Icipandwa 20

Ibumba Likalamba Ilya kwa Cinkupiti

 1. Pa numa ya kulondololo kukakatikwa kwa ba 144,000, libumba nshi limbi Yohane amona?

ABE nalondolola ukukakatikwa kwa ba 144,000, Yohane atwalilila ukushimika kumo ukwa kusokolola kwacilishapo kucilimusha mu Malembo yonse. Umutima wakwe ufwile wacilawike no kusekelela lintu acishimike, ati: “Ilyo papitile ifi naliloleshe, moneni, kwali ibumba likalamba ilishingapendwa ku muntu nangu umo, abafuma ku luko lonse ne mikowa ne misango ya bantu na bantu na ba ndimi, nabeminina ku menso ya cipuna ca bufumu na ku menso ya Mwana wa mpaanga, nabafwala amalaya yabuuta, bali ne misambo ya tuncindu mu minwe yabo.” (Ukusokolola 7:9) Ee, ukwikatilila kwa myela ine kwasuminisha ipusukilo lye bumba limbi pa mbali ya filundwa 144,000 ifya kwa Israele wa ku mupashi: ibumba likalamba ilya ndimi ishingi, ilya pa kati ka nko.a—Ukusokolola 7:1.

 2. Ni shani fintu aba kulandapo ba ku calo balondolole bumba likalamba, kabili ni shani nangu fye Abasambi ba Baibolo akale bamwene ili bumba?

² Aba kulandapo ba ku calo bapilibula ili bumba likalamba ukuba lya bashali baYuda ku mubili abapilibukile ku buKristu nelyo ukuba Abena Kristu baipailwe icisumino abakaya ku mulu. Nangu fye Basambi ba Baibolo mu nshita yapita babalangulwike nge bumba lya ku mulu ilya cibili, nge fyamwenwe muli Volyumu I wa 1886 uwa Studies in the Scriptures, The Divine Plan of the Ages (icitabo): “Balufya icilambu ca cipuna ca bufumu ne mibele ya bulesa, lelo mu kupelako bakafika ku kufyalwa nga ba ku mupashi aba mutande wacepako ku mibele ya bulesa. Nelyo cingatila aba mu cine cine balishishiwa, bacimfiwa ku mupashi wa calo ukufika ku cipimo ca kuti balafilwa ukupeela imyeo yabo mwi lambo.” Kabili na lwa pa numa fye pamo nga mu 1930, itontonkanyo lyalumbulwilwe muli Light, Book One: “Abo bapanga ili bumba likalamba bafilwa ukwankula ku bwite bwa kuba inte shapimpa sha kwa Shikulu.” Balondolwelwe pamo nge bumba liilungamika ilyakwete ukwishiba kwa cine lelo ilyacitile panono ku kucishimikila. Bali no kufika ku mulu nge bumba lya cibili ilishingakana na Kristu mu kuteka.

 3. (a) Lisubilo nshi lyatambikwe kuli bamo aba mitima ya bucishinka abo pa numa basangwike abapimpa mu mulimo wa kushimikila? (b) Ni shani fintu The Watch Tower mu 1923 yalondolwele umulumbe wa mpaanga ne mbushi?

³ Kwali, nangu cibe fyo, bambi abakubishanya na Bena Kristu basubwa abo pa numa basangwike abacilapo ukupimpa mu mulimo wa kushimikila. Tabakwete kufwaisha kwa kuya ku mulu. Mu cine cine, isubilo lyabo lyali mu kumfwana no mutwe wa lyashi lya cintubwingi walangishiwe ku bantu ba kwa Yehova ukutula 1918 ukufika 1922. Ku kutendekelako, uyu wali “Icalo Nacipwa—Amamilioni Abali Aba Mweo Nomba Tabakabale Abafwa.”b Mu kwangufyanya pa numa ya ico, magazini wa Watch Tower uwa October 15, 1923, alondolwele umulumbe wa kwa Yesu uwa mpaanga ne mbushi (Mateo 25:31-46), ukulondolola ukuti: “Impaanga shimininako abantu bonse aba nko, abashafyalwa ku mupashi lelo abakongamina ku bulungami, abo ku muntontonkanya bapokelela Yesu Kristu pamo nga Shikulu kabili abafuluka no kucetekela inshita yawaminako pe samba lya kuteka kwakwe.”

 4. Ni shani ulubuuto ukulosha kwi bumba lya pe sonde lwabele ulwa cilapo ukubengeshima mu 1931? mu 1932? mu 1934?

⁴ Imyaka imo pa numa, mu 1931, Vindication, Book One, calandile pali Esekiele icipandwa 9, ukwishibisha abo bantu bashilwa pa mpumi ku kubakwa pa mpela ya calo pamo nge mpaanga sha mu mulumbe uyo pa mulu. Vindication, Book Three, icakakwilwe mu 1932, calondolwele imibele ya mutima walungama iya mwaume uushali Mwina Israele Yehonadabu, uwailundile ku Mfumu yasubwa Yehu ya kwa Israele mwi celeta lyakwe no kuya nankwe ku kumono kupimpa kwa kwa Yehu mu kuputunkanya bashibutotelo ba bufi. (2 Ishamfumu 10:15-17) Icitabo calandilepo aciti: “Yehonadabu aiminineko nelyo ukupashanya lilye bumba lya bantu abali pe sonde nomba mu kati ka nshita umo umulimo wa buYehu [wa kubilisha amapingushi ya kwa Yehova] uli mu kubombeka abali bakufwaya kusuma, abafuma mu kuumfwana no kuteyanya kwa kwa Satana, ababuulo kwiminina ku lubali lwa bulungami, kabili e bamo abo Shikulu akabaka mu kati ka nshita ya Armagedone, ukubasenda ukupula muli bulya bucushi, no kubapeela umweo wa muyayaya pe sonde. Aba bapanga ibumba lya ‘mpaanga.’” Mu 1934 The Watchtower yacilengele ukuumfwiko kuti aba Bena Kristu bakwata amasubilo ya pe sonde balingile ukucita ukuipeela kuli Yehova no kubatishiwa. Ulubuuto ukulosha kwi bumba lya pe sonde lwalebengeshima mu kubuutilako.—Amapinda 4:18.

