Icipandwa 17

Ukwishiba Bakapepa ba Cine mu Nshita ya ku Mpela

 1. Ukulingana na Daniel icipandwa 7, finshi ifya kusungusha ifyali no kucitikila ibumba linono ilya bantu ilishakwato bucingo mu nshiku shesu?

IBUMBA linono, ilishakwato bucingo lyasanswa icabipisha ku mitekele yakwatisha amaka. Lyapusuka no kulengwa cipya cipya pa mulandu wa kukatamikwa kuli Yehova Lesa te ku maka ya liko iyo. Icipandwa 7 ica muli Daniele casobele ifi fintu, ifyacitike mu kutendeka kwa mwanda wa myaka uwalenga 20. Lelo, bushe aba bantu bali ni bani? Icipandwa cimo cine ica kwa Daniele cibeta nga “bashila ba Wapulamo,” Yehova Lesa. Casokolwele no kuti aba bene bantu bakasuka bakateke pamo na Mesia mu Bufumu bwakwe!—Daniele 7:13, 14, 18, 21, 22, 25-27.

 2. (a) Yehova ayumfwa shani pa babomfi bakwe abasubwa? (b) Cinshi cingaba ica mano ukucita muli ishi nshita?

² Nga fintu twasambilile muli Daniele icipandwa 11, imfumu ya ku kapinda ka ku kuso ikonaulwa umupwilapo pa numa ya kufwaya ukusansa icalo ca ku mupashi ica aba bantu ba busumino. (Daniele 11:45; linganyeniko Esekiele 38:18-23.) Yehova alacingilila sana abasubwa bakwe aba busumino. Ilumbo 105:14, 15 litweba ukuti: “[Yehova] aebawila ne shamfumu pa mulandu wabo, ati, Mwikumya mu basubwa bandi, na kuli bakasesema bandi mwicitako ububi.” Bushe tamwingasuminisha kanshi ukuti muli shino nshita shayafya, ca mano ukuti “ibumba likalamba” ililekulilako lilebishanya sana na ba bashila? (Ukusokolola 7:9; Sekaria 8:23) Yesu Kristu akoseleshe abantu bapale mpaanga ukucita fye ifyo fine, e kuti ukubishanya na bamunyina ba ku mupashi abasubwa ukupitila mu kubatungilila mu mulimo wabo.—Mateo 25:31-46; Abena Galatia 3:29.

 3. (a) Mulandu nshi cishayangukila ukusanga abakonshi basubwa aba kwa Yesu no kupalamina kuli bene? (b) Icipandwa 12 ica kwa Daniele calatwaafwa shani pali ci?

³ Lelo, Satana, Icibambe ca kwa Lesa, asansa abasubwa. Atungilila ukupepa kwa bufi, no kwisushe calo na Bena Kristu ba cimbepa. E co, abengi balilufiwa. Bambi tabakwata isubilo lya kusanga abemininako ukupepa kwa cine. (Mateo 7:15, 21-23; Ukusokolola 12:9, 17) Na bo abasanga “umukuni unono” no kubishanya na o balingile ukutulukusha ku kusungilila icitetekelo, pantu ici calo lyonse cifwaya ukonaula icitetekelo. (Luka 12:32) Ni shani kuli imwe? Bushe mwalisanga “abashila ba Wapulamo,” kabili bushe mulebishanya na bo? Bushe mwalisanga ubushinino bwakosa ubwa kuti abo mwasanga e bo Lesa asala cine cine? Ubushinino bwa musango yu kuti bwakoshe citetekelo cenu. Kuti bwamupangasha ku kwaafwa bambi ukumona icimfulumfulu ca mipepele ya calo ca lelo. Daniele icipandwa 12 yakwata ifyebo ifingi ifya uku kwishiba kwingamupususha.

MBOSWA MUKULU AIMA

 4. (a) Fintu nshi fibili ifyapusana Daniele 12:1 isobela pa lwa kwa Mikaele? (b) Muli Daniele, cilola mwi nga batila imfumu ‘yaliminina’?

⁴ Daniele 12:1 atila: “Mu nshita ilya akema Mikaele, mboswa mukulu uwimininina abantu bobe.” Ici cikomo cisobela ifintu fibili ifya kulungatika pa lwa kwa Mikaele: cimo ca kuti, ‘naiminina,’ ukulangilila imibele imo pa ciputulwa ca nshita; ica bubili ca kuti, “akema,” ukulangilila icicitika muli cilya ciputulwa ca nshita. Ica ntanshi, tulefwaya ukwishiba iciputulwa ca nshita umo Mikaele ‘aimininina abantu ba kwa Daniele.’ Ibukisheni ukuti Mikaele e shina Yesu etwa mu mulimo wakwe nga Kateka wa ku muulu. Ukulanda pa ‘kwima’ kwakwe kutucinkulako ulwa nshila umo ili shiwi lyabomfiwa mumbi mwi buuku lya kwa Daniele. Ilingi lilosha ku ncitilo ya mfumu, pamo ngo kutendeka ukuteka.—Daniele 11:2-4, 7, 20, 21.

