Icipandwa 3
“Wa Mushilo, Wa Mushilo, Wa Mushilo, Yehova”
1, 2. Cimonwa nshi kasesema Esaya apeelwe, kabili cinshi citusambilisha pa lwa kwa Yehova?
ICO Esaya amwene calimupapwishe, no kumutiinya. Amwene icimonwa ca kwa Lesa. Calemoneka ica cine cine! Pa numa Esaya alembele ukuti cine cine ‘amwene Yehova’ pa cipuna Cakwe icatumpuka. Ifisempe fya ca kufwala ca kwa Yehova fyaiswile mwi tempele likalamba ilya mu Yerusalemu.—Esaya 6:1, 2.
2 Esaya na kabili alitiinine ifyo aumfwile—aumfwile ukwimba kwa maka ica kuti kwatenseshe itempele ukufika na pa mufula wa liko. Abaleimba ni baserafi, e kutila ifibumbwa fya ku mupashi ifya cifulo ca pa muulu. Ukwankulana kwabo capamo kwaleumfwika mu mashiwi yayanguka ayeshibisha bukatebebe bwakwe aya kuti: “Wa mushilo, wa mushilo, wa mushilo, Yehova wa milalo, pano isonde ponse paisulapo ubukata bwakwe!” (Esaya 6:3, 4) Ukwimba ishiwi lya kuti “umushilo” imiku itatu kwali kukomailapo kwaibela, kabili kwali fye bwino, pantu Yehova e wacilapo ukuba no mushilo. (Ukusokolola 4:8) Bumushilo bwa kwa Yehova bwalikomailwapo muli Baibolo yonse. Amalembo ayengi yampanya ishina lyakwe ku mashiwi ya kuti “umushilo” na “bumushilo.”
3. Ni shani fintu ukutontonkanya kwalubana pa lwa bumushilo bwa kwa Yehova kwalenga abengi ukutaluka kuli Lesa ukucila ukupalama kuli wene?
3 Kanshi, camoneke fyo ica kubalilapo ico Yehova afwaya twishibe pali wene ca kuti wa mushilo. Lelo, abengi muno nshiku balafuupulwa kuli co. Bamo baliluba kabili batila bumushilo cimo no kuimona umulungami nelyo cimo na bukapepa bwa cipamanso. Abantu abaimona nga ba pa nshi sana kuti batiinishiwa kuli bumushilo bwa kwa Lesa ukucila ukubumona ukuti busuma. Kuti batiina abati napamo tabakatale abalinga ukupalama kuli uyu Lesa wa mushilo. Ico calenga abengi ukutaluka kuli Lesa pa mulandu wa bumushilo bwakwe. Ico ca bulanda, pantu bumushilo bwa kwa Lesa kwena e butulenga ukupalama kuli wene. Mulandu nshi? Ilyo tushilayasuka ico cipusho, natulande umwalola bumushilo bwine bwine.
Bumushilo Cinshi?
4, 5. (a) Bushe bumushilo calola mwi, kabili ni mwi cishalola? (b) Ni mu fintu nshi fibili ifyacindama umo Yehova ‘apaatukako’?
4 Bumushilo bwa kwa Lesa te kutila ninshi wa mataki, atemwa wa miiya, kabili te kutila alisuula bambi. Lelo, alipata iyo mibele. (Amapinda 16:5; Yakobo 4:6) Kanshi, bushe ishiwi “umushilo” lyalola mwi? Mu ciHebere ca mu Baibolo, ili shiwi lyafuma kwi shiwi lipilibula “ukupaatula.” Mu kupepa, ishiwi “umushilo” libomfiwa ku cintu capaatulwa icishingabomfiwa mu munsaunte, nelyo icashila. Bumushilo na kabili bwalola ku busaka no kusanguluka. Ni shani fintu ili shiwi libomfiwa ukukuma kuli Yehova? Bushe calola mu kuti ‘alipaatukako’ ku bantunse ababembu, aliitalusha kuli ifwe?