 5. (a) Kwishibisha nshi ukwe bumba likalamba ukwacitilwe mu 1935? (b) Lintu J. F. Rutherford mu 1935 aipwishe ababungene abakwete isubilo lya kwikala kuli pe na pe pe sonde ukwimininako, cinshi cacitike?

⁵ Ukuumfwikisha kwa Ukusokolola 7:9-17 nomba kwali apepi ukusaama mu kubengeshima kwa kuko konse! (Ilumbo 97:11) Magazini wa Watchtower mu kubwekeshabwekeshapo alumbulwile isubilo lya kuti ibungano lyatantikwe pa May 30 ukufika ku June 3, 1935, mu Washington, D.C., U.S.A., likaba “kusansamusha kwa cine cine no kumwenamo” kuli abo bacitilwe icikope na Yehonadabu. E fyo lyashininkishe ukuba! Mu lyashi lya kucincimusha ilya “Cinkupiti Mukalamba,” lyapeelwe ku balongene apepi na 20,000, J. F. Rutherford, presidenti wa Watch Tower Society, apeele ubushinino bwa mu Malembo bwa kuti impaanga shimbi isha kasuba ka muno nshiku shalingana ne bumba likalamba ilya pa Ukusokolola 7:9. Ku kusondwelela kwa ili lyashi, kalanda aipwishe ati: “Bonse abo bakwete subilo lya kwikala kuli pe na pe pe sonde bushe kuti baimako twapaapaata?” Lintu lubali lukalamba lwe bumba baiminine, presidenti abilishe ati: “Moneni! Cinkupiti Mukalamba!” Pali ukutalala, ukukonkwapo no kuwelesha kwa kupongomoka. Fintu ibumba lya buYohane lyasangalele—pamo pene ne bumba lya buYehonadabu! Pa bushiku bwakonkelepo, Inte ishipya 840 balibatishiwe, ubwingi bwa yaba ukuitunga ukuba aba lilye bumba likalamba.

Ukushininkisha Ukwishibikwa kwe Bumba Likalamba

 6. (a) Ni shani twingomfwikisha mu kulengamo kuti ibumba likalamba libumba lya kasuba ka muno nshiku ilya Bena Kristu baipeela abatetekelo kwikala kuli pe na pe pe sonde? (b) Cinshi ico amalaya yabuuta ye bumba likalamba yalangilila?

⁶ Ni shani twingalanda mu kupampamina ukuti ibumba likalamba ni ili bumba lya mu kasuba ka muno nshiku lya Bena Kristu baipeela abasubila ukwikala kuli pe na pe pe sonde lya kwa Lesa? Akatanshi, Yohane amwene mu cimonwa ibumba lya ku mulu “[abashitiilwe] Lesa . . . aba mu mikowa yonse na ba ndimi, na bantu na bantu na ba nko.” (Ukusokolola 5:9, 10) Ibumba likalamba lyakwata intulo yapalako lelo ubuyo bwapusanako. Ukukanapala Israele wa kwa Lesa, impendwa yabo tayapiminwa kabela. Takuli muntu uwingasosela calimo ubwingi bakaba. Amalaya yabo yabuutushiwa mu mulopa wa Mwana wa mpaanga, ukulangililo kuti bakwato kwiminina kwalungama pa ntanshi ya kwa Yehova ku kuwaminwa kwa citetekelo cabo mwi lambo lya kwa Yesu. (Ukusokolola 7:14) Kabili bapukunya imisambo ya tuncindu, ukusengela Mesia nge Mfumu yabo.

7, 8. (a) Ukupukunya imisambo ya tuncindu ukwabulo kutwishika kwaibukishe umutumwa Yohane ulwa fya kucitika nshi? (b) Kukatama nshi kwa cishinka ca kuti abo abe bumba likalamba bapukunya imisambo ya tuncindu?

⁷ Lintu alelolesha muli ici cimonwa, amatontonkanyo ya kwa Yohane yalingile ukumubwesesha ku numa ukucila pa myaka 60 ku mulungu wa kwa Yesu wa kupelekeshako pano sonde. Pa Nisani 9, 33 C.E., lintu amabumba ya kunkumukile ku kusengela Yesu mu Yerusalemu, “babuulile imisambo ya tuncindu, bafumiine ku kuyamukumanya, no kubilikisha, abati: [Pususha, twakupaapaata, NW]! Apaalwe uuleishila mwi shina lya kwa [Yehova, NW], Imfumu ya kwa Israele!” (Yohane 12:12, 13) Mu musango wapalako, ukupukunya imisambo ya tuncindu no kupunda ku lubali lwe bumba likalamba cilangilila ubuseko bwabo bushacilimwa mu kupokelela Yesu nge Mfumu yasontwa iya kwa Yehova.

