ICIPANDWA 20

Umulimo wa Kwafwa Abaponenwa no Tuyofi

IFYALALANDWAPO MULI CINO CIPANDWA

Ukutemwa kwa Bwina Kristu kulamoneka nga kwaba akayofi

1, 2. (a) Mafya nshi Abena Kristu mu Yudea bakwete? (b) Bushe bamunyinabo babalangile shani ukuti balibatemenwe?

MU MWAKA nalimo uwa 46 C.E., mu Yudea mwali sana icipowe. Abasambi ba kwa Kristu abaYuda abaleikala mulya tabakwete indalama sha kushita ifya kulya. Apo ifya kulya fyalicepele, fyalikwete sana umutengo. Abantu bali ne nsala icine cine. Lelo tapapitile ne nshita, Yehova alibafwile mu nshila iyaibela nga nshi. Na kuba, aba basambi baali e Bena Kristu abo abalilepo ukwafwa muli iyi nshila. Cinshi cacitike?

² Apo Abena Kristu abaYuda na Bena Fyalo aba mu Antioke na Siria balyumfwilile uluse bamunyinabo abaYuda abali mu Yerusalemu, balisangwile indalama sha kubafwilisha. Lyena, basalile bamunyinefwe abafikapo babili, Barnaba na Sauli abatwele ifyo basangwile kuli baeluda ku Yerusalemu. (Belengeni Imilimo 11:27-30; 12:25.) Elenganyeni ifyo bamunyinefwe abali mu kukabila mu Yudea baumfwile ilyo bamunyinabo aba ku Antioke babatumiine ifyo basangwile!

3. (a) Finshi abantu ba kwa Lesa muno nshiku bacita ifilanga ukuti balapashanya Abena Kristu ba mu Antioke? Landeni ica kumwenako. (Belengeni na kabokoshi kaleti “Umulimo Uukalamba uwa Kwafwa Abaponenwe no Tuyofi uo Twabalilepo Ukubomba Muno Nshiku,”) (b) Mepusho nshi twalalandapo muli cino cipandwa?

³ Ici cacitike mu nshiku sha batumwa kabili wali e muku wa kubalilapo uo Abena Kristu bayafwile Abena Kristu banabo abaleikala mu calo cimbi. Muno nshiku, tulapashanya ifyacitile bamunyinefwe aba ku Antioke. Nga twaishiba ukuti bamunyinefwe ku cifulo cimbi nabaponenwa na masanso nelyo balecula, tulabafwilisha.a Pa kuti twishibe ukuti umulimo wa kwafwa abaponenwa no tuyofi nelyo amasanso waba pa milimo yesu iya Bwina Kristu, natulande pa fipusho fitatu: Mulandu nshi ukwafwa bamunyinefwe kwabela pa milimo ya Bwina Kristu? Mulandu nshi twafwila abaponenwa no tuyofi? Busuma nshi tusanga mu kwafwa abaponenwa no tuyofi?

Ico Ukwafwa Abaponenwa no Tuyofi Kwabela pa Milimo iyo ‘Tubombela Lesa’

4. Cinshi Paulo aebele abena Korinti pa milimo ya Bwina Kristu?

⁴ Muli kalata ya bubili iyo alembeele abena Korinti, Paulo alondolwele ukuti mu mulimo wa Bwina Kristu mwaba ifintu fibili. Nangu ca kuti Paulo alembeele Abena Kristu basubwa, pali lelo na Bena Kristu ababa mwi bumba lya “mpanga shimbi” balakonka aya mashiwi. (Yoh. 10:16) Umulimo umo uo tubomba “mulimo wa kubwesesha abantu kuli Lesa,” no yu mulimo wa kushimikila no kusambilisha abantu. (2 Kor. 5:18-20; 1 Tim. 2:3-6) Umulimo umbi twakwata, wa kubombela bakapepa banensu. Uyu e mulimo Paulo alelandapo ilyo atile, Abena Kristu bamo balefwaya ‘ukubombela’ bamunyinabo. (2 Kor. 8:4) Amashiwi ya kuti “umulimo wa kubwesesha abantu kuli Lesa” na ‘ukubabombela,’ yonse yafuma kwi shiwi lya ciGriki ilya di·a·ko·niʹa. Mulandu nshi cawamina ukwishiba ukwafuma aya mashiwi?

