Cinshi Yesu Asambilishe pa Mulilo wa Pe?

Yesu atile: “Ilinso lyobe nga lya kulengesha ukubifya, litonkole. Cawamishapo ukwingila mu Bufumu bwa kwa Lesa ne linso limo, ukucila ukuposwa na menso yabili mu mulilo wa pe, umo ‘imititi yabo ishifwa, no mulilo ushishima.’”—MARKO 9:47, 48, Baibolo wa Icipangano Cipya.

Pa nshita imbi, Yesu alandile pa nshita ya kupingula ilyo akeba ababifi ati: “Fumeni apa, mwe balapishiwa! Kabiyeni mu mulilo wa pe, uo bapekanishisha Ciwa ne fiwa finankwe!” Kabili atile aba “bakaya ku kucula kwa pe.”—MATEO 25:41, 46, Icipangano Cipya.

UMUNTU nga abelenga fye aya mashiwi ya kwa Yesu pa muku wa kubalilapo, kuti atila nalimo Yesu alelanda ukuti umulilo wa pe e ko waba. Kwena, Yesu talepilika Icebo ca kwa Lesa, icalanda bwino ukutila: “Abafwa bena tabeshibapo kantu.”—Lukala Milandu 9:5, Baibolo wa Cibemba uwa mu 1983.

Ninshi ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile pa muntu ukupooswa “mu mulilo wa pe”? Bushe “umulilo wa pe” uo Yesu asokelepo abantu wa cine cine nangu wa mampalanya fye? Bushe amashiwi ya kuti ababifi “bakaya ku kucula kwa pe” yalola mwi? Natulande pali ifi fipusho, cimo cimo.

Ninshi ni mwi Yesu aloseshe ilyo alandile pa muntu ukupooswa “mu mulilo wa pe”? Ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ati “umulilo wa pe” pali Marko 9:47 ni Geʹen·na. Ili lyafuma kwi shiwi lya ciHebere Geh Hin·nomʹ, ilipilibula “Umupokapoka wa Hinomu.” Umupokapoka wa Hinomu wali fye ku nse ya musumba wa Yerusalemu ku kale. Mu nshita ya shamfumu sha mu Israele, e mo balepeelela abana amalambo, icintu ico Lesa apatile nga nshi. Lesa atile ali no kukanda abalecita ifya musango ulya ifyali kupepa kwa bufi. Kanshi Umupokapoka wa Hinomu wali no kwitwa umupokapoka nangu “umukonko wa misoka,” umo “ifitumbi fya uyu mutundu” fyali no kulaala ukwabula ukushiikwa. (Yeremia 7:30-34, Diocese of Mbala) E ico Yehova asobele ukuti Umupokapoka wa Hinomu wali no kuba cifulo umo bali no kupoosa ifitumbi ifingi, te cifulo ca kukandilamo aba mweo iyo.

Mu nshiku sha kwa Yesu, abekashi ba mu Yerusalemu balepoosa ifisooso mu Mupokapoka wa Hinomu. Balepoosa ifitumbi fya fipondo muli ici cishala kabili lyonse mwalepya umulilo uwaleoca ifisooso ne fitumbi.

Ilyo Yesu alandile pa mititi iishifwa no mulilo uushishima, nalimo alelosha ku mashiwi yaba pali Esaya 66:24. Ukukuma ku ‘fitumbi fya bantu abasangukiile Lesa,’ Esaya atile “umutiti wabo tawakafwe, no mulilo wabo tawakashime.” (Diocese of Mbala) Yesu na balemukutika balishibe ukuti aya mashiwi ayaba mwi buuku lya kwa Esaya yalelanda pa fyali no kucitika ku fitumbi fya bantu abashalingile ukushiikwa.

E ico, ilyo Yesu alelanda pa Mupokapoka wa Hinomu, nelyo Gehena, abomfeshe fye ici cifulo nge cilangililo calinga ica kufwa ukwabula isubilo lya kubuuka. Alondolwele bwino ici cishinka ilyo atile Lesa ‘kuti alofya umweo no mubili mu Gehena.’ (Mateo 10:28, New American Bible) Kanshi Gehena imininako imfwa ya muyayaya, te kucushiwa umuyayaya iyo.