⁸ Ukwabulo kutwishika, imisambo ya tuncindu no kupunda kwa kusekelela na kabili kwibukisha Yohane ulwa Mutebeto wa Nsakwe wa kwa Israele wa pa kale. Ku lwa uyu mutebeto Yehova afundile ati: “Kabili pa bushiku bwa ntanshi mukabuule ifyo imiti iyawamisha itwala, imisambo ya tuncindu, ne mpanda sha miti iyapikana, ne miwilo ya ku mumana, no kusamwa pa cinso ca kwa Yehova Lesa wenu inshiku cinelubali.” Imisambo ya tuncindu yabomfiwe nge cishibilo ca kusekelela. Insakwe sha nshita inono shali cibukisho ca kuti Yehova apuswishe abantu bakwe ukufuma mu Egupti, ukwikala mu mahema mu matololo. “Abalebeshi, ne nshiwa, na bamukamfwilwa” baakene muli uyu mutebeto. Israele onse aali no kuba “fye abasamwa.”—Ubwina Lebi 23:40; Amalango 16:13-15.

 9. Ni mu kupunda nshi kwabamo ukusekelela umo ibumba likalamba liilunda?

⁹ Caba icalinga, lyene, ukuti ibumba likalamba, nangu bashili lubali lwa kwa Israele wa ku mupashi, balingile ukupukunya imisambo ya tuncindu, apo mu kuba no kusekelela no kutasha bapeela ukucimfya ne pusukilo kuli Lesa na ku Mwana wa mpaanga, nga fintu Yohane pano amona: “Kabili balebilikishe shiwi likalamba, abati, Ipusukilo lya kwa Lesa wesu uwaikala pa cipuna ca bufumu, ne lya Mwana wa mpaanga.” (Ukusokolola 7:10) Nangula basobolwa ukufuma mu mabumba ya mishobo, ibumba likalamba lipunda ilyo “shiwi likalamba” limo fye. Ni shani bengacite ci, ukwabulo kusakamana ukulekana kwa nko shabo ne ndimi?

10. Ni shani ibumba likalamba lingapunda mu kwikatana mu kuba ne “shiwi” limo ukwabulo kusakamana ukulekana kwa nko ne ndimi?

¹⁰ Ili bumba likalamba lubali lwa kuteyanya kweka fye ukwaikatana icine cine pa kati ka nko pe sonde ilelo. Tabakwata fipimo fyapusanapusana ifya fyalo fyapusanapusana lelo babomfya ifishinte fyalungama ifya Baibolo ukukanateluka konse uko bekala. Tababimbwamo mu tubungwe twa buluko, twa bumwaluka lelo mu cine cine ‘bafule mpanga shabo ukuba ifya kuliminako.’ (Esaya 2:4) Tabaakanikana mu tubungwe nelyo amabumba ya butotelo, ica kuti bapunda ubukombe bwapelenganishiwa nelyo ubwapinkana nge ficita amabutotelo ya Kristendomu; nelyo ukuti balekele fye ibumba lya bashibutotelo basalwa ukucita ukubalumbilako. Tabapunda ukuti balya imisha ye pusukilo ku mupashi wa mushilo, pantu tabali babomfi ba kwa lesa wabamo batatu. Mu fyalo fimo 200 ukulingana ne mibele ya mpanga ukushinguluka isonde, baba pali buumo mu kwita pe shina lya kwa Yehova ilyo balanda ululimi lumo ulwa cine. (Sefania 3:9) Mu kulinga, basuminisha apabuuta ukuti ipusukilo lyabo lisa ukufuma kuli Yehova, Lesa we pusukilo, ukupitila muli Yesu Kristu, Inkombe Yakwe Ikalamba iye pusukilo.—Ilumbo 3:8; AbaHebere 2:10.

11. Ni shani fintu amano ya muno nshiku ya fya kupangapanga yaafwilisha abe bumba likalamba ukupeele shiwi lyabo lyaumfwika mu kupongomoka kwacilapo?

¹¹ Amano ya fya kupangapanga aya muno nshiku yalyafwilisho kulenga ishiwi lyapongomoka ilye bumba likalamba lyaikatana ukuumfwika mu kupongomokelako. Takuli ibumba lya butotelo limbi pano isonde lyakwata ukukabila kwa kusabankanya ifya kwaafwilisha ukusambilila Baibolo mu ndimi ukucila pali 200, apo takwaba ibumba limbi ilyasekelela mu kufika ku bantu bonse aba pe isonde no bukombe bumo ubwaikatana. Pamo nge cakwaafwa calundwapo muli ici, pe samba lya bwangalishi bwe Bumba Litungulula ilyasubwa ilya Nte sha kwa Yehova, Multilanguage Electronic Phototypesetting System (MEPS) yalilundulwilwe. Pa nshita ya uku kulemba, imibele yalekanalekana ya MEPS ilabomfiwa ukucila mu misambo 60 iya Watch Tower Society ukushinguluke sonde, kabili ici calyafwilisha ukulenga ukucitikako ukusabankanishiwa kwa magazini wabo mukalamba uufuma ubili pa mweshi, Ulupungu lwa kwa Kalinda, mu ndimi 39 ukufumina pamo. Abantu ba kwa Yehova na kabili balasabankanya ifitabo ukufumina pamo, pamo nge ci, mu mpendwa ya ndimi. Muli fyo, Inte sha kwa Yehova, abo ibumba likalamba lyapanga icinabwingi cakulisha, cila mwaka balaba na maka ya kwananya imyanda ya mamilioni ya mpapulo mu ndimi shonse shaishibikwa bwino, ukulenga amabumba yalundwapo ukufuma mu mikowa yonse ne ndimi ukusambilila Icebo ca kwa Lesa no kulunda amashiwi yabo kwi shiwi lyapongomoka ilye bumba likalamba.—Esaya 42:10, 12.

Mu Mulu Nelyo pe Sonde?

12, 13. Ni mu nshila nshi ibumba likalamba ‘liminina ku menso ya cipuna ca bufumu na ku menso ya Mwana wa mpaanga’?

