Usa ka Putling Pinulongan Alang sa Tanang Nasod

“Unya pabalhinon ko ang mga katawhan ngadto sa usa ka putling pinulongan, aron silang tanan magatawag sa ngalan ni Jehova, aron sa pag-alagad kaniya abaga sa abaga.”—SOFONIAS 3:9.

 1, 2. (a) Ingong katumanan sa Sofonias 3:9, unsay ginabuhat ni Jehova sa atong adlaw? (b) Sa pagsabot sa unsang paagi ang tagna ni Sofonias mag-apektar kanato, unsang mga pangutana ang kinahanglang matubag?

SI Jehova nga Diyos naghimog usa ka buluhaton nga kahibulongan gayod sa atong adlaw. Siya naghiusa sa mga tawo gikan sa tanang nasod. Sumala sa gitagna niya dugay na kanhi diha sa iyang Balaang Pulong, ginahimo niya kini pinaagi sa pagtudlo kanilag usa ka bag-ong pinulongan.​—Sofonias 3:9.

² Unsa ba kanang pinulongana? Ngano mang gikinahanglan kini? Unsay gikinahanglan gikan kanato sa personal aron makat-onan kini?

Ang Gasa sa Gahom sa Pagsulti

 3. (a) Si Adan gihatagan sa unsang kahibulongang gasa? (b) Unsa ang pinulongan nga gisulti ni Adan?

³ Ang katakos sa pagkomunikar pinaagi sa gahom sa pagsulti maoy usa ka balaang gasa nga nagapalahi sa katawhan gikan sa tanang kahayopan. Ang unang tawo, si Adan, gilalang uban sa usa ka kaisipan nga takos sa intelihenteng hunahuna. Gihatagan siyag mga kuwerdas bokales, usa ka dila, ug mga ngabil nga magamit alang sa pagsulti, ingon man bokabularyo ug katakos sa pagmugnag bag-ong mga pulong. Si Adan nakasabot sa dihang si Jehova nakigsulti kaniya, ug si Adan, sa baylo, nakabutang sa iyang mga hunahuna nganha sa mga pulong. (Genesis 1:28-30; 2:16, 17, 19-23) Ang pinulongan nga gihatag kang Adan lagmit mao ang usa nga sa ulahi nailhang Hebreohanon. Sulod sa labing menos unang 1,757 ka tuig sa paglungtad sa tawo, ang tanang tawo dayag nagpadayon sa paggamit nianang usa ka pinulongan.​—Genesis 11:1.

 4. Sa unsang paagi ang mga panghitabo sa mga adlaw ni Nimrod nag-apektar sa pinulongan sa tawo?

⁴ Dayon, sa mga adlaw ni Nimrod, aron mapakyas ang paninguha sa mga tawong daotan, gilibog ni Jehova ang pinulongan sa tanan nga nagalongan sa pag-apil sa pagtukod sa torre sa Babel. (Genesis 11:3-9) Mopatim-aw nga gipapas una ni Jehova ang tanang panumdoman sa ilang nangaging gikahiusahang pinulongan ug dayon gipasulod ang bag-ong mga pinulongan nganha sa ilang mga kaisipan. Kadto naglangkit dili lamang sa bag-ong mga bokabularyo kondili sa bag-o usab nga mga gramarya ug bag-ong mga sumbanan sa hunahuna. Gikan sa mga pinulongan nga gisugdan ni Jehova sa Babel, ang uban inanay naugmad hangtod karong adlawa, sumala sa mga akademiya sa pinulongan, mga tulo ka libong pinulongan ang gisulti sa tibuok nga yuta.

 5. Sa unsang paagi atong matino kon unsay nalangkit sa “pagbalhin sa usa ka putling pinulongan”?

⁵ Alang sa mga tawong nagasulti niining tanang pinulongan, “ang pagbalhin sa usa ka putling pinulongan” mangayo ba nga ilang biyaan ang ilang lumad nga pinulongan ug kat-onan ang orihinal nga pinulongan nga gihatag sa Diyos kang Adan? Ang mga sirkumstansiya nga naglibot sa paghatag sa tagna motabang sa pagtubag nianang panguta­naha.

