‘Imfwa Ili no Kufubalishiwa’
“Umulwani wa kupelelekesha ukufubalishiwa ni mfwa.”—1 ABENA KORINTI 15:26.
1, 2. (a) Lisubilo nshi Paulo alangishe ukuti e ko lyaba ku bafwa? (b) Paulo akumishe pa bwipusho nshi ubwalola ku kubuuka?
“NASUMINA mu . . . kushukuka kwa mubili, no bumi bwa pe.” Ifyo e fisose Cisumino ca Basole. Bonse baKatolika na baProtestanti balacilanda ku mutwe, ukukaanaishibo kuti ifisumino fyabo fyapalana sana ku mano ya buntunse aya ciGriki lelo tafyapalako nangu fye panono ku cintu abatumwa baasuminemo. Nangu cibe fyo, umutumwa Paulo alikeene amano ya buntunse aya ciGriki kabili tasumine mu kuti umweo taufwa. Nalyo line, alisumine mu kushangila mu bumi bwa ku ntanshi kabili pa kupuutwamo alembele ati: “Umulwani wa kupelelekesha ukufubalishiwa ni mfwa.” (1 Abena Korinti 15:26) Inga ayo yene fye mashiwi yapilibula nshi ku bantu abena kufwa?
2 Pa kwasuka, natubwelele ku kulanda kwa kwa Paulo pa kubuuka ukwalembwa muli 1 Abena Korinti icipandwa 15. Mwalaibukisho kuti mu fikomo fya kutendekelako, Paulo aimika ukubuuka ngo lubali lwakatama ulwa cisambilisho ca Bwina Kristu. Nomba akumya pa bwipusho bwa kulungatika ati: “Lelo umo aletila, Bushe abafwa babuushiwa shani? Beshila mu mubili wa musango nshi?”—1 Abena Korinti 15:35.
Mubili wa Musango nshi?
3. Mulandu nshi bamo bakaanine ukubuuka?
3 Pa kwimya ubu bwipusho, Paulo napamo aalefwaya ukulwisha ukusonga kwa mano ya buntunse aya kwa Plato. Plato asambilishe ukuti umuntu akwata umweo uushifwa uushala umubili nga wafwa. Kuli abo bakushiwe ne tontonkanyo lya musango yo, ukwabulo kutwishika icisambilisho ca buKristu camoneke icishingabomba. Nga ca kuti umweo taufwa, ngo kubuuka kwa nshi? Ukulundapo, cilepala no kuti mu kubuuka tamwalemoneka amano. Umubili nga wasungulukila mwi loba, ngo kubuuka kuti kwabako shani? Heinrich Meyer uulondolola pali Baibolo alando kuti amatontonkanyo yapusanako aya bena Korinti bamo nakalimo yashimpilwe “pa cishinte ca mano ya buntunse ica kuti ukubweshe fintu ifyapangile umubili tacingacitika.”
4, 5. (a) Mulandu nshi ukukaana kwa bashali na busumino kushabelelemo amano? (b) Londololeni icilangililo ca kwa Paulo ica “luseke fye.” (c) Musango nshi uwa mibili Lesa apeela ku basubwa ababuushiwa?
4 Paulo asansalike ubuwelewele bwa kupelulula kwabo ukuti: “We mbula mano! Ico ubyala tacilengwa ca mweo kano cabala cafwa. Kabili ico ubyala, umubili wa ciko uukabapo te uyo ubyala, lelo luseke fye, atemwa lwa ngano nalimo lwa musango umbi. Lelo Lesa alupeelo mubili umo afwaile, kabili apeelo lubuto lonse umubili wa luko lwine.” (1 Abena Korinti 15:36-38) Lesa tali na kubuusha imibili intu abantu baakwete lintu baali pano isonde. Mu cifulo ca ico, kwali no kuba ukwalulwa.
