Icipandwa 17

‘Imyeo Yaipaiwe’ Yalambulwa

 1. Ni mu ciputulwa nshi ca nshita tuleikala, kabili bushininkisho nshi bwabako ubwa ici?

UBUFUMU bwa kwa Lesa buleteka! Uwanina pali kabalwe wabuuta ali apepi ukupwisha ukucimfya kwakwe! Kabalwe wakashika, kabalwe wafiita, na kabalwe wabuutuluka balebutauko kupulinkane sonde! Icishingabikwapo fikansa, amasesemo ya kwa Yesu umwine ukukuma ku kubapo kwakwe ukwa cifumu yalefikilishiwa. (Mateo, ifipandwa 24, 25; Marko, icipandwa 13; Luka, icipandwa 21) Ee, tuleikala mu nshiku sha kupelelekeshako isha ino micitile ya fintu. (2 Timote 3:1-5) Ico mu kube fyo, natupeeleko ukusakamana kwapalamisha lintu Umwana wa mpaanga, Yesu Kristu, aleisula icikakatikilo ca fisano ica ulya mufungilo. Ni mu kusokolola nshi kwalundwapo nomba tuleakanamo?

 2. (a) Cinshi Yohane amwene lintu icikakatikilo ca fisano caiswilwe? (b) Mulandu nshi tushifwile kutulumuka pa kubelenga ulwa cipailo ca cimpashanya ice lambo mu mulu?

² Yohane alondolola ica kumoneka cilesela ati: “Kabili ilyo akakatwile icikakatikilo ca cisano, namwene mwi samba lya cipailo [imyeo, “NW”] ya baipaiwe pa mulandu wa cebo ca kwa Lesa, na pa mulandu wa bunte ubo bakwete.” (Ukusokolola 6:9) Cinshi ico? Cipailo ca kupeelelapo ilambo mu mulu? Ee! E muku wa kubalilapo u o Yohane alumbula icipailo. Kale kale, nangu ni fyo, nalondolola Yehova pa cipuna Cakwe ca bufumu, bakerubi bashingulukako, bemba wa cilola, inyali, na bakalamba 24 abasende ifya cushi ce fungo—fyonse ifi fipashanya imbali she hema lya pe sonde, umwashila mwa kwa Yehova muli Israele. (Ukufuma 25:17, 18; 40:24-27, 30-32; 1 Imilandu 24:4) Bushe kuti, lyene, catutulumusha ukusange cipailo ce lambo ica cimpashanya na mu mulu?—Ukufuma 40:29.

 3. (a) Pe hema ilya pa kale lya ciYuda, ni shani imyeo yapongolwelwe “kwi shinte lya cipailo”? (b) Mulandu nshi Yohane amwene imyeo ya nte shaipaiwe pe samba lya cipailo ca cimpashanya mu mulu?

³ Pe samba lya ici cipailo palipo “[imyeo, NW] ya baipaiwe pa mulandu wa cebo ca kwa Lesa, na pa mulandu wa bunte ubo bakwete.” Cinshi ici cipilibula? Iyi te kuti ibe imyeo yabulwako imibili—ukupala iyasuminwemo ku baGreek ba cisenshi. (Ukutendeka 2:7; Esekiele 18:4) Ukucila, Yohane alishiba ukuti umweo, nelyo ubumi, bwalangililwa ku mulopa, kabili lintu bashimapepo pe hema lya pa kale ilya ciYuda baipeye icinama ce lambo, bakanine umulopa “pa cipailo ukushingulusha” nelyo ukuupongolwela “kwi shinte lya cipailo ca ca kuninika.” (Ubwina Lebi 3:2, 8, 13; 4:7; 17:6, 11, 12) E co, umweo wa cinama waishibishiwe mu kupalamisha ku cipailo ce lambo. Lelo mulandu nshi imyeo, nelyo umulopa, wa babomfi ba kwa Lesa baibela yabela pe samba lya cipailo ca cimpashanya mu mulu? Pantu imfwa shabo shamonwa nge sha bulilambo.

