Bushe Mulepeemako Umupashi wa Ici Calo Uwakowela?

PA September 12, 1990, fakitare ya Kazakstan yalipuulike. Imyengelele yoca iya busanso yafutumukiile mu lwelele, ukutiinya ubumi bwa bekashi 120,000, na bengi baiswile mu misebo ku kuilishanya pa lwa uyu sumu wa kulenge mfwa.

Lelo ilyo ifyebo fyafulilako fyatendeke ukusokoloka, baishilesanga ukuti pa makumi ya myaka iingi baaleikala mu ncende yalimo sumu. Mu kupita kwa myaka, amatani 100,000 aya fisoso fyabamo imyengelele yoca yaalepooswa mu ncende ya pa lwalaala iyabulo kucingililwa. Nangula ubusanso bwali fye mupepi, tapaali nangu umo uwaangilweko. Mulandu nshi?

Cila bushiku, mu cibansa ca fyangalo ica kulya kwine, abalashi baalepoopela ica kupime ifyo imyengelele yoca ileenda, no kuleka cimoneke kwati takuli busanso nelyo panono. Ifipimo fyalilungike, lelo fyapimine fye imyengelele yoca iya gamma. Imyengelele yoca iya Alpha, iishapiminwe, na yo ine ya busanso ukupala fye iya gamma. Bana mayo abengi batendeke ukwiluka umulandu abana babo baalelwalilila.

Na lwa ku mupashi kwine kuti twakoweshiwa kuli sumu uushimoneka. Kabili ukupala balya bantu babulo kucingililwa aba mu Kazakstan, abengi tabaibukila pa lwa ubu busanso butiinya ubumi. Baibolo ilondolola uku kukowesha pamo ngo “mupashi wa pano isonde,” uo Satana Kaseebanya apuutamo. (1 Abena Korinti 2:12) Icibambe ca kwa Lesa ku mufulo cibomfya uyu mupashi—nelyo imibele yaanana—iya mu calo ku kunenuna ukuipeelesha kwesu ukwa bukapepa.

Ni shani fintu umupashi wa calo wingatompola amaka yesu aya ku mupashi? Ukupitila mu kubalamuna ulwinso lwa menso no kushukila bukaitemwe bwesu ubwa lwa nkati. (Abena Efese 2:1-3; 1 Yohane 2:16) Ku ca kumwenako, twalalanguluka imbali shitatu ishapusanapusana umo ukutontonkanya kwa ku calo panono panono kwingakowesesha bumupashi bwesu.

Ukufwaya Ubufumu Intanshi

Yesu acincishe Abena Kristu ‘ukubala ukufwaya Ubufumu no bulungami bwa kwa Lesa.’ (Mateo 6:33) Lubali lumbi, umupashi wa calo, kuti watulenga ukupoosesha amano ku fintu fya pa lwesu ne mikalile ya kucibondola. Ubusanso bwa kubalilapo tabuli mu kulekelesha ifya ku mupashi umupwilapo, lelo mu kufitamisha mu cifulo cacepako. Pa mulandu wa kuyumfwa abacingililwa mu cimbepa, kuti twasuulako ku busanso, nge fyacitile aba mu Kazakstan. Imyaka twabomba muli bucishinka no kutesekesha kwesu bamunyina ba ku mupashi ne nkashi kuti fyatubeleleka ukutontonkanya ukuti te kuti tushe inshila ya cine. Nakalimo, abengi mu cilonganino ca ku Efese e fyo bayumfwile.

Mupepi na mu 96 C.E., Yesu abapeele ukufunda kwakonkapo ukuti: “Ndi ne ci ca kukushinina, ica kuti waleka ukutemwa kobe ukwa pa kutendeka.” (Ukusokolola 2:4) Aba Bena Kristu abakokole balishipikishe amafya ayengi. (Ukusokolola 2:2, 3) Balisambilishiwe na baeluda ba bucishinka, ukusanshako no mutumwa Paulo. (Imilimo 20:17-21, 27) Nangu ni fyo, mu kupita kwa myaka, ukutemwa kwabo ukwa kuli Yehova kwalishibantukiile, kabili balufishe ukucincimuka kwabo ukwa ku mupashi.—Ukusokolola 2:5.