5 Paulo alinganya ukubuuka ku kumena kwa lubuto. Ulubuto lwacepesha ulwa ng’ano talupalana ne cimenwa cikesafuma muli lwene. Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Lintu ulubuto lwatendeko kumena, lulanwa amenshi ayengi nga nshi. Amenshi yalaalula ifyatumbinkana mu kati ka lubuto. Yalenga na kabili umunofu wa mu kati ka lubuto ukutuuma no kutula inkanda ya lubuto.” Icikonkapo, ulubuto lulafwa ngo lubuto no kusanguka icilimwa icilemena. “Lesa alupeelo mubili” mu nshila ya kuti e wabikako amafunde ya fya sayansi ayafwilisha imikulile ya luko, kabili ulubuto lumo lumo lupokelela umubili ukulingana no musango wa luko. (Ukutendeka 1:11) Mu kupalako, Abena Kristu basubwa balatala bafwa nga bantunse. Lyene, pa nshita yasontwa iya kwa Lesa, alababwesesha ku bumi mu mibili iyapusanininako fye. Kwati fintu Paulo aebele abena Filipi ati: “Yesu Kristu, [akasangule] mibili yesu iyasaaluka ibe iyapalana no mubili wakwe wa bukata.” (Abena Filipi 3:20, 21; 2 Abena Korinti 5:1, 2) Babuukila mu mibili ya bumupashi no kwikala mu bwikashi bwa mipashi.—1 Yohane 3:2.
6. Mulandu nshi cingabelamo kupelulula ukusumine fyo Lesa kuti apeela abakabuushiwa imibili yalinga iya bumupashi?
6 Bushe ici kuti cayafya sana ukusumina? Iyo. Paulo apelulula pa fyo inama shaba ne mibili iingi iyapusanapusana. Ukulundapo, acilanya bamalaika ba ku muulu na bantunse aba mubili no mulopa, pa kusoso kuti: “Kuli ne mibili ya mu muulu ne mibili ya pano nse.” Mwalibamo no kulekanalekana ukukalamba mu fyabumbwa ifishipeema. “Ulutanda lwacilana no lutanda lubiye ku bukata,” e fyasosele Paulo akale fye ninshi na sayansi talasange fya mu muulu pamo nga bablue star, bared giant, na bawhite dwarf. Pa mulandu wa ici, bushe tacingabamo kupelulula ukuti Lesa kuti apeela imibili yalinga iya mupashi ku basubwa ababuushiwa?—1 Abena Korinti 15:39-41.
7. Cipilibula nshi ukukanabola? ukukaanafwa?
7 Lyene Paulo atila: “Ifyo fine no kwima kwa bafwa: cibyalwa mu kubola, cibuushiwa mu kukanabola.” (1 Abena Korinti 15:42) Umubili wa buntunse, nangu fye uwapwililika, ulabola. Kuti waipaiwa. Ku ca kumwenako, Paulo atile Yesu wabuushiwa ‘taali na kubwelela kabili ku kubola.’ (Imilimo 13:34) Taali na kubwelela ku bumi mu mubili wa buntunse uubola, nangu line wingaba uwapwililika. Imibili intu Lesa apeela ku basubwa ababuushiwa taingabola—imfwa nelyo ukubola tafingakwatapo amaka pali yene. Paulo akonkanyapo ati: “Cibyalwa mu kucendwa, cibuushiwa mu bukata; cibyalwa mu kunaka, cibuushiwa mu maka; cibyalwa umubili wa cifyalilwa, cibuushiwa umubili wa bumupashi.” (1 Abena Korinti 15:43, 44) Ukulundapo, Paulo atila: “Ici ca mfwa cili no kufwalo kukanafwa.” Ukukaanafwa cipilibula ubumi bwabule mpela, ubushingonaika. (1 Abena Korinti 15:53; AbaHebere 7:16) Ni muli yo nshila e mo ababuushiwa bakwata “icipasho ca Wa mu muulu,” Yesu, uwalengele ukuti babuushiwe.—1 Abena Korinti 15:45-49.
8. (a) Twaishiba shani ukuti abakabuushiwa bakaba cimo cine nge fyo baali ilyo baali pano isonde? (b) Masesemo nshi yakafikilishiwa lintu kukaba ukubuuka?
