Pagsusi sa mga Bahandi sa Oaxaca

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO

SUMALA sa National Institute of Anthropology and History sa Mexico, abot ug 4,000 ka lainlaing mga dapit sa arkeolohiya ang nailhan sa tibuok habagatan-silangang estado sa Oaxaca sa Mexico. Gikan sa maong mga dapit, nakutkotan sa mga arkeologo ang mga salin sa bililhong mga butang, nga daghan niana gipasundayag diha sa Museum of Oaxacan Cultures. Duyogi kami sa pagduaw niining makaiikag nga museyo.

Ang Museum of Oaxacan Culturesa anaa sa kanhi kombento sa Santo Domingo de Guzmán, sa siyudad sa Oaxaca, nga mga 430 kilometros habagatan-silangan sa Mexico City. Didto, 14 ka hawanan sa mga eksibit ang nagpasundayag ug mga alahas, mga eskultora, seramiks, ug ubang bililhong mga buhat sa arte.

Ang mga tumoy sa pana gipasundayag sa unang hawanan sa mga eksibit. Kini na lang ang nahibiling ebidensiya sa presensiya sa mga pundok sa mga mangangayam nga naglibotlibot sa Oaxaca linibo ka katuigan kanhi. Sa pagpadayon sa ikaduhang lawak, atong masayran ang Monte Albán, nga maoy usa ka siyudad ibabaw sa bungtod sa walog sa sentral Oaxaca. Ginganlan kini nga “unang dakong siyudad sa kayutaan sa Amerika.” Ang Monte Albán lagmit mauswagon tali sa 300 ug 900 K.P. Bisan pa niana, ang sinugdanan sa pagtukod niini tingali balik pa niadtong ikawalong siglo W.K.P.

Ang maayong-pagkapreserbar nga kagun-oban sa Monte Albán nagpadayag nga ang katawhan niini may dakong kahibalo bahin sa astronomiya, pagkaplatero, ug hieroglyphic nga sinulatan. Makita pa gihapon ang arkeolohikanhong mga bahandi niini. Pananglitan, adunay daghang piramide nga nagbarog nga nalain gayod sa walog nga anaa sa palibot. Dugang pa, ang dagkong mga plasa, ilalom-sa-yutang mga agianan, hawanan sa pagdulag rituwal nga dula sa bola nga gitawag ug ollama, ug mga 170 ka lubnganan sa ilalom sa yuta nakaplagan.

Niadtong Enero 9, 1932, ang arkeologo nga si Dr. Alfonso Caso nakadiskobre sa Lubnganan 7, nga usa ka lubnganang Zapotec nga nasudlan ug mga bukog sa usa ka hamiling tawo, uban ang hilabihan ka dakong tipiganan ug bahandi. Nahiapil sa maong lubnganan mao ang mga alahas nga binuhat sa bulawan, salapi, ug tumbaga ingon man sa jade, turquoise, sihag nga kristal, perlas, ug korales. Daghan niining mga butanga, lakip ang mga butang nga binuhat sa bulawan nga may gitingob nga timbang nga duolag upat ka kilo, gipasundayag.

Gawas pa sa nagsidlak nga alahas ug mahalong mga bato, ang Lubnganan 7 nasudlan ug nindot nga mga butang nga binuhat sa yutang kulonon ug kinulitang bukog. Usa ka butang nga makapadani mao ang daghag-kolor nga matahom nga banga nga giadornohan ug mga dibuho. Sa pagkagun-ob sa Monte Albán, natapos ang yugto sa pagkulit ug mga pulong diha sa mga monyumento, nga gipulihan ug Mixtec nga sinulatan, ilabina diha sa mga codex o mga libro.

Pagka-900 K.P., ang tanang dagkong mga siyudad sa Amerika del Sur ug Norte kanhi, lakip ang Monte Albán, gibiyaan na. Sulod sa misunod nga 600 ka tuig, mga manggugubat ug militaryong mga pundok ang nagmando. Sa tanang pundok nga nag-okupar sa Oaxaca sulod niadtong yugtoa, ang Mixtec lagmit maoy nagbilin ug kinadak-ang panulondon. Matod sa The Encyclopedia Americana: “Ang mga Mixtec maoy batid nga mga artisano ug mga tawo sa arte, nga inila sa alahas ug sa nindot nga mga basahon nga pulos hulagway.”

Sa nahaigong panahon, among laoman nga makabalik ug sublion ang impormasyon bahin sa pakigbisog sa Mexico alang sa independensiya gikan sa Espanya. Sa kasamtangan, ari ug susiha ang mga bahandi sa karaang Mexico sa imong kaugalingon. Malipay ka nga imo kanang gisusi!

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Ang Monte Albán mauswagon tali sa 300 ug 900 K.P.

Ubos: Kalasag ug ubang mga butang gikan sa Lubnganan 7 ug mga banga nga ginama sa samang yugto

[Credit Line]

All pictures: Reproducción Autorizada por el Instituto Nacional de Antropología e Historia CONACULTA-INAH-MEX