¹² Twaishiba shani ukuti ‘ukwiminina ku menso ya cipuna ca bufumu’ tacipilibulo kuti ibumba likalamba lili mu mulu? Kwabako ubushininkisho bwacilapo ukuumfwika pali ici cishinka. Ku ca kumwenako, ishiwi lya ciGreek lyapilibulwa pano “pa ntanshi” (e·noʹpi·on) mu line lyeka lipilibula “mu cinso [cine] ca [kwa]” kabili lyabomfiwa imiku iingi ku lwa bantunse pe sonde ababa “pa ntanshi” nelyo “ku menso ya kwa” Yehova. (1 Timote 5:21; 2 Timote 2:14; Abena Roma 14:22; Abena Galatia 1:20) Pa kashita kamo lintu Abena Israele bali mu matololo, Mose atile kuli Aarone: “Ebo lukuta lonse ulwa bana ba kwa Israele, auti, Palamineni ku cinso ca kwa Yehova; ico naumfwo kuilishanya kwenu.” (Ukufuma 16:9) Abena Israele tabali no kusendwa ku mulu mu kuti beminine pa ntanshi ya kwa Yehova pali kalya kashita. (Linganyako Ubwina Lebi 24:8.) Ukucila, palya pene mu matololo baiminine mu mimwene ya kwa Yehova, kabili ukusakamana kwakwe kwali pali bene.

¹³ Ukulundapo, tubelengo kuti: “Ilyo Umwana wa muntu akesa mu bukata bwakwe . . . ne nko shonse shikalonganikwa ku cinso cakwe.”c Uluko lonse ulwa buntunse talwaba mu mulu ilyo ubu busesemo bulefikilishiwa. Mu kushininkisha, abo “bakaya ku kulimunwa kwa muyayaya” tabali mu mulu. (Mateo 25:31-33, 41, 46) Mu cifulo ca ico, umutundu wa muntu wiminina pe sonde mu mimwene ya kwa Yesu, kabili alwila ukusakamana kwakwe ku kubapingula. Mu kupalako, ibumba likalamba liminina “ku menso ya cipuna ca bufumu na ku menso ya Mwana wa mpaanga” ukuti beminina mu mimwene ya kwa Yehova ne Mfumu yakwe, Kristu Yesu, ukufuma kuli abo bapokelela ubupingushi bwabamo ukusenamina.

14. (a) Ni bani balondololwa pamo nga ‘bashinguluke cipuna ca bufumu’ na ‘ababa pa Lupili lwa Sione [wa ku mulu]’? (b) Nangula ibumba likalamba libombela Lesa “mwi tempele lyakwe,” mulandu nshi ici cishibapangila ibumba lya bushimapepo?

¹⁴ Abakalamba 24 ne bumba lyasubwa ilya 144,000 balondololwa pamo nga ababa “ukushinguluke cipuna ca bufumu” ca kwa Yehova kabili “pa Lupili [lwa ku mulu, NW] lwa Sione.” (Ukusokolola 4:4; 14:1) Ibumba likalamba talili libumba lya bushimapepo kabili talifika kuli ico cifulo casumbuka. Cine cine, pa numa lyalondololwa pa Ukusokolola 7:15 pamo nga ababombela Lesa “mwi tempele lyakwe.” Lelo ili tempele talilosha mu kati ka mwashila, Umwashilisha. Ukucila, lubansa lwa pe sonde lwe tempele lya kwa Lesa lya ku mupashi. Ishiwi lya ciGreek na·osʹ, pano lyapilibulwa “itempele,” ilingi line lisenda amano yasaalala aya cikuulwa conse caimikilwa ukupepa kwa kwa Yehova. Ilelo, ici cikuulwa ca ku mupashi icafukatila fyonse umulu ne sonde.—Linganyako Mateo 26:61; 27:5, 39 40; Marko 15:29, 30; Yohane 2:19-21, New World Translation Reference Bible, utulembo twa pe samba.

Ukubilikisha kwa Kulumba Ukwa mu Kubumbwa Konse

15, 16. (a) Kwankulako nshi mu mulu ku kumoneka kwe bumba likalamba? (b) Ni shani ububumbo bwa ku mupashi bwa kwa Yehova bwankulako ku kusokolola kupya kumo na kumo ukwa mifwaile yakwe? (c) Ni shani ifwe pe sonde twingailunda ku lwimbo lwa kulumba?

¹⁵ Ibumba likalamba lilumba Yehova, lelo na bambi baleimba amalumbo yakwe. Yohane ashimika ati: “Kabili bamalaika bonse nabeminina ukushinguluke cipuna na bakalamba ne fya mweo fine, kabili bawile ubukupeme ku cinso ca cipuna ca bufumu, no kupepa Lesa, abati, Amene. Ipaalo, no mucinshi, na mano, no kutoota, no bukata na maka, no kukosa, fibe kuli Lesa wesu umuyayaya umuyayaya. Amene.”—Ukusokolola 7:11, 12.

¹⁶ Lintu Yehova abumbile isonde, bamalaika ba mushilo bonse bayawilile “utupundu pamo, na bana baume bonse ba kwa Lesa baliweleshe.” (Yobo 38:7) Ukusokolola kupya kumo na kumo ukwa mifwaile ya kwa Yehova kwalingile ukusonga ukupunda kwapalako ukwa bumalaika ukwa kulumba. Lintu abakalamba 24—ba 144,000 mu bukata bwabo bwa mu mulu—bapunda mu kupongomoka mu kwishiba Umwana wa mpaanga, bambi bonse aba fibumbwa fya kwa Lesa ifya mu mulu bankulako mu malumbo ya kwa Yesu na ya kwa Yehova Lesa. (Ukusokolola 5:9-14) Kale kale, ifi fibumbwa fyacililepo ukusekelela pa kumona ukufikilishiwa kwa mifwaile ya kwa Yehova mu kubuusha kwakwe abantunse ba citetekelo abasubwa ku cifulo cabamo ubukata mu bufumu bwa ku mupashi. Nomba, fyonse ifibumbwa fya kwa Yehova ifya citetekelo fya mu mulu fipuuka mu kulumba kwashinkana lintu ibumba likalamba lyamoneka. Cine cine, kuli bonse ababomfi ba kwa Yehova, ubushiku bwa kwa Shikulu ni nshita ya kucincimusha iya kwikalamo. (Ukusokolola 1:10) Pano pe sonde, ifyo twakwate shuko lya kwakana mu lwimbo lwa kulumba ukucitilo bunte ku Bufumu bwa kwa Yehova!

