Bushe Kuti Mwabombako Umulimo wa Kushimikila ku Calo Cimbi?
“LYONSE naletontonkanya pa kubombako bumishonari. Ilyo nshilaupa nalibombeleko mu citungu ca Texas ku U.S.A., ukwali ukukabila kukalamba ukwa bakashimikila ba mbila nsuma. Na pa numa ya kuupa nalitwalilile ukubomba na bena mwandi. Lintu twafyele umwana mwanakashi, natontonkenye ukuti, ‘Capwa amapange yandi aya kubombako bumishonari yapwa.’ Lelo Yehova alapeela cintu umuntu alefwaya, na kucilisha nga ca kuti cilingene no kufwaya kwakwe.”—E fintu Jesse uulebombela mu Ecuador no mwina mwakwe na bana batatu ashimika.
“Nshabalile ntontonkanyapo ifyo kuti nashimikilako mu calo cimbi ukwabula intanshi ukupita mwi sukulu lya Gileadi ilya bamishonari. Ilyo nalemona umusambi wandi alelanda ilyashi nelyo aleshimikila, naleumfwa ubuseko, kabili naletasha sana Yehova pa kumpeelako ili shuko.”—E fintu Karen, umwanakashi umushimbe kabili uubombele bupainiya pa myaka 8 mu South America ashimika.
“Pa numa ya kuba mu mulimo wa nshita yonse pa myaka 13 mu United States, ine no mukashi wandi, twatontonkenye pa lwa kwingilishako umulimo. Tuli ne nsansa ishingi; cine cine lishuko lishaikulila.”—E fintu Tom uuli ni painiya no mwina mwakwe, Linda, mu Amazon ashimika.
Abashimika ifi fili pa muulu bantu abashapita mwi sukulu lya Watchtower Bible School of Gilead ilya bamishonari pa milandu imo imo. Nangu cibe fyo, balisanga fyonse fibili ubuseko na mafya ifyaba mu kubombela mu calo cimbi. Cinshi cabalengele ukuipeelesha ukuyabombela ku calo cimbi? Bushe na imwe kuti mwabombako?
Mukabila Ukuba no Mulandu Usuma uwa Kuyila
Pa kuti umuntu atunguluke ilyo alebombela mu calo cimbi tafwile ukuya kulya pa mulandu fye wa kufwaya ukuyamona ifyo kwaba. Bambi balatwalilila ukubomba pa mulandu wa kuba ne milandu isuma. Bapashanya umutumwa Paulo, ilintu baimona aba misha kuli Lesa na ku bantu banabo. (Abena Roma 1:14) Nga balefwaya kuti bafikilisha icipope ca bulesa ica kushimikila imbila nsuma ku mwabo. (Mateo 24:14) Lelo balayumfwa ukuba ne misha e co balaya ku calo cimbi mu kwafwa abo pambi bashikwata ishuko lya kumfwa imbila nsuma.
Ilingi line ukukumbwa kulalenga ukukuukila ku ncende imbi ukuli abalefwaisha ukusambilila—kwena ukucite fyo takwalubana iyo. Ni ani pali ifwe ashingafwaya ukukuukila kwi shilya lya cishiba uko umulondo munensu aleipaila isabi ilingi? Ukupalako amalipoti pa lwa kulunduluka mu fyalo fimbi yalakoselesha bamo ukuya ukuli ‘ibumba likalamba ilya masabi.’—Luka 5:4-10.
Pendeni Ifipooswa
Mu fyalo ifingi tabasuminisha abaya ku calo cimbi pa mulandu wa fya mipepele ukwingila incito. E ico bonse abalefwaya ukuya ku calo cimbi bafwile ukukwata indalama sha kuliilamo. Bushe ni nshila nshi mwingasangilamo isho ndalama? Abengi balashitisha nelyo ukusonkesha amayanda yabo pa kuti basange indalama sha kubomfya ku calo cimbi. Bambi balashitisha fye na makwebo yabo. Bambi balasunga indalama pa kuti bengafikilisha ubuyo bwabo. Kumfwa bambi bena balaya ku calo cimbi babombako umwaka umo nelyo ibili, babwelela ku mwabo mu kubombako tumilimo twa kusangilamo ulupiya, kabili babwekelamo kuli ico cine calo mu kukonkanyapo.
