Icipandwa 5

Yohane Amona Yesu Wakatamikwa

Icimonwa 1—Ukusokolola 1:10–3:22

Umutwe wa lyashi: Yesu abebeta Israele wa ku mupashi pe sonde no kupeela ukukoselesha kwakaba

Inshita ya kufikilishiwa: Ulu lubali lwa bushiku bwa kwa Shikulu lwalunduluka ukufuma 1914 ukufika uwa kulekeleshako uwa basubwa ba citetekelo afwa no kubuushiwa

 1. Ni shani icimonwa ca ntanshi capeelwa, kabili ni shani Yohane alangishe nshita ya kubomba kwa ciko kwine kwine?

ICIMONWA ca kutendekelako mwi buku lya Ukusokolola catampa ne cipandwa 1, icikomo 10. Ici cimonwa, ukupala fimbi mu Ukusokolola, calangishiwa ukubilisha kuntu Yohane aumfwa nelyo ukumone cintu cimo icacila pa ca lyonse. (Ukusokolola 1:10, 12; 4:1; 6:1) Ici cimonwa ca ntanshi capeelwe mu cimpangilile ca mwanda wa myaka uwa kubalilapo umo ubukombe bwalungikwa ku filonganino cinelubali ifyaliko pa nshita imo ine na Yohane. Lelo Yohane alangishe inshita ya kubomfiwa kwa ciko kwine kwine lintu asosele ati: “Nali mu [mupashi] mu bushiku bwa kwa Shikulu.” (Ukusokolola 1:10a) Ni lilali ubu “bushiku”? Bushe ifiponako fyamonekesha ifya uno mwanda wa mwaka uwalenga 20 wa nkuunta fyalikwata ukulundana ukuli konse na bwene? Nga ni fyo, tulingile ukupeeleshako ukusakamana ku busesemo, nge fyo buleambukila ubumi bwesu bwine—nangu ukupusunsuka kwesu.—1 Abena Tesalonika 5:20, 21.

Mu Bushiku bwa kwa Shikulu

 2. Ni lilali ubushiku bwa kwa Shikulu butendeka, kabili ni lilali bupwa?

² Ni mu cimpangilile nshi ca nshita muntu ici cicibikako mu kufikilishiwa kwa Ukusokolola? Cisuma, ubushiku bwa kwa Shikulu cinshi? Umutumwa Paulo aloseshe kuli bwene pamo nge nshita ya bupingushi ne ya kufikilishiwa kwa malayo ya bulesa. (1 Abena Korinti 1:8; 2 Abena Korinti 1:14; Abena Filipi 1:6, 10; 2:16) Mu kuba no ku kufika kwa ubo “bushiku,” imifwaile yakatama iya kwa Yehova isela mu kulunduluka mu kuba no kucimfya ukulola ku kalume ka iko. Ubo “bushiku” butendeka no kufwikwa kwa kwa Yesu icilongwe nge Mfumu ya mu mulu. Nangu fye pa numa Yesu aputunkanya ubupingushi pa calo ca kwa Satana, ubushiku bwa kwa Shikulu bulatwalilila, mu kuba no kubweshiwa kwa Paradise no kucito kupwililika kwa mutundu wa muntu, ukufikila Yesu mu kupelako “akalubwilo ubufumu kuli Lesa Wishi.”—1 Abena Korinti 15:24-26; Ukusokolola 6:1, 2.

 3. (a) Ni shani ubusesemo bwa kwa Daniele ubwa “myaka cinelubali” butwaafwa ukumona ilyo ubushiku bwa kwa Shikulu butendeka? (b) Fyakucitika nshi pe sonde fishininkisha umwaka 1914 ngo kutendeka kwa bushiku bwa kwa Shikulu?

