Ang Pagpasig-uli sa Globe sa London
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA
ANG Globe, ang teatro nga mao ang dapit sa mga dula sa mga drama ni William Shakespeare, gitukod pag-usab duol sa kanhing luna niini sa Southwark, sa habagatang tampi sa Subang Thames sa London. Gibase sa 1599 nga orihinal, kining pormag-O, 20-ka-kilid nga tinukod maoy nangunang atraksiyon sa turista.
Niadtong wala pay mga teatro sa London, ang usa ka iladong matang sa kalingawan mao ang bearbaiting o bullbaiting. Ang mga iro, nga naaghat sa nanagsinggit nga mga tumatan-aw, nagpaantos sa hayop nga gikadena sa estaka. Gipahigayon kini diha sa lingin nga mga natad dulaanan nga hagdanhagdan ang mga lingkoranan, ang mag-uuna sa teatro. Ang mga hayop gihigtan sa tungang dapit, nga sa ulahi nahimong entablado sa teatro.
Dayon ang mga drama nahimong popular, ug ang bag-ong mga teatro nanungha sa tibuok London. Linibo ang tumatan-aw niini kada adlaw. Ang mga lord mayor misulay sa pagdili sa mga drama tungod sa mga katarongan nga kini kalibotanon ug dili-diyosnon. Ang mga amo nagreklamo nga kini nagpabiya sa mga trabahante sa ilang mga trabaho, sanglit ang mga drama magsugod sa alas dos sa hapon. Apan mipaluyo si Rayna Elizabeth I, usa ka suki sa teatro. Ang iyang Konseho sa mga Magtatambag nagpanalipod sa mga drama aron mapaneguro nga adunay hawod nga mga aktor nga modula sa paglingaw kaniya. Ang grupo ni Shakespeare ang gipili alang sa mga pasundayag diha sa palasyo sa hari nga mas subsob kay sa uban.
Ang Henry V gisulat ni Shakespeare sa tuig nga giablihan ang orihinal nga Globe. Busa makataronganong kini ang napili alang sa unang hugna niining bag-ong Shakespeare nga teatro.
Sa Sulod sa Bag-ong Globe
Sa wala pa kami mosulod alang sa tulo-ka-oras nga drama, mihangad kami sa mga panganod ug naglaom nga dili moulan, tungod kay gidili ang pagdala ug mga payong sa sulod ug ang tunga walay atop. Ang entablado nagsiwil sa 30-metros-gilapdong sirkulo, nga gilibotan sa tulo ka ang-ang nga lingkoranan, nga makapalingkod ug 1,000 ka tawo. Apan kami kauban niadtong tumatan-aw nga nagtindog, ang 500 kinsa nagbayad aron motindog ug motan-aw sa drama diha sa tungang dapit. Ang orihinal nga teatro makapasulod ug 3,000, nga sobra ka huot. Apan gidili na kanang gidaghanona sa modernong mga sukdanan sa kahilwas.
Ang atop sa ibabaw sa sirkulo sa dapit sa lingkoranan gibutangan ug kemikal aron dili madutlan ug kalayo. Ang dili masunog nga tabla ug ang magbisbis nga sistema naghatag ug dugang proteksiyon. Ang orihinal nga Globe nasunog niadtong 1613 sa dihang ang aligato gikan sa usa ka kanyon sa entablado nagpasilab sa atop niana.
Ang mga tumatan-aw nga nagtindog gitugotan sa paglakawlakaw ug bisan gani ang pag-akbo sa ilang bukton sa kilid sa entablado. Kuwatro siyentos ka tuig kanhi, ang walay-batasang mga tawo nagsigeg kaon ug inom sa tibuok nga mga pasundayag, ug sagad may mahitabong away. Hinawayon kaayo, baldahon nila ang pasundayag sumala sa ilang gusto, nga magpatunghag alingisngis nga tingog o mamakpak. Sila “gidasok,” ingon sa paghubit kanila sa usa ka magsusulat niadtong panahona, nga nagbansag kanila nga “mga bastos.”
