu uwa kubombela pamo ne cikuuku ca bucibusa. Limo limo cilafwaikwa ku bena mupalamano ukubombe ciima, nakalimo ukuwamye ncende ya mu bwina mupalamano nelyo, nga fintu caba mu fyalo fimo, ukwafwilishako ukuwamye misebo na bacinkwente. Ukukuma kuli ici, bumushilo bwesu kuti bwamonekela mu nshila tusakamaninamo amabala ya pa ŋanda, imansa shesu, nelyo ifipe fimbi. Nga twaleke fisooso ukusalangana mpanga fye yonse nelyo nga twaliba no lubansa ulwa busali nelyo ulwasapa, nalimo no kuleka fye ifisasa fya bamotoka ifya kale abantu bonse balefimona, bushe kuti twatila tulesunga abena mupalamano besu mu mucinshi?—Ukusokolola 11:18.

Bumushilo pa Ncito na pa Sukulu

18. (a) Cinshi caba ubwafya ku Bena Kristu ilelo? (b) Ni shani fintu twingapusanako ne calo?

¹⁸ Umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu ba mu musumba wabula bumushilo uwa Korinti ati: “Pali kalata wandi namulembele ukuti mwiyampana na ba bulalelale; nshaloseshe ba bulalelale ba pano isonde iyo, nangu ba lunkumbwa na bapupu, nangu abapepo tulubi; ninshi lyene muli no kufuma pano isonde.” (1 Abena Korinti 5:9, 10) Ubu bwaliba bwafya ku Bena Kristu, abo bafwaikwa ukwampana cila bushiku na bantu ba mibele ya bucisenene na bashaba na fishinte fya mibele. Ubu bwaba bwesho bukalamba ubwa bumpomfu, maka maka mu ntambi umo abantu bakoselesha nelyo ukutekelesha ukusengasenga kwa bucisenene, ukubotelela kwa mibele, no kubulwo bufumacumi. Muli iyi mibele te kuti ciwame kuli ifwe ukunenuna ifipimo fyesu pa kuti tumoneke “abatuntulu” kuli abo batushingulwike. Mu cifulo ca ico, imyendele yesu iya Bwina Kristu iya cikuuku lelo iyapusanako ilingile ukumoneka ku bantu abeluka ukuti twalisoobokamo, kuli abo abaishiba ukukabila kwabo ukwa ku mupashi kabili abo balefwaya icintu cimo icawamako.—Mateo 5:3, NW; 1 Petro 3:16, 17.

19. (a) Mesho nshi yantu imwe mwe bana mukwata pa sukulu? (b) Cinshi cintu abafyashi bengacita pa kwafwilisha abana babo ne myendele yabo iya mushilo?

¹⁹ Mu kupalako, kwalibako amesho ayengi ayo abana besu balolenkana na yo pa sukulu. Bushe imwe mwe bafyashi mulatandalila amasukulu ukuya abana benu? Bushe mwalishiba imibele yayananapo? Bushe mulomfwana na bakafundisha? Mulandu nshi ifi fipusho fibelele ifyacindama? Ni pa mulandu wa kuti mu ncende ishingi isha mu matauni apapele calo conse, amasukulu yasangwike mateshi ya lukaakala, imiti ikola, no kwampana kwa bwamba. Ni shani fintu abana benu bengasungilila bumpomfu ne myendele yabo ifya mushilo nga tabaletungililwa mu nshila yabamo kumfwikisha ukufuma ku bafyashi babo? Mu kulingisha Paulo afundile abafyashi ukuti: “Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka.” (Abena Kolose 3:21) Inshila imo iya kusongelamo abana yaba kufilwa ukumfwikisha amafya yabo aya cila bushiku na mesho. Ukuipekanishisha ku matunko ya pa sukulu kutendekela mu mibele ya bumupashi iya mu ŋanda ya Bwina Kristu.—Amalango 6:6-9; Amapinda 22:6.

20. Mulandu nshi bumushilo bwabela ubwakatama kuli ifwe bonse?

²⁰ Pa kusondwelela, mulandu nshi bumushilo bwabela ubwakatama kuli ifwe bonse? Pantu bubomba nge ca kucingilila ku kwingililwa no kutontonkanya kwa calo ca kwa Satana. Bwaba lipaalo nomba kabili bukaba lipaalo ku nshita ya ku ntanshi. Bulaafwa ukutwebekesha ulwa bumi ubukaba ubumi bwine bwine mu calo cipya ica bulungami. Bulatwaafwa ukuba Abena Kristu abashikatala, abengatununukwa, abengomfwana no uli onse—te kuba nga bamunshololwa ba bumpelwa mano. Mu kwipifya, butulenga ukuba abapala Kristu.—1 Timote 6:19.

[Futunoti]

Bushe Muleibukisha?

Mulandu nshi untu Petro acimwenene ukuti calekabilwa ukufunda Abena Kristu pali bumushilo?

Mulandu nshi cishabela icayanguka ukwikala ubumi bwa mushilo?

Cinshi cintu ifwe bonse twingacita pa kuwamyako bumushilo mu lupwa?

Pa kuti icilonganino cingatwalilila ica mushilo, myendele nshi iyabula bumushilo intu tulingile ukusengauka?

Ni shani fintu twingatwalilila ukuba aba mushilo pa ncito na pa sukulu?

[Ifikope pe bula 16, 17]

Nge Nte sha kwa Yehova, tulingile ukuba aba buseko mu kubombela Lesa na mu mibombele imbi