Ibumba Likalamba Lyacita Ukumoneka kwa Liko

17. (a) Bwipusho nshi bwimishiwa kuli umo uwa bakalamba 24, kabili icishinka ca kuti umukalamba kuti asanga ubwasuko citubulula cinshi? (b) Ni lilali ubwipusho bwa mukalamba bwayaswikwe?

¹⁷ Ukutula pa nshita ya mutumwa Yohane no kufika ku bushiku bwa kwa Shikulu, Abena Kristu basubwa balipelenganishiwe pamo nga ku kwishibikwa kwe bumba likalamba. Cili icalinga, lyene, ukuti umo uwa bakalamba 24, uwaleimininako abasubwa abo kale kale bali mu mulu, ukuti akumbemo Yohane ukutontonkanya pa kwimya ubwipusho bwakumineko. “Kabili umo wa mu bakalamba alyaswike, atile kuli ine, Aba abafwala amalaya yabuuta ni bani, kabili bafumine kwi? E lyo nasosa kuli wene, nati, Mukwai, ni mwe mwaishiba.” (Ukusokolola 7:13, 14a) Ee, ulya mukalamba kuti asanga icasuko no kucipeela kuli Yohane. Ici citubululo kuti ababuushiwa abe bumba lya bakalamba 24 limbi kuti babimbwamo mu kwishibisha icine ca bulesa ilelo. Ku lubali lwabo, abo abe bumba lya buYohane pe sonde bakwete ukusambilila ukwishibikwa kwe bumba likalamba pa kumwensekesha mu kupalamisha cintu Yehova alebomba mu kati kabo. Baali abayanguka ukutesekesha ukubyata kwabembela ukwa lubuuto lwa bulesa uko kwasanikile iulu lya teokratiki mu 1935 pa nshita ya kwa Yehova yalinga.

18, 19. (a) Lisubilo nshi lyaebekeshiwe kwi bumba lya buYohane mu kati ka ba 1920 na ba 1930, lelo ni bani bayankwile ku bukombe mu mpendwa yaingilishiwako? (b) Ukwishibikwa kwe bumba likalamba mu 1935 kwalangishe cinshi mu kulosha kuli ba 144,000? (c) Cinshi ifipendo fya pa Cibukisho fisokolola?

¹⁸ Mu kati ka ba 1920 na mu kubangilila kwa ba 1930, ibumba lya buYohane lyaebekeshe isubilo lya ku mulu, monse mu mpapulo na mu mulimo wa kushimikila. Mu kumonekesha, impendwa yakumanina iya 144,000 yali icili no kufikilishiwa. Lelo impendwa yaingilishiwako ya abo abaumfwilile ubukombe na balangishe ukupimpa mu mulimo wa kucitilo bunte yaishile ku kulangisho kusekelela mu kwikala kuli pe na pe pe sonde lya Paradise. Tabakwete kufwaisha kwa kuya ku mulu. Ubo tabwali bwite bwabo. Tabali lubali lwa mukuni unono lelo ukucila ulubali lwa mpaanga shimbi. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Ukwishibishiwa kwabo mu 1935 pamo nge bumba likalamba ilya mpaanga shimbi kwali cilangisho ca kuti ukusala kwa 144,000 lyena kwali apepi no kupwilikishiwa.

¹⁹ Bushe ifipendo filafwilisha uko kusondwelela? Ee, filacita. Mu 1938, mu kusaalala kwa calo, inte sha kwa Yehova 59,047 bayakene mu butumikishi. Muli aba, 36,732 balile ku fimpashanya pa kusefya kwa cila mwaka ukwa Cibukisho ca mfwa ya kwa Yesu, muli fyo ukulangisho kuti bakwete ubwite bwa ku mulu. Pa myaka ukutula ilyo, impendwa ya aba balyako yaile ilecepelako, apakalamba pa kuti inte sha citetekelo sha kwa Yehova bapwile ubumi bwabo bwa pe sonde mu mfwa. Mu 1987 beka fye 8,808 balileko ku fimpashanya fya Cibukisho—e kuti 0.1 peresenti wa 8,965,221 abasangilwe ku kusefya kwa mu cibulungwa conse.

20. (a) Mu kati ka Nkondo ya Calo iya II, kulandapo nshi uko presidenti wa Sosaite acitile pa mbali ku be bumba likalamba? (b) Fishinka nshi nomba filango kuti ibumba likalamba mu cine cine likulu?

²⁰ Lintu inkondo ya calo ya cibili yaimine, Satana abikilepo ukubombesha kwatapata ukwa kulesha ukulobololwa kwe bumba likalamba. Umulimo wa kwa Yehova walileshiwe mu fyalo ifingi. Mu kati ka isho nshiku sha mfifi, kabili mu kwipipa pa ntanshi ya mfwa yakwe mu January 1942, J. F. Rutherford, presidenti wa Watch Tower Society, aumfwikilwe ukusosa ati: “Cisuma . . . cilemoneka kwati cinkupiti mukalamba takabe uwakulisha ifyo nangu cibe fyo.” Lelo ipaalo lya bulesa lwatungulwile mu kupusanako! Ukufika 1946 impendwa ya Nte shaletumikila mu kusaalala kwa calo yatolokele kuli 176,456—ubwingi bwa aba ukuba abe bumba likalamba. Mu 1987 kwaliko Inte 3,395,612 abalebombela Yehova mu citetekelo mu fyalo fyalekanalekana 210—cine cine IBUMBA LIKALAMBA! Kabili impendwa itwalilila ukwingilishiwako.