5, 6. (a) Ni mu ciputulwa nshi ica nshita umo Mikaele aiminina? (b) Ni lilali kabili ni mu nshila nshi Mikaele “akema” kabili finshi fikafumamo?

⁵ Pano malaika afwile alelanda pa nshita iyalandwapo mu kulungatika mu kusesema kwa Baibolo kumbi. Yesu aitile iyi nshita ngo “kubapo,” (NW) kwakwe (iciGriki, pa·rou·siʹa), lintu ali no kulateka nge Mfumu mu muulu. (Mateo 24:37-39) Ici ciputulwa ca nshita citwa no kuti “inshiku sha kulekelesha” kabili “inshita ya ku mpela.” (2 Timote 3:1; Daniele 12:4, 9) Ukutula apo ilya nshita yatendekele mu 1914, Mikaele aiminina nge Mfumu mu muulu.—Linganyeniko Esaya 11:10; Ukusokolola 12:7-9.

⁶ Lelo, ni lilali Mikaele “akema”? Ni lintu akema ku kucita icintu caibela. Yesu akacite ci ku ntanshi. Ukusokolola 19:11-16 kusesema pali Yesu nge Mfumu Mesia iya maka iiletangilila umulalo wa bamalaika no konaula abalwani ba kwa Lesa. Daniele 12:1 akonkanyapo ukuti: “Kukaba ne nshita ya kumanama ukwa kuti takwatala akuba ukutula pa kubapo uluko, ukufika ku nshita ilya.” Pamo nga Kaputunkanya Mukalamba uwa kwa Yehova, Kristu akapesha ubwikashi buno bonse ubwabipa mu “bucushi bukalamba” ubwasobelwa.—Mateo 24:21; Yeremia 25:33; 2 Abena Tesalonika 1:6-8; Ukusokolola 7:14; 16:14, 16.

 7. (a) Lisubilo nshi lyabako kuli bonse aba busumino mu ‘nshita ileisa iya kumanama’? (b) Ibuuku lya kwa Yehova cinshi, kabili mulandu nshi cacindamina ukulembwamo?

⁷ Cikaba shani ku bantu ba citetekelo muli iyi nshita ya kutiinya? Daniele aebelwe no kuti: “Mu nshita ilya abantu bobe bakapokololwa, onse uwasangwa nalembwa mwi buuku.” (Linganyeniko Luka 21:34-36.) Bushe ili libuuku nshi? Limininako icibukisho ca kwa Yehova Lesa ica bacito kufwaya kwakwe. (Malaki 3:16; AbaHebere 6:10) Abalembwa muli ili buuku lya mweo e bantu bacingililwa sana pa bantu bonse muli cino calo, pantu Lesa e ubacingilila. Fyonse ifyo bababifisha kuti fyafuutwa kabili e fyo cikaba. Nangu cingati bafwa ilyo “inshita ya kumanama” ishilaisa, balashala abacingililwa mu cibukisho ca kwa Yehova ica muyayaya. Akabebukisha no kubabuusha mu Kuteka kwa Myaka Ikana Limo Ukwa kwa Yesu Kristu.—Imilimo 24:15; Ukusokolola 20:4-6.

ABASHILA ‘BASHIBUKA’

 8. Lisubilo nshi ilya kusansamusha ilyaba pali Daniel 12:2?

⁸ Isubilo lya kubuushiwa lilasansamusha icine cine. Daniele 12:2 alandapo ukuti: “Abengi ba mu balaalo tulo mu mushili wa lukungu bakashibuka, aba balola ku mweo wa muyayaya, na aba balola ku kuseebana kabili ukusuulwa kwa muyayaya.” (Linganyeniko Esaya 26:19.) Aya mashiwi kuti yatucinkulako ulwa bulayo bwa kucincimusha ubwa kwa Yesu Kristu ubwa kubuushiwa kwa cinkumbawile. (Yohane 5:28, 29) We subilo ulacincimusha! Tontonkanyeni pa lwa fibusa fyatemwikwa na balupwa, abo bafwa, ukwisaba no bumi na kabili ku ntanshi! Lelo ubu bulayo mwi buuku lya kwa Daniele bulanda pa kubuushiwa kwa musango na umbi, uko kwacitika kale. Ni shani fintu cingabe fyo?

 9. (a) Mulandu nshi cingabelamo amano ukwenekela ifyo Daniel 12:2 kuti yafishiwapo mu nshiku sha kulekelesha? (b) Uku kusesema kulanda pa kubuushiwa nshi, kabili twaishiba shani ico?