5. Bushe Paulo alangile shani ukuti ukwafwa abaponenwa no tuyofi nako mulimo wa Bwina Kristu?

⁵ Apo abomfeshe ishiwi lya ciGriki limo line pa kulanda pa milimo yonse ibili, Paulo alelanga fye ukuti umulimo wa kwafwa abaali na mafya wali pa milimo iyo icilonganino ca Bwina Kristu calebomba. Alilandilepo ukuti: “Kwaba imilimo iyalekanalekana, lelo kwena kwaba fye Shikulu umo; kabili kwaba imisango ya kubombelamo iyalekanalekana, . . . Lelo iyi milimo yonse umupashi umo wine e ubomba.” (1 Kor. 12:4-6, 11) Na kuba, Paulo alandile pa milimo yalekanalekana iyo icilonganino cibomba ukuti, milimo iyo “tubombela Lesa.”b (Rom. 12:1, 6-8) E mulandu wine amwenene ukuti alingile no “kutwalilako abantu ba kwa Lesa ifya kubafwilisha”!—Rom. 15:25, 26.

6. (a) Ukulingana ne fyo Paulo alondolwele, mulandu nshi ukwafwa abaponenwa no tuyofi kwacindamina mu kupepa kwesu? (b) Londololeni ifyo tubomba umulimo wa kwafwa abaponenwa no tuyofi. (Belengeni akabokoshi kaleti “Nga Kwaba Akayofi!” ibula 214.)

⁶ Paulo alyafwile abena Korinti ukwishiba ico umulimo wa kwafwa bamunyinabo wabela pa milimo ya Bwina Kristu ne co wacindamina mu kupepa Yehova. Ifyo alemona ifintu ni fi: Abena Kristu abafwilisha bamunyinabo ‘balanakila imbila nsuma bashimikila pali Kristu.’ (2 Kor. 9:13) Ico baafwila Abena Kristu banabo, ni co bafwaya ukulacita ifyo Kristu abasambilisha. Paulo atile, imilimo babombela Abena Kristu banabo ilanga ‘icikuuku ca cipesha amano ico Lesa atukwatila.’ (2 Kor. 9:14; 1 Pet. 4:10) E ico Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1, 1975 ulwalandile pa kwafwa bamunyinefwe abali na mafya, lwatile: “Muleibukisha ukuti Yehova no Mwana wakwe Yesu Kristu balicindika sana uyu umulimo.” Umulimo wa kwafwa abali na mafya walicindama mu kupepa kwesu.—Rom. 12:1, 7; 2 Kor. 8:7; Heb. 13:16.

Ico Twafwila Abaponenwa no Tuyofi

7, 8. Mulandu nshi uwa kubalilapo uo twafwila abaponenwa no tuyofi? Londololeni?

⁷ Cinshi twafwila abaponenwa no tuyofi? Paulo alyaswike ici cipusho muli kalata ya bubili iyo alembeele abena Korinti. (Belengeni 2 Abena Korinti 9:11-15.) Muli ifi fikomo, Paulo alandile pa fintu fitatu ificitika nga tulebomba “uyu mulimo wa kwafwilisha” abaponenwa na masanso. Natulande pali ifi fintu.

⁸ Ica kubalilapo, ukwafwa abaponenwa no tuyofi kulalenga abantu balecindika Yehova. Mu fikomo fisano ifili mwi lembo lili pa muulu, moneni imiku ubwingi iyo Paulo alandile pali Yehova Lesa ku ba bwananyina. Alandile pa “kutootela Lesa” na pa ‘kulatasha Lesa.’ (Ifikomo 11, 12) Alandile pa fyo ukwafwa abaponenwa na masanso kulenga Abena Kristu ‘balecindika Lesa’ no kumutasha pa ‘cikuuku ca cipesha amano ico Lesa atukwatila.’ (Ifikomo 13, 14) Amashiwi Paulo alekelesheko ukulanda pali uyu mulimo ya kuti: “Ala natuletasha Lesa.”—Icikomo 15; 1 Pet. 4:11.

