Ukupusunsuka “Ubushiku bwa kwa Yehova”

“Ubushiku bwa kwa Yehova bukulu kabili bwa kutiinisha; kabili nani uwingashipikishako?”—YOELE 2:11.

 1. Mulandu nshi ‘ubushiku bwa kwa Yehova ubwa kutiinya’ bulingile ukubela kashita ka kusekelela?

“UBWA KUTIINISHA”! E fyo kasesema wa kwa Lesa Yoele alondolola “ubushiku bwa kwa Yehova” ubukulu. Nangu cibe fyo, fwe batemwa Yehova no kuipeela kuli wene pa cishinte ce lambo lya cilubula ilya kwa Yesu tatulekabila ukuleko mweo ku mwenso ilyo ubushiku bwa kwa Yehova bulepalamina. Mu cine cine bukaba bushiku bwa kutiinya, lelo na kabili ubushiku bwa kupusunsuka kukalamba, ubushiku bwa kulubulwa ku micitile ibifi iyacululusha abantunse pa makana na makana aya myaka. Ilyo balelolela bulya bushiku, Yoele aeba abantu ba kwa Lesa ukuti “anga no kusamwa, pantu Yehova acite fikulu,” kabili alundako ukwebekesha kwa kuti: “Onse uukalilila kwi shina lya kwa Yehova akapokololwa.” Pa numa mu Bufumu bwa kwa Lesa, “mukaba abapusuka, ifyo Yehova asosele, na mu Yerusalemu e mukaba abakashalapo abo Yehova aleita.”—Yoele 2:11, 21, 22, 32.

 2. Mu kufikilishiwa kwa mifwaile ya kwa Lesa, cinshi cicitika (a) mu “bushiku bwa kwa Shikulu” (b) pa “bushiku bwa kwa Yehova”?

² Ubushiku bwa kwa Yehova ubwa kutiinya bwalipusanako ku “bushiku bwa kwa Shikulu” ubwa pa Ukusokolola 1:10. Ubushiku bwa kwa Shikulu bwena busanshamo ukufikilishiwa kwa fimonwa 16 ifyalondololwa mu Ukusokolola ifipandwa 1 ukufika ku 22. Busanshamo inshita ifya kuponako fyonse fyali no kufikilishiwamo ifyo Yesu asobele pa kwasuka icipusho ca basambi bakwe ica kuti: “Ni lilali ifi fintu fikabako? Kabili cinshi iciishibilo ca kwisa kwenu, ne ca kupwa kwa pano isonde”? Ukubapo kwa kwa Yesu mu muulu kwaishibikilwa ku ‘nkondo sha kutiinya pano isonde, ifipowe, ulupato, ifikuko, no bupulumushi.’ Apantu ifi ifya kulengo bulanda fyalifulilako, Yesu alipayanya icisansamushi ku batiina Lesa ukupitila mu kutuma abasambi bakwe aba pali lelo ku kubile “mbila nsuma iyi ya bufumu . . . ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse.” Lyene, ilyo ubushiku bwa kwa Shikulu bukafika pa kalume, “impela” ya ino micitile ya fintu, ubushiku bwa kwa Yehova ubwa kutiinya, bukabalamuka. (Mateo 24:3-14; Luka 21:11) Bulya bukaba bushiku bwa kwa Yehova ubwa kupingula bwangu bwangu icalo ca kwa Satana icabotelela. “Fyatenkana imyulu ne calo, lelo Yehova cubo ca bantu bakwe.”—Yoele 3:16.