Cimoneka kwati, abena Efese bamo balyambukiilweko no kutemwa amakwebo no lubanda lwa mu musumba. Ku ca bulanda, ukutemwe fikwatwa ukwa bwikashi bwa lelo kwalisendela kumo na Bena Kristu bamo. Umupampamina wa kufwaisha imikalile ya kucibondola, tawakafilwe ukutupumbula ku mabuyo ya ku mupashi.—Linganyeniko Mateo 6:24.

Ilyo alesoka pali ubu busanso, Yesu atile: “Inyali ya mubili linso: e ico, ilinso lyobe nga lyabe lituntulu, umubili obe onse wabo mwabuuta; lelo nge linso lyobe lyabipa [“lyabe lya lwinso,” NW utumashiwi twa pe samba], umubili obe onse wabo mwafiita.” (Mateo 6:22, 23) “Ilinso ilituntulu” ni lyo ilishiceba mu mbali lwa ku mupashi, ilyatonta fye pa Bufumu bwa kwa Lesa. Lubali lumbi, ilinso “ilyabipa” nelyo ilya “lwinso” talimwena apatali, limona fye pa fifwayo mubili ifya apo pene. Talimwensekesha ifyacindama ifya ku mupashi na mapaalo ya ku nshita ya ku ntanshi.

Mu cikomo catangililako Yesu asosele ukuti: “Ukuli icipao cobe, e kuli no mutima obe.” (Mateo 6:21) Kuti twaishiba shani nampo nga umutima wesu walemenena ku fintu fya ku mupashi nelyo ku fya ku mubili? Nakalimo ica kutungulula cacilapo kuwama fintu tulandapo, apantu ‘ku kupaka kwa mu mutima e ko akanwa kalandila.’ (Luka 6:45) Nga twaisanga libili libili tulelanda pa fintu fya ku mubili atemwa ifyo twapwishishisha lwa ku mubili, twishibe ukuti umutima wesu walitangalikwa no kuti ilinso lyesu ilya ku mupashi talibomba bwino.

Nkashi umwina Spain, Carmen,a aliculile no bu bwafya. Alondololo kuti, “Nakushiwe mu cine, lelo pa mushinku wa myaka 18, natendeke ubukwebo bwa pa lwandi ubwa fya masukulu. Pa numa ya myaka itatu nakwete ababomfi bane, ubukwebo bwalelunduluka, kabili nalekwate ndalama ishingi. Nangu ni fyo, ico naikushiweko sana, nakalimo ca kuti nshalebulisha nangu kamo mu fya ndalama, kabili ‘nalitungulwike.’ Ukulanda ubufumacumi, amano yandi yonse napoosele ku bukwebo—e cintu natemwishishe.

“Natontonkenye fyo kuti natwalilila ukuba Nte uku lubali ndepoosa inshita yandi iikalamba ku fya makwebo. Lubali lumbi, lyonse naleyumfwa ifyo kuti nacite fingi ku kubombela Yehova. Icaishilenasha mu kupelako ukuti ntangishe ifya Bufumu ca kumwenako ca fibusa fyandi fibili abaali bapainiya. Umo pali aba, Juliana, twali nankwe icilonganino cimo. Tampatikishe ukutendeka bupainiya, lelo ifyo alelandapo no buseko aalesanga mu butumikishi bwakwe fyangafwile ukulanguluka cipya cipya ifyo nalekatamika lwa ku mupashi.

“Mu kuya kwa nshita, lintu nali pa kutuusha mu United States, naikeele na nkashi Gloria, painiya. E lyo fye umulume wakwe aafwile, kabili aalesunga umwana wakwe umwanakashi uwa myaka isano e lyo na banyina abalwele kansa. Nalyo line alebomba bupainiya. Ica kumwenako cakwe no kutesekesha kwakwe ukwashika ukwa butumikishi, fyamfikile pa mutima. Inshiku shine shintu naikele pa ng’anda yakwe shanengele ukufwaisha ukupeela Yehova icawamisha. Ica ntanshi naishileba painiya wa nshita yonse, kabili tapapitile imyaka iingi ine no mulume wandi twalilaalikwe ukuyabombela pa Bethel. Nalekele ubukwebo bwandi—ubwalencilikila ukulunduluka lwa ku mupashi—kabili nomba ndeyumfwa ukuti ubumi bwandi nabutunguluka mu menso ya kwa Yehova, icaba e cacindama mu cine cine.”—Luka 14:33.