5 Awe iyo. Pamo ngo “Wa mushilo wa kwa Israele,” Yehova ailondolwele ukuti aikala “mu kati ka” bantu bakwe, nangula bali babembu. (Esaya 12:6; Hosea 11:9) Kanshi bumushilo bwakwe tabumutalusha ku bantu. Ninshi ‘apaatukako’ shani? Mu fintu fibili ifyacindama. Ica kubalilapo, alipaatukako kuli fyonse ifyo abumba pantu wene eka e Wapulamo. Ukusanguluka kwakwe, no busaka bwakwe, fya ciyayaya, tapali uwingafikako. (Amalumbo 40:5; 83:18) Ica bubili, Yehova alipaatukililako fye ku lubembu lonse, kabili ico ca kusansamusha. Mulandu nshi?
6. Mulandu nshi ukupaatukako kwa kwa Yehova ku lubembu kwingatusansamushisha?
6 Twikala mu calo umo bumushilo bwine bwine bushaseeka. Conse icakuma abantunse banunuka kuli Lesa calikowelako, calikantaikwa ku lubembu no kukanapwililika. Bonse tulashomboka no lubembu lwaba muli ifwe. Kabili ifwe bonse kuti twabembuka nga ca kuti twailekelesha. (Abena Roma 7:15-25; 1 Abena Korinti 10:12) Yehova teti abembuke. Apo alipaatuka ku kubembuka, takatale akantaikwa ku lubembu nangu panono. Ici caikasha filya tumona Yehova ukuti ni Shifwe walinga, pantu calola mu kuti kuti ashintililwapo sana. Yehova taba nga bashibo abantunse ababembu, wena takatale abipa, ukuipoosaika, nelyo ukuba ne culukusu. Teti abe fyo nangu panono pantu wa mushilo. Inshita shimo Yehova alilapa umushilo wakwe, kabili ico cilenga imilapo yakwe ukucetekelwa icine cine. (Amose 4:2) Bushe ico te ca kusansamusha?
7. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti bumushilo bwa kwa Yehova e buntu bwakwe bwine?
7 Bumushilo bwa kwa Yehova e buntu bwakwe bwine. E kutila shani? Natulangilile: Tontonkanyeni pa mashiwi “umuntunse” na “ukukanapwililika.” Te kuti mulondolole ishiwi “umuntunse” ukwabula ukutontonkanya pe shiwi “ukukanapwililika.” Ukukanapwililika kwalitwandatila kabili kwalyambukila fyonse ifyo tucita. Nomba tontonkanyeni pa mashiwi yabili ayapusaninina fye—e kutila “Yehova” na “umushilo.” Bumushilo bwayandatila Yehova. Fyonse fye pa lwa kwa Yehova fya busaka, fyalisanguluka, kabili fyalyololoka. Te kuti twishibe Yehova bwino bwino ukwabula ukumfwikisha ili shiwi lyakosa ilya kuti “umushilo.”
“Bumushilo bwa kwa Yehova”
8, 9. (a) Cinshi cilanga ukuti Yehova alaafwa abantunse bashapwililika ukuba aba mushilo panono?
8 Apo Yehova ayandatilwa na bumushilo, kuti calungama ukusosa ati e ntulo ya bumushilo bonse. Tang’ang’ina iyi mibele yawamisha; lelo alapeelako bambi, kabili alapeelesha. Ilyo Lesa alandile na Mose ukubomfya malaika mu cimpusa caleaka umulilo, no mushili wali mupepi wasangwike uwa mushilo pantu epo Yehova alandiile!—Ukufuma 3:5.
9 Bushe abantunse bashapwililika kuti baba aba mushilo nga Yehova abafwa? Ee, kuti baba aba mushilo panono. Lesa apeele abantu bakwe abena Israele icilolelo ca kuba “uluko lwa mushilo.” (Ukufuma 19:6) Apeele lulya luko imipepele ya mushilo, iya busaka, iyasanguluka. E mulandu wine bumushilo bumonekela libili libili mu Malango ya kwa Mose. Na kuba, shimapepo mukalamba alefwala akapapatu ka golde ako alebika pa menso ya citebo, apo bonse bengakamona kalebengeshima. Pali aka kapapatu palembelwe ati: “Bumushilo bwa kwa Yehova.” (Ukufuma 28:36, NW) Kanshi ubusaka bwasumbukisha no kusanguluka e fyali no kulenga imipepele yabo, ne mikalile ine ukuibela. Yehova abebele ati: “Muleba aba mushilo; pantu ndi wa mushilo, ne Yehova Lesa wenu.” (Ubwina Lebi 19:2) Kulila fye abena Israele baleumfwila ukufunda kwa kwa Lesa mu mikalile yabo, bali no kuba aba mushilo panono ukulingana no kukanapwililika kwabo.