³ Ukufikilishiwa kwa masesemo yambi aya Baibolo kutwafwilisha ukumona lintu ubushiku bwa kwa Shikulu butendeka. Ku ca kumwenako, Daniele alondolwele ukuteetwa kwa bukateka mu mutande wa Mfumu Davidi; pa numa ya “myaka cinelubali” cali no kwishibikwa ukuti “Uwapulamo e uteka mu bufumu bwa bantu, kabili abupeela ku o atemenwe.” (Daniele 4:23, 24, 31, 32) Ukufikilishiwa kukalamba kwa ubo busesemo kwatendeke mu kubongololwa kwa bufumu bwa kwa Yuda, icalangililwa ku bushininkisho bwa Baibolo ukukwato kupwilikishiwa mu October 607 B.C.E. Ukusokolola 12:6, 14 kulanga ukuti inshita 3 1/2 ifika ku nshiku 1,260; e co, imyaka cinelubali (imiku ibili iya iyo mpendwa) ilingile ukuba inshiku 2,520. Ukupendwa “ubushiku bumo ku mwaka,” tufika pa myaka 2,520 pamo ngo kubako kwa “myaka cinelubali.” (Esekiele 4:6) Kanshi, Kristu Yesu atendeke ukuteka kwa mu mulu ku lubali lwa kushalikishako ulwa 1914. Ukubuuka kwa nkondo ya calo iya ntanshi muli ulya mwaka kwaishibishe “icitendekelo ca kushikitika kwa kupaapa” ukwatwalilila ukupuma umutundu wa muntu. Ukutula 1914, ifintu ificitika mu kumonekesha muli lino isonde lyakantaikwa umulopa fishininkisha ukuti ulya mwaka waba kutampa kwa “bushiku” bwa kubapo kwa kwa Yesu!—Mateo 24:3-14.a

 4. (a) Finshi amashiwi ya Ukusokolola ukwine yalangisha pamo nga ku lintu icimonwa ca ntanshi cifikilishiwa? (b) Ni lilali ukufikilishiwa kwa cimonwa ca ntanshi kupwa?

⁴ E co, ici cimonwa ca ntanshi no kufunda cakwatamo fya bushiku bwa kwa Shikulu, ukutula 1914 ukuya ku ntanshi. Uku kupima inshita kwaafwilishiwa ne cishinka ca kuti, pa numa mu Ukusokolola, icalembwa cilondolola ukuputunkanishiwa kwa mapingushi ya cine aya kwa Lesa aya bulungami—ificitika mu fyo Shikulu Yesu abombamo ulubali lwapulamo. (Ukusokolola 11:18; 16:15; 17:1; 19:2, 11) Nga ukufikilishiwa kwa cimonwa ca ntanshi kwatendeke 1914, ni lilali kupwa? Nge fyo ubukombe bwine bulanga, ukuteyanya kwalungikwako cilonganino ca kwa Lesa ica basubwa pano isonde. Ukufikilishiwa kwa ici cimonwa ca ntanshi kupwa, lyene, lintu icilundwa ca citetekelo ica kulekeleshako ica ici cilonganino casubwa cafwa no kubuushiwa ku bumi bwa ku mulu. Nangu ni fyo, Ubushiku bwa kwa Shikulu, mu kuba na mapaalo ku mpaanga shimbi isha pe sonde, butwalilila ukufikila ukupwa kwa Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Yesu Kristu.—Yohane 10:16; Ukusokolola 20:4, 5.

 5. Cinshi ishiwi lita Yohane ukucita? (b) Mulandu nshi icifulo ca “[filonganino, NW] cinelubali” cabela icawaminwa ukutumwako icimfungwa kuli fyene?

⁵ Muli ici cimonwa ca ntanshi, pa ntanshi Yohane talamona icili conse, aumfwa icintu cimo: “Naumfwile ku numa yandi ishiwi likalamba nge ntandala, lileti, Ico ulemona lemba mwi [buku], tuma na ku [filonganino, “NW”] cinelubali, ku Efese na ku Smurna na ku Pergamo na ku Tuatira na ku Sarde na ku Filadelfia na ku Laodikea.” (Ukusokolola 1:10b, 11) Ukubamo ubulashi no kukambisha kwati kulila kwa ntandala, ishiwi lyaita Yohane ukulemba “ku [filonganino, NW] cinelubali.” Ali no kupokelela ukukonkana kwa bukombe no kusabankanya ifintu ifyo akamona no kuumfwa. Moneni ukuti ifilonganino filumbwilwe muno fyaliko icine cine mu kasuba ka kwa Yohane. Fyonse fyali mu Asia Minor, bushilya fye bwa bemba ukufuma ku Patmo. Fyali ifingafikwako mu kwanguka kuli cimo ne cinankwe ku misebo ya ciRoma yawamisha iyaliko mu citungu. Inkombe tayali na kukwata ubwafya bwa kusenda icimfungwa ukufuma ku cilonganino cimo ukuya ku cikonkelepo. Ifi filonganino cinelubali kuti fyacita icikope iciputulwa ca muputule wa muno nshiku uwa Nte sha kwa Yehova.

