Mga Batan-on Nangutana . . .

Pagpabiling Putli—Tinuod Bang Labing Maayo?

Tungod kay ang sakit sa iyang tiyan nagpadayon, si Esther mikonsulta sa usa ka doktor. Tapos sa pagsusig maayo sa iyang tsart ug pagpangutanag pila ka pangutana, ang doktor wala ra sa buot nangutana: “Unsa ang gigamit nimong paagi sa pagpugong sa pagsamkon?”

Si Esther, nga nagtikutkot sa sakit gumikan sa usa ka sulirang dili diay seryoso, miagulo: “Wala akoy gigamit.”

“Unsa!” mipatugbaw ang doktor, “Buot ba nimong mamabdos?”

“Dili,” mao ang tubag sa maong dalaga.

“Unsaon nimo pagdahom nga dili mamabdos kon wala kay gigamit?” mitubag ang napikal nga doktor.

“Tungod kay ako wala makigsekso!” mitubag si Esther.

Ang doktor mitutok kaniyang wala makatuo ug mipasiklap na usab sa iyang tsart. “Ug ikaw 23 anyos na?” siya misinggaak. “Dili ko tuyo nga masakit ka, apan dili kini katuohan. Ang mga batang babaye manganhi dinhi nga tag-13 anyos, ug sila dili na putli. Talagsaon ka nga babaye. Akong nakita nga diyutay ra kaayong batan-ong babaye ang mga putli.”

SA KALIBOTAN karon, ang kaputli nahanaw na. “Talagsaon kaayo nga ang usa ka batan-on wala makigsekso samtang tin-edyer pa,” mao ang hinapos nga nakab-ot sa usa ka awtoritatibong 1981 nga taho sa The Alan Guttmacher Institute. “Walo sa 10 ka lalaki ug pito sa 10 ka babaye nagtaho nga may pakigsekso samtang sila tin-edyer pa.” Unsay nakapalahi kang Esther, nga gihisgotan sa ubos?

Siya kombinsidong ang pagsunod sa mga balaod sa Bibliya bahin sa moralidad mao ang labing maayo. Ang Bibliya tin-awng nagaingon: “Karon ang lawas maoy dili alang sa pakighilawas [una-kaminyoong sekso] . . . Kalagiw sa pakighilawas.” (1 Corinto 6:13, 18) Apan, ang kadaghanang batan-on wala manumbaling sa moralidad sa Bibliya. Ugaling, duna bay tino nga mga bentaha ang moral nga kaputli?

Usa ka Panalipod sa Panglawas

Si Dr. Richard Lee, sa pagsulat diha sa Yale Journal of Biology and Medicine, miagda sa kauban niyang mga doktor: “Atong gipasigarbo ngadto sa atong mga batan-on ang bahin sa dagko natong mga kauswagan sa pagpugong sa pagsamkon ug pag-ayo sa sakit venereal nga walay pagtagad sa labing kasaligan ug tino, labing barato ug labing dili makahilo, mopugong sa kaguol bahin sa pagsamkon ug sakit venereal—ang karaan, madungganon ug makaayo sa lawas nga kaputli.” Siya, nga tin-awng nasayod sa pisikal nga mga kapeligrohan sa imoral nga sekso, mitapos sa iyang artikulo: “May luna pa nga ang mga doktor magtambag sa kaputli.”

Hinuon, dili tanang una-kaminyoong sekso mopahinabog pagkamabdos o ipasa-sa-sekso nga sakit. Apan ang mga kaayohan sa kaputli labi pang tulugkaron.

Kalinaw ug Pagtahod-sa-Kaugalingon

Ang usa ka dalaga nga gihisgotan sa Bibliya nagpabiling putli bisan pa sa mainitong gugma alang sa iyang hinigugma. Inay mahisama ang iyang mga moral ngadto sa molabyag nga ganghaan nga ‘motukas’ kon pit-oson sa pagbuhat sa imoralidad, siya magarbohong nakaingon: “Ako usa ka paril, ug ang akong mga dughan sama sa mga torre.” Oo, sa moral siya mibarog sama sa dili-makatkat nga paril sa usa ka kuta nga may dili-maabot nga mga torre. Siya takos tawgong “usa nga putli.” Ug ang mga kaayohan? Ang dalaga mipahayag bahin sa umaabot niyang bana, “Sa iyang mga mata ako nahisama kaniya nga nakakaplag sa kalinaw.” Ang kaugalingon niyang kalinaw sa hunahuna nakatabang ngadto sa katagbawan nilang duha.—Awit ni Solomon 6:9, 10; 8:9, 10.

