DAKONG BABILONYA
Lakip sa mga panan-awon ni Juan nga girekord sa basahon sa Pinadayag mao ang mga kapahayagan sa paghukom batok sa “Dakong Babilonya,” maingon man ang usa ka kahubitan bahin kaniya ug sa iyang pagkapukan.—Pin 14:8; 16:19; kap 17, 18; 19:1-3.
Sa Pinadayag 17:3-5, ang Dakong Babilonya gihubit ingong usa ka babaye nga nagsul-ob ug purpura ug sanag-pula, gidayandayanan pag-ayo, ug nagsakay sa usa ka sanag-pulang bulok nga mapintas nga mananap nga may pito ka ulo ug napulo ka sungay. Diha sa iyang agtang nahisulat ang usa ka ngalan, “usa ka misteryo: ‘Dakong Babilonya, ang inahan sa mga bigaon ug sa dulumtanang mga butang sa yuta.’” Siya usab gilarawan ingong naglingkod ibabaw sa “daghang katubigan” nga naghawas sa “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan.”—Pin 17:1-15.
Tungod sa kaluho ug sa dominyo nga naangkon sa Dakong Babilonya, dili kini mahimong ikatumbas lamang sa literal nga siyudad sa Babilonya didto sa Mesopotamia. Human mapukan ni Ciro nga Persianhon ang karaang Babilonya niadtong 539 W.K.P., kini nawad-an sa posisyon niini ingong dominanteng gahom sa kalibotan, ug ang mga binihag niini, lakip ang mga Hudiyo, napahigawas. Bisan tuod ang siyudad padayong naglungtad saylo pa sa mga adlaw sa mga apostoles, ug busa naglungtad sa adlaw ni Juan, kini dili na usa ka siyudad nga gamhanan sa kalibotan, ug kini sa kadugayan naut-ot ug nagun-ob sa bug-os. Busa, ang Dakong Babilonya kinahanglang lantawon ingong usa ka simbolikong siyudad, usa nga gihulagwayan sa literal nga siyudad sa Babilonya. Tungod kay ang karaang siyudad maoy gikuhaan sa ngalan niining mistikong siyudad, makatabang ang daklit nga pagkonsiderar sa talagsaong mga kinaiyahan sa Babilonya nga duol sa Euprates, mga kinaiyahan nga maghatag ug mga ideya aron mailhan ang simbolikong siyudad sa panan-awon ni Juan.
Mga Kinaiyahan sa Karaang Babilonya. Ang pagpundar sa siyudad sa Babilonya didto sa Kapatagan sa Sinar maoy dungan sa pagsulay sa pagtukod sa Torre sa Babel. (Gen 11:2-9) Ang popular nga kawsa sa pagtukod sa torre ug sa siyudad mao ang ‘paghimog bantog nga ngalan’ alang sa mga magtutukod niini, dili ang pagbayaw sa ngalan sa Diyos. Ang mga torre nga ziggurat, o pormag piramide nga mga torre, nga nadiskobrehan dili lamang sa mga kagun-oban sa karaang Babilonya kondili sa ubang dapit usab sa Mesopotamia mopatim-awng magpamatuod sa relihiyoso kaayong kinaiyahan sa orihinal nga torre, bisan unsa pay porma o estilo niini. Ang tinong aksiyon nga gihimo ni Jehova nga Diyos sa pagpahunong sa pagtukod sa templo tin-awng nagkondenar niini ingong naggikan sa bakak nga relihiyon. Bisan tuod ang Hebreohanong ngalan nga gihatag sa siyudad, ang Babel, nagkahulogang “Kalibog,” ang Sumerianhong ngalan (Ka-dingir-ra) ug ang Akadianhong ngalan (Bab-ilu) parehong nagkahulogang “Ganghaan sa Diyos.” Busa ang nahibiling mga molupyo sa siyudad nag-usab sa porma sa ngalan niini aron sa paglikay sa orihinal nga kahulogan niini ingong hinukman, apan ang bag-o o gihulip nga ngalan nagpaila gihapon sa siyudad sa pagkalangkit niini sa relihiyon.