 4. Ni mu nshila nshi umo imfwa ya Bena Kristu bafyalwa ku mupashi yabela bulilambo?

⁴ Mu cine cine, bonse abo abafyalwa ku mupashi nga bana ba kwa Lesa bafwa imfwa ya bulilambo. Pa mulandu wa lubali bakabomba mu Bufumu bwa kwa Yehova ubwa mu mulu, caba kufwaya kwa kwa Lesa ukuti bakaane no kupeele lambo isubilo ilili lyonse ilya mweo wa muyayaya pe sonde. Muli uku kuloshako, banakila ku mfwa ya bulilambo ku busuma bwa bumulopwe bwa kwa Yehova. (Abena Filipi 3:8-11; linganyako 2:17.) Ici cili ica cine mu mano yene yene ya abo Yohane amwene pe samba lya cipailo. Bantu basubwa abo mu kasuba kabo baipailwe cisumino pa butumikishi bwabo bwapimpa pa kusumbula Icebo ca kwa Yehova na bumulopwe. ‘Imyeo yabo [yaipaiwe] pa mulandu wa cebo ca kwa Lesa na pa mulandu wa mulimo wa kucitilo bunte [mar·ty·riʹan] ubo bakwete.’

 5. Ni shani cabelo kuti imyeo ya ba citetekelo, nelyo yafwa, ipundilile cilandushi?

⁵ Ukukonkana kwa fimoneka kwatwalilila ukufunguluka: “Kabili babilikishe ishiwi likalamba, abati, Mwe Mwine lubanda, mwe ba mushilo kabili aba cine, bushe mulefisha lilali pa kukanapingula no kulandulo mulopa wesu ku baikala pe sonde?” (Ukusokolola 6:10) Ni shani imyeo yabo, nelyo umulopa, fingapundilila icilandushi, apo Baibolo ilango kuti abafwa tabaishiba nangu kamo? (Lukala Milandu 9:5) Cisuma, bushe umulopa wa kwa Abele tawabilikishe pa numa Kaini amwipeye? Yehova lyene atile kuli Kaini: “Cinshi wacita? Umfwa, imilopa ya kwa munonko ilenkuutila mu mushili.” (Ukutendeka 4:10, 11; AbaHebere 12:24) Tacali ukuti umulopa wa kwa Abele walesosa amashiwi mu cine cine. Ukucila, Abele afwile nge cinakabupalu ca kaele, kabili ubupingushi bwaitile ukuti inkomi yakwe ikandwe. Mu kupalako, abo Bena Kristu baipailwe icisumino ba kaele, kabili mu bulungi balingile ukulandulwa. (Luka 18:7, 8) Ukupundilile cilandushi kwalipongomoka pantu amakana ayengi bafwa nge fyo.—Linganyako Yeremia 15:15, 16.

 6. Kusumya nshi kwa mulopa wa kaele kwalandwilwe mu 607 B.C.E.?

⁶ Imibele limbi na kabili kuti yapashanishiwa kuli Yuda wasangwike lintu Imfumu Manase aishile pa cipuna ca bufumu mu 716 B.C.E. Apongolwele umulopa wa kaele uwingi, na pamo ‘ukuputula pa kati kuli soo’ kasesema Esaya. (AbaHebere 11:37; 2 Ishamfumu 21:16) Nangula Manase alapile no kupilibuka, umulandu wa mulopa walishele. Mu 607 B.C.E., lintu abena Babiloni babongolwele ubufumu bwa kwa Yuda, “ni pa kanwa ka kwa Yehova, e po ici caishilebela mu bena Yuda, ku kubafumya pa cinso cakwe, pa membu sha kwa Manase, nga conse ico acitile, na pa mulopa wa kaele na o uuntu apongolwele (pantu mu Yerusalemu aiswishemo umulopa wa kaele); na Yehova tafwaile ukulekelela.”—2 Ishamfumu 24:3, 4.