8 Te mulandu no ku kwaluka, ababuushiwa baba bantu bamo bene nga fintu baali ilyo bashilafwa. Bakabuushiwa ne fya kwibukisha fimo fine ne mibele imo ine iyapulamo iya Bwina Kristu. (Malaki 3:3; Ukusokolola 21:10, 18) Muli iyi nshila balapalana na Yesu Kristu. Alyalwike ukufuma ku mupashi ukwisa mu buntunse. Lyene alifwile no kubuushiwilwa mu mupashi. Lelo, “Yesu Kristu ni fyo fine mailo, na lelo, na ku nshita sha muyayaya.” (AbaHebere 13:8) Mwandi lishuko lya bukata abasubwa bakwata! Paulo atila: “Awe ilyo ici icilebola cikafwalo kukanabola, ne ci ca mfwa cikafwalo kukanafwa, e lyo cikesafishiwe cebo icalembwa, aciti, Imfwa naiminwa ku kucimfya. We Mfwa we, kuli kwi ukucimfya kobe? We Mfwa we, luli kwi ulubola lobe?”—1 Abena Korinti 15:54, 55; Esaya 25:8; Hosea 13:14.
Bushe Kukabako Ukubuukila Pano Isonde?
9, 10. (a) Mu mashiwi yashinguluka kuli 1 Abena Korinti 15:24, “impela” cinshi, kabili mu kukonka na yene cinshi cikacitika? (b) Pa kuti imfwa ikafubalishiwe cinshi cifwile ukucitika?
9 Bushe kuliko icili conse ku ntanshi ku mamilioni abashaba ne subilo lya bumi bwa mupashi ubwa mu muulu ubwa kukanafwa? Ukwabulo kutwishika ee! Pa numa ya kulondolola ukuti ukubuukila ku muulu kukacitika mu kubapo kwa kwa Kristu, Paulo alondolola ifikakonkapo kucitika, ilyo atila: “E pakonke mpela, ilyo akalubwilo bufumu kuli Lesa Wishi, ilyo akafubalisha bumulopwe bonse no lupaka lonse na maka.”—1 Abena Korinti 15:23, 24.
10 “Impela” ni mpela ya Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu, lintu Yesu mu kuicefya na muli bucishinka akalubwila Ubufumu kuli Lesa kabili Wishi. (Ukusokolola 20:4) Imifwaile ya kwa Lesa iya “kulenga fyonse . . . fisonkanishiwe mu mutwe umo muli Kristu” ikaba naifikilishiwa. (Abena Efese 1:9, 10) Nangu cibe fyo, intanshi Kristu akaba naonaula “bumulopwe bonse no lupaka lonse na maka” ifikaanya ukufwaya kwa Bumulopwe ukwa kwa Lesa. Ici cilebimbamo icacila pa bonaushi fye ubukacitwa pa Armagedone. (Ukusokolola 16:16; 19:11-21) Paulo atila: “[Kristu] ali no kuteka, akasuke abika abalwani bonse pa nshi ya makasa yakwe. Umulwani wa kupelelekesha ukufubalishiwa ni mfwa.” (1 Abena Korinti 15:25, 26) Ee, fyonse ifyafuma mu lubembu lwa kwa Adamu ne mfwa fikaba nafifumishiwapo. Muli iyi nshila ninshi Lesa akaba nalenga “inshishi” ukukaanabamo akantu ukupitila mu kubwesesha abafwa ku bumi.—Yohane 5:28.
11. (a) Twaishiba shani ukuti Lesa kuti alenga abantu cipya cipya? (b) Abo bakabuukila pano isonde mibili ya musango nshi bakapeelwa?
11 Ici cilepilibula ukulenga cipya cipya imyeo ya buntunse. Bushe tacingacitwa? Kuti cacitwa, pantu Ilumbo 104:29, 30 litwebekeshe fyo Lesa kuti acicita, litila: “Mufumyo mupu wa fiko, fyaleko mweo, fyabwelela na ku lukungu lwa fiko. Mutumo mupu wenu, filalengwa.” Ilintu abakabuushiwa bakaba bantu bamo bene nga fintu baali ilyo bashilafwa, tabakakabile ukukwata imibili imo ine. Kumfwa kuli abo bakabuushiwilwa ku muulu, Lesa akabapeela umubili ukulingana ne fyo akafwaya. Ukwabulo kutwishika imibili yabo iipya ikabe yateketa kabili ikapalako sana ku mibili yabo iya pa kubala pa kuti bakeshibikwe ku batemwikwa babo.