Unang gitala sa Bibliya ang Babel sa dihang giasoy ang ‘sinugdanan sa gingharian ni Nimrod.’ (Gen 10:8-10) Sa tibuok Hebreohanong Kasulatan ang karaang siyudad sa Babilonya pangunang gihulagway ingong ang dugay nang kaaway ni Jehova nga Diyos ug sa iyang katawhan.
Bisan tuod ang Babilonya nahimong kaulohan sa usa ka politikal nga imperyo sa ikapito ug ikaunom nga mga siglo W.K.P., kini ilado kaayo sulod sa tibuok kasaysayan niini ingong usa ka relihiyosong sentro nga gikan niini ang relihiyosong impluwensiya mikaylap ngadto sa daghang dapit.
Si Propesor Morris Jastrow, Jr., sa iyang libro nga The Religion of Babylonia and Assyria (1898, pp. 699-701), nag-ingon bahin niini: “Sa karaang kalibotan, sa wala pa motungha ang Kristiyanidad, ang Ehipto, Persia, ug Gresya naimpluwensiyahan sa Babilonyanhon nga relihiyon. . . . Sa Persia, ang kulto ni Mithra nagpadayag sa tinong impluwensiya sa Babilonyanhong mga konsepto; ug kon hinumdoman ang kadako sa impluwensiya sa mga misteryo nga nalangkit niini nga kulto taliwala sa mga Romano, kini maoy lain pang kalambigitan nga naglangkit sa pagkaylap sa karaang kultura ug sa sibilisasyon sa Walog sa Euprates.” Sa paghinapos iyang gihisgotan “ang dakong impluwensiya nga nahimo nganha sa karaang kalibotan tungod sa talagsaong mga kapadayagan sa relihiyosong hunahuna sa Babilonya ug tungod sa relihiyosong kalihokan nga nagpatigbabaw niana nga rehiyon.”
Diha sa basahon nga New Light on the Most Ancient East, nga gisulat sa arkeologong si V. Childe (1957, p. 185), ang relihiyosong impluwensiya sa Babilonya masubay pasidlakan ngadto sa India. Lakip sa ubang mga punto siya nag-ingon: “Ang swastika ug ang krus, nga kasagarang makita diha sa mga selyo ug mga plake, maoy relihiyoso o mahikanhong mga simbolo sama niadtong makaplagan sa Babilonya ug sa Elam sa labing sayong yugto sa wala pa ang kasaysayan, apan nagpreserbar sa maong simbolo diha usab sa modernong India sama sa ubang dapit.” Busa, ang relihiyosong impluwensiya sa karaang Babilonya mikaylap ngadto sa daghang katawhan ug kanasoran, nga mas halayo ug mas kusganon ug malahutayon kay sa politikanhong gahom niini.
Sama sa mistikong Babilonya, ang karaang siyudad sa Babilonya ikaingong naglingkod ibabaw sa katubigan, nga nahimutang sa isigkakilid sa Suba sa Euprates ug adunay nagkalainlaing mga kanal ug naglibot nga mga trinseras nga puno sa tubig. (Jer 51:1, 13; Pin 17:1, 15) Kini nga katubigan nagsilbing usa ka depensa sa siyudad, ug kini nagsilbing mga agianan nga diha niana moagi ang mga barko nga nagdalag bahandi ug maluhong mga butang gikan sa daghang dapit. Makaiikag, ang tubig sa Euprates gihulagway nga nahubas sa wala pa makaagom ang Dakong Babilonya sa kapungot sa paghukom sa Diyos.—Pin 16:12, 19.