Panginahanglan sa Usa ka Putling Pinulongan

 6-8. (a) Unsang relihiyosong kahimtang ang naugmad sa Juda una sa paghatag sa tagna sa Sofonias 3:9? (b) Sa kanasoran nga naglibot sa Juda, unsang tinamdan ang naglungtad?

⁶ Ang gingharian sa Juda bag-o pang giharian nga una ni Manases ug dayon ni Amon, nga mitukod ug mga halaran alang kang Baal, migamit sa pagpanagna, ug mipasiugdag espiritistikanhong mga buhat. (2 Hari 21:1-6; 2 Cronicas 33:21-23) Ingong sangpotanan, panahon sa paghari sa anak ug manununod ni Amon, si Josias, gisugo ni Jehova ang iyang manalagnang si Sofonias sa pagpasidaan nga ipatuman na ang balaang paghukom diha sa yuta.​—Sofonias 1:1, 2.

⁷ Bisan pag nasayod ang mga taga-Juda gikan sa ilang kasaysayan mismo ug gikan sa dinasig nga Kasulatan nga si Jehova mao ang matuod nga Diyos, sila naghimo sa imoral nga mga rituwal sa pagsimba kang Baal. Miyukbo sila sa adlaw ug sa bulan ug sa pundok sa kabituonan sa zodiac, nga maoy laktud nga paglapas sa kasugoan sa Diyos. (Deuteronomio 4:19; 2 Hari 23:5) Labaw pa nianang tanan, nakigsalmot sila sa usa ka matang sa pagsagol sa pagtuo, nga naglihok nga samag ang tanang relihiyon maoy sama ra, pinaagi sa paghimog mga panumpa kang Jehova ug sa ngalan sa bakak nga diyos si Malcam. Ang ilang tinamdan mao nga “dili pagabuhaton ni Jehova ang maayo, ug dili niya pagabuhaton ang daotan.” (Sofonias 1:4-6, 12) Bahin sa mga nasod palibot sa yuta, silang tanan may rekord sa pagkamasupakon kang Jehova ug sa iyang katawhan, mao nga sila usab nahalinya nga pahamtangan sa balaang hustisya.​—Sofonias 2:4-15.

⁸ Nga nagpaluyo ang maong mga panghitabo gitagna ni Jehova nga iyang “pabalhinon ang mga katawhan sa usa ka putling pinulongan, aron silang tanan magatawag sa ngalan ni Jehova, aron sa pag-alagad kaniya abaga sa abaga.” (Sofonias 3:9) Nan, unsa ba ang maong putling pinulongan?

 9. (a) Nganong ang putling pinulongan dili Hebreohanon o sinulat lamang nga Pulong sa Diyos? (b) Unsa ba kanang putling pinulongan, ug sa unsang paagi apektado niini ang mga kinabuhi niadtong nagasulti niini?

⁹ Mao ba ang Hebreohanong pinulongan? Dili; ang katawhan sa Juda nagbaton na niana, apan ang mga butang ilang gisulti ug gibuhat dayag dili putli ug matarong sa panan-aw ni Jehova. Ug ang putling pinulongan dili sa yano mao ang sinulat nga Pulong sa Diyos. Nabatonan na usab nila kana. Apan ang gikinahanglan nila mao ang tukmang pagsabot sa kamatuoran mahitungod sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan, ug si Jehova lamang ang makatagana niana pinaagi sa iyang espiritu. Sa natun-an nila ang pagsulti nianang putling pinulongan, ang ilang panghunahuna, ilang sinultihan, ilang kagawian, ngatanan masentro sa pag-ila sa kamatuoran nga si Jehova mao ang bugtong matuod nga Diyos. (Sofonias 2:3) Ilang ibutang ang ilang pagsalig diha kaniya ug ihatag ang bug-os nga pagpaluyo sa iyang pagkasoberano. Kini makaiikag ilabina kanato karong adlawa. Ngano?

Kadtong Gihatagan sa Putling Pinulongan

10. Sa unsang yugto sa panahon ang tagna sa Sofonias 3:9 angay matuman?

¹⁰ Sa pagtumong sa pagkatuman sa tagna sa usa ka linaing yugto sa panahon, ang Sofonias 3:9 nag-ingon: “Kay unya pabalhinon ko ang mga katawhan sa usa ka putling pinulongan.” Kanus-a ba kana? Ang bersikulo 8 nagtubag nga kini maoy sa panahon nga si Jehova ‘nagatigom sa mga nasod,’ sa dili pa niya ‘ibubo diha kanila ang iyang nagdilaab nga kasuko,’ nga iyang pabalhinon ang mga maaghop sa yuta sa usa ka putling pinulongan.

