Icipandwa 16

Aba Pali Bakabalwe Bane Balebutauka!

Icimonwa 3—Ukusokolola 6:1-17

Umutwe wa lyashi: Ukunina kwa ba pali bakabalwe bane, inte shaipailwe cisumino pe samba lya cipailo, no bushiku bukalamba bwa cipyu

Inshita ya kufikilishiwa: Ukutula 1914 ukufika ku bonaushi bwa ino micitile ya fintu

 1. Ni shani Yehova asokolola kuli Yohane ifyaba mu mufungilo wa kucebusha cintu Yesu aisula?

MULI buno bushiku bwa mafya, bushe tatwaba abacishamo ukusekelela mu “fili no kupona bwangu”? Mu cine cine twaliba, pantu ifwe bene twalibimbwamo! E co nomba natukonke Yohane lintu Yesu atwalilila ukwisula ulya mufungilo wa kucebusha. Mu kumonekesha, Yohane tali na kuubelenga. Mulandu nshi? Pantu ifilimo fyapeelwa kuli wene “mu fishibilo” mu kukonkana kwa micitile yaiswilemo ifya kumoneka, fyakulisha.—Ukusokolola 1:1, 10.

 2. (a) Cinshi Yohane amona no kuumfwa, kabili cinshi imimonekele ya kwa kerubi itubulula? (b) Ni kuli bani uko ikambisho lya kwa kerubi wa ntanshi lilungikwe, kabili mulandu nshi wayasukile fyo?

² Kutika kuli Yohane ilyo Yesu aisula icikakatikilo ca kubalilapo ica mufungilo: “Kabili namwene ilyo Umwana wa mpaanga akakatwile cimo ica mu fikakatikilo [cinelubali, “NW”], naumfwile cimo ica mu fya mweo fine cilesose shiwi nge lya kubulukuta kwa mfula aciti, Isa.” (Ukusokolola 6:1) Ili lishiwi lya kwa kerubi wa kubalilapo. Imimonekele yakwe iyapale nkalamo kuti yatubulula kuli Yohane ukuti ukuteyanya kwa kwa Yehova kukabomba no kushipa mu kuputunkanya amapingushi Yakwe yalungama. Kabili ni kuli nani uko ilyo kambisho lilungikwe? Te kuti cibe kuli Yohane, pantu Yohane kale kale naitwa ku kwakana muli ifi fyakumoneka fya busesemo. (Ukusokolola 4:1) Lilye “shiwi nge lya kubulukuta kwa mfula” lileita abakwakanamo bambi mu ca kubalilapo ca kukonkana kwa fya kucitika fine ifibimbula.

Kabalwe Wabuuta no Waninapo Wapulamo

 3. (a) Cinshi Yohane nomba alondolola? (b) Mu kumfwana ne filangililo fya Baibolo, cinshi ico kabalwe wabuuta acitile cikope?

³ Yohane, kabili pamo nankwe ibumba lya buYohane lyapimpa na banabo ilelo, alikwata ishuko lya kumona icilangililo cisela mu kwangufyanya! Yohane atila: “Awe naliloleshe, kabili moneni, e kwali kabalwe wabuuta, no waikelepo ali no buta; apeelwe ne cilongwe, e lyo afumine alecimfya kabili ku kuyacimfya.” (Ukusokolola 6:2) Ee, mu kwasuka kuli kulya kubulukuta kwatile “Isa!” kabalwe wabuuta alompoka. Mu Baibolo, kabalwe ilingi apashanya imicitile ya nkondo. (Ilumbo 20:7; Amapinda 21:31; Esaya 31:1) Uyu kabalwe, ukupala cilume wayemba, abengeshima no kubuuta ukulangilila umushilo wabulo kukoweshiwa. (Linganyako Ukusokolola 1:14; 4:4; 7:9; 20:11.) Ifyo ici cili icalinganako, pantu cilangisha imicitile ya nkondo iyasanguluka ne yalungama mu menso ya mushilo aya kwa Yehova!—Mona kabili Ukusokolola 19:11, 14.

 4. Ni ani Uwanina pali kabalwe wabuuta? Londolola.

⁴ Ni ani Uwanina pali uyu kabalwe? Nakwato buta, icanso ca kulwishishako inkondo, lelo kabili napeelwe cilongwe. Abalungama beka fye abamonwa nabafwala ifilongwe mu kati ka bushiku bwa kwa Shikulu ni Yesu ne bumba lyaimininwako ku bakalamba 24. (Daniele 7:13, 14, 27; Luka 1:31-33; Ukusokolola 4:4, 10; 14:14)a Cili icishingapalako ukuti icilundwa ce bumba lya bakalamba 24 cingacitwe cikope ngo upolekelela icilongwe pa kuwaminwa kwakwe. E co, uyu wa pali kabalwe waba eka alingile ukuba Yesu Kristu te umbi. Yohane amumona mu mulu pa kashita kacindama mu lyashi lya kale mu 1914 lintu Yehova abilisha ati, “Ine ninsansabike mfumu yandi,” no kumweba ukuti ici ca mifwaile ya kuti “ndekupeele nko e cikwatwa cobe.” (Ilumbo 2:6-8)b Muli fyo, mu kwisula icikakatikilo ca kubalilapo Yesu asokolola ifyo wene umwine wine, nge Mfumu ipya yafwikwa icilongwe, aselela ku ntanshi ku bulwi pa nshita yasontwa ya kwa Lesa.

 5. Ni shani fintu kemba wa malumbo alondolola Uwanina mu nshila yapala ku ya Ukusokolola 6:2?

⁵ Ici cakumoneka cumfwana mu kuyemba ne Lumbo 45:4-7, ilyalungikwe ku Mfumu yabikwa pa cipuna ca bufumu kuli Yehova lyatila: “Mu bucindami bobe tentema no kushuka, pa mulandu wa cishinka no kufuuka no bulungami. Leka ukwa kulyo kobe kukulange ifya kutiinya. Imifwi yobe yalitwa; abantu na bantu bawila mwi samba lyobe; mu mitima ya balwani ba mfumu mwalaswa. We Lesa, icipuna cobe ca bufumu ca muyayaya umuyayaya; umulumbu wa bufumu bobe, mulumbu wa bulungami. Watemwo bulungami, no kupato bubifi; e co Lesa, Lesa obe, akusubila amafuta ya kusekelela ukucila ababiyo.” Mu kuba uwabeleshanya na bulya bulondoloshi bwa mu busesemo, Yohane kuti atesekesho kuti lyaloseshe ku mibombele ya kwa Yesu pamo nge Mfumu.—Linganyako AbaHebere 1:1, 2, 8, 9.

