22. (a) Cinshi ishiwi lyafuma mu mulu lisosa? (b) Cinshi catungulwile ku kusekelela ku lubali lwa bantu ba kwa Lesa mu 537 B.C.E. na mu 1919 C.E.?

²² Amashiwi yakonkapo aya kwa Yohane yasonta ku kufikilishiwa kwalundwapo ukwa cipasho ca busesemo ayati: “Kabili naumfwile ishiwi limbi lya mu mulu, lileti, Fumenimo muli wene, mwe bantu bandi, epali mwawilako mu membu shakwe, epali mwakumako ku [finkunka] fyakwe.” (Ukusokolola 18:4) Amasesemo ya kuwa kwa Babiloni wa pa kale mu Malembo ya ciHebere na kabili yasanshishemo ukufunda kwa kwa Yehova ku bantu bakwe ukwatile: “Fulumukeni mu kati ka [Babiloni].” (Yeremia 50:8, 13) Mu kupalako, mu cilola ca kupomonwa kuleisa kwa Babiloni Mukalamba, abantu ba kwa Lesa nomba bakonkomeshiwa ukufumamo. Mu 537 B.C.E. ishuko lya mu nshita lya kufuma mu Babiloni lyalengele ukusekelela ukwingi ku lubali lwa bena Israele ba citetekelo. Mu nshila imo ine, ukukakulwa kwa bantu ba kwa Lesa ukufuma ku bunkole bwa cina Babiloni mu 1919 kwatungulwile ku kusekelela ku lubali lwabo. (Ukusokolola 11:11, 12) Kabili ukutula iyo nshita amamilioni ya bambi balyumfwila ifunde lya kufulumuka.—Linganyako Mateo 24:15, 16.

24. (a) Abantu ba kwa Lesa balingile ukufulumuka ukufuma mu Babiloni Mukalamba mu kusengauka cinshi? (b) Abo bafilwa ukufulumuka ukufuma muli Babiloni Mukalamba bakana nankwe mu membu nshi?

²⁴ Mashiwi yakosa, ayo! E co imibombele ilefwaikwa. Yeremia akoseleshe Abena Israele mu kasuba kakwe ukubombapo, ati: “Fulumukeni mu kati ka [Babiloni], . . . pantu ino e nshita ya cilandushi ca kwa Yehova, e kulandula abwesesho kutuntulu kuli wene. Fumeni mu kati kakwe, mwe bantu bandi, ipususheni, mwe muntu no muntu, ku cifukushi ca bukali bwa kwa Yehova.” (Yeremia 51:6, 45) Mu nshila yapalako, ishiwi ukufuma mu mulu lisoka abantu ba kwa Lesa ilelo ukufulumuka ukufuma mu Babiloni Mukalamba mu kuti bepokelela lubali lwa finkunka fyakwe. Amapingushi ya kwa Yehova yapale finkunka pali ici calo, ukusanshako Babiloni Mukalamba, nomba yalebilishiwa. (Ukusokolola 8:1–9:21; 16:1-21) Abantu ba kwa Lesa bakabila ukuipaatula ukufuma ku butotelo bwa bufi nga bene tabalefwaya kucula ifi finkunka na mu kupelako ukufwa na wene. Pa mbali ya ico, ukutwalilila muli kulya kuteyanya kuti kwabalengo kwakana mu membu shakwe. Kuti baba aba mulandu nga fintu aba mu bucende bwa ku mupashi no kusuumya kwa mulopa “uwa bonse abaipaiwe pe sonde.”—Ukusokolola 18:24; linganyako Abena Efese 5:11; 1 Timote 5:22.

25. Ni mu nshila nshi umo abantu ba kwa Lesa bafulumukile ukufuma muli Babiloni wa pa kale?

²⁵ Ni shani, lyene, abantu ba kwa Lesa bafuma muli Babiloni Mukalamba? Mu mulandu wa Babiloni wa pa kale, abaYuda bali no kupanga ulwendo lwine lwine ukufuma mu musumba wa Babiloni inshila yonse ukubwekela ku Calo ca Bulayo. Lelo ifingi fyalibimbilwemo ukucila apo. Esaya mu kulingana no busesemo aebele abena Israele ati: “Kabiyeni, kabiyeni, fumeniko; icakowela mwiikatako. Fumeni mu kati ka uko, isangululeni, mwe basende fipe fya kwa Yehova.” (Esaya 52:11) Ee, bali no kuleka ifibelesho fyonse ifishasanguluka ifya butotelo bwa cina Babiloni ifyo fingakowesha ukupepa kwabo kuli Yehova.

26. Ni shani Abena Kristu ba ku Korinti baumfwilile amashiwi ya kuti, ‘Fumeni mu kati kabo kabili mwiikata ku cishasanguluka’?

²⁶ Umutumwa Paulo ayambwile amashiwi ya kwa Esaya muli kalata wakwe wa ku bena Korinti, atile: “Mwiba aba kwi koli limo na bashatetekela; pantu ubulungami no bupulumushi kuti fyayampana shani? napamo ulubuuto ne mfifi kuti fyakwate senge shani? . . . E ico fumeni mwi bumba lyabo, mupaatukeko, e fyo asosa [Yehova, NW], kabili mwiikatako ku cishasanguluka.” Abena Kristu ba ku Korinti tabali na kusha Korinti mu kuti bomfwile kulya kufunda. Balicitile, nangu cibe fyo, lwa ku mubili ukusengauka amatempele yashasanguluka aya butotelo bwa bufi, pamo pene no kuipaatula lwa ku mupashi ukufuma ku ncitilo shishasanguluka isha abo bakapepa ba filubi. Mu 1919 abantu ba kwa Lesa batendeke ukufulumuka ukufuma muli Babiloni Mukalamba muli iyi nshila, ukuisangulula abene beka ku fisambilisho fishasanguluka fyasheleko ne fibelesho. Muli fyo, bali na maka ya kumubombela nga bantu bakwe basangululwa.—2 Abena Korinti 6:14-17; 1 Yohane 3:3.