Yehova Abombelapo mu Nshiku sha kwa Noa

 3. Ni mu nshila nshi imibele ilelo ipalile ku yaliko mu kasuba ka kwa Noa?

³ Ifilecitika pe sonde ilelo fipalile kuli filya ifya mu “nshiku sha kwa Noa” imyaka ukucila 4,000 iyapitapo. (Luka 17:26, 27) Pa Ukutendeka 6:5, tubelengapo kuti: “Yehova [amwene] ukuti bwafulo bubi bwa bantu pano isonde, no kuti ukulinga konse kwa matontonkanyo ya mitima yabo kwabipa fye inshiku shonse.” Fintu cipalile icalo ca pali lelo! Ububifi, ubufunushi, no lupato fyaba fye mpanga yonse. Limo limo kuti twatontonkanya fye no kuti ubu e bubifi bwa bantu ubwa kapeleko. Lelo ubusesemo bwa mutumwa Paulo pa lwa “nshiku sha kulekelesha” butwalilila fye ukufikilishiwa ubutila: “Abantu babifi kabili abafutika bakalundulukila ku kubipo kucila, abalufya kabili abalufiwa.”—2 Timote 3:1, 13.

 4. Ni ku cipimo nshi ukupepa kwa bufi kwayambukile mu nshita sha mu kubangilila?

⁴ Bushe imipepele nga yalilengele abantu ukwishe cefu mu nshita ya kwa Noa? Nakalya, imipepele ya busangu pamo nga ilya yaliko pali ilya nshita nga yali no kulundapo fye amafya. Abafyashi besu aba kubalilapo banakile kwi sambilisho lya bufi ilya “cisoka cikote iciitwa Kaseebanya kabili Satana.” Mu nkulo ya bubili ukufuma pali Adamu, “kwalitendeke ukulilila kwi shina lya kwa Yehova,” cimoneka kwati kwali kulilila kwa miponto. (Ukusokolola 12:9; Ukutendeka 3:3-6; 4:26) Pa numa, bamalaika bacipondoka, abalekele ukupepa fye Lesa eka, babuulile imibili ya buntunse pa kuti bengaibimba mu kwampana kwa bwamba ukwabule funde na bana banakashi bayemba aba bantunse. Aba banakashi bafyele amapaka imikeulu, iyaleitwa abaNefili, ayacululwishe abantu icabipisha. Pa mulandu no ku kusonga kwa fibanda, ‘abantunse bonse balyonawile mibele yabo pano isonde.’—Ukutendeka 6:1-12.

 5. Ilyo aalelanda pa fya kuponako fya mu kasuba ka kwa Noa, kukonkomesha nshi ukwa kusoka uko Yesu atupeela?

⁵ Nangu ni fyo, ulupwa lumo lwatwalilile ukuba na bumpomfu kuli Yehova. E ico, Lesa “abakile Noa kabila wa bulungami na bambi cinelubali, ilyo aletele ilyeshi pano isonde pa bashipepa.” (2 Petro 2:5) Lilya Lyeshi lyaleimininako ubushiku bwa kwa Yehova ubwa kutiinya, ubukapwisha ino micitile ya fintu kabili iyo Yesu asobele ati: “Lelo ulwa bushiku bulya na kashita kalya takuli uwaishiba, nangu ni bamalaika ba mu muulu, nangu Mwana, kano Tata. Ifyo inshiku sha kwa Noa shali, e fyo kukaba no kwisa kwa Mwana wa muntu. Pantu ifyo cali mu nshiku shilya pa ntanshi ya lyeshi, abantu balelya no kunwa, baleupa no kuupwa, ukufika pa bushiku Noa aingile mu cibwato, kabili tabaishibe lyasukile ilyeshi lyaisa no kusenda bonse; e fyo kukaba no kwisa kwa Mwana wa muntu.” (Mateo 24:36-39) Nacipalako na pali lelo, e co Yesu atukonkomesha ‘ukuyangwa, no kulola mu nshita yonse, ukuba abapaapaata ukuti tukose ku kupusuka kuli ifi fyonse ifikesapona.’—Luka 21:34-36.

Ubupingushi bwa kwa Yehova Ubwa Kukanda Sodomu na Gomora

6, 7. (a) Cinshi cimininwako ne fya kuponako fya mu nshita ya kwa Lote? (b) Kusoka nshi ukwaumfwika kuntu ici citupayanishisha?