11. (a) Unsang duha ka katumanan ang nabatonan sa Sofonias 3:9 una pa sa modernong panahon? (b) Sa unsang paagi ang katumanan niini karong adlawa lahi?

¹¹ Sa mga adlaw ni Haring Josias, una itugot ni Jehova nga ipatuman sa Babilonyanhong kasundalohan ang paghukom, daghan ang mitalikod sa bakak nga pagsimba ug, sa kapulihay, nag-alagad kang Jehova. (2 Cronicas 34:3-33) Sa unang siglo K.P. na usab, una laglaga sa mga Romano ang Jerusalem, libolibong tawo ang nakakat-on sa kamatuoran mahitungod sa Diyos ug sa iyang katuyoan ug nahiusa diha sa iyang pag-alagad. Niadtong panahona ang pinulongan sa kamatuoran natugob pag-ayo sa mga butang gibuhat ni Jesu-Kristo aron sa pagtuman sa katuyoan ni Jehova. Apan maoy sa atong adlaw mismo nga ginatuman ang tagna ni Sofonias sa tibuok-kalibotang gilapdon. Ang tanang kanasoran karon gitigom alang sa gubat sa dakong adlaw sa Diyos nga Makagagahom sa Tanan sa Armageddon. (Pinadayag 16:14, 16) Ang maong pagtigom nagpadayon na sukad sa pagkatawo sa Gingharian niadtong 1914. Ug maoy niining yugtoa mismo nga si Jehova nagpabalhin sa mga katawhan sa tibuok kalibotan sa usa ka putling pinulongan ingong katumanan niining tagnaa. Ang pagkat-on sa maong pinulongan hinungdanon kaayo tungod kay ang mga maluwas sa umaabot nga dakong kasakitan mao unyay mga tawo nga naghimo gayod sa maong putling pinulongan nga ilang pinulongan.​—Joel 2:32.

12. (a) Unsay kalabotan sa panan-awon nga natala sa Isaias 6 diha sa tagna mahitungod sa usa ka putling pinulongan? (b) Nganong ang dinihogang nahibilin nagkinahanglag tabang aron sila magpadayong dalawaton alang sa pag-alagad kang Jehova?

¹² Nahiuyon niini, sayo sa yugtong tapos sa Gubat sa Kalibotan I gisugdan ni Jehova pag-abli ang mga mata sa pagsabot sa iyang dinihogang mga alagad sa kahibulongang panan-awon nga nahitala sa Isaias kapitulo 6. (Mga bersikulo 1-4) Kining panan-awona nagpasiugda sa kahinungdanon nga kita magbaton ug mahinlong mga ngabil aron mag-alagad kang Jehova sa dalawatong paagi. Kini nagpadayag nga, sa superlatibong diwa, si Jehova maoy balaan. Kinahanglang ibanaag usab sa iyang mga alagad ang maong hiyas. (1 Pedro 1:15, 16) Apan gikinahanglan sa dinihogang nahibilin ang tabang niining bahina. Panahon sa Gubat sa Kalibotan I, gitugotan nila nga sila mabulingan tungod sa pagpakiglangkit sa kahikayan sa kalibotan. “Ang kahadlok kang Jehova maputli,” o mahinlo, apan gitugotan nila ang kahadlok sa tawo ug sa tawhanong mga organisasyon nga mag-apektar sa ilang mga ngabil, nga magpahilom sa ilang pagmantala sa Pulong sa Diyos sa dakong sukod. (Salmo 19:9) Pinaagi sa pakigkontak sa Kakristiyanohan, ang nahibilin nabulingan pa sa pipila sa iyang mga tradisyon ug mga buhat.

13, 14. (a) Giunsa sa nahibilin pagpakita ang tukmang tinamdan, ug unsay gihimo ni Jehova alang kanila? (b) Sa unsang paagi gihatag ni Jehova sa nahibilin ang usa ka putling pinulongan?