 6. (a) Cinshi cipilibulwa ku “ifilipo”? (b) Mulandu nshi twingashininkisho kuti imibele mu cilonganino ca Bena Kristu basubwa ilelo ilingile ukupala ku yali mu kasuba ka kwa Yohane?

⁶ Ubwingi bwa masesemo mu Ukusokolola bwali no kufikilishiwa pa numa ya nshita ya kwa Yohane. Yaloseshe ku “fikabapo nga papite fi.” Lelo ukufunda ku filonganino cinelubali kubomba pa fintu “filipo,” imibele iyo mu cine cine iyaliko mu filonganino cinelubali pali iyo nshita. Ubukombe bwali bwa kwaafwa bwabamo mutengo kuli baeluda ba citetekelo abasontwa muli ifyo filonganino cinelubali, pamo pene na mu filonganino fyonse ifya Bena Kristu basubwa aba iyo nshita.b Apo icimonwa cili no kubomba kwa ciko kukalamba mu bushiku bwa kwa Shikulu, ifyo Yesu alesosa fipeela icishibisho ca kuti imibele yapalako ili no kwenekelwa mu filonganino fya Bena Kristu basubwa aba kasuba kesu.—Ukusokolola 1:10, 19.

 7. Nani uyo Yohane amona mu cimonwa ca ntanshi, kabili mulandu nshi cili icakatama ne cakucincimusha kuli ifwe ilelo?

⁷ Muli ci cimonwa ca ntanshi, Yohane amona Shikulu Yesu Kristu wabengeshima mu bukata Bwakwe ubwa mu mulu. Cinshi cingacilapo ukulinga kwi buku lya masesemo yaampana ku bushiku bukalamba ubwa kwa uyu Shikulu wapeelwa umulimo ku mulu? Kabili cinshi cingacilapo ukukatama kuli ifwe, fwe baleikala nomba muli ico ciputulwa ca nshita no kupeelo kwangwa kwi kambisho lyakwe ilili lyonse? Ukulundapo, ifyo cili icakucincimusha kuli bakafwilisha ba bumulopwe ba kwa Yehova ukwebekeshiwa ukuti lulya Lubuto lwa buMesia, pa kuba nalushipikisha amesho yonse no kupakaswa ifyaletelwe na Satana no kucula imfwa ya kulungulusha lintu “icitende” Cakwe cacenenwe imyaka 1,900 iyapitapo, nomba ulwa mweo mu mulu, ulwapeelwa amaka ku kuleta imifwaile ikalamba iya kwa Lesa ku kupwilikisha kwa iko ukwabamo ukucimfya!—Ukutendeka 3:15.

 8. Ni ku mibombele nshi uko Yesu nomba atantamina?

⁸ Cili icamonekesha ukuti Yesu nomba alitantama ukuya mu kubomba nge Mfumu yabikwa pa cipuna. Asontwa nga Kaputunkanya Mukalamba wa kwa Yehova ukubomba amapingushi yakupelako aya kwa Yehova ukulwisha iyi micitile ya fintu ikote, iibifi kabili na lesa wa iko uwa buciwa, Satana. Na kabili aba apepi ukupingula aba cilonganino ca basubwa ne bumba likalamba ilya banabo, pamo pene no kupingula icalo.—Ukusokolola 7:4, 9; Imilimo 17:31.

 9. (a) Ni shani Yohane alondolola Yesu Kristu wakatamikwa mu kati ka fya kutekapo inyali ifya golde? (b) Cinshi cilangililwa ku kwimikwa kwapala itempele ne laya ilyo Yesu afwala? (c) Cinshi cilangililwa kwi lamba lyakwe ilya golde?