⁹ Bebeteni ifilelandwapo. Nga fintu tumwene, icikomo ca ntanshi ica cipandwa 12 cilanda pa mpela ya buno bwikashi na pa nshita yonse iya nshiku sha kulekelesha. Na kuba, ifingi muli ci cipandwa filefishiwapo mu nshita ya ku mpela te muli paradise wa pe sonde uuleisa. Bushe kwalibako ababuushiwa muli iyi nshita? Umutumwa Paulo alembele ukuti ukubuushiwa kwa “ba kwa Kristu” kukacitika “mu kubapo kwakwe.” (NW) Lelo, ababuushiwa ku bumi ku muulu babuushiwa “abashingabola.” (1 Abena Korinti 15:23, 52) Nga fintu casobelwa pali Daniele 12:2, tapali uuli onse pali bene uubuushiwa “ku kuseebana kabili ukusuulwa kwa muyayaya.” Bushe kwalibako ukubuushiwa kwa musango na umbi? Mu Baibolo, ukubuushiwa inshita shimo kulosha ku fya ku mupashi. Ku ca kumwenako, amabuuku ya Esekiele na Ukusokolola yakwata ukusesema ukubomba ku kubuukululwa kwa ku mupashi, nelyo ukubuushiwa.—Esekiele 37:1-14; Ukusokolola 11:3, 7, 11.

10. (a) Ni mu nshila nshi umo abashalapo abasubwa babuushiwe mu nshita ya ku mpela? (b) Nangu cibe fyo ni shani fintu bamo abasubwa ababuukulwilwe babuushiwe “ku kuseebana kabili ukusuulwa kwa muyayaya”?

¹⁰ Bushe kwalibako ukubukululwa kwa ku mupashi ukwa musango yu ukwa babomfi basubwa aba kwa Lesa mu nshita ya ku mpela? Ee! Calicitike mu 1918 ilyo abashalapo abanono aba Bena Kristu ba busumino bapakeswe icabipisha ica kuti ubutumikishi bwabo ubwa ku cintubwingi bwalipumfyanishiwe. Lyene, nangu cingati calemoneka nge cishingacitika, mu 1919 balibuushiwe lwa ku mupashi. Ifi fishinka fyumfwana no bulondoloshi bwa kubuushiwa kwasobelwa pali Daniele 12:2. Bamo ‘balibukile’ lwa ku mupashi pali ilya nshita na ku ntanshi. Lelo, ku ca bulanda te bonse abatwalilile ukuba abomi ku mupashi. Abo pa numa ya kubuushiwa abasalilepo ukukaana Imfumu Mesia no kusha umulimo wa kwa Lesa bailetele “ukuseebana kabili ukusuulwa kwa muyayaya.” (AbaHebere 6:4-6) Lelo, abasubwa aba busumino babomfeshe bwino ukubukululwa kwabo ukwa ku mupashi ukupitila mu kutungilila Imfumu Mesia mu cishinka. Ubusumino bwabo kwi pele pele bukabatungulula “ku mweo wa muyayaya” nga fintu ukusesema kulanda. Ilelo, ubukose bwabo ubwa ku mupashi ilyo balepakaswa butwaafwa ukubeshiba.

‘BABALIKA NGE NTANDA’

11. “Abashilimuka” ilelo ni bani, kabili ni mu nshila nshi umo babalikila nge ntanda?

¹¹ Ifikomo fibili ifyakonkapo ifya cipandwa 12 ica kwa Daniele filalundapo na fimbi pa kutwaafwa ukwishiba “abashila ba Wapulamo.” Mu cikomo 3 malaika aeba Daniele ukuti: “Abashilimuka bakabalika ngo kubalika kwe ulu; na balenga abengi ukulungama bakabalika nge ntanda.” Ni bani “abashilimuka” ilelo? Na kabili ubushinino bulangilila ukuti baba “abashila ba Wapulamo.” Na kuba, bushe kwali bambi ukufumyako abasubwa aba busumino abali abashilimuka ukwishiba ukuti Mikaele, Mboswa Mukulu, atendeke ukwiminina nge Mfumu mu 1914? ‘Bamoneka nge fyengelo’ muli cino calo caba mu mfifi lwa ku mupashi ukupitila mu kushimikila icine pamo nge ci, pamo no kwikalilila mu myendele yabo iya Bwina Kristu. (Abena Filipi 2:15; Yohane 8:12) Yesu aseseme pali bene ukuti: “E lyo abalungama bakabalika nga kasuba mu bufumu bwa kwa Shibo.”—Mateo 13:43.

12. (a) Abasubwa babimbwamo shani mu ‘kulenga abengi ukulungama’ mu nshita ya mpela? (b) Ni shani fintu abasubwa bakalenga abengi ukulungama no ‘kubalika nge ntanda’ mu Kuteka kwa Myaka Ikana Limo Ukwa kwa Kristu?

¹² Daniele 12:3 alatweba no mulimo aba Bena Kristu basubwa bali no kobelwa na o mu nshita ya ku mpela. ‘Bakalalenga abengi ukulungama.’ Abashalapo abasubwa batendeke umulimo wa kulonganika impendwa yasheleko iya ba 144,000 impyani shinankwe Kristu. (Abena Roma 8:16, 17; Ukusokolola 7:3, 4) Lintu uyo mulimo wapwile, icifwile cali ni pa kati ka ba1930, batendeke ukulonganika “ibumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi.” (Ukusokolola 7:9; Yohane 10:16) Aba na bo batetekela mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu. E co, balisanguluka pa cinso ca kwa Yehova. Abali nomba mu mamilioni ilelo, balikwata isubilo lya kupusuka ubonaushi buleisa ubwa ici calo cibifi. Mu Kuteka kwa Myaka Ikana Limo Ukwa kwa Kristu, Yesu ne shamfumu shinankwe kabili bashimapepo, ba 144,000 bakalenga abantunse ba cumfwila pe sonde ukunonkelamo mu kukumanina mu cilubula, na muli fyo ukwaafwa bonse abatetekela ukufumyapo icishibilo conse ica lubembu twapyana kuli Adamu. (2 Petro 3:13; Ukusokolola 7:13, 14; 20:5, 6) Lyene abasubwa bakabombako mu kukumanina ‘ukulenga abengi ukulungama’ kabili “bakabalika nge ntanda” mu muulu. Bushe mwalikatamike subilo lya kwikala pe sonde ukutekwa no bufumu bwa bukata ubwa ku muulu ubwa kwa Kristu na bakateka banankwe? Mwandi lishuko ukushimikila pamo na “bashila” iyi mbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa!—Mateo 24:14.

