Ang Bahandi ba ni Haring Solomon Gipasobrahan?

“Ang gibug-aton sa bulawan nga miabot kang Solomon sa usa ka tuig mikabat ug unom ka gatos ug kan-uman-ug-unom ka talento.”​—1 Hari 10:14.

SUMALA nianang bersikuloha sa Bibliya, si Haring Solomon nakabaton ug kapin sa 25 ka toneladang bulawan sa usa ka tuig! Kini mokantidad karong adlawa ug $240,000,000. Kini maoy halos duha ka pilong bulawan nga namina sa tibuok-kalibotan sa tuig 1800. Kini ba posible? Unsay gipakita sa ebidensiya sa arkeolohiya? Kini nagpakita nga ang rekord sa Bibliya sa bahandi ni Solomon katuohan gayod. Ang Biblical Archaeology Review nag-ingon:

◻ Si Haring Thutmose III sa Ehipto (ikaduhang milenyo W.K.P.) nagtanyag ug duolan sa 13.5 ka toneladang mga butang nga bulawan ngadto sa templo ni Amon-Ra sa Karnak​—ug bahin lamang kini sa gasa.

◻ Ang mga inskripsiyong Ehiptohanon nagrekord sa mga gasa nga mikabat ug duolan sa 383 ka toneladang bulawan ug plata nga gitanyag ni Haring Osorkon I (sayo sa unang milenyo W.K.P.) ngadto sa mga diyos.

Dugang pa, ang tomo nga Classical Greece sa seryal nga Great Ages of Man nagtaho:

◻ Ang nakuha sa mga minahan sa Pangaeum sa Thrace mikabat ug kapin sa 37 ka toneladang bulawan tuigtuig alang kang Haring Philip II (359-336 W.K.P.).

◻ Sa dihang nailog sa anak ni Philip nga si Alejandrong Bantogan (336-323 W.K.P.) ang Susa, ang kaulohan sa imperyo sa Persia, ang mga bahandi nga nakit-an mikabat ug duolan sa 1,200 ka toneladang bulawan.

Busa ang pagbatbat sa Bibliya labot sa bahandi ni Haring Solomon dili imposible. Hinumdomi, usab, nga si Solomon “milabaw sa kadato ug sa kaalam sa tanang mga hari sa yuta” sa maong panahon.​—1 Hari 10:23.

Giunsa paggamit ni Solomon ang iyang bahandi? Ang iyang trono gipahal-opan ug “lunsayng bulawan,” ang iyang mga ilimnan maoy mga “hinimo sa bulawan,” ug siya may 200 ka dagkong taming ug 300 ka taming nga isul-ob sa wala nga bukton nga hinimo sa “sinubong nga bulawan.” (1 Hari 10:16-21) Labaw sa tanan, ang bulawan ni Solomon gigamit may kalabotan sa templo ni Jehova sa Jerusalem. Ang mga lamparahan sa templo ug ang balaang mga galamiton, sama sa mga tenedor, mga panaksan, mga pitsil, ug mga palanggana, maoy hinimo sa bulawan ug plata. Ang 4.5-ka-metros nga mga kerubin sa Labing Balaan, ang halaran sa insenso, ug bisan ang tibuok sulod sa balay gihal-opan ug bulawan.​—1 Hari 6:20-22; 7:48-50; 1 Cronicas 28:17.

Komosta ang templo nga dinorado sa bulawan? Makaiikag, ang maong paggamit sa bulawan ordinaryo sa karaang kalibotan. Ang Biblical Archaeology Review nag-ingon nga si Amenophis III sa Ehipto “nagpasidungog sa dakong diyos nga si Amon ug usa ka templo sa Thebes nga ‘bug-os nga dinorado sa bulawan, ang salog niini giadornohan ug plata, [ug] ang tanang mga ganghaan niini ug electrum’”​—usa ka sinubong nga bulawan ug plata. Dugang pa, gipadorar ang mga pultahan ug gipasapawan ang mga bungbong ni Esar-haddon sa Asirya (ikapitong siglo W.K.P.) ang altar ni Asur ug bulawan. Labot sa templo ni Sin sa Haran, si Nabonido sa Babilonya (ikaunom nga siglo W.K.P.) nagrekord: “Giadornohan ko ang mga bungbong niini ug bulawan ug plata, ug gipasinaw kini sama sa adlaw.”

Busa, ang mga rekord sa kasaysayan nagpakita nga ang asoy sa Bibliya bahin sa bahandi ni Haring Solomon dili pinasobra.