1. Ni shani malaika alondolola iciswango cakashika ce, kabili musango nshi wa mano ukabilwa ku kumfwikishe filangililo fya Ukusokolola?

MU KULUNDA pa kulondolola iciswango cakashika ce ica mu Ukusokolola 17:3, malaika aeba Yohane ati: “Pano pali umutima uuli na mano. Imitwe cinelubali ni mpili cinelubali, ishaikalapo umwanakashi; kabili, ni mfumu cinelubali, isho shisano shaliwile, imo e po ili, imbi icili tailaisa; kabili ilyo ikesa ili no kwikale nshita inono.” (Ukusokolola 17:9, 10) Malaika pano alepeela amano yafuma mu mulu, amano yeka fye ayengapeela ukumfwikisha ifilangililo fya mu Ukusokolola. (Yakobo 3:17) Aya mano yasanikila ibumba lya buYohane na banabo pamo nga ku bukulu bwa nshita isho tuleikalamo. Yakuula mu mitima yaipeela ukutesekesha kwa mapingushi ya kwa Yehova, ayali nomba mupepi no kupwishiwa, no kupampamina ukutiina Yehova kwabamo ubutuntulu. Pa Amapinda 9:10 palando kuti: “Akatiina ka kuli Yehova e ca kubalilapo ca mano, no kwishiba Uwa mushilo e mucetekanya.” Cinshi amano ya bulesa yafisulula kuli ifwe pa lwa ciswango?

 2. Bupilibulo nshi ubwa mitwe cinelubali iya ciswango cakashika ce, kabili ni shani caba ukuti “shisano shaliwile, imo e po ili”?

² Imitwe cinelubali ya ciswango cakalipisha imininako “impili,” cinelubali, nelyo “mfumu” cinelubali. Amashiwi yonse yabomfiwa mu Malembo ukulosha ku maka ya kamfulumende. (Yeremia 51:24, 25; Daniele 2:34, 35, 44, 45) Mu Baibolo, amaka ya calo mutanda yalumbulwa nga yakwete ukupunka pa milandu ya bantu ba kwa Lesa ni: Egupti, Ashuri, Babiloni, Medo-Persia, Greece, na Roma. Pali aya, yasano yalishileko kale no kuya pa nshita Yohane apokelele Ukusokolola, ilintu Roma aali acili sana amaka ya calo. Ici cumfwana bwino bwino na mashiwi yatile, “shisano shaliwile, imo e po ili.” Lelo ni shani ku lwa “imbi” icili tailaisa?

 6. Mabuteko nshi ayapya icine cine yalundulwike, kabili ni buli kwi bumo ubwaishilecishapo ukutunguluka?

⁶ Ukufika mu mwanda wa myaka walenga 15, nangu cibe fyo, ifyalo fimo fyalekuula amabuteko ayamoneke ayapya icine cine. Lintu yamo aya maka ya buteko yasangilwe mu fyalo ifyali kale impanso sha ciRoma, amabuteko yabo tayali kutwalilila fye kwa Buteko bwa ciRoma. Portugal, Spain, France, na Holland fyonse fyasangwike ifipuna fya mabulashi yafikile ukutali. Lelo ubwacililepo ukutunguluka bwali ni Britain, ubwaishiletangilila ubuteko bwakulisha pali ubo ‘akasuba kashabalile akawa.’ Ubu buteko bwakulile pa nshita shalekanalekana pa bukulu bwa North America, Africa, India, na Southeast Asia, pamo pene no kutanunuka kwa South Pacific.

 7. Ni shani fintu umusango wa maka ya calo yabamo yabili waishile ku kubako, kabili butali bwaba shani Yohane asosele ukuti ‘umutwe’ walenga cinelubali, nelyo amaka ya calo, yakatwalilila?

⁷ Ku mwanda wa myaka walenga 19, impanso shimo mu North America kale kale baliputwike ukufuma ku Britain ukupanga United States of America waikalila. Lwa ku mapolitiki, ukulwa kumo pa kati ka luko lupya ne calo bafumineko kwalitwalilile. Nangu ni fyo, inkondo ya calo ya ntanshi yapatikishe ifyalo fyonse ukwishiba amabuseko yabo ya cinkumbawile no kukosha ukwampana kwaibela pa kati kabo. Muli fyo, umusango wa maka ya calo yabamo yabili waishile mu kubako, uwapangilwe na United States of America, nomba uluko lwacilapo ukusambala mu calo, na Great Britain, icipuna ca buteko bwakulisha ubwa calo. Pano, lyene, e pali ‘umutwe’ walenga cinelubali, nelyo amaka ya calo, ayatwalilila ukwingila mu nshita ya mpela na mu fyalo fya ayo inte sha kwa Yehova isha kasuba ka muno nshiku shabalilepo ukwimikwa. Ukulinganishiwa ku kuteka kwaleepa ukwa mutwe walenga mutanda, uwa cinelubali wikalako fye “inshita inono,” ukufikila Ubufumu bwa kwa Lesa bukonaula ukwishibikwa kwa nko konse.