‘BALASABANTA’

13. Ni mu nshila nshi umo ifyebo fya mwi buuku lya kwa Daniele fyakomenwe no kukakwa?

¹³ Ifyo malaika abilishe kuli Daniele ifyatendekele pali Daniele 10:20, nomba fyapwa na mashiwi ya kusansamusha aya kuti: “Lelo iwe, we Daniele, kake fyebo ifi, komenena ne buuku, ukufika pa nshita ya ku mpela; bakasabanta abengi, no kwishiba kukafula.” (Daniele 12:4) Ifingi ifyo Daniele apuutilwemo ukulemba fyalikakilwe no kukomwa pa kuti abantunse beiluka. Na Daniele umwine ku ntanshi alembele ukuti: “Awe naliumfwile, lelo nshailwike.” (Daniele 12:8) Muli iyi nshila ibuuku lya kwa Daniele lyalikomenwe pa myaka iingi. Ni shani pa lwa lelo?

14. (a) Mu “nshita ya ku mpela,” ni bani ‘basabanta,’ kabili kwi? (b) Bushinino nshi bulangilila ukuti Yehova alipaala uku ‘kusabanta’?

¹⁴ Twalishuka pa kwikala mu “nshita ya ku mpela” iyasobelwa mwi buuku lya kwa Daniele. Nga fintu casobelwe, abengi aba busumino ‘balisabanta’ mu Cebo ca kwa Lesa. Cinshi cafumamo? Pa mulandu we paalo lya kwa Yehova, ukwishiba kwine kwine kwalifula. Abasubwa ba busumino aba Nte sha kwa Yehova balikwata ukushilimuka ukwabalenga ukwiluka ukuti Umwana wa muntu abele Mfumu mu 1914, ukwishiba ifiswango fya mu kusesema kwa kwa Daniele, ukusoka pa “ca makankamike icipomona” kabili fi fya kumwenako fye finono. (Daniele 11:31) Kanshi, uku kufula kwa kwishiba cintu na cimbi ica kwishibilako “abashila ba Wapulamo.” Lelo Daniele apokelele ubushinino na bumbi.

‘BASANSAULWA’

15. Cipusho nshi malaika nomba aipusha, kabili ici cipusho kuti catucinkulako pa lwa bani?

¹⁵ Nga tuleibukisha, Daniele apokelele ubu bukombe bwa kwa malaika pa lulamba “lwa mumana ukalamba” uwitwa Tigrisi. (Daniele 10:4) Nomba apa amona bamalaika batatu no kutila: “E lyo ine, ne Daniele, namwene, moneni, bambi babili beminine, umo kuno ishilya lya mumana na umo kwi shilya lya mumana. Umo wa muli abo asosele ku muntu uufwele ifya kolokondwe uwa pa muulu wa menshi ya mulonga, ati, Bushe ni ku nshita nshi kukabe mpela ya fipesha amano ifi?” (Daniele 12:5, 6) Icipusho malaika aipusha apa kuti catucinkulako na kabili ulwa “bashila ba Wapulamo.” Pa ntendekelo ya “nshita ya ku mpela,” mu 1914, balyangilweko sana pa lwa nshita amalayo ya kwa Lesa yali no kusenda pa kufishiwapo. Uku kusesema kwatonta pa bashila nga fintu icasuko ca ici cipusho cilangilila.

16. Kusesema nshi malaika asesema, kabili ni shani fintu akomaila pa cishinka ca kuti uku kusesema kukafishiwapo nangu cikabe shani?

¹⁶ Daniele akonkanyapo ukulondolola ukuti: “Naumfwile no muntu uufwele ifya kolokondwe, uwa pa muulu wa menshi ya mulonga, alatumpwila ukwa kulyo no kwa kuso ku muulu no kulapa Uwa mweo wa muyayaya ukuti ni ku mwaka umo ne myaka ibili na hafu wa mwaka, na kabili ilyo bakapwisho kusansaula amaka ya bantu ba mushilo, e lyo fikapwa ifi fintu fyonse.” (Daniele 12:7) Uyu mulandu wakakala. Malaika aimya amaboko yabili ku kulapa, napamo pa kuti bamalaika babili abali kuli buno bushilya na bulya bushilya bwa mumana ukalamba bamone. Na muli fyo akomaila pa cishinka ca kuti uku kusesema kukafishiwapo nangu cikabe shani. Lelo iyi myaka yali no kubako lilali? Icasuko tacikosele nga muleti nacikosa.