21. (a) Ni shani ukulobolola kwa bantu ba kwa Lesa mu kati ka bushiku bwa kwa Shikulu kwafikilishiwa mu kuumfwana ne cimonwa ca kwa Yohane? (b) Ni shani fintu amasesemo yamo ayakankaala yatendeke ukufikilishiwa?

²¹ Ukulobolola kwa bantu ba kwa Lesa mu kati ka bushiku bwa kwa Shikulu muli fyo kwaba mu kumfwana kwakumanina ne cimonwa ca kwa Yohane: intanshi mulimo wa kulonganika abashalako ba 144,000; lyene ukulonganika ibumba likalamba. Nge fyo Esaya aseseme, nomba “mu lubali lwa kupelako lwa nshiku,” (NW) abantu ba nko shonse balekonkolokela mu kwakanamo mu kupepa kwasanguluka kwa kwa Yehova. Kabili, mu cine cine, tuleanga mu kutesekesha ukulenga kwa kwa Yehova ukwa “imyulu ipya ne calo cipya.” (Esaya 2:2-4; 65:17, 18) Lesa alelonganika muli Kristu “fyonse fya mu mulu ne fya pano nse.” (Abena Efese 1:10) Impyani shasubwa sha Bufumu bwa ku mulu—ishasalwa pa myaka imyanda iingi ukutula pa bushiku bwa kwa Yesu—baba “fyonse fya mu mulu.” Kabili nomba, ibumba likalamba lya mpaanga shimbi bamoneka nga ba kubalilapo ba “fya pano nse.” Ukubomba kobe mu kuumfwana ne yo mitantikile kuti kwapilibula insansa sha ciyayaya kuli iwe.

Amapaalo ye Bumba Likalamba

22. Fyebo nshi fyalundwapo ifyo Yohane apokelelo ukukuma kwi bumba likalamba?

²² Ukupitila mwi pitilo lya bulesa, Yohane apokelela ifyebo na fimbi ukulosha kwi bumba likalamba ati: “Na o [umukalamba] atile kuli ine, Aba e bafuma mu Bucushi bukalamba, kabili basambile amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga. E ico bali ku cinso ca cipuna ca bufumu ca kwa Lesa, balemubombela na mwi tempele lyakwe akasuba no bushiku; kabili uwaikala pa cipuna ca bufumu akabe cintelelwe pali bene.”—Ukusokolola 7:14b, 15.

23. Bucushi nshi bukalamba ukufuma kuli ubo ibumba likalamba ‘lyafumamo’?

²³ Pa kashita ka mu kubangilila, Yesu asosele ukuti ukubapo kwakwe mu bukata bwa Bufumu kukapwilikishiwa mu “bucushi bukalamba ubushatala abubako ukutula pa kutendeka kwa pano isonde ukufika kuli nomba, nangu takwakabeko.” (Mateo 24:21, 22) Mu kufikilishiwa kwa ubo busesemo, bamalaika bakalekelako imyela ine ye sonde ukupomona imicitile ya calo ca kwa Satana. Icikabalilapo ukuya ni Babiloni Mukalamba, ubuteko bwa calo bwa butotelo bwa bufi. Lyene, pa kusumbana kwa bucushi bukalamba, Yesu akalubula abashalako pe sonde ba 144,000, pamo pene ne bumba likalamba ilya kwa cinkupiti.—Ukusokolola 7:1; 18:2.

24. Ni shani abantu umo umo abe bumba likalamba balinga ukufika pa kupusunsuka?

²⁴ Ni shani umo umo uwe bumba likalamba alinga ukufika pa kupusunsuka? Umukalamba aeba Yohane ukuti bene “basambile amalaya yabo no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.” Mu mashiwi yambi, babomfya icitetekelo muli Yesu pamo nga Kalubula wabo, bacito kuipeela kuli Yehova, balangisho kuipeela kwabo ku lubatisho lwa mu menshi, kabili bakwata “kampingu musuma” ku myendele yabo yalungama. (1 Petro 3:16, 21; Mateo 20:28) Muli fyo, baba abasanguluka na balungama mu menso ya kwa Yehova. Kabili baibaka ‘ababula akabi [ukufuma ku calo, NW].’—Yakobo 1:27.

25. (a) Ni shani ibumba likalamba lipeela Yehova ‘umulimo washila akasuba no bushiku mwi tempele lyakwe’? (b) Ni shani fintu Yehova ‘akabe cintelelwe’ pe bumba likalamba?

²⁵ Ukulundapo, basanguka inte sha kwa Yehova shapimpa—“balemubombela na mwi tempele lyakwe akasuba no bushiku.” Bushe iwe uli umo uwa ili bumba likalamba lyaipeela? Nga ni fyo, lili lishuko lyobe ukubombela Yehova ukwabulo kuleka mu lubansa lwakwe lwa pe sonde lwe tempele lyakwe likalamba lya ku mupashi. Ilelo, pe samba lya butungulushi bwa basubwa, ibumba likalamba lilebomba ukucilapo ulubali lukalamba lwa mulimo wa kucitilo bunte. Ukwabulo kusakamana ifishingamo fya ku mubili, imyanda ya makana ya bene balishako incende ya butumikishi bwa nshita yonse nga bapainiya. Lelo nangula uli muli ilyo bumba nelyo iyo, pamo nge cilundwa caipeela ice bumba likalamba, kuti wasamwa ukuti pa mulandu wa citetekelo cobe ne milimo wabilishiwo walungama pamo nga cibusa wa kwa Lesa kabili walipokelelwa ngo mulebeshi mwi hema lyakwe. (Ilumbo 15:1-5; Yakobo 2:21-26) Muli fyo Yehova ‘akabe cintelelwe’ pali abo abamutemwa kabili, pamo nga shibweni musuma, alabacingilila.—Amapinda 18:10.

