Bisan ang “Iron Lung” Dili Makapugong Kaniya sa Pagsangyaw
May mga panahong nagkinahanglag kaisog bisan na lang ang pagpabiling buhi. Kini mao ang sugilanon sa usa nga may sama niana nga kaisog. Ang iyang ngalan mao si Laurel Nisbet.
NATAWO sa 1912 sa Los Angeles, si Laurel nahimong malagsik nga batan-ong babaye nga nahigugma sa kinabuhi ug sa iyang pamilya. Alang kaniya ang pagbaton ug bana ug duha ka anak nga atimanon maoy sayon ra nga trabaho ilalom sa normal nga mga kahimtang, apan niadtong 1948 ang iyang gugma sa kinabuhi nasulayan nga halos dili-matugkad. Siya naimpeksiyon sa makamatay nga virus sa polio.
Human giantos ang mga simtoma nga sama-sa-trangkaso sa pipila ka adlaw, sa ulahi siya dili na makalihok. Gidala siya sa iyang bana sa ospital sa lungsod. Didto usa siya sa daghan nga gitakboyan sa polio. Giabot siya ug kahadlok samtang napugos siya sa paghigda sa salog sa pasilyo tungod sa kadaghan sa pasyente nga naghulat sa usa ka iron lung (makina alang sa artipisyal nga pagginhawa). Dako kaayong paningkamot ang matag pagginhawa. Sa dihang may iron lung na, siya nahupayan sa dihang gibutang siya sulod niana. Karon makaginhawa na siya sa bililhong ginhawa sa kinabuhi nga halos gikuha gikan kaniya!
Ang mga iron lung giimbento aron matabangan ang mga tawo kansang kaunoran sa dughan naparalisar tungod sa polio. Sa sinugdan gituohan niadto nga temporaryong paagi kini hangtod maayo ang kaunoran sa pasyente, nga makahimo kaniya sa pagginhawa sa iyang kaugalingon. Apan sa kakurat ni Laurel ug sa kalisang sa kalibotan, kining puthaw nga mga makina sa pagginhawa nahimong permanenteng puloy-anan sa kadaghanang mga biktima. Si Laurel nabuhi nga naghigda sa 37 ka tuig sulod sa usa ka iron lung. Siya ang naghupot sa rekord sa kalibotan nga mao ang labing dugay nga nabuhi nga pasyenteng may polio diha sulod sa usa ka iron lung.
Mao ba kini ang bugtong katarongan sa iyang pagkainila? Dili gayod. Si Laurel anaa sa iyang mga edad nga 30 sa dihang gibutang siya sa iron lung. Siya may duha ka anak nga babaye nga padakoon ug bana nga atimanon. Sa sinugdan grabe kaayo ang iyang gibating kasubo. Unya, human sa usa ka adlaw nga pagkaluoy-sa-kaugalingon, siya midesider sa paghimo sa labing maayo sa iyang kahimtang. Sa kataposan, gidala siya sa iyang bana sa balay, ug gisugdan niya pagtukod pag-usab ang iyang kinabuhi. Siya nakakat-on sa pag-atiman sa balay, diha sa iron lung.
Karon, handurawa kon sama sa unsa kini. Ulo lamang niya ang migimaw gikan sa makina sa pagginhawa. Usa ka plastik nga kuwelyo ug usa ka metal nga bara, nga hugot nga naghawid sa kuwelyo sa iyang bukog sa liog, ang gigamit aron magpabiling dili makasulod ang hangin sa silindro. Usa ka hasohasan sa ilalom sa tangke ang nagbag-o sa presyon sa hangin sulod sa tangke. Mga 15 ka besis sa usa ka minuto, ipagawas sa hasohasan nga nagsilbing bomba, ang hangin gikan sa tangke. Kini ang nagpahinabo sa pag-alsa sa dughan sa pasyente samtang mosulod ang hangin sa ilong o baba. Inighiyos sa hasohasan ug mapuwersa ang hangin sa pagsulod sa tangke, mabutangag presyon ang dughan, ug ang pasyente moginhawa nga pagawas. Busa imong masabtan kon nganong ang kuwelyo kinahanglang dili-kasudlag hangin sanglit ang kausaban sa presyon sa hangin ang nagpahinabo sa epektibong pag-obra sa iron lung. Makalihok si Laurel sa iyang ulo, apan kana ra. Siya paralisado gikan sa liog hangtod sa tiil. Iyang matan-aw ang iyang kalibotan gikan sa usa ka salamin nga gibutang sa ibabaw sa iyang makina sa pagginhawa nga napabanaag diha sa usa pa ka salamin nga gibutang sa pikas nga lawak sa atbang nga bungbong. Sa ingon makakita siya sa pultahan sa atubangan ug sa tanan nga moduol niana.