17. (a) Finshi fyapalana ifisangwa mu kusesema kwalembwa pali Daniele 7:25, Daniel 12:7, na Ukusokolola 11:3, 7, 9? (b) Iyi myaka itatu na hafu wa mwaka yalepa shani?

¹⁷ Uku kusesema kwalipalanako sana no kusesema kumbi kubili. Kumo uko twabebetelepo mu Cipandwa 9 ica luno lupapulo ukusangwa pali Daniele 7:25; kumbi, pa Ukusokolola 11:3, 7, 9. Moneni mumo umo kwapalana. Kumo na kumo kutendeka ukufishiwapo mu nshita ya ku mpela. Uku kusesema konse kubimbamo ababomfi bashila aba kwa Lesa, ukulangilila ukuti bakapakaswa no kuti pa kashita kamo bakafilwa ukushimikila ku cintubwingi. Uku kusesema kumo na kumo kulangilila ukuti ababomfi ba kwa Lesa bakabuukululwa no kutendeka umulimo wabo cipya cipya, na muli fyo ukucilima bakapakasa. Kabili uku kusesema kumo na kumo kulumbula ne nshita uku kupakaswa kwa bashila kwali no kusenda. Uku kusesema kubili muli Daniele (7:25 na 12:7) kulanda pa “mwaka umo ne myaka ibili na hafu wa mwaka.” Ukusokolola kulanda pa ciputulwa ca nshita cimo cine nge myeshi 42, nelyo inshiku 1,260. (Ukusokolola 11:2, 3) Lelo bushe ishi nshiku 1,260 shatendeke lilali?

18. (a) Ukulingana na Daniele 12:7, cinshi cali no kwishibisha impela ya nshiku 1,260? (b) Ni lilali basukile basansaula “amaka ya bantu ba mushilo,” kabili ici cacitike shani? (c) Inshiku 1,260 shatendeke lilali, kabili ni shani fintu abasubwa ‘baseseme mu nsamu’ muli ilya nshita?

¹⁸ Uku kusesema kwalanda mu kulungatika inshita lintu ishi nshiku 1,260 shali no kupwa, lintu “bakapwisho kusansaula amaka ya bantu ba mushilo.” Pa kati ka 1918, abalashi ba Watch Tower Bible and Tract Society, ukusanshako na presidenti wa Sosaite, J. F. Rutherford, bashininwe imilandu ya bufi, ukupingulwa imyaka iingi no kukakwa. Abashila ba kwa Lesa balimwene umulimo ‘wasansaulwa,’ icine cine kumo na maka yabo. Ukubwelela ku numa imyaka itatu na hafu ukutula pa kati ka 1918 kutuleta ku mpela ya 1914. Pali ilya nshita ili bumba linono ilya basubwa lyaleisusunkanya ku kupakaswa kwabipisha. Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yali naitendeka, no kukaanya ku mulimo wabo kwalekulilako. Mu mwaka wa 1915 ilembo lyabo ilya mwaka lyali cipusho ico Kristu aipwishe abakonshi bakwe ica kuti: “Bushe kuti mwanwa mu lukombo lwandi?” (Mateo 20:22, King James Version) Nga fintu casobelwe pa Ukusokolola 11:3, iciputulwa ca nshita ica nshiku 1,260 ishakonkelepo cali ni nshita ya kuloosha ku basubwa, cali kwati balesesema mu nsamu. Ukupakasa kwalilumiineko. Bamo balikakilwe, bambi ukusanswa, kabili na bambi balilungulushiwe. Abengi balifuupwilwe ku mfwa ya kwa presidenti wa ntanshi uwa Sosaite C. T. Russell mu 1916. Lelo cinshi cali no kucitika lintu iyi nshita ya kutiinya yapwile no kwipaiwa kwa mulimo wa kushimikila uwa kuteyanya kwa basubwa?

19. Ni shani fintu ukusesema mu Ukusokolola icipandwa 11 kutulenga ukushininkisha ukuti abasubwa tabali no kutalalikwa pa nshita ntali?

¹⁹ Ukusesema kwapalako ukusangwa pa Ukusokolola 11:3, 9, 11 kulangilila ukuti ilyo shilya “nte shibili” shaipaiwe, shali no kufwa fye pa nshita inono, pa nshiku shitatu na hafu, e lyo shikabuukululwe. Mu nshila imo ine, ukusesema muli Daniele icipandwa 12 kulangilila ukuti abashila tabali na kutalala lelo balikwete umulimo na umbi ku ntanshi.