Bushe “umulilo wa pe” uo Yesu asokelepo abantu wa cine cine nangu wa mampalanya fye? Moneni ukuti “umulilo wa pe” uo Yesu alandilepo uwalembwa pali Mateo 25:41 “bapekashisha Ciwa ne fiwa finankwe.” Bushe batini umulilo kuti waoca bamalaika? Nangu bushe Yesu alebomfya fye “umulilo” mu mampalanya? Kwena “impaanga” ne “mbushi” ifyo alandilepo mu lyashi limo line te fya cine cine iyo; filangililo fye ifilanda pa misango ibili iya bantu. (Mateo 25:32, 33) Umulilo wa pe uo Yesu alandilepo oca ababifi mu mampalanya fye.

Bushe amashiwi ya kuti ababifi “bakaya ku kucula kwa pe” yalola mwi? Nangu ca kuti amaBaibolo ayengi yabomfya ishiwi “ukucula” pali Mateo 25:46, ishiwi lya ciGriki, koʹla·sin, lipilibula “ukumona ifyo imiti ilekula,” nangu ukutema imisambo iishilekabilwa ku muti. Kanshi abantu abapala impaanga bakapokelela umweo wa muyayaya, lelo abantu abashilapila, abapala imbushi, bakacula “ukucula kwa pe,” ukufwa umuyayaya.

Bushe Muletontonkanyapo Shani?

Yesu tasambilishe ukuti abantu balikwata umweo uushifwa. Lelo, ilingi alesambilisha pa kubuuka kwa bafwa. (Luka 14:13, 14; Yohane 5:25-29; 11:25) Bushe Yesu kuti alanda shani ati abafwa bakabuuka nga ca kuti alishibe ukuti imyeo yabo tayafwile?

Yesu tasambilishe ukuti Lesa akakanda ababifi umuyayaya ukwabula uluse. Lelo Yesu atile: “Lesa alitemwisha aba pano isonde. Abapeele na Mwane uwaba fye umo mpo. Pa kuti onse uwamusumina, e kaloba, lelo akwate umweo wa pe.” (Yohane 3:16, Icipangano Cipya) Cinshi Yesu asosele ukuti abashakamusumine bakafwa? Nga ca kuti alepilibula ukuti bakekala umuyayaya, ukulacula mu mulilo wa pe, bushe nga talandile ifi fine?

Icisambilisho ca kuti mu mulilo wa pe e mo abantu bakandilwa tacafuma mu Baibolo iyo. Lelo, cisambilisho ca basenshi ico basambilisha kwati ca Bena Kristu. (Moneni ifili mu kabokoshi akaleti “Ifyo Icisambilisho ca Mulilo wa pe Catendeke,” pe buula 6) Lesa takanda abantu umuyayaya mu mulilo wa pe. Bushe ukusambilila icine pa mulilo wa pe kuti kwamwafwa ukulatontonkanya shani pali Lesa?

[Akabokoshi pe bula 6]

IFYO ICISAMBILISHO CA MULILO WA PE CATENDEKE

CAFUMINE KU BASENSHI: Abena Egypt ba ku kale balisumine ukuti kwaliba umulilo wa pe. Icitabo ca The Book Ȧm-Ṭuat, ica mu 1375 B.C.E., cilanda pa bantu “abakapooswa bwangu bwangu mu filindi fya mulilo; kabili . . . tabakafumemo nakalya, kabili . . . tabakafulumuke umulilo iyo.” UmuGriki umo uwasambilila sana Plutarch (c.46-120 C.E.) alembele pa bafwa ati: “Balilooseshe ilyo balekandwa icabipisha no kusaalulwa e lyo no kucushiwa bubi bubi.”