 7. Ni ani apakalamba akwete umulandu wa kusumya kwa “mulopa wa ba mushilo”?

⁷ Pamo nga mu nshita sha Baibolo, e fyo ilelo abengi abantu umo umo abaipeye inte sha kwa Lesa balifwa kale. Lelo ukuteyanya uko kwalengele ukwipailwe cisumino kwabo kucili ukutuntulu nga nshi no kwa mulandu wa mulopa. Kwaba kuteyanya kwa kwa Satana ukwa pe sonde, ulubuto lwakwe lwa pe sonde. Uwapulamo aba ni Babiloni Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi.a Alondololwa pamo ngo wakolwa “umulopa wa ba mushilo, no mulopa wa nte sha kwa Yesu.” Ee, “muli wene mwasangilwe umulopa wa bakasesema kabili uwa ba mushilo, uwa bonse abaipaiwe pe sonde.” (Ukusokolola 17:5, 6; 18:24; Abena Efese 4:11; 1 Abena Korinti 12:28) Mwandi cisendo ca mulandu wa mulopa! Lyonse ilyo Babiloni Mukalamba aliko, umulopa wa finakabupalu fyakwe walipundilila ubulungi.—Ukusokolola 19:1, 2.

 8. (a) Fya kumwenako nshi ifya kwipailwa icisumino fyacitikeko mu kati ka nshita ya bumi bwa kwa Yohane? (b) Kupakasa nshi kwasongelwe kuli bakateka ba ciRoma?

⁸ Yohane umwine wine ali nsangwapo pa kwipailwe cisumino mu mwanda wa myaka wa kubalilapo lintu Icisoka cakaluka no lubuto lwa ciko lwa pano isonde bacitile ubulwi pa cilonganino calekula ica Bena Kristu basubwa. Yohane alimwene uko Shikulwifwe apampaminwe pa cimuti kabili apusunswike ukupula mu kwipaiwa kwa kwa Stefani, ukwa kwa munyina wine Yakobo, no kwa kwa Petro, Paulo, na babishenye nankwe mu kupalamisha. (Yohane 19:26, 27; 21:15, 18, 19; Imilimo 7:59, 60; 8:2; 12:2; 2 Timote 1:1; 4:6, 7) Mu 64 C.E., kateka wa ciRoma Nero afutukishe umulandu pa Bena Kristu, ukubapeelo mulandu wa koca umusumba, ku kuleuka impupilisho sha kuti wene e wakwete umulandu. Kalemba wa lyashi lya kale Tacitus ashimike ati: “Bene [Abena Kristu] bafwile ku nshila sha kupumya; bamo bafimbilwe impapa sha nama no kulepaulwa ku mbwa, bamo [bapampaminwe pa fimuti],b bambi baocewe nge fyenge ifya kusanika ubushiku.” Ibimbi limbi ilya kupakasa pe samba lya kwa Kateka Domitian (81-96 C.E.) lyafuminemo ukutamfiwilwa kwa kwa Yohane ku cishi ca Patmo. Nge fyo Yesu atile: “Nga bapakese ine, bakapakasa na imwe.”—Yohane 15:20; Mateo 10:22.

 9. (a) Cinshi icapulamo ica kukopeka ico Satana aleteleko mu mwanda wa myaka walenga ine C.E., kabili caba lubali lukalamba lwa cinshi? (b) Ni shani bakateka bamo mu Kristendomu basungile Inte sha kwa Yehova mu kati ka Nkondo sha Calo iya I na II?