‘BASANGULULWA, UKUBUUTUSHIWA, NO KULOPOLWA’

20. Ukulingana na Daniele 12:10, mapaalo nshi abasubwa bali no kukwata pa numa ya macushi bali no kupitamo?

²⁰ Nga fintu tumwene kale, Daniele alembele ifi fintu lelo tailwike. Nangu cibe fyo, afwile alelanguluka nga ca kuti abashila bali no konaulwa ku balebapakasa, pantu aipwishe ukuti, “Kukaba shani ukulekelesha kwa ifi fintu?” Malaika amwaswike ukuti: “Kabiye, we Daniele; pantu ifyebo ifi fyalikakwa kabili fyalikomenenwa ukufika pa nshita ya ku mpela. Abengi bakaisangulula kabili bakaibuutusha kabili bakalopolwa, lelo ababifi bakabifya; kabili ababifi bonse tabakeluke, lelo abashilimuka e bakalailuka.” (Daniele 12:8-10) Kwali isubilo lyashininkishiwa ku bashila! Mu cifulo ca konaulwa, bali no kubuutushiwa, ukuba abasanguluka pa ntanshi ya kwa Yehova Lesa. (Malaki 3:1-3) Ukushilimuka mu fya ku mupashi kwali no kubalenga ukuba abasanguluka kuli Lesa. Mu kupusanako, ababifi bali no kukaana ukwiluka ifya ku mupashi. Lelo ni lilali ifi fyonse fyali no kucitika?

21. (a) Iciputulwa ca nshita icasobelwa pali Daniel 12:11 cali no kutendeka pa numa ya kucitika kwa finshi? (b) “Ica kuninika ca pe,” cali cinshi, kabili cafumishiwepo lilali? (Moneni umukululo pe bula 298.)

²¹ Daniele aebelwe ukuti: “Ukutula pa nshita ilyo ica kuninika ca pe cikafumiwa, kabili ica makankamike icipomona cikemikwa, kukabe nshiku ikana limo ne myanda ibili na makumi pabula [1,290].” E co ici ciputulwa ca nshita cali no kutendeka pa numa ya kucitika kwa fintu fimo. “Ica kuninika ca pe,”—nelyo “ilambo lya lyonse”a—cali no kufumishiwapo. (Daniele 12:11, NW, utulembo twa pe samba) Lilambo nshi malaika alelandapo? Te malambo ya nama ayaletuulwa pe tempele ilili lyonse pe sonde. Pantu ne tempele lyali mu Yerusalemu ‘lyapalile fye umwine mwine,’ e kuti itempele likalamba ilya ku mupashi ilya kwa Yehova, ilyatendeke ukubomba lintu Kristu aishileba Shimapepo Mukalamba mu 29 C.E.! Muli ili tempele lya ku mupashi, ilimininako ukutantika kwa kwa Lesa ukwa kupepa kwasanguluka, ifya kutuula pa lubembu ifya pe tafikabilwa, pantu ‘Kristu atuulilwe limo ku kusende membu sha bengi.’ (AbaHebere 9:24-28) Lelo, Abena Kristu ba cine bonse balatuula amalambo pali ili tempele. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “E ico muli [Kristu] e mo tutuulile ilambo lya malumbo kuli Lesa, e kutila, icisabo ca milomo iitootele shina lyakwe.” (AbaHebere 13:15) E co ica kucitika ica ntanshi ica uku kusesema e kuti, ukufumishiwapo kwa “ca kuninika ca pe”—caishilebako pa kati ka 1918 lintu umulimo wa kushimikila wabindilwe pa kashita.

22. (a) “Ica makankamike” icipomona cinshi, kabili caimikwe lilali? (b) Iciputulwa ca nshita icasobelwa pali Daniel 12:11 catendeke lilali no kupwa?

²² Lelo, ni shani pa lwa ca kucitika ca bubili, e kuti ‘ukwimika ica makankamike icipomona’? Nga fintu twamwene mu kulanshanya kwesu ukwa kwa Daniele 11:31, pa kubala, ici ca makankamike cali kabungwe ka League of Nations kabili ku ntanshi caishileima nga kabungwe ka United Nations. Utu tubungwe tubili twaba twa makankamike mu kuti twasumbulwa nge subilo lyeka ilya mutende pe sonde. E co, ku bengi, utu tubungwe twasenda icifulo ca Bufumu bwa kwa Lesa! Mu January 1919 bapangile ukwimika akabungwe ka League of Nations. Pali ilya nshita, ifi fintu fibili ifya pali Daniele 12:11 fyalicitike. E co shilya nshiku 1,290 shatendeke mu kubangilila kwa 1919 ukufika ku mibundo ya (mu Ciputulwa ce Sonde ica ku Kapinda ka ku Kulyo) mu 1922.