Ukwishiba ifya ‘kushininkisha ifyacilamo,’ nge fyacitile Carmen, kukatwafwilisha ukupingulapo mano mano pa lwa ncito yesu, amasomo, amayanda, ne mikalile. (Abena Filipi 110) Lelo bushe tulashininkisha ifyacilamo na lintu tulekokoloka? Ulu e lubali na lumbi umo umupashi wa ku calo usongela apakalamba.

Kokolokeni mu Kulinga

Umupashi wa calo mu mucenjelo ulashukila icifyalilwa ca bantu ica kufwaisha ukutuusha ne nshita ya kukokoloka. Apantu abantu abengi tabakwata isubilo line line ilya ku ntanshi, e mulandu wine bafwaila ifya kuisekesha no kukokoloka pali nomba. (Linganyeniko Esaya 22:13; 1 Abena Korinti 15:32.) Bushe tulaisanga tulepoosesha amano ku kukokoloka? Ico kuti calangilile fyo imitontonkanishishe ya ku calo iletutungulula.

Baibolo isoka ukuti: “Umuntu uwatemwo musamwe [“ifya kusekesha,” Lamsa] akamono kubulwa.” (Amapinda 21:17) Umusamwe tawabipa, lelo ukuutemwa, nelyo ukuukatamisha, kuti kwatungulula ku kubulwa lwa ku mupashi. Icilaka cesu ica ku mupashi cikacepelako, kabili tatwakabe ne nshita ikalamba ku kushimikila imbila nsuma.

Pali uyu mulandu, Icebo ca kwa Lesa citukoselesha ‘ukukosa mu mitima, ukuba abailama mu kupwililika.’ (1 Petro 1:13, The New English Bible) Ukuilama kulakabilwa pa kuti inshita yesu iya kukokoloka taicilile mu cipimo. Ukuba abakosa cilepilibula ukuipekanya ku mulimo wa ku mupashi, nampo nga lisambililo, ukulongana, nelyo umulimo wa mwi bala.

Ni shani pa lwa kutuusha ukukabilwa? Bushe tufwile ukuyumfwa aba mulandu nga twabomfyako inshita imo ku kutuusha? Nakalya. Ukutuusha kulakabilwa, ukucilisha mu calo ca masakamika ica lelo. Nangu cibe fyo, ifwe nga Bena Kristu baipeela tatwingasuminisha ukutuusha ukube cintu icikalamba mu bumi bwesu. Ukutuusha kwacilamo kuti kwatulenga ukukanabomba sana umulimo wine wine. Kuti twaleka ukuba abapamfiwa kabili kuti twatendeka ukucishamo ukucite fintu fimo. Ni shani, lyene, twingaba ne mimwene yashikatala pa lwa kutuusha?

Baibolo ikoselesha ukutuusha kunono ukucila ukucucutika mu kucishamo—ukucilisha nga incito ya ku mubili taili iyakatama. (Lukala Milandu 4:6) Nangula ukutuusha kulabwesesha amaka mu mibili yesu, intulo ya bukose bwa ku mupashi maka yabomba aya kwa Lesa. (Esaya 40:29-31) Tupokelela uyu mupashi wa mushilo mu kulundana ne milimo yesu iya Bwina Kristu. Imitima yesu ilaliishiwa ukupitila mwi sambililo lya pa lwesu kabili lilacincimuna ukufwaisha kwalungama. Ukusangwa ku kulongana kulakusha ukutesekesha Kabumba wesu. Ukubombako ubutumikishi bwa Bwina Kristu kulalundulula ukulangulukilako bambi. (1 Abena Korinti 9:22, 23) Pamo nge fyo Paulo alondolwele mu kushininkisha “ubuntu bwa ku nse mu cine cine bulonaika, lelo ubwa mu kati bulapokelela amaka cila bushiku.”—2 Abena Korinti 4:16, Phillips.