9. Bushe ifyo twafwa abaponenwa no tuyofi kuti fyalenga abatupata ukwaluka? Landeni pa cacitike.

⁹ Nga Paulo, ababomfi ba kwa Lesa muno nshiku balishiba ukuti ukwafwa abali na masanso kulalenga Yehova ukucindikwa kabili kulayemfya isambilisho lyakwe. (1 Kor. 10:31; Tito 2:10) Na kuba, uyu mulimo ulalenga na bashatemwa Yehova na ba Nte ukwaluka. Umfweni icacitike: Umwanakashi umo uwaleikala ku ncende ukwaishile icipuupu ca mwela icikalamba, abikile icishibilo pa ciibi ca ng’anda yakwe icaleti: “Ba Nte Mwilaisapo Pano.” Lyena bushiku bumo amwene abantu balewamya ing’anda iyaonaike ku cipuupu ca mwela iyali mupepi ne nga’anda yakwe. Alimwene pa nshiku ishingi ukuti abalewamya iyi ng’anda balemoneka aba nsansa, e ico aliileko pa kuti abeshibe. Ilyo aishibe ukuti ni Nte sha kwa Yehova, alipapile kabili atile: “Nshaishibe ukuti muli bantu basuma.” Ici calengele afumye icishibilo ico abikile pa ciibi.

10, 11. (a) Fya kumwenako nshi filanga umulandu wa bubili uo twafwila abaponenwa no tuyofi? (b) Lupapulo nshi ulwafwa abaya mu kubomba ukwapona akayofi? (Belengeni akabokoshi kaleti “Icibombelo na Cimbi ica Kwafwa Ababomfi Abafwilisha nga Kwaba Akayofi.”)

¹⁰ Ica bubili, ‘tulapeela ifingi’ kuli bamunyinefwe. (2 Kor. 9:12a) Tulafwaisha ukupeela bamunyinefwe ifyo balekabila e lyo no kubafwa ilyo balecula. Mulandu nshi? Pantu aba mu cilonganino ca Bwina Kristu baba ‘umubili umo,’ kabili “icilundwa cimo nga cacula, ninshi ifilundwa fyonse fyaculila pamo na co.” (1 Kor. 12:20, 26) E ico ukutemwa aba bwananyina no kubomfwila uluse e kulenga bamunyinefwe ne nkashi abengi ukuleka fyonse ifyo balecita no kuya ukucitike amasanso pa kuti baye bafwa. (Yako. 2:15, 16) Ku ca kumwanako, ilyo ku Japan kwali icinkukuma icaletele amabimbi yakalamba mu 2011, amaofeshi yakalamba aya Nte sha kwa Yehova ku America yatumine kalata ku baba mu Komiti ya Makuule muli cilya calo, no kwipusha nga kwaliko “bamunyinefwe abanono fye abaishiba imilimo” abengaya mu kukuula Amayanda ya Bufumu ku Japan. Bushe kwali abaipeeleshe? Papitile fye imilungu iinono, bamunyinefwe mupepi na 600 bali-ipeeleshe ukuya ku Japan no kuilipilila amatiketi ya ndeke! Aba ku maofeshi yakalamba batile: “Natupapa sana ifyo abantu baipeeleshe.” Ilyo munyinefwe umo mu Japan aipwishe uwafumine ku calo cimbi ico ailiile mu kwafwa aba bwananyina kulya, amwaswike ati: “Ifwe na bamunyinefwe mu Japan tuli filundwa fya ‘mubili umo.’ Tulomfwa ububi nga balecula.” Ukutemwa aba bwananyina kulalenga ba Nte ukuibika na mu kapoosa mweo pa kwafwa bamunyinabo.c—1 Yoh. 3:16.

Switzerland, mu 1946

UMULIMO UUKALAMBA UWA KWAFWA ABAPONENWE NO TUYOFI UO TWABALILEPO UKUBOMBA MUNO NSHIKU

MU September mu 1945, ninshi papita fye imyeshi iinono apo Inkondo ya Calo iya Bubili yapwilile ku Bulaya, munyinefwe Knorr alandile pali kampeni iikalamba iya kutuma “ifyo bamunyinefwe ku Bulaya balekabila.”

Pa numa fye ya milungu iinono ukutula apo munyinefwe Knorr alandiile ifi, ba Nte mu Canada, mu U.S.A. na ba mu fyalo fimbi batendeke ukulonganya ifya kufwala ne fya kulya ifya kutumina bamunyinefwe. Ukutula mu January mu 1946, ba Nte balitumine ifya kulya, ifya kufwala e lyo ne fintu fimbi kuli bamunyinabo ku Austria, ku Belgium, ku Bulgaria, ku China, ku Czechoslovakia, ku Denmark, ku England, ku Finland, ku France, ku Germany, ku Greece, ku Hungary, ku Italy, ku Netherlands, ku Norway, ku Philippines, ku Poland, na ku Romania.