Si Esther, nga gihisgotan sa nangagi, may samang kalinaw sa kahiladman ug pagtahod-sa-kaugalingon. Matud niya: “Maayo ang akong gibati sa akong kaugalingon. Bisan pag biaybiayon ako sa mga kauban ko sa trabaho, giisip ko ang akong kaputli nga samag brilyanti nga mahal tungod kay talagsaon kaayo.” Dugang pa, ang putli nga mga batan-on dili tulisokon sa sad-an nga tanlag. “Walay molabaw sa pagbatog maayong tanlag ngadto kang Jehova nga Diyos,” mipahayag si Stefan, usa ka 19-anyos nga Kristohanon.

‘Apan sa unsang paagi magkailhanay sa usag usa ang lalaki ug babaye kon dili sila makigsekso?’ nangatarongan ang pila ka batan-on.

Mougmad ug Malungtarong Pagsandurotay

Bisag ang sekso may gahom, kini sa kaugalingon dili mopahinabo sa usa ka malungtarong relasyon. Kon ang sekso ihulat sa pagkaminyo, ihatag sa magtiayon ang bug-os nga pagtagad nganha sa personal ug sosyal nga mga hiyas, inay sa katagbawan sa sekso. Ang pagtagad sa bug-os sa katagbawan sa sekso basin motultol sa seryosong mga suliran.

Pananglitan, tapos sa duha ka masakit nga panagbulag, si Ann miadmitir: “Nakatuon ako gikan sa kasinatian nga usahay masobrahan ka ka suod sa lawasnon nga sayo kaayo.” Busa, sa dihang siya ug ang umaabot niyang bana misugod sa pagpakigdeyt, sila nagbantay pag-ayo sa paglikay nga masandurot kaayo sa lawasnon. Abi ninyo, tungod sa makapahimuot nga impluwensiya sa pakigsandurot sa sekso, tingali tabontabonan sa parisan ang seryosong mga kabingkilan nga molutaw na usab human sa kasal.

Kadtong maputli makalikay sa maong limbong. Misaysay si Ann, nga karon malipayong pagkaminyo sa upat ka tuig: “Samtang trato pa kami, gigugol namo ang panahon sa pagsulbad sa mga problema ug paghisgot sa among mga tumong sa kinabuhi. Akong naila kon unsang matang sa tawo ang akong minyoan. Tapos sa kasal, diha ang makapahimuot lamang nga mga sorpresa. Ang kadaghanang parisan walay daghang panahon sa pag-uban samtang managtrato pa. Busa, kon sila kanunayng magromansa ug maghalok, sila dili magkaestoryahay bahin sa seryosong mga butang o makasulbad sa mga kabingkilan.”

Gilisdan ba sila sa pagpugong sa ilang mga emosyon? “Lisod gayod!” misugid si Ann. “Ako parayegon ug kinaiya, ug si Tim gusto niana. Apan among giestoryahan ang mga kapeligrohan ug nagtabangay kami sa usag usa. Buot gayod namong magpahimuot sa Diyos ug dili daoton ang umaabot namong kaminyoon.” Ugaling, daghang batan-on nahadlok nga ang dili pagpakigsekso magdaot sa ilang panagtiayon. Tinuod ba?

Labi Pang Malipayong Kaminyoon

Ang kaputli makatabang sa malamposong kaminyoon. (Tan-awa ang kahon.) Ang hinungdan mao nga kini nagkinahanglag pagpugong, pagpugong-sa-kaugalingon. Makatuon ka sa pagsakripisyo sa pagtagbaw sa dihadihang kalipay aron kab-oton ang labi pang bililhong tumong. Ang pagbaton sa pag-uyon sa Diyos mahimong panguna, ug manlimbasog ka sa paglikay nga dag-on sa imong tinguha sa lawasnong pakigsandurot. (1 Corinto 9:27) Kining dili-hinakog nga paghunahuna sa kaayohan sa lain maoy magtukod sa malipayong kaminyoon ug sa kataposan motultol sa katagbawan sa sekso.