Ubusuma bwa kuba mu calo icipiina bwa kuti ifintu tafyaluma imitengo nga fintu caba mu calo icikankaala. Ici calilenga abapoka amapenshoni bamo ukukanacula sana. Na kuba, icipendo ca ndalama shili no kubomfiwa cishintilila pa mikalile cila muntu asalapo. Nelyo fye ni mu fyalo ifipiina mwine amayanda ayasuma yalasangwa lelo yalaba no mutengo sana.
Cintu cacindama kanshi ukupenda ifipooswa ilyo mushilaya ku calo cimbi. Lelo, fingi fikabilwa te kupenda fye indalama kweka. Napamo ukumfwako ku bantu bamo ababombelapo ku South America kuti kwalenga mwaishibilapo ifingi.
Icakosesha
Markku uwa ku Finland ebukisho kuti: “Calinkosele sana ukusambilila iciSpanish. Naletontonkanye fyo apo nshaishibe ulu lulimi, nshali na kubomba nga umubomfi utumikila bwangu. Lelo calimpapwishe ilintu banjebele ukulatungulula isambililo lya citabo pa numa fye ya myeshi ibili! Ukwabulo kutwishika, nalelufyanye fintu ifingi. Maka maka amashina. Bushiku bumo naitile Munyina Sancho ati ‘Munyina Chancho (icipilibula inkumba),’ kabili nshakalabe na fintu naitile Nkashi Salamea ati, ‘Malasea (icipilibula umubifi).’ Caweme fye pantu bamunyina na bankashi baali abatekanya.” Mu kuya kwa nshita Markku no mwina mwakwe Celine babombele myaka 8 mu muputule muli cilya calo.
Chris muka Jesse uulandilwepo kale, atila: “Ndebukisha lintu kangalila wa muputule aishile kuno umuku wa kubalilapo ninshi apo tuli fye ne myeshi itatu kuno. Naliishiba ukuti kwena kangalila alepeela ifya kumwenako ifisuma ifya kufika pa mutima, lelo nshaleumfwa ululimi. Mulya mwine mu Ng’anda ya Bufumu natendeke ukulila. Uku twakwali kushinshimukila fye; lelo kwali kulukushe filamba ukwine kwine. Ilyo twapwile ukulongana, naeseshe ukulondolwela kangalila wa muputule umulandu nalelilila. Mu cikuuku anjebele fye kwati fintu uuli onse alenjeba, ‘Ten paciencia, hermana, (‘Ukeshiba nkashi yandi, tekanya fye’). Papitile ndemona imyaka ibili nelyo itatu, kabili twalikumene no kulande lyashi nankwe pa maminiti 45, twalisansamwike sana pantu pali ilya nshita ninshi nalishibe ululimi no kulanda nalelanda fye bwino.”
Munyina umbi atila: “Ukusambilila ululimi kulaafwa sana. Lintu tuleesha ukusambilila ululimi lumbi, e lyo tuwamyako ne milandile.”
Bonse balishininwa ukuti ukulwisha kwa musango yu kulaletako ne mibele isuma. Ilyo umuntu alelwisha ukwishiba ululimi lumbi, alalundulula ubufuuke, ukutekanya no mukosela. Umwinshi uukalamba uwa kushimikila imbila nsuma ulesuka. Ku ca kumwenako, nga ca kuti umo alisambilile ukulanda iciSpanish ninshi akwata ishuko lya kulanda ululimi lulanda abantu ukucila pa mamilioni 400 mu calo conse. Abengi nelyo babwelela ku mwabo balatwalilila ukulanda ulu lwine ululimi pa kuti bashimikile ku baikala kulya lelo abalanda iciSpanish.
Ni Shani Pa lwa Kufuluka ku Mwenu?
Deborah uwabombele no mulume wakwe, Gary, ku Amazon ebukisho kuti: “Ilyo twaishile fye ku Ecuador mu 1989, nalefuluka sana ku mwesu. Nsambilile ukuti mfwile ukushintilila fye pali bamunyina na bankashi mu cilonganino. E bali nga balupwa lwandi.”
Karen, uulumbwilwe pa kwamba, ena alandapo kuti: “Ukuya mu mulimo cila bushiku kwanengele ukukanafuluka no kutontonkanya pa fya ku mwesu. Lyonse naleibukisha ukuti abafyashi bandi balitemenwe umulimo nalebomba ku calo cimbi. Bamayo balensansamusha lyonse na mashiwi ya kuti: ‘Yehova alekusunga bwino ukucila fintu ine ningakusunga.’”