¹³ Kay nakaamgo sa ilang kahimtang, ang nahibilin miingon, sama sa manalagnang si Isaias: “Alaot ako! Kay ako sama ra nga gipahilom, tungod kay ako usa ka tawo nga mahugaw sa mga ngabil, ug sa taliwala sa usa ka katawhan nga mahugaw sa mga ngabil ako nagapuyo; kay ang akong mga mata nakakita sa Hari, si Jehova sa mga panon, mismo!” (Isaias 6:5) Nailhan nila nga ang ilang kahimtang dili madawat. Sila wala mopadayon nga mahuyangon sa daotang dalan o magahiong midumili sa pagdawat sa pagbadlong ni Jehova. Wala sila mokuyog sa klero sa dihang sila nag-alagad sa ngabil sa Gingharian sa Diyos ug dayon nagduso sa Liga sa Kanasoran nga daw kini mao ang maong Gingharian.

¹⁴ Tungod sa mahinulsolong tinamdan nianang mapaubsanong nahibilin, si Jehova tungod sa iyang dili-takos nga kalulot naghinlo sa ilang mga ngabil. Ang Isaias 6:6, 7 nagsugid kanato: “Niana, usa sa mga serapines milupad ngari kanako, ug diha sa iyang kamot ang nagsiga nga baga nga iyang gikuha pinaagi sa mga kimpit gikan sa halaran. Ug siya midapat niana sa akong baba ug miingon: ‘Tan-awa! Kini nakadapat sa imong mga ngabil, ug ang imong sayop nahanaw ug ang imong sala mismo natabonan na.’” Ang makapahinlong mensahe gikan sa Pulong sa Diyos ang naglaglag nga daw pinaagig kalayo sa mga tradisyon ug mga pagtulon-an sa mga tawo. Kadto nagpagawas gikan sa ilang mga kasingkasing sa kahadlok sa tawo ug nagpuli niana sa madilaabong kadasig sa paggamit sa ilang mga ngabil aron sa pagpasidungog kang Jehova. Busa si Jehova nagtuman sa iyang saad nga “pabalhinon ang mga katawhan sa usa ka putling pinulongan [sa literal, mahinlong ngabil], aron silang tanan magatawag sa ngalan ni Jehova.”​—Sofonias 3:9.

15. Sa unsang paagi ang sanong sa nahibilin nahiuyon sa hinungdan nga gihatag kanila ni Jehova ang putling pinulongan?

¹⁵ Busa sa dihang ang matang Isaias sa modernong panahon nakadungog sa tingog ni Jehova nga nangutana, sumala sa nahitala sa Isaias 6:8: “Kinsay akong ipadala, ug kinsay moadto alang kanamo?” sila malipayong mitubag: “Ania ako! Ipadala ako.” Dili sayon nga silang tanan makasugod sa katilingbanong ministeryo, apan buot nilang magamit sa Diyos ingong usa ka katawhan alang sa iyang ngalan. Gipalig-on sila sa iyang espiritu. Miuswag ang ilang gidaghanon.

16. (a) Unsa ang wala-dahoma nga sangpotanan sa pagwali sa nahibilin? (b) Sa unsang paagi ang dakong panon naghatag ebidensiya nga sila usab karon nagasulti sa putling pinulongan?

¹⁶ Sa wala madugay nadayag nga ang ilang pagwali nagpatunghag wala-dahomang sangpotanan. Pinaagi kanila, si Jehova nagtabang sa laing grupo nga makakat-on sa putling pinulongan. (Isaias 55:5) Sila wala makaambit sa paglaom sa langitnong kinabuhi, apan giisip nilang usa ka pribilehiyo nga mahimong mga kauban sa nahibilin sa mga manununod sa Gingharian ug sa pag-alagad abaga sa abaga uban kanila ingong mga magmamantala sa Gingharian sa Diyos. Sa mausbawon, sila nanggula gikan sa “tanang nasod ug mga tribo ug mga katawhan ug mga pinulongan” hangtod nga sila karon naglangkob sa “usa ka dakong panon” nga nakaabot nag milyonmilyon. Ang mga pulong nga nagagawas sa ilang mga baba dili mao ang matang nga magpaila nga sila kauban sa makapabahing mga elemento sa kalibotan. Wala nila isalig ang ilang paglaom kang bisan kinsang tawo o tawhanong organisasyon. Hinunoa, “sila nagapadayon sa pagsinggit sa makusog nga tingog, nga nagaingon: ‘Ang kaluwasan nautang namo sa among Diyos, nga naglingkod sa trono, ug sa Kordero.’”​—Pinadayag 7:9, 10.