Ukuya Alecimfya

 6. (a) Mulandu nshi Uwanina alingile ukuya alecimfya? (b) Kupula mu myaka nshi umo ukunina kwa kucimfya kwatwalilila?

⁶ Mulandu nshi, nangula ni fyo, Imfumu ipya yafwikwe cilongwe ilingile ukunina ukuya ku bulwi? Ni pa kuti bumfumu bwakwe bwaimikwa mu kulolenkana no kukaanya kwatapata ukufuma ku cibambe cikalamba ca kwa Yehova, Satana Ciwa, na ba pe sonde—abo mu kwishiba nelyo mu kukanaishiba—babombela amabuyo ya kwa Satana. Ukufyalwa kwa Bufumu ukwine kweka kwita ubulwi bukalamba mu mulu. Ukulwa pe samba lye shina Mikaele (ilipilibula “Ni Ani Wapala Lesa?”), Yesu acimfya Satana ne fibanda fyakwe no kubafwinta pe sonde. (Ukusokolola 12:7-12) Ukunina kwa kwa Yesu ukwa kucimfya kwatwalilila ukupulinkane amakumi ya myaka aya kwiswila kwa bushiku bwa kwa Shikulu lintu inko na bantu ba pe sonde balepingulwa na bantunse bapale mpaanga balelonganikwa ku lubali lwa Mfumu kwi pusukilo. Nangule calo conse cicili icalaala “mu maka ya [mubifi],” mu kutemwa Yesu atwalilila ukucema bamunyina basubwa na banabo, ukwaafwilisha umo na umo ukufika ku kucimfya kwa citetekelo.—1 Yohane 5:19; Mateo 25:31-33.

 7. Kucimfya nshi uko Yesu acitile pe sonde mu makumi ya myaka ya kubangilila aya bushiku bwa kwa Shikulu, kabili cinshi tulingile ukupingulapo?

⁷ Kucimfya nshi kumbi uko Yesu acita mu kati ka yapitapo imyaka 70 no kucilapo iya bushiku bwa kwa Shikulu? Ukushinguluka icibulungwa conse, umo umo kabili pamo nge cilonganino, abantu ba kwa Yehova balikumanya amafya ayengi, ukutitikisha, no kupakaswa, ukupala ku fyalondololwa no mutumwa Paulo mu kupeelo bushinino bwa butumikishi bwakwe. (2 Abena Korinti 11:23-28) Inte sha kwa Yehova balikabila ‘amaka ya cila pa ya lyonse,’ no kucila mu fya kutambwa fya nkondo no lukaakala, pa kuti bashipikishe. (2 Abena Korinti 4:7, NW) Lelo nangula ni mu mibele yacilamo ukwesha, Inte sha citetekelo shaliba na maka ya kusosa nga Paulo ukuti: “Shikulu aiminine kuli ine no kunkoselesha; ukuti ukubila kufishiwepo muli ine.” (2 Timote 4:17) Ee, Yesu acimfishe pa mulandu wabo. Kabili akatwalilila ukuya alecimfya ku busuma bwesu, ponse apo tuli abapingulapo mu kukosa ukupwilikisha ukucimfya kwesu kwa citetekelo.—1 Yohane 5:4.

8, 9. (a) Ni mu kucimfya nshi umo icilonganino ca mu cibulungwa conse ica Nte sha kwa Yehova cayakana? (b) Ni kwi ukukula kwa Nte sha kwa Yehova kwaba mu cine cine ukwapulamo?

⁸ Icilonganino ca mu cibulungwa conse ica Nte sha kwa Yehova calyakana mu kucimfya ukwingi pe samba lya kutungulula kwa Mfumu ya ciko icimfya. Mu kupulamo, acingilile aba Basambi ba Baibolo ukufuma ku kulofiwa mu 1918, lintu bene ‘bacimfiwe’ akashita kanono ku kuteyanya kwa kwa Satana ukwa bupolitiki. Mu 1919, nangu cibe fyo, afunine imipilikisho ya cifungo ukubapokolola, kabili lyene abapupuutwile ku kubilisha imbila nsuma “ukufika ku mpela ya pano [isonde, NW].”—Ukusokolola 13:7; Imilimo 1:8.

⁹ Pa ntanshi na mu kati ka Nkondo ya Calo iya II, Amaka ya Bumwaluka aya budikiteta yaeseshe ukupyangapo Inte sha kwa Yehova mu fyalo ifingi umo intungulushi sha butotelo, no kucilisha isho isha buteko bwa Roma Katolika, shapeele ukwaafwilisha kwa pabuuta nelyo kwa mutalalila kuli badikiteta batitikisha. Lelo Inte 71,509 abaleshimikila lintu inkondo yatendeke mu 1939 babele 141,606 ukufika ku kupwa kwa iko mu 1945, nangula cingati ukucila pali 10,000 bapoosele imyaka yaleepa mu fifungo na mu nkambi sha kucushiwilwamo, na makana yambi balipaiwe. Impendwa ya Nte sha cincila mu kusaalala kwe sonde yalitanunuka ukucila bwino bwino amamilioni yatatu ilelo. Ukukula kwalipulamo mu fyalo fya ciKatolika na mu fyalo umo ukupakasa kwali ukwatapatisha—pamo nga Germany, Italy, na Japan, muli cimo na cimo umo nomba Inte shicita lipoti ukucila bwino bwino pali 100,000 abatumikishi ba mwi bala abacincila.—Esaya 54:17; Yeremia 1:17-19.

10. Kuba na kucimfya nshi uko Imfumu icimfya yapaala abantu ba iko “mu kucingilila no kwimika mwi funde imbila nsuma”?

¹⁰ Imfumu yesu icimfya na kabili yalipaala abantu ba iko bapimpa mu kubatungulula mu kucimfya ukwingi “mu kucingilila no kwimika mwi funde imbila nsuma” mu filye fye funde na pa ntanshi ya bakateka. (Abena Filipi 1:7, NW; Mateo 10:18; 24:9) Ici cabeleko pa cipimo ca pa kati ka nko—mu Australia, Argentina, Canada, Greece, India, Swaziland, Switzerland, Turkey, ne fyalo fimbi. Mu kati ka kucimfya 23 ukwa mwi funde kwanonkelwe ku Nte sha kwa Yehova mu Cilye Cikalamba ca mu United States mwalimo ukupeelwa kwa nsambu ya kubilishe mbila nsuma “[pa cintubwingi, NW] na mu ŋanda ne ŋanda” no kufuma ku kusefya kwa kwaafwilisha icalo kwaba ukupepe cilubi. (Imilimo 5:42; 20:20; 1 Abena Korinti 10:14) Muli fyo, inshila yalisungwa iyaisuka iya kucitilo bunte kutanunuka mu cibulungwa conse.