Makiko, uwa ku Japan, akoselesha ati: “Pa numa ya kuba mu mulimo wa mwi bala akasuba konse, ndanaka. E co ilyo natampa ukufuluka ku mwesu, ilingi line mponena fye mu tulo. Na muli fyo, no kufuluka kulapwa.”
Nga ca Kuti Mwalikwata Abana?
Nga ca kuti muli na bana, mufwile ukubasakamana ku fyo bakabila, pamo nga ukusambilila. Abafyashi abengi basalapo ukusambilisha abana pa ng’anda e lyo bambi na bo babalembesha ku masukulu yapalamina na kuntu bekalila.
Al no mukashi wakwe e lyo na bana babili na banyina baile mu kwikala ku South America. Al atila: “Ukutwala abana ku sukulu kwalengele ukuti beshibe ululimi balanda kulya mu kwangufyanya. Mu myeshi fye itatu balishibe ukulanda bwino sana.” Lubali lumbi, abana babili aba kwa Mike na Carrie, basomena pa ng’anda. Abafyashi babo batila: “Amasambililo ya musango yu tayafwile ukulekela fye abana beka ukuti bali no kuimwena. Twalyangwako no kumono kuti tabaleshalila mu fyo balesambilila.”
David na Janita, aba ku Australia abakwata abana babili abalumendo, batila: “Twalefwaya abana besu ukuimwena abene fintu bambi bekala. Calyanguka ukutontonkanya ukuti imibele twakulilamo e yalungama kabili uuli onse kuti aitemwa, lelo te fintu caba. E ico baliimwena abene fintu ifishinte fya teokrasi fibomba mu calo conse, te mulandu ne calo umuntu alimo nelyo icikulilo.”
Ken ebukisho kuti: “Nali fye ne myaka ya kufyalwa 4 lintu ulupwa lwandi lwafumine ku England mu 1969. Naletontonkanya ukuti uko twaile twali no kulaikala mu ng’anda ya kumasa kabili iya mutenge wafimbwa ne cani, lelo nalipapile lintu nasangile kuti te fyo cali, naleyumfwa ukukushiwa bwino ukucila bambi. Naleumfwilako abana banandi uluse abashakwete ishuko nakwete! Apo nalitemenwe ukwisha sana na bamishonari na bapainiya baibela, natendeke bupainiya bwa kwafwilisha ninshi ndi fye ne myaka 9.” Ken pali ndakai ni kangalila wenda.
Gabriella, umwana mwanakashi uwa kwa Jesse, asuminisho kuti: “Nomba mu Ecuador e mu mwesu. Ndayumfwa uwa nsansa pa kuti abafyashi bapingwilepo ukwisa kuno.”
Kumfwa bambi na bo, pa mulandu wa kuti abana babo balifililwe ukubelesha imikalile basangile, balibwelelemo ku mwabo. Cisuma ukuyako kuli ico calo intanshi tamulakuukilako. Ukucite fyo kukalenga ukupingulapo kwenu ukuba ukusuma pantu kukashintilila pa fyo mwaimwenene na menso yenu.
Amapaalo Yaba mu Kuya ku Calo Cimbi
Cine cine, ukuya mu kubombela mu calo cimbi cibimbamo ukushipikisha no kuipeelesha. Lelo kumwenamo nshi bamo basanga ilyo bapingulapo ukuya ku calo cimbi? Nabatushimikileko abene.
Jesse: “Pa myaka 10 twaikala mu musumba wa Ambato, natuimwena na menso uko ifilonganino fifulile ukufuma pali 2 ukufika ku 11. Twalikwete ishuko lya kwafwako ukupange filonganino 5 pa fyo tulumbwile, kabili twalyafwilishako ubukuule bwa Mayanda ya Bufumu yabili. Kabili cila mwaka tulafwilishako abasambi ba Baibolo nangu babili ukufika ku kubatishiwa. Njiseka fye ku cintu cimo—ukukanaisa kuno imyaka 10 mu kubangilila.”
