KATANOMAN

Mga tanom sa katibuk-an. Sa ikatulong “adlaw” sa paglalang, gipaturok sa Diyos diha sa yuta ang “mga tanom nga nagapatunghag binhi sumala sa iyang matang”; busa kini midaghan. (Gen 1:11-13) Ang Genesis 2:​5, 6 dayag nga naghubit sa mga kahimtang niana nga “adlaw” human gayod ipatungha sa Diyos ang mamalang yuta apan una pa motungha ang mga balili, katanoman nga nagpatunghag binhi, ug mga bungahoy. Aron matagan-an sa gikinahanglang kaumog ang umaabot nga mga tanom, gipahinabo ni Jehova nga ang gabon kanunayng mopataas gikan sa yuta aron sa pagbasa niini. Kini ang nagpahinabo nga molipang ang katanoman sa tibuok yuta, bisan tuod wala pay ulan niadto. Bisan tuod ang mga banwag sa kalangitan dili pa kaayo tin-awng makita diha sa kawanangan hangtod sa ikaupat nga “adlaw” sa paglalang (Gen 1:​14-16), dayag nga diha nay igong dan-ag sa hanap nga kahayag sa ikatulong “adlaw” aron motubo ang katanoman.​—Tan-awa ang Gen 1:​14, ftn sa Ro.

Gihatag sa Diyos ang lunhawng katanoman ngadto sa tawo ug sa mga hayop ingong bahin sa ilang orihinal nga pagkaon, sa ulahi gilakip sa pagkaon sa tawo ang karne nga gipatulo ang dugo. (Gen 1:​29, 30; 9:​3, 4) Ang makasasalang tawo kinahanglang maghago alang sa mga tanom nga iyang kaonon (Gen 3:​18, 19), apan si Jehova gihapon ang Magtatagana niini alang sa tawo ug sa mananap, kay Siya ang Magtatagana sa kahayag sa adlaw ug sa ulan nga mahinungdanon sa pagtubo niini.​—Sal 104:14; 106:20; Miq 5:7; Zac 10:1; Heb 6:7; itandi ang Deu 32:2.

Ang pagtubo sa katanoman mahimong kontrolahon sa Diyos sumala sa iyang katuyoan. Iyang gipasaligan ang mga Israelinhon nga ang ilang pagkamasinugtanon pagagantihan pinaagig ulan ug katanoman alang sa ilang binuhing kahayopan. (Deu 11:13-15) Hinunoa, kon ilang talikdan ang ilang pakigsaad sa Diyos, iyang ipahinabo nga ang ilang yuta mawad-an ug katanoman. (Deu 29:22-25; itandi ang Isa 42:15; Jer 12:4; 14:6.) Ang usa ka hampak gikan kang Jehova batok sa karaang Ehipto naglakip sa ulan nga yelo nga nagdaot sa tanang matang sa katanoman. Sa lain pang hampak gikan sa Diyos, gikaon sa mga dulon ang tanang nahibilin nga katanoman sa hampak sa ulan nga yelo.​—Ex 9:​22, 25; 10:​12, 15; Sal 105:​34, 35; itandi ang Am 7:1-3.

Mahulagwayong Paggamit. Sa panahon sa ting-init sa Palestina, ang katanoman mangalaya dayon sa dihang pagbahon sa kainit sa adlaw o sa ugang hangin nga timog. Sa susama, ang katawhan nga hapit nang sakopon sa kasundalohan gipakasama sa “mga tanom sa kapatagan ug sa malunhaw nga balili, balili sa mga atop, sa dihang kini pagbahon sa hangin nga timog.” (2Ha 19:​25, 26; Isa 37:​26, 27) Sa susama usab, sa dihang gisakit sa hilabihan, ang salmista mituaw: “Ang akong kasingkasing gihagbas sama gayod sa katanoman ug nalaya.” “Ako nalaya ingon sa mga tanom.”​—Sal 102:​4, 11.

Ilalom sa maayong mga kahimtang ang katanoman molambo pag-ayo, nga naghimo niining haom nga larawan aron ihulagway ang daghang kaliwatan. (Job 5:25) Sa panahon sa paghari ni Solomon, pananglitan, “ang Juda ug Israel daghan” ug milambo, “nga nangaon ug nanginom ug nagmaya.” (1Ha 4:20) Dayag nga kini ang gihisgotan sa usa ka salmo bahin kang Solomon: “Kadtong gikan sa siyudad molambo sama sa mga tanom sa yuta.” (Sal 72:16) Sa laing bahin, bisan tuod ang daotan sa usa ka panahon manurok sama sa mga tanom, sila wala molambo tungod sa panalangin sa Diyos apan sila giandam aron “pagalaglagon hangtod sa kahangtoran.”​—Sal 92:7.

Diha sa Kasulatan, usahay ang mga kahoy naglarawan niadtong kinsa prominente ug halangdon (itandi ang Eze 31:2-14), samtang ang ubos nga matang sa mga tanom, sama sa sampinit, balili, ug tikog, naglarawan sa katawhan sa katibuk-an. (Itandi ang Huk 9:8-15; 2Ha 14:8-10; Isa 19:15; 40:​6, 7.) Kini motabang sa pagsabot sa kahulogan sa Pinadayag 8:​7, nga naghisgot sa pagkasunog sa “ikatulo ka bahin sa mga kahoy” ug sa “tanang lunhawng mga tanom.”