Kon Unsay Gikinahanglan Kanato Aron Makakat-on sa Pinulongan

17. Nganong hinungdanon nga kita makakat-on pag-ayo sa putling pinulongan ug magpauswag sa atong katakos sa paggamit niana?

¹⁷ Walay sapayan kon unsa nato kadugay nang nakig-uban sa organisasyon ni Jehova, dako ang atong mahimo sa pagpauswag sa atong kahibalo sa putling pinulongan ug atong katakos sa paggamit nga maayo niini. Hinungdanon ang pagpaningkamot sa pagbuhat niana. Ngano? Kay kini usa ka timailhan sa atong gugma sa kamatuoran.

18, 19. (a) Sukad sa sinugdanan, nganong hinungdanon ang pag-ugmad ug lig-ong gugma alang sa kamatuoran? (b) Nganong hinungdanon nga magpadayon sa pag-atiman sa maong gugma?

¹⁸ Sa sinugdan, ang maong gugma motabang sa pag-abli sa kaisipan ug kasingkasing sa usa ka tawo aron siya makasabot sa mga kasulatan nga gipunting kaniya; kini mopalihok kaniya sa pagpakigsuod kang Jehova ug sa pag-apresyar sa Iyang organisasyon. Busa, ang gugma sa kamatuoran maoy usa ka yawi sa pagkagawas sa mga gapos sa bakak nga relihiyon. Ang pila ka tawo nag-angkon nga interesado sa mensahe sa Bibliya apan dili gayod makabulag sa tanang galamiton sa bakak nga relihiyon ug sa matinugotong pagkinabuhi niini. Nganong dili man? Sumala sa gisaysay sa 2 Tesalonica 2:10, sila dili “modawat sa gugma sa kamatuoran aron sila unta mamaluwas.” Pagkahinungdanon nga nabatonan nato ang maong gugma!

¹⁹ Sa dihang atong gidawat ang kamatuoran, ang atong pag-atiman sa maong gugma maoy usa ka dakong butang makatabang sa atong espirituwal nga pagtubo. Ibutang sa hunahuna nga gitawag ni Jehova ang kamatuoran ingong usa ka “pinulongan.” Sa dihang makat-onan sa usa ka tawo ang usa ka bag-ong pinulongan, kinahanglang magmakugihon siya sa pagpauswag sa iyang bokabularyo, paglitok sa tukma sa mga pulong, pagkat-on sa mga detalye sa gramarya, ug uban pa. Ang gugma sa bag-ong pinulongan ug sa katawhan nga nagasulti niini motabang niya sa pag-uswag. Basin siya makaarang sa pagsulti ug diyutay sa pinulongan sa pila ra ka bulan, apan kinahanglag mga tuig sa binuotang paningkamot aron sa pagsulti niana nga sama sa usa ka lumad. Ang samang paningkamot gikinahanglan sa pagbatid sa putling pinulongan.

20. (a) Unsay maghimo sa putling pinulongan nga putli gayod? (b) Nganong gikinahanglan ang dakong pag-amping sa bahin sa matag usa kanato?

²⁰ Mamatikdan ilabina nga ang pinulongan nga gihatag sa Diyos sa iyang mga alagad giingong putli. Matuod kini, dili tungod sa gramatikanhong gambalay, kondili tungod kay kini nagahatag ebidensiya sa moral ug espirituwal nga kahinlo. Wala itugot sa maong pinulongan ang pagbakak, panglimbong, o malansisong dila. Kadtong nagasulti niining pinulongana kinahanglang mosulti sa kanunay sa kamatuoran. (Sofonias 3:13; Efeso 4:25) Ang ilang sinultihan kinahanglan usab mopasibaw sa hatag-as nga mga sukdanan ni Jehova bahin sa moralidad sa sekso. (Efeso 5:3, 4) Ang Kasulatan nagpasidaan usab kanato nga ang tanan nga konektado sa Dakong Babilonya, ang imperyo sa kalibotan sa bakak nga relihiyon, maoy mahugaw. (Pinadayag 18:2-4) Ang mga hulagway sa mga diyos niini gitawag “hugaw nga mga diyosdiyos.” (Jeremias 50:2) Nan, nahiangay nga kadtong nakakat-on sa putling pinulongan magwagtang sa pisikal nga mga galamiton sa bakak nga pagsimba, magsalikway sa mga pagtulon-an niini, mobulag sa mga selebrasyon niini, ug magwagtang usab gikan sa ilang sinultihan sa mga ekspresyon nga mopasibaw sa daotang panghunahuna niini. Gawas pa niini, sa Pinadayag 16:13-16, kita gipahibalo nga ang propaganda nga nagatigom sa kanasoran sa pagsupak sa Gingharian sa Diyos mahugaw usab, kay dinasig man sa mga demonyo. Busa kinahanglang kita magmaigmat nga dili tugotan ang maong mahugawng mga butang nga makatakod sa atong sinultihan.

