Lesa Talafyalafya ku Kufisha Ico Alaile

“MWE Yehova, bushe ndekuuta ukufika ku nshita nshi, na imwe ukuumfwa iyo?” Ayo mashiwi yalandilwe na kasesema umuHebere Habakuki, uwaikele mu mwanda wa myaka uwalenga 7 B.C.E. Lelo yaleumfwika ayakaya, bushe te fyo? Mu cifyalilwa fye, fwe bantu tufwaya ukukwata bwangu ifintu twatemwisha. Na kuba e fyo caba muli ino nkulo yesu iifwaisha ukuipakisha ifintu ilyo line fye.—Habakuki 1:2.

Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, bamo bafwile balefwaya Lesa ukufisha bwangu amalayo yakwe. Tabatekenye ica kuti balemona fye kwati Lesa alelafyalafya nelyo alicelelwe. E ico, umutumwa Petro abacinkwile ukuti fintu Lesa amone nshita fyalipusana na fintu tuimona. Petro alembo kuti: “Mwe batemwikwa, mwiluba ici cintu cimo, ica kuti kuli Shikulu ubushiku bumo bwaba nge myaka ikana limo, ne myaka ikana limo ngo bushiku bumo.”—2 Petro 3:8.

Ukulingana ne yi mipendele ya nshita, umuntu uwa myaka 80 aikala mupepi na maawala fye yabili, kabili abantunse pe sonde baikala fye inshiku 6. Lintu twamona ifintu muli iyi nshila, kuti catwangukila ukumfwikisha imicitile ya kwa Lesa kuli ifwe.

Nangu cibe fyo, tacilepilibula ukuti Lesa tayangwako ku nshita. Na kuba, alyangwako sana ku nshita. (Imilimo 1:7) E ico, Petro akonkanyapo ati: “Shikulu talafyalafya ku kufishe co alaile, filya bamo batungo kulafyalafya; lelo atekanya kuli imwe pa kukanafwayo muntu ukonaika, lelo onse ukulola ku kulapila.” (2 Petro 3:9) Ukupusanako na bantunse, Lesa tapatikishiwa ukukwankwanye fintu kwati fye inshita yalapwa. Pamo nge “Mfumu ya muyayaya,” alaceeceeta ifintu bwino kabili kuti apimununa inshita lintu imicitile yakwe ikawamina bonse ababimbilwemo.—1 Timote 1:17.

Pa numa ya kulondolola umulandu Lesa amonekela kwati alelafyalafya, Petro asokele ati: “Ubushiku bwa kwa Shikulu bukesa ngo mupupu.” E kutila, ubushiku bwa bupingushi bukesa lintu fye abantu bashilebwenekela. Lyene, mu fikomo fikonkelepo, Petro alandile pe subilo lyawamisha kuli abo “abenda mu mibele ya mushilo kabili iya bukapepa,” e kutila, isubilo lya kupusunsuka ukwingila “mu myulu ipya ne calo cipya,” ifyo Lesa alaya.—2 Petro 3:10-13.

Tulingile ukutasha sana pa kuti ubupingushi bwa kwa Lesa tabulaisa. Ukutekanya kwakwe kwalitulenga ukwishiba imifwaile yakwe no kwalula ubumi bwesu pa kuti twingapokelela amapaalo alaya. Nga fintu Petro alanda, bushe tatulingile ukumona “ukutekanya kwa kwa Shikulwifwe ukuti lipusukilo”? (2 Petro 3:15) Nangu cibe fyo, kwalibako na cimbi icabimbwamo mu kutekanya kwa kwa Lesa.