Talagsaong mga Ilhanan sa Mistikong Babilonya. Ang simbolikong babaye nga may ngalang Dakong Babilonya mao “ang dakong siyudad nga adunay gingharian ibabaw sa mga hari sa yuta,” usa ka gingharian nga ikaingong nagpalingkod kaniya ibabaw sa “mga katawhan ug mga panon sa katawhan ug kanasoran ug mga pinulongan.” (Pin 17:1, 15, 18) Ang usa ka gingharian nga nagmando sa ubang mga gingharian ug mga nasod gihubit nga usa ka “imperyo.” Ang Dakong Babilonya nagpatigbabaw sa yutan-ong mga hari, nga nagagahom ug nag-impluwensiya kanila. Siya nagsakay sa simbolikong pitoy-ulo nga mananap, sanglit ang mga mananap gigamit sa ubang mga teksto sa Bibliya ingong mga simbolo sa politikanhong mga gahom sa kalibotan.—Tan-awa ang MANANAP, SIMBOLIKO NGA MGA.
Gituohan sa ubang mga eskolar nga ang Dakong Babilonya maoy usa ka politikanhong imperyo, ang Babilonya o kaha ang Roma. Nakita na nato nga ang Babilonya ingong usa ka politikanhong imperyo dugay nang nahanaw sa dihang nadawat ni Juan ang iyang matagnaong panan-awon. Maylabot sa Roma, ang matang sa politikanhong pagmando niini dili moharmonya sa gihubit bahin sa binuhatan sa Dakong Babilonya ug sa iyang mga pamaagi sa pagmando. Siya maoy usa ka bigaon, nga nakighilawas sa mga hari sa yuta, nga naghubog kanila pinaagi sa bino sa iyang pagpakighilawas, nga nagpahisalaag sa kanasoran pinaagi sa iyang “espiritistikanhong mga buhat.” (Pin 17:1, 2; 18:3, 23) Sa kasukwahi, ang pagmando sa Roma nabatonan ug padayong nahuptan tungod sa samag-puthaw nga militaryong gahom niini ug sa kusganong pagpatuman sa Romanhong balaod diha sa mga lalawigan ug sa mga kolonya niini. Nag-ila niini nga kamatuoran, ang The Interpreter’s Dictionary of the Bible nag-ingon: “Dili igo nga mailhan ang Roma ug ang Babilonya. Ang Babilonya naglangkob ug labaw pa sa usa ka imperyo o kultura. Hinunoa, kini gihubit pinasukad sa nagpatigbabawng mga idolatriya niini, dili kay pinasukad sa geograpikanhon o sekular nga mga utlanan niini. Ang Babilonya maoy sama ka dako sa gingharian nianang mananap nga nagdaot ug nag-ulipon sa katawhan, ug kinahanglang pagadag-on sa Kordero (Pin. 17:14) aron mapahigawas ang katawhan.”—Giedit ni G. Buttrick, 1962, Tomo 1, p. 338.
Ang simbolo sa usa ka bigaon o sa usa ka pampam subsob nga gigamit diha sa Hebreohanong Kasulatan. Ang nasod sa Israel gipasidan-an nga dili mohimog pakigsaad uban sa mga nasod sa Canaan kay kini maoy hinungdan unya nga sila makahimog ‘pakighilawas [“pagpamampam,” RS] sa ilang mga diyos.’ (Ex 34:12-16) Ang Israel ug Juda parehong nag-apostata gikan sa matuod nga pagsimba kang Jehova nga Diyos ug gihukman niya ingong namampam, nga namiga ngadto sa politikanhong mga nasod ug sa ilang mga diyos. (Isa 1:21; Jer 3:6-10, 13; Eze 16:15-17, 28, 29, 38; Os 6:10; 7:11; 8:9, 10) Angayng matikdan dinhi nga ang Diyos wala maglantaw sa Israel o Juda ingong politikanhong mga gahom lamang nga nakigrelasyon sa ubang politikanhong mga kagamhanan. Hinunoa gisaway sila sa Diyos tungod kay sila nailalom sa sagradong pakigsaad uban kaniya, busa kinahanglan nga sila mahimong usa ka balaang katawhan nga napahinungod kaniya ug sa iyang putling pagsimba.—Jer 2:1-3, 17-21.