26. Mapaalo nshi yambi ayo ibumba likalamba likaipakisha?

²⁶ Umukalamba atwalilila ati: “Tabakomfwe nsala kabili, tabakomfwe cilaka kabili, akasuba takakaboce nakalya, nangu cikabilila conse; ico Umwana wa mpaanga uuli pa kati ka cipuna ca bufumu akabacema, no kubatungulula baye pa tumfukumfuku twa menshi ya mweo; kabili Lesa akafuute filamba fyonse ku menso yabo.” (Ukusokolola 7:16, 17) Ee, Yehova mu cine cine wacileela! Lelo kushika nshi kwa bupilibulo kuli muli aya mashiwi?

27. (a) Ni shani Esaya aseseme icintu cimo icapala ku mashiwi ya mukalamba? (b) Cinshi cilango kuti ubusesemo bwa kwa Esaya bwatendeke ukufikilishiwa pa cilonganino ca Bwina Kristu mu kasuba ka kwa Paulo?

²⁷ Natulanguluke ubusesemo bwakwata amashiwi yapalako: “E fyo Yehova atila: Mu nshita iyayana [nalikwasuka], na mu bushiku bwa kupususha [nalikwaafwa] . . . Tabakabe na nsala, tabakabe na cilaka, takwakabome nangu cikabilila nangu kasuba; pantu uubacite nkumbu akalabacema, no kubatwala ku tumfukumfuku twa menshi.” (Esaya 49:8, 10; mona na kabili Ilumbo 121:5, 6.) Umutumwa Paulo ayambwile ulubali lwa ubu busesemo no kulubomfya ku “bushiku bwe pusukilo” ubo bwatendeke pa Pentekoste 33 C.E. Alembele ati: “Pantu [Yehova] atila, Mu nshita ya kupokelelwamo nalikuumfwile, na mu bushiku bwe pusukilo nalikwafwile. Moneni, nomba e nshita ya kupokelelwamo; nomba e bushiku bwe pusukilo.”—2 Abena Korinti 6:2.

28, 29. (a) Ni shani amashiwi ya kwa Esaya yafikilishiwe mu mwanda wa myaka wa kubalilapo? (b) Ni shani amashiwi ya Ukusokolola 7:16 yafikilishiwa mu kulosha kwi bumba likalamba? (c) Cinshi cikafumamo mwi bumba likalamba ukutungululwa ku “tumfukumfuku twa menshi ya mweo”? (d) Mulandu nshi ibumba likalamba likabela ilyabela mu kati ka mutundu wa muntu?

²⁸ Kubomfiwa nshi kuntu ubulayo bwa kukanaumfwe nsala nelyo icilaka nelyo ukucula ku cikabilila fyakwete ku numa kulya? Mu kushininkisha, Abena Kristu mu mwanda wa myaka wa kubalilapo baculile insala ya cine cine ne cilaka pa tushita. (2 Abena Korinti 11:23-27) Mu nshila ya ku mupashi, nangu ni fyo, bakwete ifyafulisha. Bapayanishiwilwe mu kufumba, ica kuti tabaumfwile nsala nelyo icilaka ku fintu fya ku mupashi. Ukulundapo, Yehova talengele cikabilila ca bukali bwakwe ukubilima mu kubalwisha lintu aonawile imicitile ya fintu ya ciYuda mu 70 C.E. Amashiwi ya Ukusokolola 7:16 yakwata ukufikilishiwa kwa ku mupashi kwapalako kwi bumba likalamba ilelo. Pamo pene na Bena Kristu basubwa, baipakisho kupayanya kwafumba ukwa ku mupashi.—Esaya 65:13; Nahumu 1:6, 7.

²⁹ Nga uli umo uwe bumba likalamba, imibele isuma ya mutima obe ikakulenga “ukupunda mu kwanga,” te mulandu ne fyo uli no kushipikishako mu nshila ya kubulwa no kutitikisha mu kati ka cibutubutu ca myaka ya micitile ya kwa Satana. (Esaya 65:14, NW) Muli ayo mano, nangu fye ni nomba, Umwana wa mpaanga kuti ‘afuute filamba ku menso yobe.’ Te kuti na kabili “akasuba” kakabisha aka kwa Lesa aka bupingushi bwakosa kakutiinye, kabili lintu imyela ine ya bonaushi ikalekelwako, limbi kuti wapusushiwako ku “cikabilila conse” ca cifukushi ca kwa Yehova. Pa numa bulya bonaushi bwapwa, Umwana wa mpaanga akakutungulula ku kumwenamo mu kukumanina ku “tumfukumfuku twa menshi ya mweo” tupembesula, ifi ukwimininako ukupayanya konse kuntu Yehova acita ukuti unonkelemo mu bumi bwa muyayaya. Icitetekelo cobe mu mulopa wa Mwana wa mpaanga cikebelwa mu kuti iwe panono panono ukasumbwilwa ku kupwililika kwa buntunse. Iwe we wa mwi bumba likalamba ukaba mu kati ka mutundu wa muntu nga “amamilioni” ayashabalile ayafwa! Mu mano ya kumanina, ifilamba fyonse fikaba na fifuutwa mu menso yobe.—Ukusokolola 21:4.