Umulingo wa Mampuulu Ukwisula

Nga twasambilila imicitile ya kwa Lesa ku bantunse, tusanga ukuti ilingi line talebapingula ukufikila lintu imibele yamoneka ukuti nangu cibe shani tayakalulwe. Ku ca kumwenako, ukulosha ku bupingushi bwakwe pa bena Kanaani, Lesa aebele Abrahamu libela pa lwa membu shabo. Lelo inshita ya kubakanda yali tailafika. Mulandu nshi? Baibolo isoso kuti: “Pantu yacili tayalaisula amampuulu ya bena Amore [abena Kanaani],” nelyo nga fintu Baibolo wa Knox asoso kuti: “Ububifi bwa bena Amore [bwali] bucili tabulacilamo.”—Ukutendeka 15:16.a

Nangu cibe fyo, pa numa ya myaka 400, Lesa aletele ubupingushi bwakwe, kabili abena Israele, intuntuko sha kwa Abrahamu, balipyene cilya calo. Abena Kanaani aba ncepela, pamo nga Rahabu na bena Gibeone balipuswike pa mulandu wa mibele yabo ne ncitilo, lelo icinabwingi cabo, e lyo bacilile ukukowela, nga fintu abashula ifya kale aba muno nshiku basokolola. Balepepa ifipasho fya bwamba bwa caume, ukucita bucilende bwa mwi tempele, no koca abana babo nga malambo. Icitabo ca Halley’s Bible Handbook citila: “Abasambilila ifya cishawasha abemba mu fitantaala fya misumba ya mu Kanaani balapapa pa kuti Lesa taonawile yene mu kwangufyanya.” Mu kupelako, ‘umulingo wa lubembu lwa bena Kanaani waliiswile’; ububifi bwabo “bwalicililemo.” Takwali uwali no kupeela Lesa umulandu lintu asangulwile ilya mpanga no kutengela aba mibele isuma.

E fyo cali na mu nshiku sha kwa Noa. Nangu cingati abantu pa ntanshi ye Lyeshi bali ababifi, Lesa mu luse alipingwilepo ukuti bali no kutwalilila imyaka 120 na imbi. Pali iyo nshita, Noa ali ni “kabila wa bulungami.” (2 Petro 2:5) Mu kupita kwa nshita, cilemoneke fyo ububifi bwabo bwalicililemo. “Lesa aloleshe pano isonde, kabili, moneni, naponaika.” (Ukutendeka 6:3, 12) ‘Umulingo wa lubembu lwabo waliiswile’; mu kupita kwa nshita imibele yabo iyabipa yalicililemo. Lintu Lesa abakandile talufyenye iyo. Abantu fye 8 e bali abalungami mu menso ya kwa Lesa, kabilli alibapuswishe.

Kabili e fyo Lesa acitile na ku bena Israele. Te mulandu ne mibele yabo iyabulamo ubusumino kabili iyabotelela, Lesa alitekenye kuli bene pa myaka 100. Icalembwa citila: “Yehova . . . atumine . . . inkombe shakwe, ukucelela no kutuma, pantu aikatilwe abantu bakwe inkumbu . . . lelo balesuule fyebo fyakwe, kabili balesenteka bakasesema bakwe, casuka icipyu ca kwa Yehova caimina abantu, ukufiko kwabulo kuundapa.” (2 Imilandu 36:15, 16) Abantu bafikile pa cipimo ca kuti imibele taingalungikwa. Ni Yeremia fye na bambi aba ncepela bali no kupusuka. Lesa tali no kupeelwa umulandu lintu mu kupelako aletele ubupingushi pali bambi abashala.

Inshita ya kwa Lesa iya Kucitapo Cimo Naifika

Ifi fya kumwenako filetulangilila ukuti Lesa talepingula ubwikashi buno ukufikila lintu inshita yafika. Ici calondololwa mwi kambisho lya kwa Lesa kuli kapingula wakwe wa mampalanya ati: “Ingishe cikwakwa cobe icatwa, no kukungule fisansangu fya mwangashi wa pe sonde; pantu nafipiishe fisabo fya uko. Awe malaika apoosele icikwakwa cakwe pe sonde, akungwile ifisansangu fya mwangashi wa pe sonde, no kufipoosa umwa kukamine myangashi umukalamba umwa cipyu ca kwa Lesa.” Moneni ukuti ububifi bwa bantunse ‘bwalipiisha,’ e kutila, bwafikile pa cipimo apo bushingalungikwa. Lintu Lesa akabakanda, ukwabula ukutwishika takapeelwe umulandu.—Ukusokolola 14:18, 19.