11. (a) Ni shani fintu Uwanina ‘apwisha ukucimfya kwakwe’? (b) Ca kufumamo nshi ico kwisula kwa fikakatikilo ca cibili, ica butatu, ne ca cine fyakwata pali ifwe?

¹¹ Ni shani fintu Yesu ‘apwisha ukucimfya kwakwe’?c Ici alacita, pamo nge fyo twalamona, ku kufumyapo ubutotelo bwa bufi no kufwinta ulubali lonse lwashalako ulwa kuteyanya kumoneka ukwa kwa Satana muli “bemba wa mulilo” uwa cimpashanya uwa bonaushi, mu kwebela bumulopwe bwa kwa Yehova. Mu kuba no kucetekela, nomba tulelolesha ku ntanshi kuli ubo bushiku pa Armagedone lintu “Imfumu ya shamfumu” yesu ikanonka ukucimfya kwa kupelako pa kuteyanya kwa kwa Satana ukutitikisha ukwa bupolitiki! (Ukusokolola 16:16; 17:14; 19:2, 14-21; Esekiele 25:17) Pali ino nshita, Kacimfya ashinganshiwa uwa pali kabalwe wabuuta atwalilila ukuya nanina ilyo Yehova atwalililo kulundako aba mitima ya bufumacumi ku luko Lwakwe lwalungama pe sonde. (Esaya 26:2; 60:22) Bushe uleakana ne bumba lya buYohane lyasubwa muli kulya kutanunuka kwa Bufumu kwabamo ukusekelela? Muli ico ca kucitika, ico umutumwa Yohane amona lintu ifikakatikilo fitatu fyakonkapo fyaisulwa ukwabulo kutwishika cikakukumbamo ukukwato kwakana kwakulilako mu mulimo wa kwa Yehova wa buno bushiku.

Mona, Kabalwe Wakashika

12. Cinshi Yesu asosele ukuti e fikeshibisha ukubapo kwakwe kwabulo kumoneka nge Mfumu?

¹² Ukulola ku kupwa kwa butumikishi bwa kwa Yesu pe sonde, abasambi bakwe bamwipwishe pa mbali abati: “Cinshi cikabe cishibilo ca kubapo kwenu ne ca kusondwelela kwa micitile ya fintu?” (NW) Mu kwasuka, asobele utuyofi utwali no kube “citendekelo ca kushikitika kwa kupaapa.” Yesu atile: “Uluko lukemino luko lubiye, no bufumu bukemino bufumu bubiye; kukaba ne finkukuma fikalamba, kabili uku no ku kukabe fipowe ne fikuko; kukaba ne fya kutiinya ne fishibilo fikalamba mu mulu.” (Mateo 24:3, 7, 8; Luka 21:10, 11) Ifintu Yohane amona ilyo ifikakatikilo fyashalako ifya cimfungwa fyaisulwa fyapayanya ukulinganako kukalamba kuli bulya busesemo. Lolesha nomba lintu Yesu wakatamikwa aisula icikakatikilo ca cibili!

13. Kucilana nshi kuli apepi no kumonekesha kuli Yohane?

¹³ “Kabili ilyo akakatwile icikakatikilo ca cibili, naumfwile ica mweo ca cibili ciletila, Isa.” (Ukusokolola 6:3) Ni kerubi wa cibili, uwakwete imimonekele ya cilume wa ŋombe, e wapeela ukukambisha. Amaka e yalelangishiwa pano, lelo maka yabomfiwa mu kulungama. Mu kucilana, nangu ni fyo, Yohane nomba alemona ukulangisha kwabipisha, ukwa maka ya kulenge mfwa.

14. Ni kabalwe nshi no waninapo ifyo mu kukonkapo Yohane amona, kabili cinshi ico icimonwa cicitako icikope?

¹⁴ Ni shani, lyene, uku kukuuta kwa cibili kwa kuti “Isa!” kwayasukwa? Muli iyi nshila: “E lyo kwafumine kabalwe umbi, uwakashika; na ku waikelepo kwapeelwe ukusendo mutende pe sonde, no kuleka abantu bepayane; wene apeelwe ulupanga lukalamba.” (Ukusokolola 6:4) Cimonwa ca kutiinya mu cine cine! Kabili takuli kutwishika pamo nga ku co cicitilako icikope: inkondo! Taili micitile ya nkondo yalungama, ya Mfumu icimfya iya kwa Yehova lelo micitile ya nkondo yakaluka, iyacitwa ku muntu, imicitile ya nkondo ya pa kati ka nko ukubamo ukusumya kwa mulopa kushakabilwa no kukalipwa. Ifyo caba icalingo kuti uyu uwaninapo aba pali kabalwe uwakashika ngo mulilo!

15. Mulandu nshi tushingafwaila ulubali lwa wanina pali kabalwe wa cibili?

¹⁵ Mu kushininkisha, Yohane te kuti afwaye ulubali ukuba pamo no wa pali kabalwe pamo pene no kunina kwakwe kwatongomoka, pantu casesemwe ukukuma ku bantu ba kwa Lesa ukuti: ‘Tabakasambilile kabili ubulwi.’ (Esaya 2:4) Nangula bacili “mu calo,” Yohane kabili, ku kulundako, ibumba lya buYohane ne bumba likalamba ilelo tabali “lubali” lwa iyi micitile yakantaikwa no mulopa. Ifyanso fyesu fya ku mupashi kabili “fya maka muli Lesa” ku kubilishe cine mu kucincila, ukutaluka ku micitile ya nkondo ya fyanso fya ku mubili.—Yohane 17:11, 14, NW; 2 Abena Korinti 10:3, 4.