Ileana, uwakwata abana 6, no mulume uushasumina, aaba uwapikintika nga nshi mu bumi. Alasunga ulupwa lwakwe lwine na balupwa bambi abengi, kanshi lyonse amoneka fye uwapamfiwa. Nangu ni fyo, na kabili alalanga ica kumwenako cishaiwamina mu kushimikila na mu kupekanishisha ukulongana. Bushe abomba shani imilimo yafule fi?

Ileana alondololo kuti, “ukulongana no mulimo wa mwi bala filangafwa mu cine cine ukubomba bwino imilimo yandi imbi. Ku ca kumwenako, pa numa ya kushimikila, ndaba ne fingi ifya kutontonkanyapo ilyo ndebomba umulimo wa pa ng’anda. Ilingi line ninshi uku ndeimba ne nyimbo. Lubali lumbi, imilimo ya pa ng’anda ilankosela icine cine nga nshiile ku kulongana nangu nshibombeshe mu mulimo wa mwi bala.”

Fintu apusanako ku bacindikisha ukukokoloka!

Ukuyemba kwa ku Mupashi Kulatemuna Yehova

Icalo twikalamo ciletwalilila ukupoosesha amano ku mimonekele ya ku mubili. Abantu balapoosa indalama ishingi pa miti iya kuwamyako imimonekele yabo no kucefyako ififuma mu kukota. Ifi fisanshamo ukupokelela umushishi wa kupanga fye, amabele ya kupanga fye, ne fya kusubasuba ifyalula imimonekele. Amamilioni balaya ku fiyanda basambilishishamo ifya kucefyako ukwina, ku masukulu ya fya kutukusha umubili, atemwa ukushita amavidio yalangisha ifya kutukusho mubili, ne fitabo fya pa miliile. Icalo kuti catulenga ukusumina ukuti imimonekele yesu iya ku mubili e ingatuletela insansa no kuti “icata” cesu e cacindamisha.

Mu United States, ukufwailisha ukwayambwilwe na magazini wa Newsweek kwasangile ukuti amaperesenti 90 aya misepela ya bena Amerika babuuta “tabatemenwe ifyo imibili yabo imoneka.” Ukufwaisha kwa kulamoneka bwino kuti kwayambukila bumupashi bwesu. Dora ni Nte ya kwa Yehova uwacaice uwayumfwile insoni pa fyo aalemoneka umulandu wa kuti aali uwainako. Alondolola ukuti, “Nga naya mu kufwaye fya kushita, calenkosela ukusange fya kufwala ifinganinga. Camoneke kwati ifya kufwala fisuma fyapangilwe fye abaonda. Icacililepo kubipa, fyebo abantu balenshoba pa fyo nainine, calenkalipa nga nshi, ukucilisha nga fyafuma kuli bamunyina ba ku mupashi ne nkashi.

“Ici calengele ukuti ncishemo ukupoosa amano ku mimonekele yandi, ica kuti ifya ku mupashi fyatendeke ukumoneke fishacindama mu bumi bwandi. Cali kwati insansa shandi shashintilile pa kumoneka uwaondako. Imyaka iingi naipitapo, kabili apo nomba ninkula ngo mwanakashi kabili ngo Mwina Kristu, mone fintu mu kupusanako. Nangu ca kuti ndaisakamana mu mimonekele yandi, nalishibo kuti ukuyemba kwa ku mupashi e kwakatamisha, kabili ico e cinenga ukwikushiwa apakalamba. Ilyo fye naumfwikishe umo ico calolele, nalicindike ifya Bufumu.”

Sara aali mwanakashi wa citetekelo uwa pa kale uwakwete iyi mimwene iisuma. Nangu cingatila Baibolo ilanda pa lwa kuyemba kwakwe lintu aali ne myaka ukucila 60, ikomaila maka maka pa mibele yakwe iisuma—umuntu uwabelama uwa mu mutima. (Ukutendeka 12:11; 1 Petro 3:4-6) Aalangishe umupashi uwafuuka kabili uwatekanya, kabili mu kunakila aumfwilile umulume wakwe. Sara tacishishemo ukwangwa ku fyo bambi baalemumona. Nelyo cingati afumine ku bakankaala, mu kuitemenwa aikele mu matenti pa myaka ukucila 60. Aayafwilishe umulume wakwe mu kuicefya kabili mu kukanaitemwa; aali mwanakashi wa citetekelo. Ico e camulengele ukuba umwanakashi wayemba mu cine cine.—Amapinda 31:30; AbaHebere 11:11.