Uyu umulimo tawapelele fye apa pene. Bamunyinefwe balitwalilile ukubafwilisha pa myaka ibili na hafu. Pali ilya nshita, bamunyinefwe 85,000 batumine amakilogramu 300,000 aya fya kulya, amakilogramu 450,000 aya fya kufwala e lyo ne nsapato ukucila pali 124,000 kuli bamuyinefwe mu fyalo umwali inkondo. Balitwalilile ukubafwilisha ukufika mu August, mu 1948. Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu 1949 lwatile: “Ifyo bamunyinefwe bacitile filanga ukuti cine cine balitemwana. Twalishiba ukuti ico bamunyinefwe bacitile ifi, kufwaya ukucindika Shikulu kabili balishibe ukuti ukwafwilisha bamunyinabo mu fyo balekabila, kwali no kubafwa ukutwalilila ukupepa Lesa. E ico balimwene ukuti lishuko sana ukwafwilisha bamunyinabo.”

¹¹ Abashili ba Nte nabo balatasha pa mulimo tubomba. Ku ca kumwenako, mu 2013, ilyo kwaponene akayofi mu Arkansas, ku America, inyunshipepala imo yalandile pa fyo ba Nte bayangufyenye ukwafwilisha abaponenwe na kayofi. Yatile: “Ba Nte balateyanya bwino sana aba kwafwa abaponenwa na masanso ica kuti nga kwaba amasanso balabomba bwino sana.” Nga filya fine Paulo alandile, ‘tulapeela ifingi’ ku ba bwananyina abakabila ubwafwilisho.

12-14. (a) Mulandu nshi cacindamina ukwafwa abaponenwa na masanso ukutendeka ukulongana no kushimikila? (b) Finshi bamo balandapo ifilanga ubusuma bwaba mu kutwalilila ukulongana no kushimikila?

¹² Ica butatu, tulaafwa abaponenwa no tuyofi ukutendeka ukushimikila no kulongana. Mulandu nshi ukucita ifi kwawamina? Paulo atile abapokelela ubwafwilisho ‘balatasha sana Lesa.’ (2 Kor. 9:12b) Icisuma sana ico abapokelela ubwafwilisho bengacita pa kutasha Lesa, kutendeka ukulongana no kushimikila ilyo line fye! (Fil. 1:10) Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa mu 1945 lwatile: “Paulo alisuminishe . . . bamunyinefwe ukupoka imisangulo pantu yaleafwa . . . bamunyinefwe abalecula ukukwata ifyo balekabila pa kuti baleba na maka ya kubomba umulimo wa kwa Yehova uwa kushimikila.” Uyu e mulandu umo wine uo na ifwe twafwila bamunyinefwe. Nga batendeka ukushimikila, bamunyinefwe balakoseleshiwa e lyo balakoseleshako na bambi.—Belengeni 2 Abena Korinti 1:3, 4.

¹³ Umfweni ifyo bamo abo bayafwile bakoseleshiwe ilyo batendeke ukushimikila. Munyinefwe umo atile: “Ulupwa lwesu lwalyumfwile bwino sana ilyo twaile mu kushimikila. Ilyo twaleshimikila, twale-esha ukusansamushako bambi, ne ci calelenga twilasakamikwa sana.” Nkashi umo atile: “Ukushimikila kwalengele nilatontonkanya pa fyaonaike mu ncende yesu kabili kwalengele nilasakamikwa.” Nkashi umbi atile: “Nangu ca kutila ifyacitike fyalimpeseshe amano, ukushimikila kwalyafwile ulupwa lwesu ukubika amano ku fyacindama. Ukwebako abantu bambi pa calo cipya ico tulolela kwalengele twacetekela sana ukuti ifintu fyonse fikaba ifipya.”

¹⁴ Cimbi ico abaponenwa no tuyofi bakabila sana, kutendeka ukulongana bwangu bwangu. Umfweni icacitikile ba nkashi Kiyoko, abali mupepi ne myaka 60. Ilyo kwacitike icinkukuma icaletele amabimbi, fyonse ifyo bakwete fyalyonaike, bashele fye ne fyo bafwele. Tabaishibe ifyo bali no kulaikala. Eluda abebele ukusangwa ku kulongana ukwabelele muli motoka yakwe. Ba Kiyoko batile: “Ine na nkashi umbi e lyo no yu eluda no mwina mwakwe, twalonganine muli motoka. Nangu ca kuti twalongene abanono, nalilekele ukutontonkanya pa cinkukuma icacitike kabili na masakamika nakwete yalipwile. Kulya kulongana kwalengele namona ifyo ukuba na ba bwananyina kwacindama.” Nkashi umbi alandile pa kulongana uko asangilweko pa numa fye ya cinkukuma ati: “Kwalingafwile ukushipikisha!”—Rom. 1:11, 12; 12:12.