16. Ni lilali kabili ni shani uwanina pali kabalwe wakashika apeelwe “ulupanga lukalamba”?

¹⁶ Kwabeleko inkondo shafula pa ntanshi ya 1914, umwaka lintu Uwanina pali kabalwe wabuuta apokelele icilongwe cakwe. Lelo nomba uwanina pali kabalwe wakashika apeelwe “ulupanga lukalamba.” Cinshi ici cilangisha? Mu kubuuka kwa Nkondo ya Calo iya I, imicitile ya nkondo ya buntunse yasangwike iyacilapo ukusumyo mulopa, ukucishamo ukonaula na pali kale lyonse. Mu kati ka kupongolola kwa mulopa ukwa 1914-18, amatanki ya nkondo, sumu, indeke, amato ya pa nshi ya menshi, iminshinga, ne mfuti sha kuicitikila fyabomfiwe pambi umuku wa kubalilapo nelyo pa cipimo cishatangililwepo. Mu kati ka nko shimo 28, ubwingi bwa bantu bonse, te bashilika fye beka, batitikishiwe mu kubombesha kwa nkondo. Indase shali isha kutiinya. Abashilika ukucila pa mamilioni pabula balipayaulwilwe, kabili indase sha bantu fye shali ishafulisha. Nangula ni ku kupwa kwa nkondo, takwali kubwekela ku mutende wa cine cine pe sonde. Ukucila pa myaka 50 pa numa ya ilya nkondo, shicalo wa ciGermany Konrad Adenauer alandilepo ati: “Umutelelwe no kutalala fyalifuma mu myeo ya bantu ukutula 1914.” Capeelwe, mu cine cine, ku wanina pali kabalwe wakashika ukufumyapo umutende pe sonde!

17. Ni shani ukubomfya kwa “lupanga lukalamba” kwatwalilila, ukukonka pa Nkondo ya Calo iya I?

¹⁷ Lyene, mu kuba ne cilaka cakwe ica mulopa, uwanina pali kabalwe wakashika aitumpile mu Nkondo ya Calo iya II. Ifibombelo fya kwipayaula fyasangwike ifyacishapo ukubipisha, kabili ndase shasumbene imiku ine ukucila pa sha Nkondo ya Calo iya I. Mu 1945 amabomba ya atomiki yabili yapuulike pali Japan, limo na limo ukulofya—mu kubyata fye—amakumi ya makana ya finakabupalu. Mu kati ka nkondo ya cibili, uwanina pali kabalwe wakashika aseepele ukulobolola kwakulisha ukwa myeo apepi na mamilioni 55, nangu ni fyo taikushiwe. Cashimikwa mu kubamo ukucetekelwo kuti mu kucefyako imyeo amamilioni 19 yaliwa pe samba lya “lupanga lukalamba” ukutula pa Nkondo ya Calo iya II.

18, 19. (a) Ukucila ukuti kube ukucimfya kwa mano ya fya nkondo, ni ku cishinka nshi uko ukwipayaulwa ukutula pa Nkondo ya Calo iya II kwacitilwe ubunte? (b) Busanso nshi bulolenkana no mutundu wa muntu, lelo cinshi co Uwanina pali kabalwe wabuuta akacita ku kubufumyapo?

¹⁸ Bushe ici kuti twaciita ukucimfya kwa fya kupangapanga fya nkondo? Cili, ukucila, ubunte bwa kuti kabalwe wakashika wabulo luse ali pa kubutauka. Kabili ni kwi uko kubutauka kukapeleela? Basayantisiti bamo basobela mu fipendo ukuti inkondo yabulo kwenekelwa iya manyukiliya mu kumonekesha yashinikishiwa ukucitikako mu kati ka myaka 25 ikakonkapo—ukufumyako ulubingu lwa manyukiliya lwatantikwa! Lelo mu kubamo insansa kacimfya Wanina pali kabalwe wabuuta akwata amatontonkanyo yambi ku lwa ici.

¹⁹ Lyonse lintu sosaite yashimpwa pa cilumba ca buluko no lupato, umutundu wa muntu ulingile ukutwalilila ukwikala pa ca kupuulika ca busanso bwa nyukiliya. Nangu cingatila inko, pa mulandu wa kupelelwa, shingafumyapo ifipuulika fya manyukiliya, kuti shasungilila ukwishibo kupanga. Mu kukambisha kwipi, kuti shabuukulula ifibombelo fyabo fya kwipayaulula fya manyukiliya; e co, inkondo iili yonse iya fyanso fyasuminishiwa mu kwangufyanya kuti yatumbana mu kwipayaula. Icilumba no lupato ifyakupa inko ilelo filingile ukutungulula ku kuipaya kwa buntunse, kano fye—aha, ee, Uwanina fye pali kabalwe wabuuta nga e washinshibika ukubutauka kwapena ukwa wanina pali kabalwe wakashika. Natube abacetekelo kuti Kristu Imfumu akanina, ukupwilikisha konse ukucimfya kwakwe pa calo calamwa kuli Satana no kwimika sosaite mupya wa pe sonde washimpwa pa kutemwa—ukutemwa Lesa no mwina mupalamano—amaka ya mutende yacilapo, ayacilapo pa fya kucilikila amanyukiliya fyapungushima ifya nshita shesu shapena.—Ilumbo 37:9-11; Marko 12:29-31; Ukusokolola 21:1-5.

Kabalwe Wafiita Aitumpamo

20. Kwebekesha nshi uko twakwata ukwa kuti Uwanina pali kabalwe wabuuta akabomba ne mibele iili yonse iyabamo akayofi?

²⁰ Yesu nomba akakatula icikakatikilo ca citatu! Yohane, cinshi wamona? “Kabili ilyo akakatwile icikakatikilo ca citatu, naumfwile ica mweo ca citatu ciletila, Isa.” (Ukusokolola 6:5a) Mu kubamo insansa, uyu kerubi wa butatu aali “ne cinso ngo muntu,” ukulangisha imibele ya kutemwa. Ukutemwa kwa pa cishinte kukafula mu calo cipya ca kwa Lesa, pamo nge mibele isuma yapulinkana ukuteyanya kwa kwa Yehova konse ilelo. (Ukusokolola 4:7; 1 Yohane 4:16) Kuti twashininkishe fyo Uwanina pali kabalwe wabuuta, uuli “no kuteka [nge mfumu akasuke Lesa, NW] abika abalwani bonse pa nshi ya makasa yakwe,” mu kuba no kutemwa akafumyapo imibele ya kayofi iyo mu kukonkapo yaletwa ku kubebeta kwa kwa Yohane.—1 Abena Korinti 15:25.

21. (a) Cinshi cacitwa icikope kuli kabalwe wafiita no waninapo? (b) Cinshi cishininkisho kuti kabalwe wafiita acili pa kubutauka?