12. Bushe ukubuuka kwa pe sonde kukabako lilali?
12 Bushe ukubuuka kwa pano isonde kukabako lilali? Marita alandile ulwa kwa munyina, Lasaro uwafwile ati: “Ninjishibo kuti akabuuka mu kubuuka kwa mu bushiku bwa kupelelekesha.” (Yohane 11:24) Aishibe shani ifyo? Mu kasuba kakwe umulandu wa kubuuka baalekansaninapo, apantu abaFarise balisuminemo lelo abaSaduke bena iyo. (Imilimo 23:8) Nalyo line, Marita afwile alishibeko Inte sha pa ntanshi ya buKristu abasubiile mu kubuuka. (AbaHebere 11:35) Afwile na kabili alilwike ukupitila muli Daniele 12:13 ukuti ukubuuka kukesa pa bushiku bwa kupelelekesha. Kuti limbi asambilile fye na kuli Yesu umwine. (Yohane 6:39) Bulya “bushiku bwa kupelelekesha” bukendela pamo no Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Kristu. (Ukusokolola 20:6) Elenganyeni ukucincimuka kukabako muli bulya “bushiku” lintu ici ca kucitika ca lulumbi cikatendeka!—Linganyeniko Luka 24:41.
Ni Bani Bakabwela?
13. Cimonwa nshi ica kubuuka icalembwa pa Ukusokolola 20:12-14?
13 Pa Ukusokolola 20:12-15 palembwa icimonwa ca kwa Yohane ica kubuuka kwa pe sonde ukuti: “Namwene na bafwa, abakalamba na banono, nabeminina ku cinso ca cipuna ca bufumu; na mabuuku yalikupukwilwe: ne buuku limbi, ibuuku lya Mweo, lyalikupukwilwe; na bafwa bapingwililwe ku fyalembelwe mu mabuuku aya, umwabele milimo yabo. Bemba alekelemo abafwa abalimo, ne Mfwa na ku Mbo fyalekelemo abafwa abali muli fyene; na bo bapingwilwe umo umo umwalole milimo yakwe. E lyo Imfwa na ku Mbo fyapooselwe muli bemba wa mulilo. . . . Iyi ni mfwa ya cibili, bemba wa mulilo.”
14. Ni bani bakaba pa bakabuushiwa?
14 Ukubuuka kukasanshamo “abakalamba na banono,” abantunse bonse abalumbuka na bashaishibikwa abaali abomi nomba balifwa. Nangu fye twano tunono tukaba pa bakabuuka! (Yeremia 31:15, 16) Pa Imilimo 24:15, pasokolola ubulondoloshi na bumbi ubwacindama ubutila: “Kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.” Pa baishibikwa sana abakaba pa “balungama” baume na banakashi ba busumino aba ku kale pamo nga Abele, Enoke, Noa, Abrahamu, Sara, na Rahabu. (AbaHebere 11:1-40) Elenganyeni ukuba na maka ya kulanshanya na bantu ba musango yo no kuyumfwila kuli bansangwapo abamweneko ifyalondololwa mu Baibolo ifya kale! Mu “balungama” mukaba na makana ya bantu abaaletiina Lesa abafwile mu nshita sha nomba line abashali ne subilo lya ku muulu. Bushe mwalikwatapo uwa mu lupwa umo nelyo umutemwikwa uwingaba pali aba? Mwandi cilasansamusha ukwishibe fyo mukabamona na kabili! Nangu cibe fyo, ni bani baba e “bashalungama” abo na bo bakabwela? Kwaba amamilioni, nakalimo amabilioni, abafwile abashakwete ishuko lya kufika ku kusambilila no kubomfya icine ca Baibolo.
