Pagpaniid sa Kalibotan

Kababayen-an Hinikawan

“Ang kabos nga kababayen-an sa banika maoy labing hinikawang mga tawo sa kalibotan,” matud sa basahon sa Hiniusang Kanasoran, ang UN Chronicle. “Sila mas masakiton ug mas dili makabasa-makasulat kay sa kalalakin-an ug kulag kahigayonan nga nabatonan sa kalalakin-an sa pagpauswag sa ilang kaugalingon.” Duha ka dagkong pagtuon bahin sa kakabos sa kalibotan sa 1990 sa duha ka internasyonal nga ahensiya sa kaugmaran, ang United Nations Development Program ug ang World Bank, nahidangat nianang makapasubong konklusyon. “Mga katunga sa milyong kababayen-an, 99 porsiento kanila diha sa nagkaugmad nga kalibotan, mamatay sa panganak sa kada tuig,” nagtaho ang UN Chronicle.

Panaad Maylabot sa Silinganan

“Kitang mga tawo nagpameligro sa atong kaugalingon. Kinahanglang molihok dayon kita.” Kanang makahadlok nga mga pulong maoy bahin sa usa ka panaad maylabot sa silinganan sa mga presidente sa unibersidad gikan sa 22 ka nasod sa Aprika, Asia, Uropa, ug Amerika del Norte ug Sur. Sila nanaad nga ang ilang mga tunghaan magtudlog dugang bahin sa mga isyu sa silinganan kay sa nangagi ug uswagan ang salapi sa tunghaan nga igahin sa panukiduki bahin sa silinganan. Ang opisyales, kinsa nagtigom sa usa ka komperensiya sa Talloires, Pransiya, niining miaging Oktubre, nagpahayag usab sa managsamang mga tumong “alang sa usa ka umaabot nga masustentohan sa silinganan.”

“Girasyon” nga mga Milagro

Tungod sa hulaw kinahanglang irasyon ang “milagrosong tubig” gikan sa bantog-sa-kalibotang lanaw sa Lourdes sa Pransiya, nga nakapahadlok sa mga bisita nga nagtinguhag milagrosong mga pagkaayo. Gitugotan sa relihiyosong mga pangulo ang mga peregrino sa 1/4 litro ang matag usa sa tubig gikan sa tubod, nga, sumala sa tradisyon, mibugwak niadtong 1858 human magpakita ang Madonna. Ang tanang botelya nga naghingapin giilog, ug ang tubig gibubo balik sa lanaw. “Sa tanang simbahan sa Pransiya, sila nagaampo ngadto sa Birhen sa Ulan, nga kawang. Apan sa bisan unsang paagi, sila dili makapaulan diha lamang sa Lourdes,” matud sa mantalaang Corriere della Sera.

Mga Suliran sa Binuhi

Ang mausbawong pagkapopular sa mga iro ingong mga binuhi sa balay nakapabalaka sa mga awtoridad sa siyudad ug sa panglawas sa Pransiya. Ang Pranses senemanang magasing L’Express nagtaho nga kada adlaw 20 ka toneladang tai sa iro ang mahipos gikan sa kadalanan ug asiras sa Paris sa gastos nga kapin sa $70 (U.S.) matag kilo. Apan dugang sa gastos ug kasamok, ang labi pang seryosong butang nadayag. Ang tai sa iro mao ang tinubdan sa usa ka sakit nga ipahinabo sa parasitong Toxocara canis. Katunga sa mga lugar dulaanan ug kahon sa balas sa kabataan sa Paris nakaplagan nga nakontaminar sa masukolon kaayong mikroskopikong mga itlog sa parasito, nga mosulod sa mga balay diha sa lapalapa sa sapatos ug sa mga kuyamas sa mga binuhi sa balay. Ang presensiya niana diha sa tawo sa linangkob gipakamenos kaayo. Ang kakapoy, sakit sa tiyan, alerhiya, mga suliran sa kasingkasing ug arteriya maoy unang mga simtoma sa sakit.