Entra mga Saksi ni Jehova
Usa ka adlaw siya may bisita, si Del Kuring, usa sa mga Saksi ni Jehova. Siya misulod sa sala ni Laurel ug misugod sa pagtudlo kaniya sa katingalahang mga kamatuoran sa Bibliya. Si Laurel may pagtahod sa Pulong sa Diyos ug namati nga may bukas nga hunahuna ug bukas nga kasingkasing. Nasugdan ang pagtuon sa Bibliya, nga misangpot sa iyang pagpahinungod sa Diyos sa 1965 ingong usa sa mga Saksi ni Jehova. Karon siya may dugang pang katarongan sa pagpabiling buhi. Moabot ra ang adlaw nga siya makalakaw na pag-usab sa yuta ug tagamtamon ang Paraiso nga gimbut-an sa Diyos nga mabatonan sa katawhan! Pagkadako sa iyang gibating kalipay, usab, sa dihang midawat ang iyang anak nga si Kay sa iyang bag-ong pagtuo.
Tingali mangutana ka, ‘Sa unsang paagi gibawtismohan siya?’ Buweno, walay mahimong bawtismo. Sanglit dili man makagahom sa pagginhawa sa iyang kaugalingon, imposible ang pagtuslob kaniya sa tubig. Siya wala pa gayod sukad makatambong ug Kingdom Hall. Siya wala pa gayod makatambong ug asembliya. Siya wala gayod makakita sa iyang anak nga gibawtismohan. Apan labaw pa ang iyang nahimo sa iyang pag-alagad kang Jehova kay sa kadaghanang mga Kristohanon nga walay depekto.
Abi gud nimo, si Laurel maoy usa ka magwawali sa maayong balita. Sa panahon sa iyang 37 ka tuig nga paghigda sa iron lung, siya nakatabang ug duolan sa 17 ka tawo sa pagkat-on sa tukmang kahibalo sa Bibliya. Sa unsang paagi nahimo niya kadto? Siyempre, siya dili makagawas sa pultahan ug pultahan sama sa pribilehiyong mahimo sa kadaghanang mga Saksi. Apan siya makasangyaw sa daghan niyang mga atendant. Ako nakapribilehiyo sa pagkahimong usa kanila.
Estudyante ako niadto sa pagkanars sa 1972 ug misugod sa pagtrabaho kaniya ingong usa ka atendant. Kami ni Laurel nakapanahon sa pag-estorya ug pag-ilhanay inigkahuman sa akong turno. Usa ka adlaw siya miingon: “Karon, gusto kong basahan mo ako.” Dihang misugot ako, gisugo niya ako sa pagkuha sa gamayng libro nga asul nga nag-ulohang Ang Kamatuoran nga Motultol sa Kinabuhing Dayon. Akong gipangutana siya kon asa magsugod, ug siya miingon lamang, “Sugod sa kapitulo 1.” Busa nasugdan ang pagtuon sa Bibliya, ug ako usab nahimong usa ka dedikadong Saksi ni Jehova.
Ang makina sa pagginhawa ni Laurel makita sa dakong bintana sa atubangan sa iyang balay. Siya nagpuyo sa usa ka okupadong karsada, busa ang tanan sa lungsod sa La Crescenta nga moagi makakita sa makina sa pagginhawa. Kini nakapukaw ug daghang kaluoy ug kamausisaon sa mga lumalabay, ug ang mga estranyo mohapit kanunay aron makighimamat kaniya. Malipay kaayo siyang makigkita sa mga tawo ug nakabaton ug daghang higala niining paagiha, ug iyang sangyawan kining mga tawhana. Ang iyang maisog nga pagsangyaw alang kang Jehova ug sa iyang paglaom nakadayeg sa mga tawo ug nakahatag ug maayong pamatuod sa ngalan ni Jehova.
Diyutay ra kaayog kinatulgan si Laurel. Dili siya kapoyon sama kanato, sanglit dili man siya makalihok. Ang kasaba ug kanunay nga paglihok sa hasohasan sa ilalom sa makina sa pagginhawa nagpamata niya kanunay. Unsay iyang gihimo niadtong mga orasa? Siya nakigsulti sa iyang langitnong Amahan, bug-os nga nakigkomunikar sa kinasingkasing nga pag-ampo. Segurado ako nga nangayo siyag kalig-on ug pag-antos diha sa pag-ampo, apan kasagaran dili alang sa iyang kaugalingon, siya nag-ampo alang sa iyang Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye. Dako ang iyang kaluoy sa uban ug nagpasalamat kang Jehova adlaw-adlaw sa iyang mga panalangin.
Kon may moduaw nga hawas sa mga Saksi ni Jehova sa iyang lugar, duawon gayod niya si Laurel. Ang kadaghanan niining mga tawhana miingon nga human nakaduaw kang Laurel, sila hinuon ang nadasig! Mao kadto ang iyang paagi. Positibo siya kanunay ug malipayon ug nangitag tanang higayon sa pagpamatuod sa kamatuoran.
Naagoman niya ang masakit nga mga eksperyensiya, hilabihan ka daghan nga isugilon pa. Kas-a siya kinahanglang operahan sa apendiks, ug usa ka sakyanan miabot gikan sa ospital sa lungsod aron kuhaon siya. Sanglit mibuto na man ang iyang apendiks, dalidali nga gibutang siya sa sakyanan ug gidala dayon sa ospital, diin didto gioperahan siya sa doktor sa apendiks nga walay anestisya. Abi gud nimo sa mga tuig sa 1950, dili sila mahibalong mohatag ug anestisya sa usa ka pasyente nga anaa sa sulod sa iron lung.