15. Cipilibula nshi ukuti abakabwela ‘bakapingulwa ku fyalembwa mu mabuuku’?
15 Ni shani fintu abakabwela ‘bakapingulwa ku fyalembwa mu mabuuku umwabele milimo yabo’? Aya mabuuku tayali fintu fyasungwa ifya ncitilo shabo isha kale; lintu bafwile, umulandu wa membu shintu bacitile lintu baali abomi walipwile. (Abena Roma 6:7, 23) Nangu cibe fyo, abantunse abakabuushiwa bakaba bacili mu lubembu lwa kwa Adamu. Cifwile ukuba kanshi ukuti aya mabuuku yakatantika amakambisho ya bulesa yantu bonse bakafwaikwa ukulakonka pa kuti bakamwenemo sana mwi lambo lya kwa Yesu Kristu. Lintu ifyafuma mu lubembu lwa kwa Adamu ifya kupelelekesha fikafumishiwapo, e lyo ‘imfwa ikafubalishiwa’ umupwilapo. Ilyo cikalafika pa mpela ya myaka ikana limo, Lesa ‘akaba fyonse muli fyonse.’ (1 Abena Korinti 15:28) Abantu tabakakabile na kabili bukawikisha bwa kwa Shimapepo Mukalamba nelyo Kalubula. Abantu bonse bakabweshiwa ku mibele yapwililika intu Adamu aipakishe pa kutendeka.
Ukubuuka mu Kukonkana
16. (a) Mulandu nshi cabelamo kupelulula ukusumino kuti ukubuuka kukaba mu kukonkana? (b) Ni bani cilemoneke fyo e bakaba pa ba ntanshi ukufuma ku bafwa?
16 Apantu ukubuukila ku muulu kucitwa mu kukonkana, “onse mwi tulwe lyakwe line,” cilemoneke fyo ukubuuka kwa pe sonde takwakalenge ukufulisha kwa bantu ukwa kulete cimpungili. (1 Abena Korinti 15:23) Nga fintu twingenekela, abakabuushiwa bakakabila ukusakamanwa. (Linganyeniko Luka 8:55.) Bakakabila ica kubakosha lwa ku mubili kabili—icacilapo kucindama—bakakabila ukwafwilishiwa lwa ku mupashi pa kuti bakanonke ukwishiba kupeelo mweo ukwa kwa Yehova Lesa na Yesu Kristu. (Yohane 17:3) Nga bonse baali no kubweshiwa ku bumi pa nshita imo ine, tacingacitika ukufishapo ukubasakamana. Cilimo ukupelulula ukuti ukubuuka kukalacitika panono panono. Cilemoneke fyo Abena Kristu ba busumino abafwile ilyo imicitile ya kwa Satana yali fye mupepi no kupwa bakaba pa ba ntanshi ukwima. Kuti na kabili twaenekelo kuti abaume ba busumino aba ku kale abakesabomba nge “mfumu” bakabangililo kubuuka.—Ilumbo 45:16.
17. Milandu nshi imo imo pa lwa kubuuka iyo Baibolo ishalandapo, kabili mulandu nshi Abena Kristu bashilingile ukusakamikilwa mu kucishamo pa lwa milandu ya musango yo?