²¹ Cinshi Yohane amona, lyene, lintu ubwite bwa butatu ubwa kuti “Isa!” bwayasukwa? “Awe naliloleshe, kabili moneni, e kwali kabalwe wafiita; no waikelepo ali ne ca kulingo kufina mu minwe yakwe.” (Ukusokolola 6:5b) Icipowe ca ŋanane! Bukombe bwa kutiinya ubwa ici ca kumoneka cabamo ubusesemo. Busonta ku ntanshi ku mibele ya mu kubangilila mu bushiku bwa kwa Shikulu lintu ica kulya cilingile ukupimwa ku ca kulingo kufina. Ukutula 1914 icipowe cabe mpika yatwalilila mu kusaalala kwa calo. Imicitile ya nkondo ya muno nshiku ileta icipowe mu kubuuka kwa iko, pantu ifisolobelo ifyo ilingi fibomfiwa mu kuliisha aba nsala fyalwilwa ku kupayanishisha ifyanso fya nkondo. Bakabomba ba mu mafarmu balembwo bushilika, kabili amabala yafwandaulwa ku nkondo ne funde lya konaula ifintu ficefya ukuletako ifya kulya. Fintu ici cali ica cine mu kati ka nkondo ya calo ya kubalilapo, lintu amamilioni baculile ku nsala no kufwa! Ukulundapo, uwanina pali kabalwe wafiita uwa nsala tanashisheko ku kupwa kwa nkondo. Mu kati ka ba 1930, amamilioni yasano bafwile ku cipowe fye cimo mu Ukraine. Inkondo ya calo ya cibili yaletele mu kubuuka kwa iko ukucilapo kwa kucepelwa kwa fya kulya ne fipowe. Lintu kabalwe wafiita atwalililo kubutauka, The World Food Council yasobele mu kati ka 1987 ukuti amamilioni 512 abantunse balecululuka ku nsala kabili ukuti abaice 40,000 balefwa kufilenga fyaampana ku nsala cila kasuba.

22. (a) Cinshi ico ishiwi lisosa, ukulumbulula kukabila nshi? (b) Cinshi capilibulwa ku mutengo wa cakaniko calenga fine ica ngano ne cakaniko calenga fitatu ica barle?

²² Yohane nakwata ifyafula ifya kutweba: “E lyo naumfwile kwati lishiwi mu kati ka fya mweo fine liletila, Umulingo wa ngano mu ndalama imo, ne milingo itatu ya barle mu ndalama imo; lelo amafuta no mwangashi wionaulapo.” (Ukusokolola 6:6) Bakerubi bonse bane bali abaikatana mu kulumbulo kukabila kwa kubebeta ifipe fya fya kulya mu kusakamana—pamo nge fyo abantu bali no kulya “icilyo ica mu kulingwa kwa kufina, na mu kusakamikwa” pa ntanshi ya bonaushi bwa Yerusalemu mu 607 B.C.E. (Esekiele 4:16) Mu nshita ya kwa Yohane, umulingo wa ngano wapiminwe ukuba iposo lya cila kasuba ilya mushilika umo. Ni shinga ishingapooswa pali ilyo poso? Indalama imo—amalipilo ya kasuba konse! (Mateo 20:2)d Ni shani ngo muntu alikweto lupwa? Cisuma, kuti ashita imilingo itatu iya barle wasokolwa mu cifulo ca ico. Nangula ni fyo kuti yaliisha fye ulupwa lunono. Kabili barle talemonwa nge ca kulya cawamisha pamo nge ngano.

23. Cinshi cipilibulwa ku numbwilo ya kuti, “Lelo amafuta no mwangashi wionaulapo”?

²³ Cinshi cipilibulwa ku milandile ya kuti, “Lelo amafuta no mwangashi wionaulapo”? Bamo bacimona ngo kupilibulo kuti ilintu abengi bakacepelwa ifya kulya no kufika fye ku kucululuka ku nsala, amaliila ya bakaankala tayakacenwe. Lelo mu Middle East, amafuta no mwangashi tafyaba mu cine cine maliila. Mu nshita sha Baibolo, umukate, amafuta, no mwangashi fyalemonwa nge fya kulya fya lyonse. (Linganyako Ukutendeka 14:18; Ilumbo 104:14, 15.) Amenshi tayali lyonse ayasuma, e co umwangashi wabomfiwe mu kwanana ku kunwa inshita shimo ku mifwaile ya muti. (1 Timote 5:23) Ukulosha ku mafuta, mu kasuba ka kwa Eliya mukamfwilwa wa ku Sarefati, nangu ali umupiina, aali acili nakwata amafuta yamo ayashelepo aya kwipikila ubunga bwakwe bwasheleko. (1 Ishamfumu 17:12) E ico, ukukambisha kwa kuti “amafuta no mwangashi wionaulapo” kwamoneko kuba ukupanda amano kwa kukanapwisha ifi fifwaikwa fya citendekelo mu kwangufyanya kwacishapo lelo ukulinga mu kubomfya fyene. Nga te ifyo, kuti ‘yacenwa,’ uko e kuti, kuti yapwa ilyo icipowe tacilapwa.

24. Mulandu nshi kabalwe wafiita ashakatwalilile kubutauka kwakwe mu kutantalila?

²⁴ Ifyo twingaba aba nsansa pa kuti Uwanina pali kabalwe wabuuta mu kwangufyanya akalama ulya kabalwe wafiita wabutauka! Pantu calembwa ukukuma ku kupayanya Kwakwe kwabamo ukutemwa ukwa calo cipya ukuti: “Mu nshiku sha iko [uwalungama akapuuka, NW] no bwingi bwa mutende ukasuke aubulapo umweshi. . . . [Mukaba, NW] ukupaka kwa ngano mu calo, na pa mulu wa mpili [pakabapo ukusempauka, NW].”—Ilumbo 72:7, 16; mona kabili Esaya 25:6-8.

Kabalwe Wabuutuluka no Waninapo

25. Lintu Yesu aisula icikakatikilo ca fine, lishiwi lya kwani ilyo Yohane aumfwa, kabili cinshi ici cilangilila?

²⁵ Ilyashi talilapwa kushimikwa. Yesu aisula icikakatikilo ca cine, kabili Yohane atweba ica kufumamo: “Kabili ilyo akakatwile icikakatikilo ca cine, naumfwile ishiwi lya ca mweo ca cine ciletila, Isa.” (Ukusokolola 6:7) Ili lishiwi lya kwa kerubi uwapalile kapumpe uulepupuka. Amano yamwena apatali e yalangililwe, kabili mu cine cine Yohane, ibumba lya buYohane, na babomfi ba kwa Lesa bambi aba pe sonde balikabila ukumona no kubomba mu kuba no kushilimuka mu cilola ca cilangililwe pano. Ukucite fyo, limbi kuti twasanga icipimo ca ku cingililwa ukufuma ku fikuko ifyapuma inkulo ya lelo iya mano ya calo, iya bucisenene iyacilumba.—1 Abena Korinti 1:20, 21.

26. (a) Ni ani wanina pali kabalwe walenga bane, kabili mulandu nshi imimonekele ya kwa kabalwe wakwe yabela iyalinga? (b) Ni ani akonka kabalwe walenga bane, kabili cinshi cicitika ku finakabupalu fyakwe?