⁹ Yohane apilibuka pa ciunda ce shiwi likalamba, kabili cino e cintu amona: “Awe napilibukile ku kumono we shiwi ilyalelanda na ine. Kabili pa kupilibuka, namwene ifya kutekapo inyali cinelubali ifya golde.” (Ukusokolola 1:12) Pa numa, Yohane asambilila ico ifi fya kutekapo inyali cinelubali fyalangilila. Lelo umuntu ali mu kati ka fya kutekapo inyali e wacebusha ilinso lyakwe. Mwali “na mu kati ka fya kutekapo inyali uupalene no mwana wa muntu, nafwale laya ilyafika na ku makasa, ne lamba lya golde ilyashingulwike pa cifuba.” (Ukusokolola 1:13) Yesu, “umwana wa muntu,” pano aipeela pa ntanshi ya nte iyasunguka, Yohane, nge cipasho cawamisha, icabembela. Amoneka mu bukata bwabengeshima mu kati ka fya kutekapo inyali ifya golde ifyabilima. Iyi mimonekele yapale tempele yaebekesha pali Yohane icishinka ca kuti Yesu e po ali mu cifulo ca kwa Shimapepo Mukalamba uwa kwa Yehova, ukuba na maka ya bupingushi. (AbaHebere 4:14; 7:21-25) Ica kufwala cakwe, icitali caebekesha cilingana ne ofesi lyakwe ilya bushimapepo. Ukupala bashimapepo bakalamba aba ciYuda aba pa kale, afwele ilamba—ilamba lya golde pa cifuba cakwe apo lifimba umutima wakwe. Ici cilangisha ukuti akabomba no mutima onse umulimo wapeelwa na bulesa uwapokelelwa ukufuma kuli Yehova Lesa.—Ukufuma 28:8, 30; AbaHebere 8:1, 2.

10. (a) Cinshi cilangililwa ku mushishi wa kwa Yesu uwabuutisha na menso yakwe aya lubingu lwa mulilo? (b) Bupilibulo nshi ubwa makasa ya kwa Yesu ukuba ayapala ubutale bwabembela?

¹⁰ Ukulondolola kwa kwa Yohane kwatwalilila: “No mutwe wakwe no mushishi fyali ifyabuuta nga masako yabuuta, nge mfula yabuuta; na menso yakwe yali ngo lubingu lwa mulilo.” (Ukusokolola 1:14) Umushishi wakwe wabuutisha ulangilila amano ku mulandu wa butali bwa bumi. (Linganyako Amapinda 16:31.) Na menso yakwe ayapala umulilo yalangisha ukuti aliswatuka, uwaibukila, lintu asapika, ukwesha, nelyo ukulumbulula icifukushi. Nangu fye makasa ya kwa Yesu yaikata ukusakamana kwa kwa Yohane: “Na makasa yakwe yapalene no butale ubwabengeshima ngo bwalopolwa mwi lungu; ne shiwi lyakwe lyali nge ciunda ca menshi ayengi.” (Ukusokolola 1:15) Mu cimonwa, amakasa ya kwa Yesu yali ngo butale, ukubengeshima, ukubembela—mu kulingisha ifyo ku wenda mu kucincila no waba no kwiminina kusuma mu cinso ca kwa Yehova Lesa. Ukulundako, lintu mu Baibolo ifintu fya bulesa ilingi line fipashanishiwa kuli golde, e co ifintu fya buntunse fimininwako ku butale.c E co amakasa yabembela aya kwa Yesu ukupala ubutale bwawamisha yatwibukisha fintu yali “ayayemba” amakasa yakwe lintu aendele pe sonde ukushimikila imbila nsuma.—Esaya 52:7; Abena Roma 10:15.

11. (a) Cinshi ico amakasa ya kwa Yesu ayabengeshima yatwibukisha? (b) Cinshi cilangililwa ku cishinka ca kuti ishiwi lya kwa Yesu “lyali nge ciunda ca menshi ayengi”?

¹¹ Mu cine cine, ngo muntu wapwililika, Yesu akwete ukupuulama ukwapalile kuli bamalaika na bantu. (Yohane 1:14) Amakasa yakwe ayabamo bukata na yo yatwibukisha ukuti anyanta umushili washila mu kuteyanya kwa kwa Yehova, umo aba Shimapepo Mukalamba. (Linganyako Ukufuma 3:5.) Ukulundapo, ishiwi lyakwe lyumfwika ukubulukuta kwapala icipooma ca menshi yafuntuka. Lyakwebekesha, ilya kuputamo mwenso, nge fyo calinga uwitwa mu bulashi Cebo ca kwa Lesa, umo uyo uwaisa ku kupingula “aba pano isonde mu bulungami.”—Imilimo 17:31; Yohane 1:1.