17 Nangu ni fyo, tatulingile ukuba aba kulandikisha pa milandu ya musango yo. Imilandu iingi Baibolo tayalandapo nangu cimo. Tayalanda mu kulonsha ifyo ukubuuka kwa muntu umo umo kukaba, ilyo kukabako nelyo kuntu kukabela. Taitweba fintu abakabwela bakalangwa amayanda, ukuliishiwa, nelyo ifyo bakafwala. Kabili tatwingalanda mu kushininkisha ifyo Yehova akabomba pa milandu yapala ukukusha no kusakamana abana bakabuushiwa nelyo fintu akabomba pa milandu imo imo iyo pambi ingasanshamo ifibusa na batemwikwa besu. Kwena, ca cifyalilwa fye ukulalanguluka pa fintu fya musango yo; lelo te kuti cibemo amano ukupoose nshita ukulaesha ukwasuka amepusho ayashingasukwa pali ino nshita. Apo tulingile ukutontomesha ni pa kubombela Yehova mu busumino no kunonka ubumi bwa muyayaya. Abena Kristu basubwa babika isubilo lyabo mu kubuuka kwa ku muulu ukwa bukata. (2 Petro 1:10, 11) “Impaanga shimbi” shenekelo bupyani bwa muyayaya mu mekalo ya pano isonde aya Bufumu bwa kwa Lesa. (Yohane 10:16; Mateo 25:33, 34) Kumfwa ku twa kulondolola tumbi utwingi pa lwa kubuuka utushaishibikwa, tucetekela fye muli Yehova. Insansa shesu isha ku ntanshi shalibakililwa kuli Umo uwaba na maka ya “kwikusha conse ica mweo ifyo cilefwaya.”—Ilumbo 145:16; Yeremia 17:7.
18. (a) Kucimfya nshi kuntu Paulo aebekesha? (b) Mulandu nshi twacetekelela mwi subilo lya kubuuka?
18 Paulo asondwelela ukupelulula kwakwe pa kupundo kuti: “Kube ukutootela kuli Lesa, uuletupeelo kucimfya muli Shikulwifwe Yesu Kristu!” (1 Abena Korinti 15:57) Ee, kukabo kucimfya pa mfwa ya buAdamu ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu Kristu, kabili bonse abasubwa ne “mpaanga shimbi” balacimfyako. Kwena, “impaanga shimbi” abali abomi ilelo baliba ne subilo ilishabako ku nkulo imbi. Pamo ngo lubali lwe “bumba likalamba” ilileya lilekulilako, kuti pambi bapusunsuko “Bucushi bukalamba” ukukaanapita mu mfwa ya ku mubili! (Ukusokolola 7:9, 14) Nangu cibe fyo, nangu ni abo abengafwa pa mulandu wa “nshita ne ca mankumanya” nelyo ku fibombelo fya kwa Satana kuti bacetekela mwi subilo lya kubuuka.—Lukala Milandu 9:11.
19. Kukonkomesha nshi Abena Kristu bonse bafwile ukumfwila ilelo?
19 E ico, mu kucincila tulepembelela bulya bushiku bwa bukata lintu imfwa ikafubalishiwa. Ukutetekela kushipungushima uko twatetekela mu bulayo bwa kwa Yehova ubwa kubuuka kutulenga ukumone fintu bwino bwino. Te mulandu ne cingatucitikila muli buno bwikashi—nangu nga twingafwa—takuli icingatupoka icilambu cintu Yehova alaya. Kanshi ukukonkomesha kwa kulekelesha ukwa kwa Paulo ku bena Korinti kuli ukwalinga ilelo nga fintu kwali ukwalinga imyaka 2,000 iyapitapo ukwa kuti: “E ico, mwe bamunyinane abatemwikwa, beni abashangila, abashitelententa; ukupikintika pe mu mulimo wa kwa Shikulu, pa kwishibo kuti ukucucutika kwenu te kwa fye muli Shikulu.”—1 Abena Korinti 15:58.
Bushe Kuti Mwalondolola?
◻ Ni shani Paulo ayaswike ubwipusho pa lwa mibili intu abasubwa bakakwata pa kubuushiwa?
◻ Ni mu nshila nshi kabili ni lilali mu kupelako imfwa ikafubalishiwa?
◻ Ni bani bakasanshiwa mu kubuuka kwa pe sonde?
◻ Imibele yesu ilingile ukuba shani ku milandu intu Baibolo ishalandapo?
[Icikope pe bula 20]
Ulubuto “lulafwa” pa kupita mu kwaluka kwakulisha
[Ifikope pe bula 23]
Abaume na banakashi ba busumino aba pa kale, pamo nga Noa, Abrahamu, Sara, na Rahabu, bakaba pa bakabuuka
[Icikope pe bula 24]
Ukubuuka ikaba ni nshita ya kusekelela kukalamba!