²⁶ Fya kutiinya nshi ifipya fyakakulwa, lyene, lintu uwa pali kabalwe wa cine ayankula ku bwite? Yohane atweba: “Awe naliloleshe, kabili moneni, kabalwe wabuutuluka; no waikelepo ishina lyakwe ni Mfwa, na Ku Mbo kwalemukonka.” (Ukusokolola 6:8a) Uwa pali kabalwe wa kupelako akwate shina lya: Imfwa. E umo eka fye uwa ba pali bakabalwe bane wa mu Ukufisulula wasokolola ukwishibikwa kwakwe mu kulungatike fyo. Mu kulingisha, Imfwa yanina pali kabalwe wabuutuluka, apo ishiwi ukubuutuluka (mu ciGreek, khlo·rosʹ) libomfiwa mu mpapulo sha ciGreek ukulondolola impumi shakubuluka, kwati ni ku bulwele. Mu kulinga na kabili, Imfwa ikonkelwepo mu kupalamisha mu musango ushalondololwa na ku Mbo (ubwina nshishi), apo Imbo ipokelela impendwa yacilapo ukukula iya bakomwa ifnakabupalu fya bonaushi bwa wa pali kabalwe wa cine. Mu kubamo nsansa, kuli aba kukabako ukubuuka, ilyo ‘Imfwa na ku Mbo fikafumya abafwa bali muli fyene.’ (Ukusokolola 20:13) Lelo ni shani Imfwa ifwaya ifyo finakabupalu?

27. (a) Ni shani fintu uwaninapo Imfwa afwaya ifinakabupalu fyakwe? (b) Cinshi capilibulwa ku “cakaniko capali fine ice sonde” pali ico Imfwa yakwatapo ubulashi?

²⁷ Icimonwa cipenda inshila shimo: “Kabili kuli fyene kwapeelwe amaka ya pa cakaniko ca pali fine ica pe sonde, ku kwipaya ku lupanga na ku [kucepelwa kwa fya kulya na ku fikuko fyabamo imfwa, “NW”] na ku fiswango fya mu mpanga.” (Ukusokola 6:8b) Te kuba mu cine cine icakaniko calenga fine ica bwingi bwa bantu ba pe sonde lelo ciputulwa icikalamba ice sonde, nampo nga caikalwamo mu kutitikana nelyo mu kutalukana, cambukilwa no ku kunina. Uyu uwa pali kabalwe aseepo bubamfi bwa lupanga lukalamba lwa wa pali kabalwe wa cibili kabili icipowe no kucepelwa kwa fya kulya kwa walenga butatu. Aseepa no kulobolola kwakwe, kwine, na o, ukufuma ku cikuko cabamo imfwa kabili no kuseepa kwafuma ku finkukuma, nga fintu calondololwa pali Luka 21:10, 11.

28. (a) Ni shani kwabako ukufikilishiwa kwa busesemo ukukuma ku “fikuko fyabamo imfwa”? (b) Ni shani abantu ba kwa Yehova bacingililwa ukufuma ku malwele yafulisha ilelo?

²⁸ Ica bucindami ndakai pano cili “fikuko fyabamo imfwa.” Ukukonka pa kubuuka kwa konaula kwa Nkondo ya Calo iya I, fuluensa wa ciSpanish aseepele imyeo ya buntunse ukucila pa mamilioni 20 mu myeshi inono fye ya 1918-19. Icifulo ceka fye cafyukile iyi mpumo cali aka cishi kanono aka St. Helena. Mu fifulo umo ubwikashi bwacefiwe, ifininkwa fya mulilo fyakoshiwe ku kocamo iminshinda ya fitumbi. Kabili ilelo kuliko imibele ya kulwala kwa ku mutima na kansa, ubwingi bwa filengwa no kukoweshiwa kwa fwaka. Iyalondololwa pamo nge “imyaka ikumi yabipisha” iya ba 1980, inshila ya bumi yabulwamo ifunde ukulingana ne fipimo fya Baibolo yalundako impumo ya AIDS ku “fikuko fyabamo imfwa.” (NW) Pa nshita ya uku kulemba, bonse abambula ubu bulwele balafwa, kabili capimwo kuti mu United States mweka 270,000 bakalwala AIDS ukufika mu 1991; amamilioni bamoneka ukuba abashama mu Africa. Ifyo abantu ba kwa Yehova baba abakutootela mu kuti ukufunda kwabamo amano ukwa Cebo cakwe kubasunga ukutaluka ku bulalelale no kubomfya bubi bubi kwa mulopa, ukupitila muli fyo ubwingi bwa malwele yakuushiwamo ilelo!—Imilimo 15:28, 29; linganyako 1 Abena Korinti 6:9-11.

29, 30. (a) Kubomba nshi uko ‘ifya bupingushi fine ifibi’ ifya pali Esekiele 14:21 fyakwata ilelo? (b) Cinshi limbi twingomfwikisha ku “ifiswango fya mu mpanga” ifya pa Ukusokolola 6:8? (c) Cinshi cimoneko kube cishinka cikalamba ica cakumoneka cabamo ubusesemo?

²⁹ Icimonwa ca kwa Yohane cilondolola ifiswango pamo nge ca kulenge mfwa shabulo kwenekela ica cine. Cine cine, ifintu fine fyalangishiwa ku kwisula kwa cikakatikilo ca cine—micitile ya inkondo, icipowe, ubulwele, ne fiswango—mu nshita sha pa kale fyalemonwa nge fya kulenge mfwa shabulo kwenekela fyapulamo. E co kuti fyacita icinshingwa fyonse ifya kulenge mfwa shabulo kwenekela ilelo. Cili fye nga fintu Yehova asokele abena Israele ukuti: “Pali bufi ilyo nkatuma ifya bupingushi fyandi fine ifibi, ulupanga, ne icipowe, ne nama mbi, ne cikuko, ku Yerusalemu ku kusukulako umuntu ne nama!”—Esekiele 14:21.

