Nahagsa ang Kometa!

SULOD sa usa ka semana sa Hulyo 1994, ang pagbangga sa mga 20 ka tipak sa kometang Shoemaker-Levy 9 sa planetang Jupiter nakadani sa pagtagad sa mga tumatan-awg bituon sa tibuok kalibotan. Nahingangha ang mga tumatan-awg kometa, sanglit ang pasundayag misangpot nga, sumala pa sa usa ka astronomo, “drama sa kalangitan niining sigloha.” Nganong ang maong hitabo milapaw pag-ayo sa mga pagdahom?

Nahauna, ang mga tipak sa kometa, nga misirit ug mga 200,000 kilometros matag oras, mipahinabog kusog kaayong mga pagbuto nga gipaila sa hingapin kaayong mga panagna lamang. Ang pagsulod sa mga tipak sa atmospera sa Jupiter mipatunghag mga kidlap sa kahayag nga milungtad ug pila lang ka segundo. Dayon, ang tuman ka init nga mga gas misidlit sa atmospera, nga napormang dagko kaayong mga bola sa kalayo nga sa kinakusgang mga pagbuto daklit milabaw sa temperatura sa nawong sa adlaw! Sa misunod nga 10 hangtod 20 minutos, usa ka dakong daw-haligi ang mipataas hangtod sa 3,200 kilometros.

Dugang pa, ang giisip nga dili-nindot nga mga kahimtang sa paglantaw misangpot nga maoy halos mithianon. Kay ang mga pagbangga nahitabo sa mangitngit nga bahin sa Jupiter, ang hayag nga mga kidlap ug mga daw-haligi mas dayag. Sa pipila ka kahimtang ang mga tumoy sa mga daw-haligi nakit-ang nagpataas sa kapunawpunawan sa Jupiter, ug sulod sa napulo ka minutos sa pagbangga, tungod sa pagtuyok sa Jupiter ang mga dapit sa mga panagbangga direktang nakita gikan sa yuta. Sa sunod napulo ka minutos ang mga dapit sa banggaay nahayagan sa adlaw. Sa maong panahon, ang mga daw-haligi nakatag na, ug gipulihan kana sila sa dagko kaayo, itomong mga lama. Ang maong mga lama​—ang kinadak-an maoy doble sa gidak-on sa yuta​—wala matagna sa mga astronomo, ug gani kana misangpot nga mao ang labing iladong mga bahin nga nakita.

Ang salakwanang nga Galileo mitaganag direktang mga hulagway sa mga pagbangga. Sa orbito sa yuta, ang Teleskopyong Hubble Space nagtan-aw sa mga pagbangga sumala sa mga gitas-on sa balod sa kahayag nga makita ug sa ultraviolet. Ang ubang mga obserbatoryo nagsukod sa reaksiyon sa mga pagbuto sa kometa sa lainlaing mga gitas-on sa balod sa kahayag nga tinong gipili nga magpatunghag bililhong impormasyon. Sa Polo Sur, ang adlaw wala gayod mosubang, nga nagtugot sa tibuok-adlaw nga pagtan-aw gikan sa teleskopyong South Pole Infrared Explorer.

Ang mga tumatan-aw sa kalangitan nakasinatig talagsaong pasundayag. Kanus-a mahitabo ang sunod nga talan-awon sa kometa? Ang kometang Hale-Bopp, nga makita na sa kinaiyanhong mata, tingali mao ang labing sanag nga kometa nga atong makita niining sigloha. Moagi kini sa 198 milyong kilometro sa atong planeta. Ang mga tumatan-awg kometa sa Amihanang Hemispera gustong motan-aw sa Hale-Bopp sulod sa bulan sa Abril 1997. Kining tanan magpahinumdom kanato nga kita nagpuyo sa dinamiko, nag-usob-usob nga uniberso nga gilalang ni Jehova, “ang Amahan sa langitnong mga kahayag.”​—Santiago 1:​17; Salmo 115:16.

[Hulagway sa panid 21]

Ang itomong mga lama nagtimaan sa mga dapit diin ang mga tipak sa kometa nahagsa sa Jupiter

[Credit Line]

Hubble Space Telescope Comet Team ug NASA