⁹ Ukufika ku mwanda wa myaka walenga ine C.E., ilya Nsoka ikote, Satana Ciwa, aleteleko icapulamo ca kukopeka kwakwe, ubutotelo bwasanguka bwa Kristendomu—imicitile ya cina Babiloni pe samba lya cifimbo ca fye ca “buKristu.” Lwaba e lubali lukalamba lwa lubuto lwa Nsoka kabili lwalunduluka mu mabumba ya tubungwe tulwishanya. Ukupala Yuda wabula icitetekelo uwa pa kale, Kristendomu asenda umulandu wa mulopa uwafinisha, ukuba uwabimbwa mu kushika ku mbali shonse mu Nkondo ya Calo iya I na II. Bakateka ba bupolitiki bamo mu Kristendomu balibomfya fye ishi nkondo nga kabepekesho ka kwipayaula ababomfi basubwa aba kwa Lesa. Ukucita lipoti pa kupakaswa kwa Nte sha kwa Yehova ukwa kwa Hitler, ukupitulukamo kwa citabo ca kwa Friedrich Zipfel ca Kirchenkampf in Deutschland (Ukulwa kwa Macalici mu Germany) calandile ukuti: “Icakaniko calenga fitatu ica bene [Inte] balipaiwe, nangu ku kuputunkanya, nelyo ku ncitilo shabamo ulukaakala, insala, ukulwala ne ncito ya busha. Ukukula kwa uku kunashiwako kwali ukwabule icatangilileko kabili kwali ca kufumamo ca citetekelo cishingasunsukako ico cishingomfwana na mano ya National Socialist.” Mu cine cine, kuti casoswa ku lwa kwa Kristendomu, ukusanshako bushimapepo bwakwe ukuti: “Mu fisempe fyobe mwasangwo mulopa wa [myeo, NW] ya babusu aba kaele.”—Yeremia 2:34.c

10. Kupakasa nshi uko abalumendo be bumba likalamba baculako mu fyalo ifingi?

¹⁰ Ukutula 1935 abalumendo ba citetekelo abe bumba likalamba basendele ubukulu bwa kupakasa mu fyalo ifingi. (Ukusokolola 7:9) Nangu fye lintu Inkondo ya Calo iya II yapwile mu Europe, inte shacaice isha kwa Yehova 14 baputunkanishiwe ku kukulikwa. Umusoka wabo? Ukukaano “kusambilila kabili ubulwi.” (Esaya 2:4) Muli nomba line, abalumendo ba ku Kabanga na mu Africa bapumaulwa ukufika ku mfwa nelyo ukuputunkanishiwa ku balishe mfuti pa milandu imo ine. Aba baipailwe icitetekelo abacaice, bakaafwilisha bawaminwa aba bamunyina ba kwa Yesu basubwa, mu cine cine bakakwato kubuukila mwi sonde lipya lyalaiwa.—2 Petro 3:13; linganyako Ilumbo 110:3; Mateo 25:34-40; Luka 20:37, 38.