10. Bupusano nshi bwali pa bena Israele ne nko ishina mupalamano ukukuma kuli bumushilo?
10 Uku kukomaila sana pali bumushilo kwalipusaninine fye ne mipepele ya nko shapaleme ku bena Israele. Shilya nko ishisenshi shalepepa balesa ba bufi kabili abashaliko, balesa abaishibikwe ukuti bankalwe, abafunushi, kabili bacilende. Tabali aba mushilo mu kali konse. Ukupepa iyo milungu kwalelenga abantu ukukanaba aba mushilo. E ico Yehova asokele ababomfi bakwe ukutaluka kuli bakapepa abasenshi ne mipepele yabo iyakowela.—Ubwina Lebi 18:24-28; 1 Ishamfumu 11:1, 2.
11. Ni shani fintu bumushilo bwa kuteyanya kwa mu muulu ukwa kwa Yehova bumonekela (a) muli bamalaika? (b) muli baserafi? (c) muli Yesu?
11 Nangu ni lintu fyonse fyaleenda bwino, bumushilo bwa luko Yehova asalile, ulwa bena Israele bwali fye ubunono nga nshi kuli bumushilo bwa kuteyanya kwa kwa Lesa ukwa ku muulu. Imintapendwa ya fibumbwa fya ku mupashi ifibombela Lesa mu busumino fiitwa “imyanda mishila ya ba mushilo,” bakwe. (Amalango 33:2; Yuda 14) Ifi fibumbwa filalangisha mu kupwililila bumushilo bwa kwa Lesa ubwabengeshima kabili ubwasanguluka. Ibukisheni na baserafi Esaya amwene mu cimonwa. Amashiwi yali mu lwimbo baleimba yalanga ukuti ifi fibumbwa fya maka ifya ku mupashi filabomba sana mu kulenga bumushilo bwa kwa Yehova ukwishibikwa mu bubumbo bonse. Lelo kwaba icibumbwa ca ku mupashi cimo, icacila bonse aba, Umwana wa kwa Lesa uwafyalwa eka. Yesu e wapulamo mu kulangisha bumushilo bwa kwa Yehova. Akwata ishina lyamulinga ilya kuti “Uwa mushilo wa kwa Lesa.”—Yohane 6:68, 69.
Ishina lya Mushilo, Umupashi wa Mushilo
12, 13. (a) Mulandu nshi calingila ukulondolola ishina lya kwa Lesa ati lya mushilo? (b) Mulandu nshi ishina lya kwa Lesa lifwile ukushishiwa?
12 Ni shani pa lwe shina lya kwa Lesa. Nga fintu twamwene mu Cipandwa 1, ilyo shina te lumbo fye atemwa icishibilo. Limininako Yehova Lesa, ukusanshako imibele yakwe yonse. E ico Baibolo itweba ati “Wa mushilo e shina lyakwe.” (Esaya 57:15) Mu Malango ya kwa Mose, ukusaalula ishina lya kwa Lesa wali mulandu wa kwipailwapo. (Ubwina Lebi 24:16) Moneni no kuti e lyo Yesu abalilepo mwi pepo ati: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libelwe akatiina [libe ilyashila, NW].” (Mateo 6:9) Ukulenga cimo ukushila e kucipaatulako no kucibela akatiina, ukucimona ukuti ca mushilo. Lelo mulandu nshi icintu casanguluka umupwilapo pamo nge shina lya kwa Lesa cifwile ukulengwa icashila?