⁶ Imyanda ya myaka iyafulilako pa numa ya Lyeshi, lintu intuntuko sha kwa Noa shafulile pe sonde, Abrahamu wa busumino no mwipwa wakwe Lote baali bansangwapo ku bushiku bwa kwa Yehova na bumbi ubwa kutiinya. Lote no lupwa lwakwe baikele mu musumba wa Sodomu. Capamo no musumba wa mupepi uwa Gomora, Sodomu aiswilemo bucisenene bwa kuselausha. Ukutemwe fikwatwa na ko kwalipulilemo, mu kuya kwa nshita kwasukile kwayambukila fye na muka Lote. Yehova aali naeba Abrahamu ukuti: “Ukukuutila Sodomu na Gomora kwena kukalamba, no kubembuka kwabo kwena nakufinisha.” (Ukutendeka 18:20) Abrahamu apaapeete Yehova ukukanaonaula ilya misumba pa mulandu wa balungami abaalimo, lelo Yehova atile abalungami abaali mulya tabaafikile na kuli 10. Bamalaika ba kwa Lesa bayafwile Lote na bana bakwe abanakashi babili ukufulumukila ku musumba wali lwa mupepi uwa Soari.

⁷ Cinshi cakonkelepo? Ukulinganya “inshiku sha kulekelesha” shino kuli shilya isha kwa Lote, Luka 17:28-30 ashimiko kuti: “Kabili ifyo cali mu nshiku sha kwa Lote—balelya, balenwa, baleshita, baleshisha, balelima, balekuula; lelo ubushiku Lote afumine mu Sodomu yalokele iya mulilo na mabwe ya mingu ukufuma mu muulu, no konaula bonse— e fyo cikaba mu bushiku Umwana wa muntu akasokololwa.” Icaponene Sodomu na Gomora pali bulya bushiku bwa kwa Yehova ubwa kutiinya cipeelo kusoka kwaumfwika kuli ifwe muli ino nshita ya kubapo kwa kwa Yesu. Inkulo ya pali lelo iya bantunse ‘yalicita bucilende no kukonke fye shiku.’ (Yuda 7) Ukulundapo, bucilende bwa pali ndakai e bwashingamwa “ifikuko” ifingi ifyasobelwe na Yesu ukuti fyali no kucitika mu kasuba kesu.—Luka 21:11.

Israele Alobolola “Icikuku ca Mwela”

 8. Kufika ku cipimo nshi Israele abakile icipingo ca kwa Yehova?

⁸ Mu kupita kwa nshita, Yehova asalile Israele ukuba “icikwatwa [cakwe] icaibela mu bantu na bantu bonse . . . ubufumu bwa bashimapepo kabili uluko lwa mushilo.” Lelo ici cashintilile pa kuti Israele ‘ukuumfwa akaleumfwe shiwi lyakwe, no kubake cipope cakwe.’ (Ukufuma 19:5, 6) Bushe balikatamike ili shuko lyaibela? Awe iyo! Ca cine, abantu umo umo aba busumino muli lulya luko balimubombele muli bucishinka—Mose, Samwele, Davidi, Yehoshafati, Hisekia, Yoshia, pamo na bakasesema baume na bakasesema banakashi abaipeelesha. Lelo uluko lonse nge bumba talwali no busumino. Mu kupita kwa nshita, ubufumu bwalyakanikene pabili—Israele na Yuda. Ilingi line, inko shonse shibili shaleibimba mu kupepa kwa cisenshi ne myata imbi iifulwisha Lesa iya fyalo fyali lwa mupepi.—Esekiele 23:49.

 9. Ni shani fintu Yehova apingwile ubufumu bwa mikowa 10 ubwa bucipondoka?

⁹ Ni shani fintu Yehova apingwile iyi milandu? Nga fintu ciba lyonse alisokele, mu kumfwana ne cishinte calondololwa na Amose ukuti: “Shikulu Yehova tacita kantu, kano abala asokolwele ca nkama cakwe ku babomfi bakwe bakasesema.” Amose wine abilishe akalanda pa bufumu bwa ku kapinda ka ku kuso ubwa Israele ukuti: “Bwa nshi kuli imwe? Ubushiku bwa kwa Yehova ni mfifi, te lubuuto iyo.” (Amose 3:7; 5:18) Ukulundapo, Hosea, kasesema munankwe wa kwa Amose abilishe ukuti: “Umwela e o batanda, ne cikuku ca mwela e co bakalobolola.” (Hosea 8:7) Mu 740 B.C.E., Yehova abomfeshe umulalo wa bena Ashuri ku konaula ubufumu bwa kwa Israele ubwa ku kapinda ka ku kuso ukubonawila limo na limo.