Ilaya Lyabuuta

11. Ni mu mano nshi umo Abena Kristu basubwa abaipailwa pa cisumino bapokelela “ilaya lyabuuta”?

¹¹ Pa numa ya kulemba icitetekelo ca bakasunga ba bumpomfu ba nshita sha pa kale, umutumwa Paulo atile: “Kabili abo bonse, pa kushimikwa bwino ku citetekelo cabo, tabapokelele icalailwe, pa kuti Lesa amwenene ifwe kabela icintu cimo icawamisha, ukuti belengwa abapwililila ukwabula ifwe.” (AbaHebere 11:39, 40) Cintu nshi ico “icawamisha” ico Paulo na Bena Kristu basubwa bambi baleenekela? Yohane acimona pano mu cimonwa ati: “Lelo bapeelwe umo umo ilaya lyabuuta, no kwebwo kuti batauluke na nomba inshita inono, isuke ifishiwepo impendwa ya basha banabo na bamunyinabo abalaswa bepaiwe nga aba bene.” (Ukusokolola 6:11) Ukupokelela kwabo “ilaya lyabuuta” kwali no kubomba no kubuushiwa kwabo ku kuba ifibumbwa fya ku mupashi ifishingafwa. Tabali na kabili ukupala imyeo yaipaiwe iyali pe samba lya cipailo, lelo babuushiwa ku kubo lubali lwe bumba lya bakalamba 24 abo bapepela pa ntanshi ya cipuna ca bufumu ica mu mulu ca kwa Lesa. Kulya, bene abene bene balipeelwa ifipuna fya bufumu, ukulangisho kuti baingile mu mashuko ya cifumu. Kabili ‘bafwikwa amalaya yabuuta,’ ukulangisho kuti bapingulwa abalungama, ukuwaminwa icifulo cacindikwa pa ntanshi ya kwa Yehova muli cilya cilye ca mu mulu. Ici na kabili cili mu kufikilishiwa kwa bulayo bwa kwa Yesu ku Bena Kristu basubwa aba citetekelo mu cilonganino ca ku Sarde bwatile: “Uwacimfya akafwikwe fi amalaya yabuuta.”—Ukusokolola 3:5; 4:4; 1 Petro 1:4.

12. Ni mu nshila nshi abasubwa babuushiwa ‘bataulukila na nomba inshita inono,’ kabili kufika lilali?

¹² Ubushininkisho bonse bulangisho kuti uku kubuushiwa kwa ku mulu kwatendeke mu 1918, pa numa ya kubikwa pa cipuna ca bufumu kwa kwa Yesu mu 1914 no kunina kwakwe ukutendeka ukucimfya kwakwe kwa cifumu ku kufumya mu myulu Satana ne fibanda fyakwe. Lelo, abo basubwa ababuushiwa baebelwe ukuti “batauluke na nomba inshita inono, isuke . . . impendwa ya basha banabo” isushiwe. Abo abe bumba lya buYohane abacili pe sonde balingile ukushininkisha bumpomfu bwabo pe samba lya bwesho no kupakasa, kabili bamo aba aba limbi kuti baipaiwa. Mu kupelako, nangula ni fyo, umulopa walungama onse wapongololwa kuli Babiloni Mukalamba na batemwishi bakwe ba bupolitiki ukalandulwa. Pali ino nshita, ababuushiwa ukwabulo kutwishika bali abapanfiwa ne milimo ya mu mulu. Balatusha, te mu kukokoloka kwa kusangalala kwabulwe mibombele, lelo ni mu kuti bapembelela mu kutekanya akasuba ka cilandushi ca kwa Yehova. (Esaya 34:8; Abena Roma 12:19) Ukutusha kwabo kukapwa lintu bakacitilo bunte ukonaulwa kwa butotelo bwa bufi kabili, nga “baitwa, kabili abasalwa, kabili aba cishinka,” bakonka Shikulu Yesu Kristu mu kuputunkanya ubupingushi pa butotelo bwa bufi ne mbali shonse shimbi isha lubuto lubifi lwa kwa Satana pano pe sonde.—Ukusokolola 2:26, 27; 17:14; Abena Roma 16:20.

‘Abo Abafwa Babalilapo Ukubuuka’

13, 14. (a) Ukulingana no mutumwa Paulo, ni lilali ukubuukila kwa ku mulu kutendeka, kabili ni bani babuushiwa? (b) Ni lilali abasubwa abapusunsukila mu bushiku bwa kwa Shikulu babuushiwa ukuya ku mulu?

