Ang Pagpangitag Kasegurohan

KASEGUROHAN. Ang mga lider sa kalibotan nakigsabot alang niana. Ang mga lider sa relihiyon nagaampo alang niana. Apan, alang sa ordinaryong tawo sa dalan, ang kasegurohan daw maoy usa ka maikyasong damgo. Tagda, pananglitan, si Ron, kinsa naglakaw paingon sa trabaho sa labing dakong siyudad sa Habagatang Aprika, Johannesburg.

“Gilibotan ako sa lima ka lalaki, gitionan ug kutsilyo sa usa ka tawo ang akong tutunlan ug lain sa akong likod. Ilang girekisa ang akong mga bulsa sa pila ka segundo. Mora akog manok nga gikuhaan ug balhibo. Ang mga tawo milabay lang ug wala magbalibali kanako.” Wala mosukol si Ron ug nakagawas nga wala maunsa.

Alang sa kadaghanan, ang paglakaw sa mga karsada sa bisan unsang dagkong siyudad makapabalaka. ‘Sa unsang paagi nga makalikay ako nga dili matulisan?’ maoy anaa sa ilang mga hunahuna. Sila magdali-dali sa pagpamalit aron sila makapauli sa kasegurohan sa ilang balay. Apan unsa ka luwas ang balay? “Ang tsansa nga imong maeksperyensiyahan nga sugokon ug tawo ang imong kaugalingong balay, kawaton ang uban o tanan nimong mga kabtangan ug mahanaw ra ug kalit nagdaghan matag tuig,” matud pa sa librong Total Home Security.

Ingong sangpotanan, ang mga tag-iyag balay nagbutang ug mga notisya nga nagpasidaan sa mga tigsugok nga adunay mabangis nga mga iro sa maong lugar o nga kini sila ginabantayan sa usa ka armadong patrolya. Diha sa kadaghanang mga kasilinganan ang mga tagbalay nagaapil sa usa ka paningkamot sa pakig-away sa krimen. “Adunay kapin sa 60,000 ka plano sa Britanya lamang, nga nalangkit ang 750,000 ka pamilya,” miingon ang basahong Security Focus. “Tungod sa pagdaghan sa krimen, usa na ka butang sa nangagi nga ang mga silingan nga dili maghinigalaay,” miingon ang usa ka ahente sa seguro sa Aprika.

Ang mga sakop sa mga sistema sa pagbantay sa kasilinganan sa pagtan-aw sa kaayohan sa usa ug usa ug motaho sa bisan unsang katahapang kalihokan ngadto sa polis.a Apan nagpatin-aw ang usa ka basahon sa balita ngadto sa usa ka membro sa grupo kansang balay gikawatan: “Sa pagkalaaot ang sistema dili garantiya nga dili ka na makawatan. Walay sistema sa kesegurohan ang naglungtad nga makahimog ingon niana nga pangangkon. . . . Kinahanglang imong seguradohon gihapon nga ang imong mga pultahan nakandadohan, nga ikaw adunay alarma alang sa kawatan ug nakahimog igong mga panagana sa kasegurohan.”

Bisag ang mga sistema sa pagbantay sa kasilinganan adunay pipila ka epekto, kini lantugionon kon sila ba nakakunhod sa bug-os nga gidaghanon sa krimen. “Ang giangkong mga pag-us-os sa krimen diha sa usa ka gamay nga lugar ‘malamposon’ lamang kon aduna o walay ‘nahitabo’ nga krimen sa kasikbit nga mga lugar,” miingon si Shapland ug Vagg diha sa Policing by the Public. Busa, diha sa ubang mga siyudad diin ang mga grupo nga nagbantay sa kasilinganan mitaho ug tagsaong kalamposan, adunay tagsaong pagsaka sa krimen sa ubang mga dapit sa mao ra gihapong siyudad diin malisod ang pag-organisar niining mga sistemaha.

“Adunay ubang mga dapit diin ang pagbantay sa kasilinganan dili sama ka epektibo,” miadmiter ang sekretarya sa tibuok-nasod nga sistema nga nalangkit ang kapin sa 20,000 ka membro. Iyang gipunting ang dagkong mga lugar nga “gawas sa lungsod diin ang mga silingan dili magkita sa usa ug usa ug diin ang pagpatrolya dili mosaler.” Pananglitan, ang usa ka magtiayon mibalhin gikan sa usa ka siyudad sa Amerika ngadto sa usa ka 20 ektaryang dapit duol sa usa ka gamay nga balangay. Sa pila lamang ka tuig, ang ilang balay duha ka besis nga nalungkaban. Ang asawa mipatugbaw sa mga pagbati sa daghang mga molupyo sa banika: “Naningkamot ako nga mahimong normal, apan nahadlok ako. . . . Wala gayod ako mobating luwas.” Diha sa mga nasod nga gihampak sa panagbingkil sa politika, ang mga molupyo sa banika nagaatubang ug dugang kabangisan ug kasagaran mapiit sa pagdapigdapig.

Dili ikahibulong nga daghan ang nangindahay sa ‘karaan maayong mga panahon.’ “Sa pagsugod niining sigloha,” nag-ingon ang librong The Growth of Crime, “dihay . . . katibuk-ang pagtuo nga ang [krimen] dili na unya kaayo mabangis.” Apan unsa man hinooy nahitabo? Ang mga awtor nga si Sir Leon Radzinowicz ug Joan King mibatbat: “Sa unang kawhaan ka tuig sa siglo, bisan sa panahon sa unang gubat sa kalibotan, ang gidaghanon sa krimen wala kaayo mosaka, nga miduyog lang sa gidaghanon sa populasyon. Sa panahon na lang sa tapos-sa-gubat nga depresyon nga ang nagtaas nga kiling namatikdan. Latas sa mga katuigan sa kalisod sa panalapi, sa pagkawalay-trabaho ug laing dakong gubat, ang [krimen] midaghan . . . Ang usa ka butang nga makita sa imong mata sa dihang motan-aw ka sa krimen sa tibuok yuta nga sukod mao ang kaylap ug malahutayong pagdaghan sa krimen bisan diin.”

Kining “pagdaghan sa pagkadaotan,” nga wala dahoma sa kadaghanan, sa pagkamatuod gitagna. Ang dagkong mga kalamidad nga mihampak sa katawhan sukad sa pagsugod sa unang gubat sa kalibotan sa 1914 gipaila sa una pa diha sa Bibliya. Si Jesus mitagna nga ang daotang sistema sa mga butang sa tawo duol nang matapos: “Ang nasod mobakyaw batok sa nasod ug gingharian batok sa gingharian, ug duna unyay kagutmanan ug mga linog sa nagkalainlaing mga dapit. Ug tungod sa pagdaghan sa pagkadaotan ang gugma sa kadaghanan mobugnaw.”—Mateo 24:3, 7, 12; tan-awa usab ang Lucas 21:10, 11.

“Sa dihang magsugod nag kahitabo kining mga butanga,” si Jesus midugang, “tumindog kamo ug ihangad ninyo ang inyong mga ulo, tungod kay ang inyong kaluwasan haduol na.” Busa, ikaw adunay katarongan nga magmalaomon. Ang pagpangita sa tawo alang sa tibuok-kalibotang kasegurohan hapit nang matuman.—Lucas 21:28-32.

[Footnote]