Ang modernong gambalay sa Globe maoy ginama sa kahoyng oak. Mga unom ka libong nakaimyos nga oak ang naghawid nga hugot sa gibangagang mga sumpay. Dihay daghang oak human nga giluka sa bagyo ang libolibong kahoy niadtong Oktubre 1987. Ang labing lisod pangitaon nga sukod mao ang 13 metros nga sagbayan nga nagporma sa atubangang pandong sa entablado. Human sa dugayng pagpangita, usa ka haom nga kahoy, nga kapin sa 20 metros ang gitas-on, ang nakaplagan mga 150 kilometros kasadpan sa London.
Morag marmol ang mga haligi nga nagtukon sa pandong. Apan dili, kini maoy gama sa kahoy usab, sama niadtong unang Globe, diin, ingon sa gisulti sa usa ka magdadayeg, “maayo kaayong pagkapintal nga nasuhid ang marmol nga bisan ang hanas kaayong artesano malimbongan.”
Sa pagkakaron ang mga lingkoranan puno na. Ang pipila ka mga tumatan-aw nga nagtindog nagpunsisok alirong sa entablado samtang ang uban nagsandig sa mga bungbong nga kahoy sa natad-dulaanan. Ang kabanha mikalma sa dihang ang musika gipatugtog. Diha sa balkon ibabaw sa entablado, unom ka musikero nga nagsul-ob ug Edad Medya nga sinina nagtugtog ug mga instrumento sa musika sa panahon ni Shakespeare: mga trompeta, mga cornet, ug mga tulonggon sa orkestra.
Ang Drama
Sa dihang ang musika anam-anam nga mikusog, ang mga aktor nanungha ug kusog nga gihagsak ang ilang mga lipak diha sa entablado aron sundan ang tono sa musika. Ang mga tumatan-aw nga nagtindog miduyog, nga nagbundakbundak sa ilang mga tiil. Sa kalit ang kabanha nahunong. Usa ka nag-inusarang aktor ug usa ka mubong pasiunang pamulong ang nag-andam sa esena. Naghinamhinam ang tanan. Dihadiha, duha ka pulag-kapa nga mga tawo mibutho sa entablado—ang Arsobispo sa Canterbury ug ang obispo sa Ely. Ang drama nagsugod, ug sa dagan sa pasundayag, ang pagkasalingkapaw sa iglesya ug panagkunsabo uban ni Haring Henry V sa Inglaterra sa ulahi natapos sa pagkaparot sa Pransiya sa namantsahan-ug-dugo nga kayutaan sa Agincourt.
Wala magdugay ang trono sa hari gitukod, ug among nakita si Haring Henry nga nakigkabildohay sa tulo sa iyang mga tig-alagad. Samtang ang mga opisyal sa palasyo nagpahiluna sa entablado, kami nagsigeg dayeg sa ilang mga sinina nga sama gayod sa panahon sa Edad Medya. Apan dihay katingalahan sa mga dramatorgo nga dili namo matugkad. Gitan-aw namo ang among programa. Oo, siyempre, ang tanang magdudula mga lalaki! Ang mga babaye walay bahin sa drama nga Elizabethan. Ingon sa gisulti sa magsusulat sa kasaysayan sa katilingban nga si G. M. Trevelyan, ang mga lalaki “gibansay pag-ayo gikan sa pagkabata sa pagdula sa mga bahin sa mga babaye nga may dignidad, kasadya ug kahanas.” Ilang gibuhat kana karong adlawa.
Natapos ang pagpamakpak, ug kami nanggawas sa teatro. Milingi kami aron motan-aw sa kataposang higayon sa Globe, sa kolor bulaw nga atop niini, sama sa mga kahoyng oak niini, nga inanayng nahimong hilaw nga pagkaabo nga kolor. Kadto maoy usa ka talagsaong kasinatian nga madala ug balik mga 400 ka tuig kanhi.
Human niadto, kami naglakawlakaw ngadto sa Globe Exhibition ni Shakespeare. Ang ngalang Shakespeare among nakita bisag asa. Samtang kami nagsud-ong sa mga ginapasundayag, kami naghinuktok sa pangutana, Kinsa ba gayod ang magsusulat ug drama nga si William Shakespeare? Ang pagkamisteryoso ni William Shakespeare mao unyay ulohan sa usa ka artikulo sa umaabot nga isyu sa Pagmata!
[Hulagway sa panid 25]
Dibuho sa orihinal nga Globe
[Credit Line]
Gikan sa librong The Comprehensive History of England, Tomo II
[Mga hulagway sa panid 26]
Ang Globe karon
[Credit Line]
John Tramper
Richard Kalina