12. Bupilibulo nshi ubwa “lupanga, ulwatwila kubili kubili”?

¹² “Kabili ali ne ntanda cinelubali mu lupi lwakwe lwa kulyo, na mu kanwa mwafumine ulupanga ulwatwila kubili kubili, ne cinso cakwe cali nga kasuba ilyo kabalika mu maka ya kako. Kabili ilyo namumwene, nawile pa makasa yakwe ngo wafwa.” (Ukusokolola 1:16, 17a) Yesu umwine wine alondolola ubupilibulo bwa ntanda cinelubali pa numa. Lelo mona icileisa ukufuma mu kanwa kakwe: “ulupanga ulwatwila kubili kubili.” Mwandi cakumoneka calingisha! Pantu Yesu e wasontwa ku kubilisha amapingushi ya kupelako aya kwa Yehova ukulwisha abalwani Bakwe. Insoso shabamo ubupingushi ukufuma mu kanwa kakwe shifumamo ukuputunkanishiwa kwa babifi bonse.—Ukusokolola 19:13, 15.

13. (a) Icinso ca kwa Yesu cabengeshima, cabembela citwibukisha ulwa cinshi? (b) Kwebekesha nshi kwa pa mulu wa fyonse tukwata ukufuma ku bulondoloshi bwa kwa Yohane ubwa kwa Yesu?

¹³ Icinso ca kwa Yesu icabeeka, icabengeshima citwibukisha ukuti icinso ca kwa Mose calesaamya insase shabengeshima pa numa Yehova alanshenye na wene mu Lupili lwa Sinai. (Ukufuma 34:29, 30) Ibukisha, na kabili, ukuti lintu Yesu ayalwike pa ntanshi ya batumwa bakwe batatu imyaka 1,900 iyapitapo, “icinso cakwe cabalike nga kasuba, na malaya yakwe yali ayabengeshima ngo lubuuto.” (Mateo 17:2) Nomba, mu kulangisha kwa mu cimonwa kwa kwa Yesu mu kati ka bushiku bwa kwa Shikulu, icinso cakwe mu kupalako cisanika ukuyemba kwapuulama ukwa umo uwaba ku ntanshi ya kwa Yehova. (2 Abena Korinti 3:18) Na kuba, ukwebekesha kwacila fyonse kwapeelwe mu cimonwa ca kwa Yohane ni uko ukwa mibengelele ya bukata. Ukufuma ku mushishi wabuutisha, amenso ya lubingu, ne cinso cabengeshima ukutentemukila ku makasa yabengeshima, caba cimonwa cacilapo ica Umo uyo nomba ekala “mu lubuuto lushingapalamwako.” (1 Timote 6:16) Bucine bwa ici cilolwa bwaba ubwamonekesha! Ni shani Yohane acishishemo ukusunguka ayankwileko? Umutumwa atweba: “Kabili ilyo namumwene, nawile pa makasa yakwe ngo wafwa.”—Ukusokolola 1:17.

14. Ni shani tufwile ukwambukilwako lintu tulebelenga icimonwa ca kwa Yohane ica kwa Yesu wakatamikwa?

¹⁴ Ilelo, ubulondoloshi bwabalabata, ubwaebekeshiwa ubwabamo ifishinka fya cimonwa ca kwa Yohane bwisusha abantu ba kwa Lesa ukutasha kwafuma ku mutima. Kale kale, natupita ukucila pa myaka 70 iya bushiku bwa kwa Shikulu, umo icimonwa citwalilila ukukwata ukufikilishiwa kwa ciko ukwa kucincimusha. Ukuteka kwa Bufumu bwa kwa Yesu kwaba kuli ifwe, bucine bwabamo bumi, ubwa nomba te subilo lya nshita ya ku ntanshi. E co, cili icalinga kuli ifwe nga batekwa ba cishinka aba Bufumu ukulolesha ku ntanshi mu kuba no kusunguka pa co Yohane alondolola muli ici cimonwa ca ntanshi no kukutika mu kuba ne cumfwila ku mashiwi ya kwa Yesu Kristu wakatamikwa.

[Amafutunoti]

[Ifikope pe bula 23]

Ifyashalako fya kushuula mu mushili wa misumba uko ifilonganino cinelubali fyabelele fishininkisha icalembwa ca Baibolo. Kwali ni kuno e ko Abena Kristu ba mu mwanda wa myaka wa kubalilapo bapokelele ubukombe bwa kukoselesha ubwa kwa Yesu ubo lelo bubimbula icilonganino ca mu kusaalala kwa calo ica mwanda wa myaka walenga 20

PERGAMO

SMURNA

TUATIRA

SARDE

EFESE

FILADELFIA

LAODIKEA