23. Abashila ba kwa Lesa baishilesangululwa shani muli shilya nshiku 1,290 ishasobelwa muli Daniele icipandwa 12?

²³ Muli ilya nshita, bushe abashila balilundulwike ku kubuutushiwa no kusangululwa mu menso ya kwa Lesa? Ee ukwabula no kutwishika! Mu March 1919 presidenti wa Watch Tower Society pamo na bo alebishanya na bo sana balikakwilwe mu cifungo. Imilandu bapeelwe iya bufi yalishilefuutwa. Apo balishibe ukuti umulimo wabo wali ucili taulapwa, baishileba abapamfiwa ilyo line fye, no kupekanya ibungano lya mu September 1919. Mu mwaka umo wine, magazini uunankwe Ulupungu lwa kwa Kalinda asabankanishiwe umuku wa kubalilapo. Uyo pa kubala aleitwa The Golden Age (nomba uwitwa Loleni!), lyonse alatungilila Ulupungu lwa kwa Kalinda mu kusansalika mu kushipa ububifi bwa cino calo na mu kwaafwa abantu ba kwa Lesa ukutwalilila ukuba abasanguluka. Ilyo ishi nshiku shasobelwe 1,290 shapwile, abashila balelola ku kusangululwa no kubweshiwa. Mu September 1922, mupepi ne nshita ici ciputulwa capwile, bakwete ibungano lya lulumbi pa Cedar Point, Ohio, ku United States of America. Lyakoseleshe nga nshi umulimo wa kushimikila. Lelo, balekabila ukulundulukilako. Ico cali no kucitika mu ciputulwa ca nshita icali no kukonkapo.

INSANSA KU BASHILA

24, 25. (a) Ciputulwa nshi ica nshita icasobelwa pali Daniel 12:12, kabili cifwile catendeke lilali no kupwa? (b) Imibele ya ku mupashi iya bashalapo abasubwa yali shani pa ntendekelo ya nshiku 1,335?

²⁴ Malaika wa kwa Yehova asondwelela ukusesema kwakwe pa bashila na mashiwi ya kuti: “Alishuka uulelinda no kufika ku nshiku ikana limo ne myanda itatu na makumi yatatu na shisano [1,335].” (Daniele 12:12) Malaika tapeele icitontonshi lintu ici ciputulwa ca nshita cikatendeka no kupwa. Ifyacitika filangilila ukuti ici ciputulwa ca nshita ica butatu cali no kutendeka pa numa fye ya mpela ya ciputulwa ca nshita ica bubili. Na muli fyo cali no kutendekela ku mibundo ya 1922 ukufika na ku mpela ya shinde wa 1926 (ku Ciputulwa ce Sonde ica ku Kapinda ka ku Kuso). Bushe abashila baishileba ne nsansa ilyo ico ciputulwa ca nshita capwile? Ee, mu nshila shacindama isha ku mupashi.

²⁵ Nangu fye ni pa numa ye bungano mu 1922 (ililangililwe pe bula 302), bamo pa bashila ba kwa Lesa balefuluka ifya ku numa. Ifyo balesambilila pa kulongana ni Baibolo ne fitabo fya Studies in the Scriptures, ifyalembelwe na C. T. Russell. Pali ilya nshita, abengi balemono kuti mu 1925 abafwa bakatendeko kubuuka no kuti Paradise akabweshiwa pe sonde. E co abengi balebomba pa mulandu wa kuti baletontonkanya ifyo impela ikesa mu 1925. Bamo mu cilumba bakene ukubombako umulimo wa kushimikila ku cintubwingi. Ici tacaweme.

26. Ilyo ishi nshiku 1,335 shalepita, imibele ya ku mupashi iya basubwa yaalwike shani?

²⁶ Lelo, ilyo ishi nshiku 1,335 shalepita, fyonse ifi fyatendeke ukwaluka. Ukushimikila kwaishileba intanshi, kabili ukutantika kwa lyonse pa kuti uuli onse abombeko mu butumikishi bwa mwi bala kwalitendekwe. Ukulongana kwalitantikwe ku kusambilila Ulupungu lwa kwa Kalinda cila mulungu. Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciNgeleshi ulwa March 1, 1925, lwakwete icipande cacindama icaleti, “Birth of the Nation” (Ukufyalwa kwa Luko), calenga abantu ba kwa Lesa ukumfwikisha ifyacitike mu 1914 ukufika ku 1919. Pa numa ya 1925, abashila tabalebombela Lesa pa mulandu wa kuti impela yali no kwisa pa bushiku ubuli bonse baletontonkanya. Lelo, batontele pa kushishe shina lya kwa Yehova. Ici cishinka cacindama calikomailwepo ifyo cishatalile acikomailwapo kale mu cipande ca Ulupungu lwa kwa Kalinda mu ciNgeleshi ulwa January 1, 1926, icaleti “Who Will Honor Jehovah?” (Nani Akacindika Yehova?) Pe bungano mu May 1926, icitabo ca Deliverance califumine. Ici cali cimo ica fitabo fipya fyalembelwe ku kupyana ifitabo fya Studies in the Scriptures. Nomba abashila tabalelolesha ku fya ku numa. Balelolesha ne citetekelo ku fya ku ntanshi no mulimo wali ku ntanshi. Nga fintu casobelwe, inshiku 1,335 shapwile ninshi abashila bali ne nsansa.