Ukwafwa Abaponenwe na Kayofi Kulalenga Twapaalwa

15, 16. (a) Bushe Abena Kristu mu Korinti na mu ncende shimbi bapaalilwe shani mu kwafwa abaponenwe no tuyofi? (b) Inga ifwe muno nshiku tupaalwa shani muli uyu mulimo?

¹⁵ Ilyo Paulo alelanda pali uyu mulimo, aebele abena Korinti pa mapaalo ayo bena na Bena Kristu bambi bali no kukwata nga balebombako uyu mulimo. Atile: “Ilyo balepepa amapepo ya kumupapaatilako [Abena Kristu abaYuda, abo ba-afwile mu Yerusalemu] balafwaisha no kumumona pa mulandu wa cikuuku ca cipesha amano Lesa amukwatila.” (2 Kor. 9:14) Bukapekape bwa Bena Kristu bwalengele Abena Kristu abaYuda ukulapepelako bamunyinabo mu Korinti, pamo na bena Fyalo, e lyo bwalengele no kuti babatemwe sana.

¹⁶ Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1, 1945, lwalandile pa fyo Paulo asosele pa busuma bwa mulimo wa kwafwa abaponenwa na masanso ati: “Nga ca kutila abantu ba kwa Lesa bayafwa Abena Kristu banabo abalekabila ubwafwilisho, kulaba ukwikatana sana!” Na muno nshiku ifi e ficitika. Eluda umo uwabombeleko umulimo wa kwafwa abaali ku ncende iyabundile atile: “Uyu mulimo walengele natemwana sana na bamunyinane.” Nkashi umo uwatashishe sana pa fyo bamwafwile atile, “Aba bwananyina e cintu cawamisha twakwata icitwafwa ukwelenganya ifyo cikaba ilyo Paradaise ikesa.”—Belengeni Amapinda 17:17.

17. (a) Bushe amashiwi yaba pali Esaya 41:13 yafikilishiwa shani ilyo tuleafwa abaponenwe no tuyofi? (b) Landeni pali fimo ifilanga ukuti ukwafwa abaponenwa no tuyofi kulalenga Yehova ukucindikwa no kulenga aba bwananyina ukwikatana. (Belengeni na kabokoshi kaleti “Bamunyinefwe mu Fyalo Fyalekanalekana Balaafwa Abaponenwa na Masanso.”)

¹⁷ Abaya mu kwafwa abaponenwa na kayofi nga bafika uko kaponene, bamunyinefwe abasanshilwe balamona ifyo amashiwi ya kwa Lesa yafikilishiwa ayatila: “Ine, ne Yehova Lesa obe, ndeikata ukuboko kobe ukwa ku kulyo, ndekweba ati, ‘Witiina. Ine nkakwafwa.’” (Esa. 41:13) Nkashi umo uwapuswike ilyo kwali ubusanso atile: “Nalyumfwile ububi sana ilyo namwene ifyo ifintu fyaonaike, lelo Yehova alingafwile. Teti nkumemo ukulondolola ifyo aba bwananyina bangafwile.” Baeluda babili balilembele pa fyo aba mu cilonganino ico babamo baumfwile ilyo kwali akayofi ku ncende baleikala, batile: “Icinkukuma calengele aba bwananyina baba sana no bulanda, lelo Yehova alitwafwile ukupitila muli bamunyinefwe. Twalibelengeleko ku numa pa mulimo wa kwafwilisha abaponenwa na masanso, lelo twali-imwenene na menso uko bamunyinefwe balebomba uyu mulimo.”