Daghang Operasyon Apan Walay Dugo
Giantos niya ang kanser, dagkong mga operasyon, ug dukot nga mga sakit sa panit. Makahigawad kaayo alang kaniya kon gusto siyang mangalot apan dili makakalot ug kinahanglang ipakalot pa niya kadto sa atendant. Bisag paralisado ang iyang kaunoran, mobati ang iyang tibuok lawas. Maayo kini kaniya, kay nakatabang kini kaniya nga wala matugki ug mga samad sa lawas tungod sa paghinigda. Mahunahunaon kaayo siya sa pag-atiman sa iyang panit. Upat kami nga mopaliso kaniya ug ligoon siya kausa sa usa ka semana. Lisod kaayo kini kang Laurel, apan naarangan niya kini sama sa tanang butang sa iyang kinabuhi.
Ang mga panahon uban kaniya makawiwili ug makalingaw bisag malisod ang trabaho. Samtang among tuwerkahan ang kuwelyo sa palibot sa iyang liog aron makaabot ug usa ka semana, nga pahugtan kutob sa mahimo, mokagot ang iyang ngipon ug moingon: “Oh, ang imbensiyon mismo sa Yawa!” Oo, si Laurel nahibalo kon asa ipasangil ang maong terible nga kahimtang. Kadto nagsugod kang Satanas, gidaldal ang unang mga tawo sa pagtalikod kang Jehova, nga nagdalag sala, sakit, ug kamatayon sa katawhan.
Bisag si Laurel paralisado sa pisikal apan dayag dili sa espirituwal. Iyang gigamit ang matag higayon sa pagtudlo sa mga tawo bahin sa iyang paglaom sa Paraiso. Bisan sa hapit na siyang mamatay, dihang giatubang niya ang emerhensiya nga operasyon, siya nakabarog sa pagkamatarong. Nahitabo kadto sa 1985, ug 72 ang edad ni Laurel niadtong panahona. Sa nagkaduol na ang iyang operasyon, ang iyang doktor misulod sa pagsulti kaniya nga dili sila mahimong moopera nga walay dugo. Gipatin-aw sa iyang anak nga si Kay ang kagustohan sa iyang inahan sa pagdumili sa dugo tungod kay niining higayona luya na kaayo si Laurel nga halos dili siya makasulti. May mga tubo ang iyang tutunlan ug halos dili makahunghong. Ang iyang tibuok lawas nahilo tungod sa nagsampong nga hugaw, ug siya morag patay nang tan-awon.
Apan ang doktor miingon nga kinahanglang iyang madungog kini nga baroganan labot sa dugo gikan kang Laurel. Kami mihunghong sa iyang dalunggan: “Laurel, kinahanglang ikaw mismo ang mosulti sa doktor bahin sa dugo.” Sa kalit lang, sa akong kakurat, mibuka ug dako ang iyang mga mata, mikusog ang iyang tingog, ug giingnan ang doktor bahin sa iyang baroganan sa dugo. May gikutlo siya nga mga teksto, nagpatin-aw nga ang mga Saksi ni Jehova nagtuo nga ang pagpadugang ug dugo sala batok sa Diyos. Dili gayod nako makalimtan ang iyang sunod nga giingon. “Doktor, kon luwason mo ang akong kinabuhi ug makamata ako ug mahibalo nga imong gipasipad-an ang akong lawas, pangandoyon kong mamatay ako, ug walay kapuslanan ang imong kahago.” Niining bahina, ang doktor dili lamang kombinsido sa iyang baroganan kondili nahibulong pa sa iyang kalig-on ug gisunod ang iyang kagustohan.
Gioperahan si Laurel sulod sa upat ka oras nga may diyutayng kalamposan. Human sa operasyon, gikuha siya sa mga doktor gikan sa iyang iron lung sa unang higayon sa 37 ka tuig ug gibutang siya sa katre sa ospital. Gikonektar siya sa usa ka modernong makina sa pagginhawa nga gitapot sa tubo sa iyang tutunlan. Kini ang iyang grabe nga gikahadlokan. Karon, tungod kay nakonektar diha sa modernong makina sa pagginhawa ang tubo diha sa iyang tutunlan, dili siya makasulti. Natarantar siya kay abi niyag dili siya makakuhag igong hangin. Namatay siya sa milabay ang tulo ka adlaw, sa Agosto 17, 1985, gikan sa mga komplikasyon nga nalangkit sa operasyon.
Nahinumdoman pa nako ang iyang kataposang mga pulong kanako, tingali ang kataposang mga pulong nga iyang gisulti, sa wala pa siya hatagig anestisya. Siya miingon: “Chris, ayaw gayod ako biyai.” Karon sa maglantaw ako sa unahan sa kataposan niining sistema sa mga butang ug sa umaabot nga pagkabanhaw, akong ginahandom ang adlaw sa dihang magakos ko ang akong higalang Laurel Nisbet ug moingon: “Ania ako. Wala gayod ako mobiya kanimo.”—Sumala sa giasoy ni Christine Tabery.