27. Ukubebeta icipandwa 12 ica kwa Daniele kutwafwa shani ukwishiba abasubwa ba kwa Yehova?

²⁷ Kwena, te bonse abashipikishe muli iyi nshita ya kululunkana. Ukwabula no kutwishika, e mulandu wine malaika akomaile pa bucindami bwa kuba ‘abalinda.’ Abashipikishe no kutwalilila ukulinda balipaalilwe apakalamba. Ukubebeta mu cinkumbawile Daniele icipandwa 12 kulenga ici ukumfwika. Nga fintu casobelwe, abasubwa balibuukulwilwe, nelyo ukubuushiwa, lwa ku mupashi. Bapeelwe ukushilimuka kwaibela mu Cebo ca kwa Lesa, ukupeelwa maka ya ‘kusabanta’ muli cene kabili, ukutungululwa no mupashi wa mushilo, ku kukomonona inkama sha kale na kale. Yehova alibasangulwile no kubalenga ukubalika lwa ku mupashi, nge ntanda shabalabata. Icafuminemo ca kuti balengele abengi ukuba abalungami kuli Yehova Lesa.

28, 29. Finshi tufwile ukupingulapo ilyo “inshita ya ku mpela” ilepalamina ukupwa?

²⁸ Apo natukwata ifishibilo fya kusesema ifi fyonse ifya kwishibilako “abashila ba Wapulamo,” bushe kuli umwa kubepekesha pa kufilwa ukubeshiba no kubishanya na bene? Amapaalo yashaiwamina yalolela ibumba likalamba, iliilunda mu kubombela Yehova kuli ili bumba lilecepelako ilya basubwa. Ifwe bonse tulingile ukulolela ukufishiwapo kwa malayo ya kwa Lesa. (Habakuki 2:3) Mu nshita yesu, Mikaele, Mboswa Mukulu, aimininina abantu ba kwa Lesa pa nshita iitali. Nomba line fye ali no konaula ubwikashi buno nga kaputunkanya wasontwa kuli Lesa. Cikaba shani kuli ifwe lintu akacite co?

²⁹ Icasuko kuli ico cipusho calashintilila nampo nga twalasalapo ukwikala ubumi bwa mpomfu nomba. Ku kukosha ukupingulapo kwesu ukwa kucite co ilyo “inshita ya mpela” ilepalama, natubebete icikomo ca kulekelesha ice buuku lya kwa Daniele. Ukulanshanyapo mu cipandwa cikonkelepo kuli no kutwaafwa ukumona ifyo Daniele aiminine pa ntanshi ya kwa Lesa wakwe na fintu akeminina ku nshita ya ku ntanshi.

[Futunoti]

FINSHI MWAILUKAMO?

• Ni mu ciputulwa nshi ica nshita umo Mikaele ‘aiminina,’ kabili “akema” lilali kabili mu nshila nshi?

• Daniel 12:2 ilanda pa kubuushiwa kwa musango nshi?

• Ni nshiku nshi shishibisha intendekelo ne mpela ya

imyaka itatu na hafu wa mwaka iyalumbulwa pali Daniel 12:7?

inshiku 1,290 ishasobelwa pali Daniel 12:11?

inshiku 1,335 ishasobelwa pali Daniel 12:12?

• Ni shani fintu ukwangwa kuli Daniele icipandwa 12 kutwaafwa ukwishiba bakapepa ba cine aba kwa Yehova?

[Akabokoshi pe bula 298]

UKUFUMISHIWAPO KWA CA KUNINIKA CA PE

Mwi buuku lya kwa Daniele, ishiwi lya kuti “ica kuninika ca pe” lyabamo imiku isano. Lilanda pe lambo lya malumbo—e kuti “icisabo ca milomo,” ico ababomfi ba kwa Yehova Lesa batuula kuli wene lyonse. (AbaHebere 13:15) Ukufumishiwapo kwa ciko ukwasobelwe kwalilandwapo pali Daniele 8:11, 11:31, na 12:11.

Mu nkondo sha calo shibili, abantu ba kwa Yehova bapakeswe icabipisha umwaleteka “imfumu ya ku kapinda ka ku kuso” ne “mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo.” (Daniele 11:14, 15) “Ica kuninika ca pe” cafumishiwepo ilyo Inkondo ya Calo iya Kubalilapo yalepwa lintu umulimo wa kushimikila wapene ubindililwe pa kati ka 1918. (Daniele 12:7) Mu Nkondo ya Calo iya Cibili, “ica kuninika ca pe” ‘califumishiwepo’ mu nshila imo ine pa nshiku 2,300 ku Fyalo Fyakwatisha Amaka Ifyaumana Akapi Ifya Britain na America. (Daniele 8:11-14; moneni Icipandwa 10 ica lino ibuuku.) Califumishiwepo na ku baNazi “abasakalala” pa nshita iyo Amalembo yashalandapo mu kulungatika.—Daniele 11:31; moneni Icipandwa 15 ica lino ibuuku.

[Charti ne Fikope pe bula 301]

IFIPUTULWA FYA NSHITA YA KUSESEMA MULI DANIELE

[Ifikope pe bula 287]

Ababomfi ba kwa Yehova abaletungulula batwelwe ku cilye ca buteko mu lufyengo ku Atlanta, Georgia, ku United States of America. Ukufuma ku kuso ukuya ku kulyo: (abekele) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh (abeminine), G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison, na C. J. Woodworth

[Ifikope pe bula 299]

Kwali amabungano ya lulumbi pa Cedar Point, Ohio, ku United States of America mu 1919 (pa muulu) na 1922 (pa nshi)

[Icikope pe bula 302]