UMULIMO UWA BAFWILE UKUSALA BWINO IFYA KUCITA

BUSHE ukubombako umulimo wa kwafwilisha abaponenwa na masanso kuti kwalenga abacaice ukucita finshi? Moneni ifyo cali kuli ba Peter Johnson, ababombeleko uyu umulimo pa muku wa kubalilapo ilyo baali ne myaka 18. Batile: “Ukumona ifyo bamunyinefwe batemwa nga mwabafwilisha e lyo ne nsansa umuntu akwata nga aleafwilisha bambi, kwalingafwile. Kwalilengele ndefwaisha ukubombela Yehova apo ningapesha.” Lyena, ba Peter batendeke bupainiya. Balibombeleko pa Bethel e lyo na mu Komiti ya Makuule. Ba Peter batile: “Filya nabombeleko pa muku wa kubalilapo mu 1974 umulimo wa kwafwilisha abaponenwe no busanso, kwalingafwile ukusala bwino ifya kucita.” Bushe uli mwaice? Bushe kuti wabombako umulimo wabombeleko ba Peter? Ukubombako uyu mulimo kuti kwalenga wasala bwino ifya kucita ilyo ulebombela Yehova.

Bushe te Kuti Mutemwe Ukubombako uyu Mulimo?

18. Cinshi mwingacita nga mulefwaya ukulabombako umulimo wa kwafwa abaponenwa no tuyofi? (Belengeni na kabokoshi kaleti: “Umulimo uwa Bafwile Ukusala Bwino Ifya Kucita.”)

¹⁸ Bushe kuti mwatemwa ukuba ne nsansa isho abafwilisha abaponenwa no tuyofi bakwata? Nga kuti mwatemwa, mulingile ukwishiba ukuti ababombako umulimo wa kukuula Amayanda ya Bufumu e bo basala ukubomba uyu mulimo. E ico ebeni baeluda ukutila kuti mwatemwa ukusaina formu ya kwipushishapo ukulabombako uyu umulimo. Eluda uwabomba sana umulimo wa kwafwa abaponenwa na masanso atile: “Tamulingile ukuya ku ncende ukuli ubusanso ilyo aba mu Komiti Iyafwilisha Abasanshilwe bashilamweba ukuya.” Nga mwaya ukwabula ukumweba, kuti kwaba icimfulumfulu pa kubomba uyu mulimo.

19. Bushe ababombako umulimo wa kwafwa abaponenwa no tuyofi balanga shani ukuti tuli basambi ba cine aba kwa Kristu?

¹⁹ Ukwafwa abaponenwa no tuyofi cintu cimo icikalamba icilanga ukuti tulomfwila ifunde Kristu atupeela ilya kuti ‘tuletemwana.’ Nga twaba no ku ukutemwa, tulanga ukuti tuli basambi ba cine aba kwa Kristu. (Yoh. 13:34, 35) Ala twalipaalwa pa kukwata aba bwananyina abengi nga nshi abacindika Yehova ilyo baleafwa bamunyinabo abatwalilila ukwafwilisha Ubufumu bwa kwa Lesa!

a Ici icipandwa cilelanda pa mulimo wa kwafwa aba bwananyina abaponenwa no tuyofi. Lelo ilingi tulaafwa na bashili ba Nte.—Gal. 6:10.

b Paulo abomfeshe ishiwi lya di·aʹko·nos (umubomfi) ilyo alelanda pa “babomfi batumikila.”—1 Tim.3:12.

c Belengeni icipande citila “Ukwafwilisha Ulupwa Lwesu Ulwa Basumina mu Bosnia,” icaba mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa November 1, 1994, pa mabula 23-27.

BAMUNYINEFWE MU FYALO FYALEKANALEKANA BALAAFWA ABAPONENWA NA MASANSO

KU CENTRAL AFRICA NA KU WEST AFRICA

Mu 1994, abantu ukucila pali 800,000 mu Rwanda baleipayana pa mulandu wa mitundu. Pa mulandu wa uku kwipayana, mu fyalo ifyapalamina ku Rwanda namo mwali ifimfulunganya, ne ci calengele kube imbutushi ishingi. Ba Nte ku Belgium, ku France, na ku Switzerland batumine ifya kulya, ifya kufwala, imiti, amatenti ne fintu fimbi ifyafinine amatani nalimo 300 ifya kwafwilisha bamunyinefwe abalecula. Ifi fyonse bafitumine ne ndeke. Mu milungu fye iinono, fyalifikile kuli bamunyinefwe abalecula.