13 Ishina lya kwa Lesa ilya mushilo lyalipontelwa, lyalisaalulwa no kubepeshiwa. Mu Edene, Satana abepeshe Yehova ati ni Mulopwe wa lufyengo. (Ukutendeka 3:1-5) Ukutule lyo, Satana, uwaba ni kateka wa cino calo cishili ca mushilo, alibombesha ku kuleka ubufi pa lwa kwa Lesa bufulishe cibi. (Yohane 8:44; 12:31; Ukusokolola 12:9) Amacalici yalondolola ati Lesa wa culukusu, aba ukutali, nelyo ati munkalwe. Batila e ubatungilila ilyo balelwa inkondo shabo umo basuumyo mulopa icipesha amano. Tabatasha Lesa pa fyo abumba lelo batila fyaisako fye kuli cela mushuke, nelyo ati fyasangwike fye. Cine cine, ishina lya kwa Lesa lyalyonaulwa icabipisha. Lifwile ukushishiwa; ubukata bwalilinga bufwile ukubweshiwa kuli lyene. Tulafulukisha inshita ishina lyakwe likaba ilyashila na bumulopwe bwakwe bukebelwe, kabili tulatemwa ukubombako icili conse mu kufikilishiwa kwa ubo bufwayo bwawamisha.
14. Mulandu nshi umupashi wa kwa Lesa witilwa uwa mushilo, kabili mulandu nshi ukupontela umupashi wa mushilo kwabipila icine cine?
14 Kwaba na cimbi icayampana sana na Yehova kabili ilingi line ciitwa ica mushilo, ne ci caba mupashi wakwe, nelyo amaka yabomba. (Ukutendeka 1:2) Yehova abomfya aya maka yashingacincintilwa ku kucita ubufwayo bwakwe. Fyonse ifyo Lesa acita, aficitila mu nshila ya mushilo, iyasanguluka, kabili iya busaka, kanshi calilinga ukwita amaka yakwe ayabomba ukuti mupashi wa mushilo. (Luka 11:13; Abena Roma 1:4) Ukupontelo mupashi wa mushilo, e kutila ukulwisha ubufwayo bwa kwa Yehova ku mumbo, caba lubembu lushilekelelwa.—Marko 3:29.
Umulandu Bumushilo bwa kwa Yehova Butupalamikila Kuli Wene
15. Mulandu nshi calingila ukukwata akatiina ka bukapepa nga twamona ifyo Yehova aba uwa mushilo, kabili cinshi ako katiina kasanshamo?
15 Tacakosa kanshi ukumona umulandu Baibolo yampanishisha bumushilo bwa kwa Lesa na katiina ka kuli Lesa ako abantu balingile ukuba na ko. Ku ca kumwenako, Amalumbo 99:3 yatila: “Batashe ishina likalamba kabili ilya kutiinya! Wene wa mushilo.” Lelo uku kutiinya kwalandwa, te munsokwe. Katiina, umucinshi wasumbukisha. Calilinga ukuba na ko, pantu bumushilo bwa kwa Lesa bwalitucila icine cine. Bwalisanguluka nga nshi, bwalipuulama. Nalyo line, tabulingile ukututalusha kuli wene. Lelo, ukumona bwino bumushilo bwa kwa Lesa kukatupalamika kuli wene. Mulandu nshi?
16. (a) Ni shani fintu bumushilo bwayampana no kuyemba? Peeleni ica kumwenako. (b) Ni shani fintu ifimonwa fyalondololwa ifya kwa Yehova filanga sana ubusaka, ukusanguluka, no lubuuto?
16 Baibolo yampanya bumushilo ku kuyemba. Pali Esaya 63:15, imyulu yalondololwa ukuti ‘bwikalo bwa kwa Lesa ubwa mushilo [ubwayemba, NW].’ Ukuyemba kulatucebusha. Ku ca kumwenako, lolesheni pa cikope cili pe bula 33. Bushe tamutemenwe ifyo mwamona? Cinshi calenga mucitemwe? Moneni ifyo amenshi yali ayalengama. Nangu fye mwela ufwile uli uwasanguluka, pantu umuulu naucelebuka no lubuuto cilemoneka ukuti lulebalika. Nomba nga ca kuti ici cikope cayalulwa—mu mumana mwaba ifisooso, imiti na mabwe fyalembaulwapo, mu mwela mwaba fye icushi—te kuti tutemwe ici cikope; kuti catufiisha ku mukoshi. Mu cifyalilwa twaishiba ukuti apali ukuyemba ninshi pali ubusaka, ukusanguluka, no lubuuto. Aya mashiwi yamo yene kuti yabomfiwa ku kulondolola bumushilo bwa kwa Yehova. E mulandu wine kanshi imilondolwele ya cimonwa ca kwa Yehova ilabuutusha imitima yesu! Ukuyemba kwa kwa Lesa wesu uwa mushilo kwalondololwa ngo kubalika kwa lubuuto, ukubeeka kwa mabwe yaumo mutengo, ukubengeshima ngo mulilo nelyo ngo lubwe lwaumo mutengo ulwalopololwa bwino bwino kabili ulubengeshima nga nshi.—Esekiele 1:25-28; Ukusokolola 4:2, 3.