Ukucito Bwite Ubwashininkishiwa

30. Kumwena patali nshi kwamonekesha ukwisuka kuli ifwe mu cimonwa ca kwa Yohane, kabili ni bani ‘bakeminina’?

³⁰ Mwandi kumwena kwa patali kwawamisha uko aya mashiwi yatwiswila! Yehova umwine wine ali pa cipuna cakwe ica bufumu, na babomfi bakwe bonse, aba ku mulu na pe sonde, bekatana mu kumulumba. Ababomfi bakwe ba pe sonde batesekesha ifyo lyabe shuko lyabamo akatiina ukwakana muli korasi wa kulumba. Mu kwangufyanya, Yehova na Kristu Yesu bakaputunkanya ubupingushi, no kupunda kukomfwika ukwa kuti: “Nabwisa Ubushiku bukalamba bwa bukali bwabo, kabili na ni uwingemininako?” (Ukusokolola 6:17) Ubwasuko? Banono fye aba mutundu wa muntu, ukusanshako abo 144,000 bakakatikwa abacili mu mubili ne bumba likalamba lya mpaanga shimbi ‘ebakeminina,’ uku e kuti, ukupusunsuka pamo na bo.—Linganyako Yeremia 35:19; 1 Abena Korinti 16:13.

31. Ni shani ukufikilishiwa kwa cimonwa ca kwa Yohane kwambukila Abena Kristu, bonse abasubwa na be bumba likalamba?

³¹ Mu cilolwa ca ici cishinka, Abena Kristu basubwa abe bumba lya buYohane baibikilishako na maka mu “[kukonkelela] ukulola ku buyo, ku mwaala wa bwite bwa mu mulu bwa kwa Lesa muli Kristu Yesu.” (Abena Filipi 3:14) Baba abaibukila mu kukumanina ukuti ificitika mu kati ka ishi nshiku fiita ukushipikisha kwaibela ku lubali lwabo. (Ukusokolola 13:10) Pa numa ya kubombela Yehova mu cishinka pa myaka yafulisha ifyo, bekatilila ku citetekelo, ukusaamwa pa kuti amashina yabo “yalembwa mu mulu.” (Luka 10:20; Ukusokolola 3:5) Abo abe bumba likalamba na bo balishibo kuti ni eka fye “uwashipikisha ukufika ku mpela, [eukapusuka].” (Mateo 24:13) Ilintu ibumba likalamba pamo nge longo lyaishibishiwa ukupula mu bucushi bukalamba, umo umo alingile ukuibikilishako pa kutwalilila abasanguluka na bapikintika.

32. Mibele nshi yapamfya iyasanikilwa ku cishinka ca kuti amabumba yabili yeka fye ‘yakeminina’ mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova?

³² Takwabako bushininkisho bwa kuti abali bonse pa mbali ya aya mabumba yabili ‘yakeminina’ mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova. Cinshi ici cipilibula ku mamilioni abo umwaka umo na umo balangisha umucinshi umo kwi lambo lya kwa Yesu mu kusangwa ku kusefya kwa Cibukisho ca mfwa yakwe lelo abashilati balangishe icitetekelo mwi lambo lya kwa Yesu ukufika ku kuba ababomfi baipeela, ababatishiwa ba kwa Yehova, abapikintika mu mulimo wakwe? Ukulundapo, ni shani ku lwa abo abali kale abapikintika lelo abasuminisha imitima yabo ukuba “iyalemenenwa ku . . . masakamika ya bwikashi buno”? Shi bonse abo nabashibuke, no kwikala abalola, mu kuti bakafishepo “ukupusuka kuli ifi fyonse ifikesapona, no kwiminina ku menso ya Mwana wa muntu”—Yesu Kristu. Inshita naipipa!—Luka 21:34-36.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 119]

Ukwilula Kwaba kwa kwa Lesa

Pa myaka amakumi ayengi ibumba lya buYohane lyaipukishe ukwishibikwa kwe bumba likalamba lelo ukwabula ukusanga ubulondoshi bwa kwikusha. Mulandu nshi? Tusanga icasuko mu mashiwi ya kwa Yosefe wa citetekelo, lintu atile: “Bushe ukwilula takwaba kwa kwa Lesa?” (Ukutendeka 40:8, NW) Ni lilali kabili ni shani Lesa elula ukufikilishiwa kwa masesemo yakwe? Ilingi line, ciba lintu yaba pa kufikilishiwa nelyo yali mu kufikilishiwa ica kuti ubukombe bwa yako bwingamonwa mu kulengama ku babomfi bakwe basapika. Uku kuumfwikisha kupeelwa “ku kutusambilisha, ukuti mu kutwalilila kabili mu kutukoselesha kwa malembo e mo tube no kucetekela.”—Abena Roma 15:4.

[Akabokoshi pe bula 124]

Ifilundwa fye bumba likalamba

▪ bafuma mu nko shonse imikowa na bantu na ba ndimi

▪ beminina ku menso ya cipuna ca bufumu ca kwa Yehova

▪ basamba amalaya yabo ukuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga

▪ balosha ipusukilo kuli Yehova na kuli Yesu

▪ bafuma mu bucushi bukalamba

▪ babombela Yehova mwi tempele lyakwe akasuba no bushiku

▪ bapokelela ukucingilila kwa kwa Yehova ukwabamo ukutemwa no kusungwa

▪ bacemenwa ku tumfukumfuku twa menshi ya mweo kuli Yesu

[Icikope pe bula 121]

[Icikope pe bula 127]

Ibumba likalamba lyalye misha ye pusukilo kuli Lesa na ku Mwana wa mpaanga

[Icikope pe bula 128]

Umwana wa mpaanga akatungulula ibumba likalamba ku tumfukumfuku twa menshi ya mweo