PAMFILIA

Usa ka gamayng Romanhong lalawigan daplin sa H nga kabaybayonan sa Asia Minor nga giduaw ni Pablo sa iyang unang misyonaryong panaw. Bisan tuod nausab tingali ang gidak-on sa lalawigan latas sa katuigan, ang Pamfilia sagad nga giisip ingong usa ka hiktin nga luna ubay sa kabaybayonan nga mga 120 km (75 mi) ang gitas-on ug hangtod sa 50 km (30 mi) ang gilapdon. Ang lalawigan sa Licia mao ang utlanan niini sa K, ang Romanhong lalawigan sa Galacia sa A, ug ang Gingharian ni Antiochus sa S. Daplin sa baybayon, ang klima sa Pamfilia init ug tropikanhon, samtang moanam kini ug kabugnaw kon ang usa mopaingon sa mas habog nga dapit sa Kabukiran sa Taurus.

Ang mga molupyo niini gituohan nga maoy panagsagol sa usa ka lumad nga tribo ug sa mga Grego, ang uban gani nagtuo nga ang Pamfilia nagkahulogang “nagkasagol nga mga tribo o rasa.” (Greek-English Lexicon ni Liddell ug Scott, girebisar ni H. Jones, Oxford, 1968, p. 1295) Dayag nga dihay mga Hudiyo o mga kinabig sa maong dapit, kay sa Pentekostes 33 K.P. ang mga tawo nga gikan sa Pamfilia didto man sa Jerusalem ug nahibulong sa pagkadungog sa mga tinun-an nga nagsulti sa ilang “kaugalingong pinulongan.”​—Buh 2:​6, 10.

Ubay-ubay sa pangunang mga siyudad ang nahimutang sa daplin o duol sa baybayon, sama sa dunggoanang lungsod sa Atalia, sa Perga nga daplin sa Suba sa Cestrus (Aksu), ug sa Side, diin ang mga pirata sa kabaybayonan magbaligya sa ilang mga tinulis ug diin dihay baligyaanan ug mga ulipon. Gikan sa Pafos daplin sa Cipro, si Pablo, Bernabe, ug si Juan Marcos milawig sa AK tabok sa dagat “ug nahiabot sa Perga sa Pamfilia.” Dili matino kon mikawas ba sila sa Atalia ug mibaktas ug pipila ka milya paingon sa Perga o sila ba milawig deretso sa Perga; gitaho nga sa karaang mga panahon ang suba sa Cestrus malawigan bisan hangtod sa Perga. Niining yugtoa si Juan Marcos mibulag sa uban ug mibalik sa Jerusalem, apan si Pablo ug Bernabe mipadulong sa A latas sa kabukiran sa Antioquia sa Pisidia (sa lalawigan sa Galacia). (Buh 13:​13, 14; 15:38; 27:5) Ang maong ruta nabantog nga may mga bandido. (Itandi ang 2Co 11:26.) Sa ilang pagbalik ang duha ka Kristohanon mipanaw agi sa Pamfilia paingon sa Perga ug misangyaw didto. Dayon sila miadto sa dunggoanan sa Atalia ug milawig gikan didto paingon sa Antioquia sa Sirya.​—Buh 14:24-26.

Latas sa katuigan ang Pamfilia gimandoan sa Lydia, Persia, Macedonia, ug Roma. Ilalom sa mga Romano kini sa nagkalainlaing higayon gihiusa ingong usa ka lalawigan uban sa Cilicia (dapit sa S), dayon uban sa Galacia, ug sa kataposan uban sa Licia.​—Buh 13:13; 16:6; 27:5.