17, 18. (a) Ni shani fintu Esaya intanshi ayumfwile pa cimonwa amwene? (b) Ni shani fintu Yehova abomfeshe umo uwa muli baserafi ku kusansamusha Esaya, kabili cilya serafi acitile calolele mwi?
17 Lelo, bushe bumushilo bwa kwa Lesa bulingile ukutulenga ukuyumfwa aba pa nshi sana ilyo twailinganyako? Icasuko kwena, ni ee. Na kabushe, tuli bace kuli Yehova—kabili twalicepa nga nshi ica kuti ne shiwi line ubuce talilefikapo ukulondolola ifyo twacepa. Bushe ukwishibe co kulingile ukututalusha kuli wene? Tontonkanyeni pa fyo Esaya acitile ilyo aumfwile baserafi balebilisha bumushilo bwa kwa Yehova. “E lyo natile, Kalanda kuli ine! Nafwa; pantu ndi muntu uwakowele milomo, kabili mu kati ka bantu abakowele milomo e mo naikala! Nafwa, pantu amenso yandi yamone Mfumu, Yehova wa milalo!” (Esaya 6:5) Cine cine, bumushilo bwa kwa Yehova ubushakwata mwa kupelela bwacinkwileko Esaya ifyo ali mubembu kabili uushapwililika. Pa kubala, ulya muntu wa busumino ayumfwile uwapelelwa. Lelo Yehova tamulekeleshe.
18 Umo uwa muli baserafi bwangu bwangu asansamwishe ulya kasesema. Amusansamwishe shani? Ulya mupashi wa maka walipupwike ukuya ku ciipailo, no kubuulapo ilasha, kabili waishilekumya pa kanwa ka kwa Esaya. Ico kuti caumfwika kwati calikalipe ukucila ukusansamusha. Lelo ibukisheni ukuti ici cali cimonwa, icaba no bupilibulo bwa mampalanya. Esaya, uwali muYuda wa busumino, alishibe bwino ukuti amalambo yalepeelwa cila bushiku pa ciipailo ca pe tempele ku kukonsolwela imembu. Kabili ulya serafi acinkwileko ulya kasesema bwino bwino ukuti nangula ali uushapwililika, “uwakowele milomo,” nalyo line kuti aba uwasanguluka pa ntanshi ya kwa Lesa.a Yehova aliitemenwe ukumona umuntu umubembu, ushapwililika, ngo wa mushilo—kwena uwa mushilo panono.—Esaya 6:6, 7.
19. Bushe kuti twaba shani aba mushilo panono, nangula twaba abashapwililika?
19 E fyo caba na lelo. Yalya malambo yonse ayalepeelwa pa ciipailo mu Yerusalemu yali fye cinshingwa ca cintu icikulu icali ku ntanshi—e kutila ilambo limo ilyapwililika, ilyapeelwe na Yesu Kristu mu 33 C.E. (AbaHebere 9:11-14) Nga cine cine twalapila ku membu shesu, twalungamika inshila shesu ishalubana, no kutetekela lilye lambo, tulalekelelwa. (1 Yohane 2:2) Na ifwe bene kuti twaba abasanguluka pa cinso ca kwa Lesa. E ico, umutumwa Petro atucinkulako ati: “Calembwa, aciti, Beni aba mushilo; pa kuti ine ndi wa mushilo.” (1 Petro 1:16) Moneni ukuti Yehova tatile tufwile ukuba aba mushilo ukulingana nankwe. Tenekela ifwe ukucita ifyo tushingacita. (Amalumbo 103:13, 14) Lelo, Yehova atweba ukuba aba mushilo pantu wena wa mushilo. “Nga bana abatemwikwa,” tufwaya ukumupashanya ukufika apo twingapesha ukulingana no kukanapwililika kwesu. (Abena Efese 5:1) E co ukuba uwa mushilo cintu ca pe. Ilyo tulekula lwa ku mupashi, tubombela pa kuba ‘abafishapo mushilo’ cila bushiku.—2 Abena Korinti 7:1.