Ang samang paggamit niini nga paglarawan makaplagan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ang Kristohanong kongregasyon gipakasama sa usa ka ulay nga gikasaad sa kaminyoon kang Kristo ingong iyang Ulo ug Hari. (2Co 11:2; Efe 5:22-27) Gipasidan-an sa tinun-ang si Santiago ang mga Kristohanon batok sa pagbuhat ug espirituwal nga pagpanapaw pinaagi sa pagpakighigala sa kalibotan. (San 4:4; itandi ang Ju 15:19.) Ang mga pagpakighilawas sa Dakong Babilonya ug sa iyang “mga anak nga babaye” maoy susama niini ug dili kay talagsaong eksepsiyon. (Ang terminong “mga anak nga babaye” usahay gigamit sa Bibliya sa pagtumong sa mga dapit nga sikbit sa usa ka siyudad o sa naglibot nga mga lungsod sa usa ka siyudad, sama sa ‘mga sakop nga lungsod’ [sa literal, “mga anak nga babaye” diha sa Hebreohanon] sa Samaria ug Sodoma; tan-awa ang Eze 16:46-48.)
Ang dugang hinungdanong katarongan mao nga sa dihang ang Dakong Babilonya mapukan tungod sa malaglagong pag-atake sa napulo ka sungay sa simbolikong mapintas nga mananap, ang iyang pagkapukan pagahilakan sa mga nakighilawas kaniya, ang mga hari sa yuta, ingon man usab sa mga magpapatigayon ug sa mga biyahedor sa dagat nga maghatod kaniya ug maluhong mga baligya ug maanindot nga mga dayandayan o mga besti. Bisan tuod kini nga politikanhon ug komersiyal nga mga hawas nakalingkawas sa iyang kalaglagan, angayng matikdan nga walay relihiyosong mga hawas nga gihubit ingong anaa gihapon sa talan-awon aron magbangotan usab tungod sa iyang pagkapukan. (Pin 17:16, 17; 18:9-19) Ang mga hari sa yuta gipakita ingong gipahamtangan ug paghukom sa dihang bug-os nang malaglag ang mistikong Babilonya, ug ang ilang kalaglagan moabot, dili pinaagi sa “napulo ka sungay,” kondili pinaagi sa espada sa Hari sa mga hari, ang Pulong sa Diyos.—Pin 19:1, 2, 11-18.
Ang dugang ilhanan sa Dakong Babilonya mao ang iyang pagkahubog, kay siya gilarawan ingong “nahubog sa dugo sa mga balaan ug sa dugo sa mga saksi ni Jesus.” (Pin 17:4, 6; 18:24; 19:1, 2) Busa siya mao ang espirituwal nga katumbas sa karaang siyudad sa Babilonya, nga nagpahayag sa samang pagdumot batok sa tinuod nga katawhan sa Diyos. Angayng matikdan nga ang relihiyosong mga pangulo maoy gipapanubag ni Jesus tungod sa “tanang matarong nga dugo nga giula sa yuta, gikan sa dugo sa matarong nga si Abel hangtod sa dugo ni Zacarias.” Bisan tuod kining mga pulonga gipahayag ngadto sa relihiyosong mga pangulo taliwala sa kaugalingong rasa ni Jesus, ang Hudiyohanong nasod, ug bisan tuod ang paglutos batok sa mga sumusunod ni Jesus maoy hilabihan ka grabe gikan sa maong grupo sulod sa usa ka panahon, gipakita sa kasaysayan nga human niadto ang pagsupak batok sa tinuod nga Kristiyanidad naggikan sa ubang mga tinubdan (ang mga Hudiyo mismo nakaagom ug dakong paglutos).—Mat 23:29-35.
Ang tanan nga nahisgotan dinhi maoy mahinungdanon, ug kining tanan kinahanglang pagatagdon aron masabtan ang tinuod nga kahubitan sa simbolikong Dakong Babilonya ug kon unsay gihawasan niini.