Mga Nawala sa Simbahan

Ang mga talaan sa membro sa dagkong Protestanteng mga denominasyon nagpadayon sa pag-us-os sa Tinipong Bansa, sumala sa 1990 Yearbook of American and Canadian Churches. Bisan pag ang yearbook, nga gipatik sa National Council of Churches, nagpakita nga ang mga nawala menos sa 1 porsiento sa kadaghanang kaso, sila mapinadayonon sukad sa tungatunga sa katuigang 1960. Ang Disciples of Christ, ang Episcopal Church, Presbyterian Church (U.S.A.), United Church of Christ, United Methodist Church, Evangelical Lutheran Church sa Amerika, ug American Baptist nga mga Simbahan sa U.S.A. ngatanan nangawad-an. Bisan pa niana, ang taho naglista sa mga Saksi ni Jehova ingong usa sa mga relihiyon nga nagpakitag pag-uswag sa gidaghanon. Ang mga Saksi ni Jehova sa Tinipong Bansa may 3-porsientong pag-uswag sa 1989 ug 4-porsientong pagtubo sa 1990.

Daotang Balita Alang sa mga Hinabako

Niadtong Septiyembre 25, 1990, ang Centers for Disease Control sa Tinipong Bansa nagluwat sa taho “Ang mga Kaayohan sa Panglawas sa Paghunong sa Pagtabako: Usa ka Taho sa Siruhano Heneral, 1990.” Ang pila ka pangunang konklusyon nga nakab-ot mao: “1) Ang paghunong sa pagtabako dunay dagko ug dihadihang mga kaayohan sa panglawas alang sa mga tawo sa tanang pangedaron . . . ; 2) kanhi mga hinabako mabuhing mas taas kay sa nagapadayong mga hinabako; 3) paghunong sa pagtabako mopakunhod sa riyesgo sa kanser sa baga ug sa ubang kanser, atake sa kasingkasing, stroke, ug nakadukot nga sakit sa baga.”

Pagbaligyag Tabako Ngadto sa mga Sobyet

Karong bag-o sa Unyon Sobyet, ang masuk-anong panon sa mga hinabako hapit magrayot tungod sa kanihit sa mga sigarilyo sa maong nasod. Duha ka kompaniya sa Tinipong Bansa nanaad sa paghupay sa kanihit. Nagplano sila sa pagbaligyag kapin sa suplay sa bulan ngadto sa mga Sobyet, 34 ka libong milyon nga sigarilyo. Makaiikag, ang mga tigpamaba sa Amerikanhong mga kompaniya miingon nga ang mga sigarilyo walay pasidaan sa panglawas sa siruhano heneral bahin sa kanser ug sa ubang sakit nga nalangkit sa pagtabako.

Pagtilap sa Makahilong Danlog nga Substansiya sa Baki

Si Dr. Alan Emery sa Canadian Museum of Nature nagsulti sa The Globe and Mail nga may pagdaghan sa cane toads o usa ka matang sa baki sa tibuok nga kalibotan sa miaging napulo ka tuig. Ang cane toad o Bufo marinus, “mopagulag usa ka makahilo gatasong likido nga gitawag sa U.S. Drug Enforcement Agency nga bufotenine.” Sa Queensland, Australia, ang baki nahimong dakong hampak nga ang gobyerno “nagklasipikar sa danlog nga substansiya ingong ilegal ilalom sa iyang Drug Misuse Act.” Ang danlog nga likido nga ipagula sa cane toad makahilo ug “makapahinabog mga panghanduraw, grabeng pagsuka ug mga pagkirig.” Ang Globe mitaho nga duha ka Canadiano nga nakatilap sa ilang mga tudlo tapos sa paghikap sa binuhing baki nagsakit nga grabe ug kinahanglang maospital.