Linda: “Tulakoshiwa ilyo abantu batutasha pa lwa kushimikila imbila nsuma no kuipeleesha. Ku ca kumwenako, mu mushi umo, umusambi wa Baibolo uwe shina lya Alfonso alimwene ubucindami bwa kuti ukulongana kwa cintubwingi kulebela mu ncende ekala. E lyo fye akukiile mu ng’anda yakwe ipya iya mbao, kabili yali ni imo pa mayanda ayanono mu mushi ayakuulilwe muli uyu musango. Ilyo amwene ukuti ing’anda yakwe e yalingile ukupepelamo Yehova, abwelele mu musakuta no kupeela ing’anda kuli bamunyina ukulaibomfya nge Ng’anda ya Bufumu.”
Jim: “Kuno tulashimikila ku bantu abengi mu mulimo ukucila fintu caleba ku United States. Kabili imikalile ya bantu kuno yaba fye iyaanguka. E co twalikwata inshita iikulu iya kubelenga no kuya mu mulimo wa mwi bala.”
Sandra: “Ndatemwa nga namona fintu icine ca mu Baibolo calula imibele ya bantu. Nalesambililapo Baibolo na Amada uwa myaka 69 kabili alikwete na kalishitolo. Uyu nakulubantu lyonse fye alebika amakapu yabili aya menshi ku makapu 10 aya mukaka. Te ico ceka, kabili pa kupima na po taleisusha. Lelo ilyo asambilile mu citabo ca Ukwishiba Uko Kutungulula ku Mweo wa Muyayaya icipandwa 13 pa kamutwe akanono akatila ‘Ubufumacumi Bufumamo Insansa,’ Amada alekele ncitilo shakwe ishabipa. Nayumfwile uwa buseko lintu mu kuya kwa nshita asukile abatishiwa!”
Karen: “Nalishintilila sana pali Yehova kabili alambomfya ukucila fintu cali kale. Bucibusa bwandi na Yehova bwalikoselako nga nshi.”
Nga Imwe?
Inte sha kwa Yehova abengi cila mwaka balaya mu kushimikila ku fyalo fimbi. Bamo balekala kulya umwaka umo nelyo ibili, bambi na bo balekalilila. Tabasha ifyo baasambilila, ukufikapo kwabo ukwa ku mupashi, ne ndalama, pantu ico bafwaya kutwala umulimo wa Bufumu ku calo cimbi. Bena balashimikila nelyo fye ni mu ncende isho bakasabankanya ba mu calo ico bafilwa ukwikala pa mulandu wa kwafya kwa ncito. Abengi balishita na bamotoka bakwatisha amaka pa kuti bengafika ku ncende shimbi ishishayanguka ukuyako. Bambi basalapo ukwikala mu matauni ayakalamba, kabili babombela pamo na baeluda mu kukosha ifilonganino fikalamba. Lelo, bonse capamo, balanda ukuti balipokelela amapaalo ya ku mupashi ayengi ayacila fye na pa fintu bapoosele.
Bushe kuti mwapokelela ili shuko lya kuyabombela ku calo cimbi? Nga ca kuti takuli icingamulesha, mulandu nshi te kuti mweseshe ukufwailisha ifyabimbwamo? Ica ntanshi kuti mwalembela kwi ofesi lya Watchtower Society ilyaba mu calo ico cine mulefwaya ukuyabombela. Ifyebo mukapokelela fikamwafwa ukumona nga ca kuti kuti mwayabomba bwino. Kabili fimbi ifingamwafwa fintu mwingabelenga mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa August 15, 1988, pa mutwe wa kuti “Fuma mu Calo Cobe na mu Bantu Bobe.” Ukupekanya bwino ne paalo lya kwa Yehova, fikamwafwa ne mwe bene ukuipakisha ubuseko bwaba mu kubombela mu calo cimbi.
[Icikope pe bula 24]
TOM NA LINDA MU KASHILA KA TONDO BALEYA KU SHUAR UKWIKALA ABENA INDIA
[Icikope pe bula 25]
BENGI ABABOMBELA MU QUITO, ITAUNI LIKALAMBA ILYA MU CALO CA ECUADOR
[Icikope pe bula 25]
MAKIKO ALESHIMIKILA MU MPILI SHA ANDES
[Icikope pe bula 26]
HILBIG NO LUPWA LWAKWE BALITWALILILA UKUSHIMIKILA MU ECUADOR PA MYAKA ISANO