³⁰ Imfwa ku fiswango te lingi caba icalembwa cikalamba mu nshita sha muno nshiku, nangula ni mu fyalo fyakaba ifinama fya mpanga fyalifwayo bubamfi ukupulinkana mu mwanda wa myaka walenga 20. Mu nshita ya ku ntanshi, limbi kuti fyaipaya no bwafulilako nge fyalo fyaba ifyapomonwa ku micitile ya nkondo nelyo abantu baba abaondoloka mu kucishamo ku cipowe ica kufilwa ukulwisha ifinama fya nsala. Ukulundapo, kuliko abantunse abengi ilelo, abo, ukupala ifinama fishipelulula, balangisha imibele ya bunama, ukucilana ne yalondololwa pali Esaya 11:6-9. Aba bantu apakalamba e bashingamwa no kutanunuka kwa mu cibulungwa ukwa misoka yaampana ku kwampana kwa bwamba, ubukomi, ukululunkanya, no kupuusha amabomba mu calo ca muno nshiku. (Linganyako Esekiele 21:31; Abena Roma 1:28-31; 2 Petro 2:12.) Uwa pali kabalwe wa cine aseepa ifinakabupalu fyakwe ifya bumi na o. Icine cine, icishinka cikalamba ca ici ica kumoneka ca mu busesemo cimoneko kuti uwanina pali kabalwe wabuutuluka aseepa imfwa shabulo kwenekela isha mutundu wa muntu mu nshila ishingi.

31. Ukwabulo kusakamana ubonaushi bwalengwa ku banina pali ba kabalwe uwakashika, uwafiita, no wabuutuluka, mulandu nshi twingakoseleshiwa?

³¹ Ifyebo fyasokololwa ku kwisulwa kwa fikakatikilo fyalenga fine fya ntanshi kulatwebekesha pantu kutusambilisha ukukanalufye subilo pa micitile ya nkondo, insala, ubulwele, ne filenga fimbi fya mfwa shabulo kwenekela ishili ishaseeka ilelo; nangu ukuti tulufye isubilo pa kuti intungulushi sha buntunse shalifilwa ukupikulula impika sha ndakai. Nge mibele ya calo yacilengo kumonekesho kuti abanina pali bakabalwe uwakashika, uwafiita, no wabuutuluka baba mu kusaalala, twilabo kuti Uwanina pali kabalwe wabuuta e wali uwa ntanshi ukutendeko kunina. Yesu alibe Mfumu, kabili kale kale alicimfya ukufika ku cipimo ca kupoosa Satana ukufuma mu myulu. Ukucimfya kwakwe na kumbi kwasanshamo ukulonganika abashalako abana ba kwa Israele wa ku mupashi ne bumba likalamba lya pa kati ka nko, ukufika ku mamilioni, ukupusunsuka ukupula mu bucushi bukalamba. (Ukusokolola 7:4, 9, 14) Ukunina kwakwe kulingile ukutwalilila ukufikila akapwilikishe ukucimfya kwakwe.

32. Cinshi cilangisha ukwisulwa kwa cimo na cimo ica fikakatikilo fya ntanshi fine?

³² Ukwisula kwa cimo na cimo ica fikakatikilo fine kwakonkwapo no kukuuta kwa kuti: “Isa!” Inshita imo na imo, kabalwe no waninapo fisa filebutauka. Ukutendeka ne cikakatikilo ca fisano, tatuleumfwa na kabili ukukuuta. Lelo aba pali bakabalwe bacili baletwalililo kunina, kabili bakatwalilila ukubutauka ukupulinkana ukusondwelela kwa micitile ya fintu. (Linganyako Mateo 28:20.) Fya kucitika nshi fimbi fya kulisha ifyo Yesu asokolola lintu aleisula ifikakatikilo fitatu fyashalako? Fimo ifya kucitika fintu fishimoneka ku menso ya buntunse. Fimbi, nangu fikamoneka, ukucilisha fili fya nshita ya ku ntanshi. Nangu ni fyo, ukufikilishiwa kwa fiko kuli ukwashininkishiwa. Natumone fintu fili.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 92]

Imfumu Yanina Ilecimfya

Mu kati ka ba 1930 na ba 1940, abalwani ba mupampamina baeseshe ukucilengo kumoneka kwati ubutumikishi bwa Nte sha kwa Yehova tabwali bwa mwi funde, bwa misoka, nelyo fye ubwa kupinuna. (Ilumbo 94:20) Mu mwaka wa 1936 mweka, mwalimo ukwikatwa kwalembelwe 1,149 mu United States. Inte shalwishishe imilandu iingi iya mwi funde monse ukufika ku Cilye Cikalamba ica United States, kabili ifyakonkapo e fimo ifya kucimfya kwabo kwapulilemo.

Pa May 3, 1943, Icilye Cikalamba mu mulandu wa kwa Murdock cilolenkana na Pennsylvania capingwile ukuti Inte tashalekabila laisensi mu kuti shishalike ifitabo pa ndalama. Pa kasuba kamo kene ako, ubupingushi mu mulandu wa kwa Martin cilolenkana na City of Struthers bwaikatilile ku kuti tacali kufuma mwi funde ukulisha indibu ya pa mwinshi lintu baleakana mu kwananya ku mwinshi no mwinshi ukwa mahandibilu na fimbi ifya kusabankanishishako.

Pa June 14, 1943, Icilye Cikalamba capingwile mu mulandu wa kwa Taylor cilolenkana na Mississippi ukuti Inte tashalekoselesha ukubulwa bucishinka kuli kamfulumende ku kushimikila kwabo. Pa bushiku bumo bwine, mu West Virginia State Board of Education kalolenkana na Barnette, Icilye caikatilile ku kuti akabungwe ke sukulu takakwete insambu iya kutamfya ukufuma mu sukulu abana ba Nte sha kwa Yehova abakeene ukupika sulupu ku mendela. Ubushiku bwakonkelepo fye, Icilye Cikalamba cakumanina ica Australia cafumishepo ukubinda kwa cilya calo pa Nte sha kwa Yehova, ici ukubilishiwa ukuba “icabulwamo ukupelulula, ica mu nkuntu fye ne ca kutitikisha.”

[Akabokoshi pe bula 94]

“Kwapeelwe Ukusendo Mutende pe Sonde”

Ni kwi amano ya fya kupangapanga yaletungulula? The Globe and Mail, Toronto, Canada, January 22, 1987, (inyushipepala) yacitile lipoti ifyakonkapo ukufuma ku milandile ya kwa Ivan L. Head, presidenti wa International Development Research Centre:

“Mu kubamo ukucetekelwa capimwo ukuti umo ukufuma muli basayantisiti bane na ba mano ya fya kupangapanga mu calo aibimba mu kusapika no kulundulula abomba pa fyanso. . . . Pa fipimo fya 1986, ifipooswa fyacilile pali $1.5 milioni pali miniti umo. . . . Bushe twalicilapo ukuba mu mutelelwe pamo nge ca kufuma muli uyu mutundu wa kukomaila pa mano ya fya kupangapanga? Ifyapu fya manyukiliya fyakwatwa ku maka yapulamo mwabamo amaka ya kupuulika aya fipolopolo fyonse ifya bomfiwe ku balelwa bonse mu Nkondo ya Calo ya Cibili yonse—imiku 6,000. Inkondo sha Calo sha Cibili amakana mutanda. Ukutula 1945, kwaba ukucepako pa milungu cinelubali ilyo icalo calubwikeko ku micitile ya fita. Kwabako inkondo ukucila pali 150 isha pa kati ka nko nelyo isha musango wa cikaya, ishapimwa ukupoka imyeo amamilioni 19.3, ubwingi bwa shiko pamo nge ca kufuma mu kukampuka kupya kwa mano ya fya kupangapanga ayasokoloka muli ino nshita ya United Nations.”