Katulog Alang sa Utok

Nganong kinahanglang matulog kita? Sa usa ka bag-ong komperensiya sa Strasbourg, Pransiya, gipresentar ang usa ka gilantugiang teoriya. Ang katulog giingong labi pang makabenepisyo sa utok kay sa lawas, nga maulian gikan sa kahago sa adlaw pinaagi sa katulog. Gipaila sa mga pagsusi nga samtang “ang mga obra sa lawas mopadayon nga halos dili mabalda bisan tapos sa ubay-ubayng adlaw nga walay katulog,” nagtaho ang Die Zeit, “ang utok lahi.” Sa mga kaso sa pagsusi, ang mga tawo nakasinatig “kakulang sa pagtagad ug konsentrasyon, nadaot nga memorya, paghinay sa palakaw sa hunahuna, ug mga suliran sa direksiyon sa hunahuna” sa dihang mahikawan sa katulog.

Pagtukod Pag-usab sa Babilonya Nalangan

Ang karaang Babilonya, ang bantog nga siyudad ni Haring Nabukodonosor uban sa iyang nagbitay nga mga hardin, nalumpag tungod sa pag-atake sa mga magpupukan kapin sa 2,500 ka tuig kanhi. Ang labi pang gamay nga Babilonya nakalahutay hangtod sa mga ikaupat nga siglo K.P., sa dihang kini bug-os nga nagun-ob. Ang modernong-adlawng Iraq karong bag-o nagplano nga tukoron pag-usab ang kanhing kuta sa imperyal nga gahom balik sa iyang katahoman sa kakaraanan. (Tan-awa ang Pagmata! sa Marso 8, 1988, panid 30.) Ugaling, ang bag-ong politikanhong mga panghitabo sa Tungang Silangan nakapugong sa maong mga plano sa konstruksiyon, nagtaho ang The New York Times. Ang Isaias 13:​19, 20 nagpadayag sa makaiikag nga tagna bahin sa kalaglagan sa Babilonya, nga nag-ingon nga “siya dili na gayod mapuy-an, ni siya mopuyo sa sunodsunod nga kaliwatan.”

Buhis sa Alemang Simbahan

Sa Federal Republic of Germany, ang mga simbahan makabatog pinansiyal nga suportar pinaagig buhis sa simbahan, nga ibuhin sa mga amo gikan sa suweldo. Usa ka amo midumili sa pagpadala sa buhis sa simbahan gikan sa mga suweldo sa iyang mga empliyado. Ngano man? Niadtong 1664 ang iyang mga katigulangan giakusar nga mga ungo ug gisakit ug gisunog hangtod namatay, ug gipasanginlan niya ang simbahan nga maoy nakaingon. Gikiha siya sa korte, nga mihukom nga ang iyang aksiyon dili matarong. “Kay kon matarong pa,” mitaho ang magasing Polizei, “si bisan kinsa kansang katigulangan nag-antos sa inhustisya . . . makadumili pinasukad sa konsensiya sa pagtuman sa usa ka katungdanan nga gibutang kaniya” sa Estado.

Hinay nga Musika ug Pag-inom

Ang panukiduki nga gihimo diha sa mga bar nga magpatokar sa banikanhon ug kowboy nga musika nakadiskobre nga “sa paghinay sa musika, mokusog ang pag-inom,” nagtaho ang basahong Psychology Today. Ang pagtuon gihimo sa yugtong duha ka tuig ug nag-apil sa 2,000 ka grupo sa mga hinginom. Si James Schaefer, usa ka tigdukiduki sa proyekto, miingon nga “ang mga hinginom kaayo mopalabi sa pagpamati sa hinay, nagngulngol, mingaw, naluoy-sa-kaugalingon nga musika.” Sumala sa gipunting ni Schaefer: “Ang mga parokyano mahimong nagkinabuhi kasagaran sa kinabuhi sa mga awit nga buot nilang ipatokar.”