¹³ Ukushilimuka kwapeelwa ku kwisula kwa cikakatikilo ca cisano kuumfwana mu kupwililika na malembo yambi ayakwato kubomba no kubuuka kwa ku mulu. Ku ca kumwenako, umutumwa Paulo alembele ati: “Pantu tulemwebela ici mu cebo ca kwa [Yehova, NW], ica kuti ifwe fwe ba mweo, fwe bashalapo ukufika ku kwisa kwa kwa Shikulu, tatwakatangilile abalaala nakalya. Ico Shikulu umwine akeka mu mulu no kubilikisha kukalamba, kwi shiwi lya [kwa malaika mukalamba, NW] kabili ku ntandala ya kwa Lesa; na bafwila muli Kristu bakabalilapo ukubuuka; e lyo ifwe fwe ba mweo, fwe bashalapo, tukolwilwa na bo capamo mu makumbi ku kukumanya Shikulu mu lwelele; kabili e fyo tukaba pe pamo na Shikulu.”—1 Abena Tesalonika 4:15-17.

¹⁴ Mwandi lyashi lya kukumbamo ilyo ifi fikomo fishimika! Abo aba bamunyina ba kwa Yesu basubwa aba abapusunsuka ukufika ku kubapo kwa kwa Yesu, uko e kuti, abacili aba mweo pe sonde mu nshita ya kubapo kwakwe, batangililwa mu mulu kuli abo abafwa kale. Aba musango yo, abafwila mu kulundana na Kristu, babalilapo ukubuuka. Yesu ekila, uko e kuti, alwila ukusakamana kwakwe kuli bene, no kubabuusha ku bumi bwa ku mupashi, ukubapeela “ilaya lyabuuta.” Pa numa ya ico, abo abacili aba mweo pamo nga bantunse bapwishe ncito yabo ya pe sonde, ubwingi bwabo ukufwila mu lukaakala pa maboko ya bakakaanya. Tabalaala, nangu cibe fyo, mu mfwa pamo nge fyacitile ababatangilile. Ukucila, lintu bafwa, balulwa apo pene—“mu kukapakapa kwa linso”—ukusumbwilwa mu myulu ku kuba na Yesu ne filundwa finabo fya mubili wa kwa Kristu. (1 Abena Korinti 15:50-52; linganyako Ukusokolola 14:13.) Muli fyo, ukubuushiwa kwa Bena Kristu basubwa kutendeka mu kwangufyanya pa numa abanina pali bakabalwe bane aba mu Kufisulula batendeka ukunina kwabo.

15. (a) Ni mbila nsuma nshi iyo ukwisula kwa cikakatikilo ca cisano kwapayanya? (b) Ni shani ukunina kwa kwa Kacimfya pali kabalwe wabuuta kupwilikishiwa?

¹⁵ Ukwisula kwa ici cikakatikilo ca cisano ica cimfungwa kwapayanya imbila nsuma ukukuma kuli bakasunga ba bumpomfu basubwa abacimfya, aba citetekelo ukufika ku mfwa. Lelo takupayanya mbila nsuma kuli Satana no lubuto lwakwe. Ukunina kwa kwa Kacimfya pali kabalwe wabuuta kutwalilila mu kubulo kukanishiwa kabili kupwila mu kulingwa kwa calo ico “calaala mu maka ya mubifi.” (1 Yohane 5:19, NW) Ici cacitwo kuumfwika lintu Umwana wa mpaanga esula icikakatikilo ca mutanda.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 102]

‘Imyeo yaipaiwe’

Cyclopedia wa kwa McClintock na Strong ambula John Jortin, Protestanti wa ku England, wa mu mwanda wa myaka walenga 18, uwafyelwe ku bafyashi ba ciHuguenot aba ku France, ngo waletila: “Uko ukupakasa kutendeka, ubuKristu bulapwa . . . Cali ni pa numa ubuKristu bwaimikwe pamo ngo butotelo bwa buteko [bwa ciRoma], na pa numa ubukankala no mucinshi fyabikilwe pali ba minisita ba buko, e lintu ububi bwakulisha ubwa kupakasa bwakwete amaka ya bupombolo, no kupoosa ukupuuka kwa kusonga kwa kuko pa butotelo bwe Landwe.”

[Icikope pe bula 103]

“Bapeelwe umo umo ilaya lyabuuta”