Yehova Alubulwisha Yuda Umusangu

10, 11. (a) Mulandu nshi Yehova akaanine ukulekelela Yuda? (b) Fya muselu nshi fyaboteleshe ulu luko?

¹⁰ Yehova na kabili atumine bakasesema bakwe ku bufumu bwa ku kapinda ka ku kulyo ubwa kwa Yuda. Lelo, ishamfumu sha Yuda pamo nga Manase ne nkonkani yakwe, Amone, shatwalilile ukucita icabipa mu menso ya kwa Yehova, ukusuumya ‘umulopa wa kaele uwingi nga nshi, no kubombela imilando iya kupashanya no kuishinshimuna.’ Nangu cingati umwana wa kwa Amone Yoshia acitile calungama mu menso ya kwa Yehova, ishamfumu ishakonkelepo, pamo na bantu bonse, baishileingishamo no mutwe mu bubifi, ica kuti “Yehova tafwaile ukulekelela.”—2 Ishamfumu 21:16-21; 24:3, 4.

¹¹ Ukupitila muli kasesema wakwe Yeremia, Yehova abilishe ukuti: “Ica kulengo kupapa kabili ica makankamike caponena mu calo: bakasesema basesemena mu kubepa, na bashimapepo batekela mu kutungululwa kuli abo, kabili abantu bandi batemwa apo cabe fi; lelo mukacita shani ku mpela ya ciko?” Uluko lwa kwa Yuda lwabele no mulandu wa mulopa uushaikulila, kabili lwalibotelele pa mulandu wa kwiba, ukucite misoka, ukucito bucende, ukulapo bufi, ukukonka imilungu imbi, no kucite fintu fimbi ifya kuselausha. Itempele lya kwa Lesa lyasangwike “ininga ya fipondo.”—Yeremia 2:34; 5:30, 31; 7:8-12.

12. Ni nshila nshi Yehova abomfeshe pa kukanda Yerusalemu wafutatuka?

¹² Yehova abilishe ukuti: “Ndeleto bubi ukufuma ku kapinda ka ku kuso [ku Kaldi], no kutobaula kukalamba.” (Yeremia 4:6) Muli fyo, aleteleko Uluko lwakwatishe amaka ulwa Babele, ulo pali ilya nshita lwali “inkama ya calo conse,” ku kukanda Yerusalemu wafutatuka ne tempele lyakwe. (Yeremia 50:23) Mu 607 B.C.E., pa numa ya kucandilwa bubi bubi, umusumba waliwile ku mulalo wakosa uwa kwa Nebukadnesari. “E lyo imfumu ya ku Babele yakomene abana baume ba [Mfumu] Sidekia mu Ribla ku menso yakwe; imfumu ya ku Babele yakomene na bantungwa bonse ba kwa Yuda. Yatonkwele na menso ya kwa Sidekia, no kumukaka mu fya mukuba, ku kumutwala ku Babele. Ne ŋanda ya mfumu na mayanda ya bantu, abena Kaldi baocele ku mulilo, na malinga ya ku Yerusalemu balibongolwele. No mushashi wa bantu abashele mu musumba, na ba kuwila abawilile kuli yene, pamo no mushashi wa ntukushi abashele, Nebusaradani mushika wa basole abolwilile ku Babele.”—Yeremia 39:6-9.