Fintu twabebeta pano filangililo kuti ubupingushi bwa kwa Lesa pali cino calo bufwile nabupalama pantu cino calo cili ne mibele iyalengele Lesa ukuleto bupingushi bwakwe ku kale. Ukuli konse twingalolesha, isonde liswilemo ulukaakala, nga fintu cali pa ntanshi ye Lyeshi lya mu nshiku sha kwa Noa. Imibele ya bantu ileya ilepalaninako ne mibele yalondololwa pa Ukutendeka 6:5 ati: “Ukulinga konse kwa matontonkanyo ya mitima yabo kwabipa fye inshiku shonse.” Nangu fye ni membu shabipisha ishalengele Lesa ukuleta ubupingushi pa bena Kanaani nashiseeka ilelo.

Maka maka ukutula pa Nkondo ya Calo iya Kubalilapo, abantunse balipita mu kwaluka kwabipisha. Twalimona ifyo umulopa wa mintapendwa ya bantu wasuumiwa. Inkondo, ukwipayaula abantu, bucisanguka, imisoka, na bumpulamafunde fyalitabilila isonde lyonse. Ifipowe, ifikuko, na bucisenene fyalitebelela isonde lyesu. Ubushinino bonse bulangililo kuti nomba tuleikala mu nkulo ibifi intu Yesu alandilepo ati: “Inkulo ino tayakapite, fikasuke ifi fyonse afiisa.” (Mateo 24:34) Isonde nomba lileisusho “mulingo wa lubembu,” wa liko. “Ifisansangu fya mwangashi wa pe sonde” filepya pa kuti fikalobololwe.

Inshita ya Kuti Mucitepo Cimo

Umutumwa Yohane alyebelwe ukuti ilintu inshita ya bupingushi yapalama, kukabako imisango ibili iya kupya kwa fisabo. Ku lubali lumo, “umuulungani, leka olungane na nomba, no musali, leka abe uwa busali na nomba.” Lelo ku lubali lumbi, “umulungami, leka abe uucito bulungami na nomba; no wa mushilo, leka abe uwa mushilo na nomba.” (Ukusokolola 22:10, 11) Ulubali lwa kulekelesha lulecitika ukulosha ku mulimo wa Nte sha kwa Yehova uwa kusambilisha Baibolo mwi sonde lyonse. Ubuyo bwa uyo mulimo bwaba kusambilisha abantu fintu Lesa afwaya kuli bene pa kuti bakalingwe ukupokelela umweo wa muyayaya. Uyu mulimo nomba walifika mu fyalo 233 ukupitila mu filonganino 87,000.

Lesa talafyalafya. Mu kutekanya alipeela abantu inshita ya “kufwalo buntu bupya” pa kuti bengesapokelelako ifyo alaya. (Abena Efese 4:24) Ilelo, nangu cingati imibele iletwalilila ukubipilako pe sonde, Lesa acili alelolela. Inte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse shilebombesha mu kushimikila abanabo pa lwa kwishiba ukutungulula ku mweo wa muyayaya. (Yohane 17:3, 17) Ku ca nsansa, cila mwaka abantu ukucila 300,000 baleankulako no kubatishiwa.

Mu kuba ne subilo lya mweo wa muyayaya, nomba e nshita ya kucitapo cimo, te ya kulolela iyo. Pantu nomba line, tukamona ukufikilishiwa kwa bulayo bwa kwa Yesu ubwa kuti: “Onse uuli no mweo kabili antetekela, takafwe umuyayaya.”—Yohane 11:26.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 6]

Kapingula wa kwa Lesa aebelwe ukwingishe cikwakwa lintu umwangashi wa pe sonde wapiile

[Icikope pe bula 7]

Inte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse shileafwilisha abantu pa kuti bakesepokelelako amapaalo ya ciyayaya aya kwa Lesa