Bisan pag daghang kaminyoon ang dunay seryosong mga suliran sa sekso, ang usa dili makapugong niana pinaagi sa paghimo sa una-kaminyoong sekso. Sumala sa mabug-osong pagdukiduki sa sosyologong si Seymour Fisher, ang mga hinungdang moabag sa pagsanong sa babaye sa seksuwal nga paagi maoy dili lawasnon kondili nagaapil sa kon unsay iyang pagbati sa iyang bana. Ang hinungdanong mga butang mao ang iyang pagbaton sa “mga pagbati sa pakigsandurot, kasuod, ug pagkakasaligan,” ang “katakos sa bana nga mailhan pinaagi sa iyang asawa, ug . . . kon unsa ka dako ang pagsalig sa asawa diha sa bana.” Apan sa una-kaminyoong sekso, ang pagkakasaligan ug kompiyansa kadaghanan madaot tungod sa dili-kapugngang mainit nga pagbati. Ang pasiugda anaa sa lawasnong mga kinaiya sa sekso ug pagtagbaw sa kaugalingon. Dihang maugmad ang maong hinakog nga mga kinaiya, kana lisod wagtangon ug kana makapahinabog kadaot human sa kasal! Sa kaminyoon, ang bug-os nga pagtagad kinahanglang diha sa paghatag, ‘nga ihatag ang nahiangay sa kaminyoon,’ inay sa ‘pagdawat.’—1 Corinto 7:3, 4.

Makaiikag, sa usa ka pagtuon sa 177 minyong babaye, tres-kuwarto niadtong mihimo sa una-kaminyoong sekso mitaho sa seksuwal nga mga suliran sa unang duha ka semana sa kaminyoon. Ang tanan nga mitaho sa tagdugay seksuwal nga mga suliran “may mga kasaysayan sa una-kaminyoong pakigsekso.” Dugang pa, gipadayag sa panukiduki nga kadtong mihimo sa una-kaminyoong sekso dobleng lagmit makapanapaw human sa kasal! Pagkatinuod ang mga pulong sa Bibliya: “Ang pakighilawas . . . nagawagtang sa maayong katuyoan.”—Oseas 4:11.

‘Imong pagaanihon ang imong gipugas.’ (Galacia 6:7, 8) Ipugas ang mainit nga pagbati ug aniha ang dagayang ani sa mga pagduhaduha ug pagkawalay-kasegurohan. Apan ipugas ang pagpugong-sa-kaugalingon ug aniha ang ani sa pag-unong ug kasegurohan. Si Esther, nga gihisgotan sa sinugdan, malipayon nang pagkaminyo sulod sa lima ka tuig. Ang iyang bana si Jaye mipatugbaw: “Dili ikabatbat ang kalipay sa pagpauli sa balay nganha sa akong asawa ug pagkasayod nga kami iya lamang sa usag usa. Walay makapuli niining pagbati sa pagsalig.”

Walay mga kabalaka bahin sa ipasa-sa-sekso nga sakit o pagkagipaangkan. Kalinaw sa hunahuna sa pagkasayod nga ikaw kahimut-anan sa Diyos. Usa ka makahuloganong pakigtrato nga motultol sa makapatagbawng pagpasibo sa kaminyoon. Kining tanan ug labaw pa maayong mga katarongan sa paghinapos: Ang pagpabiling putli tinuod nga labing maayo!

[Kahon sa panid 19]

Ang Kaputli Motabang sa Kaminyoon

“Kini nga panukiduki mipasobra sa imbestigasyon sa usa ka dugang lakang sa panlimbasog nga ilangkit ang una-kaminyoong kaagi sa sekso ngadto sa bug-os nga pagkapasibo sa kaminyoon nga masukod pinaagi sa (1) kalipay sa kaminyoon, (2) malangkobong katagbawan sa kaminyoon, (3) gugma, ug (4) pagkamalungtaron sa kaminyoon. Ang maong mga kaplag sa malangkobon nahiuyon niadtong iya sa [ubang tigdukiduki] nga ang kaputli una pa sa kaminyoon labing maayo alang sa bug-os nga kalamposan sa kaminyoon.”—Making the Most of Marriage, ni Paul H. Landis.

“Ang dakodakong porsiento sa diborsiyado kay sa malipayong pagkaminyong mga lalaki nagtaho sa una-kaminyoong pakigsekso.”—Predicting Adjustment in Marriage: A Comparison of a Divorced and a Happily Married Group, ni Harvey J. Locke.

“Ang una-kaminyoong kaputli makapalig-on sa pagtahod ug gugma tali sa duha ka naghigugmaay nga motultol sa bug-os nga kapahayagan sa duha ka personalidad sulod sa panagtiayon. . . . Ang pagtagana sa sekso alang sa kaminyoon mohatag kanimo sa butang espesyal kaayo nga ipaambit sa usag usa, nga walay lain nga makabaton niana.”—Why Wait Till Marriage? ni Dr. Evelyn M. Duvall.

[Mga Letrato sa panid 18]

Ang kaputli nagapanalipod kanimo gikan sa grabeng lawasnon ug emosyonal nga mga trahedya