13. Ni bani bapokolwelwe mu bushiku bwa kwa Yehova ubwa 607 B.C.E., kabili mulandu nshi?

¹³ Mu cine cine bwali bushiku bwa kutiinya! Lelo, abantu banono abaumfwilile Yehova baali pa kati ka balubwilwe muli bulya bupingushi bwakalipisha. Pali aba pasanshishe abashali bena Israele abena Rekabu, abo mu kupusanako na baYuda bena baliicefeshe no kuba ne cumfwila. Umbi na o uwalubwilwe aali ni mutungwi wa busumino Ebede-meleke, uwapuswishe Yeremia ku mfwa mu cishima ca lutikiti, e lyo na kalemba wa bucishinka uwa kwa Yeremia, Baruki. (Yeremia 35:18, 19; 38:7-13; 39:15-18; 45:1-5) Ni ku bantu ba musango yo e ko Yehova abilishe ukuti: “Ninjishiba amatontonkanyo ayo ndemutontonkanya, . . . amatontonkanyo ya mutende, te ya bubi iyo, aya kumupeele cilayo ne cilolelo.” Ubo bulayo bwalifikilishiweko panono mu 539 B.C.E. lintu abaYuda baletiina Lesa balubwilwe ku wacimfishe Babele, Imfumu Koreshe, no kubwelela ku kukuula cipya cipya umusumba wa Yerusalemu ne tempele. Ilelo abafuma mu mipepele ya cina Babele no kubweshiwa ku kupepa kwasanguluka ukwa kwa Yehova kuti baba ne cilolelo ca mutende wa pe muli Paradise wabweshiwa uwa kwa Yehova.—Yeremia 29:11; Ilumbo 37:34; Ukusokolola 18:2, 4.

“Ubucushi Bukalamba” Ubwa mu Mwanda wa Myaka uwa Kubalilapo

14. Mulandu nshi Yehova akaanine Israele umupwilapo?

¹⁴ Natwise nomba ku mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E. Ukufika pali iyi nshita abaYuda babweshiwa na kabili baliwilile mu busangu. Yehova atumine Umwana wakwe uwafyalwa eka ukwisa kwi sonde ku kuba Uwasubwa wakwe, nelyo Mesia. Ukufuma mu 29 ukufika mu 33 C.E., Yesu ashimikile mu calo conse ica Israele, ukuti: “Lapileni, pantu ubufumu bwa mu muulu nabupalama.” (Mateo 4:17) Ukulundapo, alonganike no kukansha abasambi aba kumwaafwako ukubilisha imbila nsuma iya Bufumu. Ni shani fintu intungulushi sha ciYuda shayankwileko? Balisuulile Yesu kabili mu kupelako bacitile umusoka wa makankamike uwa kumwipaya imfwa ishaibipila pa cimuti ca kucushiwilwapo. Yehova alikeene abaYuda ukuti te bantu bakwe. Nomba uluko lonse lwalikeenwe umupwilapo.

15. Mulimo nshi abaYuda balapiile bapeelwe?

¹⁵ Pa bushiku bwa Pentekoste 33 C.E., Yesu wabuushiwa apongolwele umupashi wa mushilo, kabili uyu mupashi walengele abasambi bakwe ukulandila mu ndimi ku baYuda ne nsangu abalongene bwangu bwangu. Ukulanda kwi bumba, umutumwa Petro abilishe ukuti: “Uyo Yesu, Lesa alimwimishe kabili; ifwe bonse twabako inte. . . . E ico lekeni bonse aba ng’anda ya kwa Israele beshibe bwino bwino, ukuti, Yesu uo imwe [mwapoopeele, NW], Lesa acita wene Shikulu kabili Kristu.” Ni shani fintu abaYuda ba bufumacumi bayankwileko? ‘Calibapitile ku mitima,’ balilapile ku membu shabo, no kubatishiwa. (Imilimo 2:32-41) Ukushimikila Ubufumu kwalyangufyenye, kabili mu myaka fye 30 kwalifikile ku “cibumbwa conse ca mwi samba lya muulu.”—Abena Kolose 1:23.