ABAYUDA NA BO BASUMINA: Kalemba wa lyashi lya kale Josephus (37-c. 100 C.E.) ashimike ukuti abena Essene, abapaatwike ku mipepele ya baYuda, balisumine ukuti “imyeo taifwa, itwalilila fye ukwikala umuyayaya.” Kabili atile: “Ifi e fyasumina abaGriki . . . Batila imyeo iibi ipooswa mu ncende yafiita kabili iya kutiinya, umo bakandwa pe.”

ABATILA BENA KRISTU NA BO BASUMINA: Mu ma 200 C.E., ibuuku lya kuti Apocalypse of Peter lyalandile pa babifi ati: “Bakapya mu mulilo uushishima.” Kabili lyatile: “Malaika wa cipyu, Ezrael, alaleta abaume na banakashi ninshi balepya no kubapoosa mu cifulo cafiita, mu mulilo wa pe, kabili malaika wa cipyu alabakanda.” Pa nshita imo ine, kalemba Theophilus uwa ku Antioch atile kasesema mwanakashi umuGriki, Sibyl, alesobela ifyo ababifi bakakandwa, atile: “Pali imwe pakesa umulilo, kabili mukalapya cila bushiku mu mulilo umuyayaya.” Aya yaba pa mashiwi ayo Theophilus atile “ya cine, ya mano, kabili ya mulinganya, e lyo yasuma ku bantu bonse.”

BATILA ICO BALECUSHISHA ABANTU MULANDU WA MULILO WA PE: Abantu bashimika ukuti Mary I, namfumu wa ku England (1553-1558), uwaipeye baProtestanti nalimo 300 pa cimuti, atile: “Apo imyeo ya aba bantu abasumina ifya bufi ikayapya umuyayaya mu mulilo wa pe, icingawamisha kuli ine ukucita kupashanya icilandushi ca kwa Lesa pa koca aba bantu ilyo bali pano calo.”

IFYO BAULONDOLOLA NOMBA: Mu myaka ya nomba line, imipepele imo yalyalula ifyo yalesambilisha pa mulilo wa pe. Ku ca kumwenako, mu 1995, akabungwe ka Doctrine Commission of the Church of England katile: “Umulilo wa pe te kucula umuyayaya iyo, lelo upilibula icicitikila abantunse abakaana Lesa ica kuti baloba no kuloba.”

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 7]

BUSHE “BEMBA WA MULILO” CINSHI?

Ukusokolola 20:10 kutila Satana bakamupoosa muli “bemba wa mulilo” kabili ‘akalacula pe ubwaca no bwaila.’ (Icipangano Cipya) Nga ca kuti Satana bali no kulamucusha umuyayaya, ninshi Lesa afwile amusunga uwa mweo, lelo Baibolo itila Yesu ‘akamonaula.’ (AbaHebere 2:14, Icipangano Cipya) Bemba wa mulilo uwa mampalanya emininako “imfwa ya cibili.” (Ukusokolola 21:8) Iyi mfwa te ilya iya kubalilapo iyo Baibolo yalandapo, iyabako pa mulandu wa lubembu lwa kwa Adamu, imfwa iya kuti umuntu kuti bamubuusha. (1 Abena Korinti 15:21, 22) Apo Baibolo taitila “bemba wa mulilo” akaleka ababamo, “imfwa ya cibili” ifwile ilosha ku mfwa imbi, iya kuti umuntu nga afwa iyo mfwa, te kuti abuuke nakalya.

Bushe ababa muli “bemba wa mulilo” bacula shani umuyayaya? Limo, “ukucusha” kuti kwapilibula “ukulesha” umuntu. Inshita imo ilyo Yesu akumenye ifibanda, fyailishenye afiti: “Bushe waisa ku kutucusha ne nshita tailafika?” (Mateo 8:29; Luka 8:31, Icipangano Cipya) Kanshi bonse ababa muli uyu ‘bemba bakacula’ pantu bakabalesha ukuba no mweo umuyayaya, nelyo ukufwa “imfwa ya cibili.”