Mu Africa mwine mwaliba badokota na banasi 10 abafwilisha bamunyinefwe abaponenwa na masanso pa mulandu wa nkondo, ifipowe na malwele. Aba badokota na banasi, bonse ni Nte sha kwa Yehova abafuma ku France. Mu myaka fye ibili, aba badokota na banasi balyafwile bamunyinefwe abalwele 10,000. Umulimo babomba ulalenga abantu balumbanya Yehova no kuteyanya kwakwe. Nasi umo atile: “Nga twafika ku cifulo kukwafwa bamunyinefwe, abantu balatucindika sana. Balanda abati ‘Aba ni Nte sha kwa Yehova. Beshile mu kwafwa bamunyinabo.’” Nkashi umo uo nasi aundepe atile: “Natasha nkashi. Natasha mwe Yehova!”

Inshita shimo, tulaafwako bamunyinefwe ababa mu masanso ya pa musebo ayabipisha. Mu 2012, bamunyinefwe 13 mu Nigeria balifwile mu busanso bwa pa musebo e lyo 54 balicenekwe icabipisha. Aba bonse bali ba mu cilonganino fye cimo icali icinono. Ababa muli komiti iyafwilisha abaponenwa na masanso balipekenye ifya kwafwa bamunyinefwe bonse abacenekwe. Ilyo umwanakashi uwali mu cipatala amwene uko bamunyinefwe bale-afwa bamunyina na bankashi abacenekwe, atumiine foni ba pasta wakwe no kubeba ati: “Takuli uwa ku calici ku mwesu uwishile mu kumpempula. Iseni ku cipatala muimwene mwe bene ifyo ba Nte batemwana!”

Nangu ca kuti bamunyinefwe muli cilya cilonganino bali no bulanda sana pa fyacitike, ifyo bamunyinabo babalangile ukutemwa, fyalibakoseleshe. Na kabili, pa numa ya kumona ifyo bamunyinefwe ababomba umulimo wa kwafwilisha abaponenwa na masanso basungile bwino abali mu busanso, abengi aba muli cilya cilonganino batendeke ukushimikila sana. Ilyo ubu busanso bushilacitika, muli ici cilonganino mwali bakasabankanya 35. Mu mwaka fye umo, bakasabankanya bafikile 60.

AUSTRALIA

Mu 2013, mulamba alibunshishe ifyabu fya mu Queensland, ne ci calengele ba Nte 70 bashale ukwabula amayanda. Ba Mark na ba Rhonda e lyo no mwana wabo umukashana balifumine mu ng’anda yabo iyabundile no kuya ku cifulo uko balesungila abo amayanda yabundile. Ala kwali abantu abengi kuli ici icifulo! Ba Rhonda batile: “Takwali incende apa kwikala e co twaiminine fye.” Kwali sana icongo ca ndeke ishaleisa no kuya kabili ici calengele mu cifulo twali ukubipa sana. Ba Rhonda balisakamikwe sana ica kuti baipwishe abena mwabo abati, “Bushe twalacita shani?” Ba Mark balipepele ukufuma pa nshi ya mutima kuli Yehova ukuti abafwe. Ba Rhonda batile: “Ilyo papitile amamineti 30, kwaishile motoka kabili muli iyi motoka mwafumine bamunyinefwe batatu. Ilyo baishile apo twali batile: ‘Twalaya nenu. Mwakulaikala pa ng’anda ya kwa munyinefwe.’” Na kabili ba Rhonda batile: “Te kuti tulondolole ifyo twaumfwile pa kutemwa uko bamunyinefwe ba mu kuteyanya kwa kwa Yehova batulangile.”

Ba Nte ukucila pali 250 bali-itemenwe ukuya kuli ici icifulo ku kwafwa bamunyinefwe. Munyinefwe uwa cikalamba atile: “Ba Nte abengi sana abo tushaishibe no ko bafumine balibombeshe ukuwamya mu ng’anda yesu. Ine no mwina mwandi tatwakalabe ifyo batwafwile.”

BRAZIL

Mu 2008, kwaishile mulamba ne fimatipa mu citungu ca Santa Catarina ifyalengele abantu nalimo 80,000 ukufuma mu mayanda yabo. Uwikala muli ici citungu atile cali kwati “icinkukuma capuulikila pali bemba e lyo caleta mulamba ne fimatipa e lyo ne fimuti.” Bamunyinefwe bamo baileikala pa Cikuulwa ca Kulonganinamo. Ba Márcio, abasakamana ici cifulo batile: “Ifya kufwala bamunyinefwe bafwele, e fyo bakwete fye, e lyo na fyo fyali fye amatipa yeka yeka.” Nkashi umo atile: “Ing’anda yesu yaliwile. Twalyumfwile ububi ukumona uko yaonaike mu nshita fye iinono, lelo nshakalabe ifyo bamunyinefwe batusansamwishe. Balicitile ifintu ifingi ifyalangile ukuti balitutemwa! Ifyacitike fyalilengele ndemona ukuti cisuma ukucindamika ifya kwa Lesa.”