16. Ni shani fintu Yehova atungulwile ifya kuponako ukufika na ku kupingula Israele wa cifyalilwa?

¹⁶ Nomba inshita yalifikile ukuti Yehova apingule abantu bakwe abakaanwa, Israele wa cifyalilwa. Amakana ayengi, ukufuma ku nko shonse isha calo caishibikwe pali ilya nshita, yalikonkomokele ku cilonganino ca Bwina Kristu kabili balisubilwe ukuba “Israele wa kwa Lesa” uwa ku mupashi. (Abena Galatia 6:16) Nangu cibe fyo, abaYuda ba pali ilya nshita, balibotelele mu lupato no lukaakala lwa fyakaniko. Ukupusanako na cintu Paulo alembele pa lwa ‘kunakila bakateka abacilamo,’ mu kupama balipondokele ubuteko bwa ciRoma ubwalebateka. (Abena Roma 13:1) Cimoneka kwati Yehova atungulwile ifya kuponako fyakonkelepo. Mu mwaka wa 66 C.E., imilalo ya ciRoma ukutungululwa na Mushika Gallus yalimine ku kucandila Yerusalemu. Abena Roma balesansa baingile mu musumba ukufika fye na ku kunenuna icibumba ce tempele. Nga fintu ilyashi lya kale ilya kwa Josephus lilangilila, mu cine cine kwaliko ubucushi pa musumba na pa bantu.a Lelo mu kupumikisha ifita fyalesansa fyalifulumwike. Ici calengele abasambi ba kwa Yesu ‘ukufulumukila ku mpili,’ nga fintu akonkomeshe mu busesemo bwakwe ubwalembwa pali Mateo 24:15, 16.

17, 18. (a) Kupitila mu bucushi nshi Yehova apingwilile abaYuda? (b) Bantunse nshi ‘abapokolwelwe,’ kabili cinshi ici caleimininako?

¹⁷ Nangu cibe fyo, ubupingushi bwakumanina ubwa kwa Yehova mu kalume ka bucushi bwali tabulafika. Mu 70 C.E., imilalo ya ciRoma, nomba ukutungululwa na Mushika Titus, yalibwelulwike ku kusansa. Uno muku baishile fye no mutima umo! AbaYuda, abaleumana abene na bene, tabapalemenako ku bena Roma. Umusumba ne tempele lya uko fyawile tasha. AbaYuda baondoloka ukucila pali milioni umo baliculile no kufwa, ifitumbi mupepi na 600,000 fyapooselwe ku nse ya mpongolo sha musumba. Pa numa umusumba ube naubongoloka, abaYuda 97,000 balisendelwe muli bunkole, abengi bailefwa pa numa mu fibansa fya fyangalo. Mu cine cine, abantunse beka abapuswike mu myaka ya bulya bucushi baali Bena Kristu ba cumfwila abafulumukile ku mpili bushilya bwa Yordani.—Mateo 24:21, 22; Luka 21:20-22.

¹⁸ Muli fyo, ubusesemo bukalamba ubwa kwa Yesu pa lwa “kupwa kwa pano isonde” bwalifikilishiwe mu kubalilapo, ukufika pa kalume mu bushiku bwa kwa Yehova ubwa kupingula uluko lwa ciYuda ulwa bucipondoka mu 66-70 C.E. (Mateo 24:3-22) Lelo, ico caleimininako fye “ukwisa kwa bushiku bwa kwa Yehova, ubukulu kabili ubwa kutiinya,” ubucushi bwa kupelako ubwalaswa bufimbe sonde lyonse. (Yoele 2:31) Ni shani fintu ‘mwingapokololwa’? Icipande cikonkelepo cikatweba.

[Futunoti]

Ifipusho fya Kupitulukamo

Ni mu nshila nshi “ubushiku bwa kwa Shikulu” bwapalana no “bushiku bwa kwa Yehova”?

Lintu twalanguluka ifyacitike mu kasuba ka kwa Noa, kusoka nshi tufwile ukumfwila?

Ni shani fintu Sodomu na Gomora apayanya isambililo lya maka?

Ni bani bapokolwelwe mu “bucushi bukalamba” ubwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?

[Ifikope pe bula 15]

Yehova abakile ulupwa lwa kwa Noa no lwa kwa Lote, na bantu ba mu 607 B.C.E. na 70 C.E.