[Akabokoshi pe bula 98, 99]

Imipangilwe ye Buku lya Ukusokolola

Pa kuba natulunduluka ukufika pano mu kulanda kwesu pe buku lya Ukusokolola, twatendeka ukumona mu kumonekesha imipangilwe ye buku. Pa numa ya ntendekelo ya liko ya kucincimusha (Ukusokolola 1:1-9), Ukusokolola kuti kwamonwa ngo kwayakanishiwa mu fimonwa 16 pamo nge fyakonkapo:

ICIMONWA 1 (1:10–3:22): Yohane mu kupuutwamo amona Yesu wakatamikwa, uutuma ubukombe bwakaba ubwa kufunda ku filonganino cinelubali.

ICIMONWA 2 (4:1–5:14): Imimwene yapuulama iya cipuna ca bufumu ca ku mulu ica kwa Yehova Lesa. Uyu Umo atambika umufungilo ku Mwana wa mpaanga.

ICIMONWA 3 (6:1-17): Ukwisula ifikakatikilo fya ntanshi mutanda ifya mufungilo, Umwana wa mpaanga asokolola panona panono icimonwa cabamo fibili ica fya kucitika fyali no kuponako mu bushiku bwa kwa Shikulu. Abanina pali bakabalwe bane aba Ukufisulula banina, abasha ba kwa Lesa baipailwe icisumino bapokelela amalaya yabuuta, no bushiku bukalamba ubwa cipyu bwalondololwa.

ICIMONWA 4 (7:1-17): Bamalaika baikate myela ya bonaushi ukufikila ba 144,000 Israele wa ku mupashi bakakatikwa. Ibumba likalamba lyafuma mu nko shonse lyalumbulule pusukilo kufuma kuli Lesa na Kristu kabili balonganikilwa ukupusunsuka ukupula mu bucushi bukalamba.

ICIMONWA 5 (8:1–9:21): Pa kwisula icikakatikilo ca cinelubali, kwabako ifiunda fya ntandala cinelubali, ifya kubalilako mutanda fyampene ne cimonwa calenga fisano. Ifi fiunda fya ntandala mutanda fibilisha ukulumbulula kwa bupingushi bwa kwa Yehova pa mutundu wa muntu. Intandala ya cisano ne ya mutanda na sho shaishibisha akalanda ka ntanshi na ka cibili.

ICIMONWA 6 (10:1–11:19): Malaika wakosa apeela Yohane akamufungilo, itempele lyapimwa, e lyo na kabili twasambilila ifya kukumanya fya nte shibili. Cisondwelela no kulishiwa kwa ntandala ya cinelubali, iibilisha akalanda ka butatu ka balwani ba kwa Lesa—Ubufumu bwa kwa Yehova bwaleisa no bwa kwa Kristu wakwe.

ICIMONWA 7 (12:1-17): Ici cilondolola ukufyalwa kwa Bufumu, ukufumamo ukupooswa kwa Cisoka, Satana, pe sonde kuli Mikaele.

ICIMONWA 8 (13:1-18): Iciswango ca maka cafuma muli bemba, ne ciswango ca nsengo shibili capala umwana wa mpaanga cakoselesha umutundu wa muntu ukucipepa.

ICIMONWA 9 (14:1-20): Ukumwena libela kabili kwawamisha kwa ba 144,000 pa Lupili Sione. Ubukombe bwa bumalaika buleumfwika ukushinguluka isonde, umwangashi wa pe sonde waseepwa, umwa kukamina umwangashi wa bukali bwa kwa Lesa mwanyantaulwa.

ICIMONWA 10 (15:1–16:21): Ukuceba na kumbi kwa cilye ca mu mulu, ukukonkwapo no kupongololwa kwa nweno cinelubali isha bukali bwa kwa Yehova pe sonde. Ulu lubali, na lo, lupwa mu kuba no kulondolola kwabamo ubusesemo kwa kupwa kwa micitile ya kwa Satana.

ICIMONWA 11 (17:1-18): Cilende mukalamba, Babiloni Mukalamba, anina pa ciswango cakashika, iciya pa kashita kepi mu muyenge lelo cafumamo na kabili no kumonaula.

ICIMONWA 12 (18:1–19:10): Ukuwa no konaulwa kwa kupelako kwa Babiloni Mukalamba kwabilishiwa. Pa numa ya kuputunkanishiwa kwakwe, bamo baloosha, bambi balumba Yehova; ubwinga bwa Mwana wa mpaanga bwabilishiwa.

ICIMONWA 13 (19:11-21): Yesu atungulula ifita fya mu mulu ku kuputunkanya ubupingushi bwa kwa Lesa bwabamo icipyu pa micitile ya kwa Satana, ifita fya iko, na bayafwilisha; ifyuni filye minofu fyalya ifitumbi fyabo.

ICIMONWA 14 (20:1-10): Ukubikwa mu cilindi ca kumbo kwa kwa Satana Ciwa, Imyake Kana Limo iya Kuteka kwa kwa Kristu ne shamfumu shinankwe, ukweshiwa kwa kupelako kwa mutundu wa muntu, no konaulwa kwa kwa Satana ne fibanda fyakwe.

ICIMONWA 15 (20:11–21:8): Ukubuuka kwa cinkumbawile no Bushiku bukalamba bwa Bupingushi; umulu upya ne calo cipya fyamoneka, ukuba na mapaalo ya ciyayaya aya mutundu wa muntu walungama.

ICIMONWA 16 (21:9–22:5): Ukusokolola kwafishiwa pa kalume mu kuba ne cimonwa cabamo ubukata ica Yerusalemu Mupya, umukashi wa Mwana wa mpaanga. Ukupayanya kwa kwa Lesa ukwa kundapa no bumi ku mutundu wa muntu fyakonkoloka ukufuma muli ulya musumba.

Ukusokolola kwasondwelela mu kuba na mashiwi yakaba aya kuposha no kufunda ukufuma kuli Yehova, Yesu, malaika, na Yohane umwine wine. Ubwite ku uuli onse bwa kuti “Isa!”—Ukusokolola 22:6-21.