Icikuulwa ca Kulonganinamo mu Santa Catarina, ku Brazil, balecibomfya ukusungilamo ifyo bamunyinefwe basangwile ifya kwafwilisha abaponenwe no busanso, mu 2009

Ifimatipa fyalyonawile amayanda ayengi ayaba mu mpili mupepi no musumba wa Rio de Janeiro. Pa kuti baleafwa abaponenwa no bu busanso, bamunyinefwe balipangile Komiti Iyafwilisha Abasanshilwe. Nga baumfwa ukuti kukesa ifimatipa, bamunyinefwe abalolekesha pali iyo incende, baleishibisha ababa mu Komiti Iyafwilisha Abasanshilwe. Tapapita na nshita, bamunyinefwe balesa mu fimbayambaya ifyo balembapo ukuti “Jehovah’s Witnesses—Humanitarian Aid.” Bonse abesa mu kwafwa balibapeelela libela imilimo ya kubomba. Aba bamunyinefwe balafwala amavesti ayalanga ukuti ni Nte sha kwa Yehova. Balabombela pamo na bamunyinefwe ababa mu ma Makomiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala ku kwafwa bamunyinefwe abacenekwe. Balaleta ifya kulya, amenshi, imiti, ifya kufwala ne fya kubomfya pa kuwamya. Ukufumya ifimatipa mu mayanda mulimo uukalamba. Ilyo kwaishile ifimatipa nomba line, bamunyinefwe 60 e bafumishe amatipa ayali mu ng’anda imo fye, aya matipa yaiswile mu fimbayambaya 4!

NGA KWABA AKAYOFI!

Baeluda balingile ukwishiba ukuli bakasabankanya bonse
Baeluda balingile ukutwala lipoti kuli kampanya we bumba lya baeluda
Bakampanya balingile ukwishibisha bakangalila benda nangu bamunyinefwe abapeelwe umulimo wa kulanshanya na iofeshi lya musambo
Kulingile ukuba amapekanyo ya kupeela aba bwananyina ifya kulya, amenshi, umwa kulaala, ne miti mu kwangufyanya. Kabili balingile ukupeelwa icisansamushi no kubasakamana mu fya kwa Lesa
Iofeshi lya musambo lilatuma lipoti pali fyonse ifilecitika ne filekabilwa kuli Komiti ya Bakampanya iya Ibumba Litungulula
Komiti Iyafwilisha Abasanshilwe ilateyanya ifilekabilwa ku kwafwa aba bwananyina mu fintu ifya kubafwa pa nshita ntali na pa numa ya kayofi
Komiti ya Bakampanya ilamona ifyo ukukabila kuli, kabili nga cakabilwa, ilasuminisha ababomfi ba kuitemenwa aba ku fyalo fimbi ukuya-afwilisha

ICIBOMBELO NA CIMBI ICA KWAFWA ABABOMFI ABAFWILISHA NGA KWABA AKAYOFI

MU mweshi wa June mu 2013, broshuwa iitila, Jehovah’s Witnesses and Disaster Relief (Ifyo Inte sha kwa Yehova Babomba nga Kwapona Akayofi) yalifumine. Abo maka maka balembeele iyi broshuwa balashi ba buteko bwa calo ca United States abangalila ubwafwilisho bwa mu kampampa nga kwapona akayofi. Iyi broshuwa yalilondolola ifyo twacitapo mu nshita sha tuyofi ukutula mu 1945. Mwaliba na mapu iilangilila ifyalo umo twabomba uyu mulimo mwi sonde lyonse. Eluda umo uubombako umulimo wa kwafwilisha nga kwapona akayofi atile, “Bamunyinefwe ababa mu Makomiti Ayafwilisha Abasanshilwe balabomfya iyi broshuwa ku kulanshanya na balashi ababa mu ncende umo utuyofi tupona sana ninshi utuyofi tatulapona no kupona. Nga ca kuti aba balashi baishiba bwino ifyo tubomba, cilanguka ukupoka ulusa lwa kuya ku ncende sha musango uyu ilyo kwapona akayofi.”