21. Unsa pay anaa sa putling pinulongan dugang sa mga pulong gisulti?

²¹ Ang atong nakat-onan gitawag usa ka pinulongan, ug angay gayod, apan wala kana magkahulogan nga kadtong nagsulti niana nakakat-on lamang kon unsaon paggamit ang mga ekspresyon nga kasagaran sa katawhan ni Jehova. Ang tono sa tingog, mga ekspresyon sa nawong, ug mga kompas hinungdanon usab. Kini mahimong magpasag mga mensahe nga dili ikapasa sa mga pulong lamang. Kasagarang ipasibaw niini kon unsa gayod kita sa kahiladman. Kana mahimong magpaila kon kaha ato nang nalangkat ang pangabugho, mga panagbingkil, ug mga silaob sa kasuko, ngatanan niana maoy mga buhat sa makasasalang unod. Sa dihang ang espiritu sa Diyos libreng nagalihok diha sa atong mga kinabuhi, ang mga bunga niini madayag sa paagi nga kita makigkomunikar sa uban.​—Galacia 5:19-23; Efeso 4:31, 32.

22. Sa dihang makat-onan nato pag-ayo ang putling pinulongan, sa unsang paagi kini mag-apektar sa atong paghimog mga desisyon?

²² Si bisan kinsa nga nakatuon ug usa ka bag-ong pinulongan nahibalo nga nakab-ot ang usa ka dakong kauswagan sa dihang siya mismo maghunahuna sa aktuwal diha sa bag-ong pinulongan, inay hubaron kana gikan sa iyang lumad nga pinulongan. Mao man, usab, sa dihang pagatun-an nato ang kamatuoran, nga sinserong maningkamot sa pagpadapat niana diha sa atong mga kinabuhi, ug regular nga ipakig-ambit kana sa uban, kita anam-anam maghunahuna sa pinulongan sa kamatuoran. Kita dili sa walay kataposan magtandi sa daan ug sa bag-o ug malisdan sa pagpili. Bisan sa gagmayng mga butang, ang mga prinsipyo sa Bibliya motungha sa hunahuna aron itagana ang gikinahanglang pagtultol.​—Proverbio 4:1-12.

23. Walay sapayan kon unsa tingali ang ilang lumad nga pinulongan, unsay nagpakita nga ang mga Saksi ni Jehova sa tibuok yuta ngatanan nagasulti sa putling pinulongan?

²³ Tinuod nga adunay libolibong pinulongan nga gigamit sa katawhan, apan ang putling pinulongan ikapahayag diha niining tanan. Nga nagkahiusa, sa tibuok yuta, ang mga Saksi ni Jehova nagapahimulos pag-ayo sa putling pinulongan samtang sila nagaalagad abaga sa abaga sa paghatag ug publikong pamatuod nga maghatag pasidungog kang Jehova, ang atong mahigugmaong Diyos.

Mga Pangutana sa Pagsubli

◻ Unsay naapil sa gasa sa gahom sa pagsulti?

◻ Unsa ang putling pinulongan?

◻ Kang kinsa natuman ang Sofonias 3:9?

◻ Sa unsang paagi kita makahatag ebidensiya nga gihigugma gayod nato ang putling pinulongan?

[Hulagway sa panid 23]

Kadtong nahibalo sa putling pinulongan nagapakig-ambit niana sa uban

[Hulagway sa panid 25]

Bisan kon unsa man ang ilang lumad nga pinulongan, ang mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan nagasulti sa putling pinulongan