20. (a) Mulandu nshi cacindamina ukwishiba ukuti kuti twaba abasanguluka mu menso ya kwa Lesa wesu uwa mushilo? (b) Bushe Esaya aumfwile shani ilyo aishibe ukuti imembu shakwe nashikonsolwelwa?
20 Yehova atemwa ifyatambalala kabili ifyasanguluka. Apata ulubembu. (Habakuki 1:13) Lelo tatupata. Nga ca kuti fye tulemona ulubembu filya alumona, ukupata icabipa no kutemwa icisuma, no kutukuta ukukonka mu makasa yapwililika aya kwa Kristu Yesu, Yehova alalekelela imembu shesu. (Amose 5:15; 1 Petro 2:21) Ilyo twaumfwikisha ukuti kuti twaba abasanguluka mu menso ya kwa Lesa wesu uwa mushilo, cilatutiinya. Ibukisheni ukuti bumushilo bwa kwa Yehova intanshi bwacinkwileko Esaya ulwa kukowela kwakwe. Abilikishe ati: “Kalanda kuli ine!” Lelo ilyo aishibe ukuti imembu shakwe nashikonsolwelwa, alyalwike. Lintu Yehova aipwishe uwingaitemenwa ukubomba umulimo umo, Esaya bwangu bwangu aliitemenwe ukuyabomba, nangu ca kuti taishibe icali no kusanshiwa muli uyo mulimo. Abilikishe ati: “Moneni, ine; ntumeni.”—Esaya 6:5-8.
21. Mulandu nshi twingacetekelela ukuti kuti twaba aba mushilo?
21 Twalengwa mu cipasho ca kwa Lesa wa mushilo, kabili twalipeelwa imibele isuma kabili kuti twaumfwikisha ifintu fya ku mupashi. (Ukutendeka 1:26) Umuntu onse kuti aba uwa mushilo. Ilyo tuletwalilila ukufwaya ukuba aba mushilo, Yehova alaitemenwa ukutwafwa. Mu kucite fyo, lyonse tukalapalama kuli Lesa wesu uwa mushilo. Kabili ilyo tulelanshanya pa mibele ya kwa Yehova mu fipandwa fili ku ntanshi, tuli no kumona ukuti kwaliba imilandu ine ine iingi iitulenga ukupalamina kuli wene!
[Futunoti]
a Amashiwi ya kuti “uwakowele milomo” yalilinga, pantu imilomo ilingi mu Baibolo ibomfiwa mu mampalanya ukulosha ku nsoso nelyo ululimi. Mu bantunse bashapwililika bonse, imembu ishingi kuti shaumfwikila ku milandile yesu.—Amapinda 10:19; Yakobo 3:2, 6.
Amepusho ya Kutontonkanyapo
Ubwina Lebi 19:1-18 Nga ca kuti imyendele yesu ili no kuba iya mushilo, fishinte nshi fimo tufwile ukubomfya?
Amalango 23:9-14 Bushe ubusaka bwa pa lwesu bwayampana shani na bumushilo? Bushe ici cifwile ukukuma shani imifwalile yesu ne misakwile kumo ne misungile ya mayanda yesu?
Abena Roma 6:12-23; 12:1-3 Ilyo tuletukuta ukuba aba mushilo, tufwile ukumona shani ulubembu ne fya pano calo ifingatusonga?
AbaHebere 12:12-17 Bushe kuti twakonkelela shani ukushila, nelyo bumushilo?
[Icikope pe bula 33]
Filya fine tutemwa ifintu fyayemba, e fyo tufwile ukutemwa na bumushilo