Nga Bena Kristu, tupoosa amano ku kuwamyako ukuyemba kwesu ukwa ku mupashi, ukwingakula no kutwalilila, nga tulekulundulula lyonse. (Abena Kolose 1:9, 10) Kuti twalundulula imimonekele yesu iya ku mupashi mu nshila shibili ishikalamba.

Ilyo tulebombako ubutumikishi bwa kupususha imyeo, tulamoneka abayemba nga nshi mu menso ya kwa Yehova. (Esaya 52:7; 2 Abena Korinti 3:18-4:2) Mu kulundapo, ukuyemba kwesu kulashikilako lintu tulesambilila ukulanga imibele ya Bwina Kristu. Inshila sha kuwamyako ukuyemba kwesu ukwa ku mupashi shingi pamo nge shi: “Mube aba kutemwanisha; ku mucinshi mube abatangishanya; . . . ku mitima mube ababilima. . . . mutwalilile ukusekelela abeni. . . . Sekeleleni pamo na basekelela; lileni pamo na balila. . . . Mwiba ababwesesho muntu nelyo umo ububi pa bubi; . . . mube aba mutende ku bantu bonse.” (Abena Roma 12:10-18) Ukulundulula ifisabo fya musango yo kukatupalamika kuli Lesa na ku bantu banensu, kabili kukacefyako imibele yabipa iyo twapyana fye pa mulandu wa lubembu.—Abena Galatia 5:22, 23; 2 Petro 1:5-8.

Kuti Twakaanya Umupashi wa Calo!

Umupashi wa calo uwabamo sumu kuti wanasha bumpomfu bwesu mu nshila sha bucenjeshi ishingi. Kuti watulenga ukukanaikushiwa ne fyo twakwata no kuba abapamfiwa ukutangisha ukukabila kwesu ne fyo tutemenwe ukucila ifya kwa Lesa. Limbi kuti watulenga ukulaangwa amatontonkanyo ya bantu ukucila aya kwa Lesa, ukucindamikisha ukukokoloka atemwa imimonekele ya ku mubili.—Linganyeniko Mateo 16:21-23.

Satana apampamina pa konaula bumupashi bwesu, kabili cimo ica fyanso fyakwe ifikalamba mupashi wa calo. Ibukisheni ukuti Kaseebanya kuti ayalula imingalato yakwe ukufuma ku ya nkalamo iilelila ukuya ku ya nsoka incenjeshi. (Ukutendeka 3:1; 1 Petro 5:8) Limo limo, icalo cicimfya Umwina Kristu ukupitila mu kupakasa kwatapata, lelo ilingi line cilamukowesha panono panono. Paulo aangilwe sana ku busanso bwalekeleshako, atile: “Ndetiina, epali yaonaika amapange yenu ukufuma pa cishinka no musangwela ifilola kuli Kristu, ifyo insoka yabepele Efa mu bucenjeshi bwa iko.”—2 Abena Korinti 11:3.

Pa kuicingilila ku bucenjeshi bwa nsoka, tulekabila ukwishiba amalyashi ya kukubanya ‘aya pano isonde’ no kuyakaana mu kushangila. (1 Yohane 2:16) Tatufwile ukubepwa ukuti imitontonkanishishe ya ku calo yaba fye bwino. Umwela wa sumu uwa micitile ya kwa Satana naufika ku fipimo fya kutulumusha.—Abena Efese 2:2.

Ilyo fye ukutontonkanya kwa ku calo kwaishibikwa, kuti twakucimfya pa kwisusha isambilisho lyasanguluka ilya kwa Yehova mu mintontonkanya yesu ne mitima. Ukupala Imfumu Davidi, natusose ukuti: “Inshila shenu munenge ukushiishiba, mwe Yehova; no mwa kuya mwenu munsambilishe. Munyenseshe mu cishinka cenu, no kunsambilisha; pantu ni mwe Lesa ipusukilo lyandi.”—Ilumbo 25:4, 5.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 26]

Ukufwaisha imikalile ya kucibondola kuti kwatupumbula ku mabuyo ya ku mupashi