Ang Kamatuoran Bahin sa Popular nga mga Selebrasyon

MGA ungo ug multo, mga kalabasa ug daob, pagpamahad nga magpinilyo kon dili tagaag kendi. Ang mga timailhan sa Halloween dali rang mailhan. Apan unsay nagpaluyo niini ug sa susamang mga selebrasyon? Ang Halloween gitawag usab ug All Hallows’ Eve, ang bisperas sa Todos los Santos. Apan, kining konohay-Kristohanong ngalan nagtago sa mga sinugdanan nga dili gayod balaan. Sa pagkatinuod, ang mga eskolar nag-ingon nga ang mga sinugdanan sa Halloween masubay sa dugay nang panahon nga wala pa ang Kristiyanidad​—usa ka yugto diin ang karaang mga Celt nagpuyo sa Britanya ug Irlandia. Naggamit sa lunar nga kalendaryo, ang mga Celt nagbahin sa tuig ngadto sa duha ka panahon—​ang mangiob nga mga bulan sa tingtugnaw ug ang hayag nga mga bulan sa ting-init. Sa takdol nga bulan nga kinadul-an sa Nobyembre 1, ang mga Celt nagsaulog sa pista sa Samhain, nga nagpasabot ug “Kataposan sa Ting-init.”a

Kining pistaha, nga nagtimaan sa sinugdanan sa bag-ong tuig sa mga Celt, gipahigayon sa kataposan sa ting-init, sa dihang ang abot natigom na ug ang mga panon sa mga karnero ug baka gikuha na gikan sa sibsibanan ug gidala sa silonganan. Ang mga Celt nagtuo nga samtang nagkamubo ang mga adlaw, kinahanglang palagsikon pag-usab ang adlaw pinaagi sa lainlaing mga rituwal ug mga sakripisyo. Ingong simbolo sa talitapos nga daang tuig, ang tanang kalayo palongon, ug ang bag-ong tuig subhan pinaagig sagradong mga daob nga gikan niana ang tanang membro sa komunidad magkuhag kalayo nga ihaling sa ilang mga abohan. Kini nga mga daob​—gisubli karon diha sa Britanya panahon sa Guy Fawkes Night—​gituohan usab nga mag-abog sa daotang mga espiritu.

Gituohan nga sa pista sa Samhain, ang tabil tali sa tawhanon ug sa labaw-tawhanon nga mga kalibotan gibuksan ug ang mga espiritu, maayo ug daotan, nagsuroysuroy sa yuta. Ang mga kalag sa mga patay gituohan nga mamalik sa ilang mga balay, ug ang mga pamilya magbutang ug pagkaon ug ilimnon alang sa ilang nagmultong mga bisita sa paglaom nga pahimut-an sila ug ipalayo ang kaalaotan. Busa, karon sa dihang ang mga bata nga nagsinina nga samag mga multo o mga ungo manuaw sa kabalayan nga mangayog kendi sa Halloween o kaha mamahad nga magpinilyo, sa wala tuyoa gipatunhay nila ang karaang mga rituwal sa Samhain. Si Jean Markale miingon diha sa iyang librong Halloween, histoire et traditions (Halloween​—Kasaysayan ug mga Tradisyon): “Sa pagdawat ug kendi, ilang gipalig-on, sa simbolikong paagi nga wala nila masabti, ang inigsoong pagbayloay tali sa makita ug dili makita nga mga kalibotan. Mao nga ang pagsul-ob ug mga maskara panahon sa Halloween . . . sa pagkatinuod maoy sagradong mga seremonyas.”

Tungod kay ang mga tawo nagtuo nga ang mga babag tali sa pisikal ug sa labaw-tawhanon nga mga dapit gikuha na, naghunahuna sila nga ang mga tawo dali rang makatabok ngadto sa kalibotan sa mga espiritu. Busa ang Samhain mao gayoy maayong panahon sa pagtugkad sa mga sekreto sa umaabot. Ang mga mansanas o hazelnut, nga parehong giisip ingong mga bunga sa sagradong mga kahoy, gigamit sa pagkuhag impormasyon maylabot sa kaminyoon, sakit, ug kamatayon pinaagi sa labaw-tawhanong mga paagi. Pananglitan, ang gimarkahan nga mga mansanas gibutang diha sa usa ka palanggana sa tubig. Pinaagi sa pagkuhag mansanas ginamit lamang ang baba, ang usa ka batan-ong lalaki o babaye gituohan nga makaila sa iyang umaabot nga kapikas. Kini nga buhat sa pagpanagna nagpabilin hangtod karon diha sa dula sa Halloween nga pagkuha sa naglutaw nga mga mansanas pinaagi sa pagpaak niana.

Ang Samhain gitiman-an usab sa paghuboghubog ug pagpatuyang. “Ang naandang mga sukdanan, kon dili tamayon, balihon,” nag-ingon si Markale. “Ang gidili, gitugot, ug ang gitugot, gidili.” Ang Halloween nagbanaag gihapon niining espirituha karon, nga sa walay duhaduha mao gayoy hinungdan sa pagkahimo pang popular niini. Nagkomento bahin niini, ang The Encyclopedia of Religion naghubit sa Halloween karon ingong “usa ka panahon sa dihang ang mga hamtong makalapas usab sa kultural nga mga utlanan ug maghubo sa ilang pagkamao pinaagi sa pagpatuyang sa walay-pugong nga gabii sa paglipaylipay. Busa, ang sukaranang Celtic nga kinaiyahan sa maong pista ingong gabii sa tinuig nga pag-ikyas gikan sa normal nga mga katinuoran ug mga panahom nagpadayon hangtod sa ikabayenteng siglo.”

Relihiyosong Panag-indig

Human sa kanihit sa patatas sa ika-19ng siglo, ang mga lalin nga taga-Irlandia nagdala sa Halloween ug sa mga kostumbre niini ngadto sa Tinipong Bansa. Gikan didto mibalik kini sa Uropa sa milabayng pipila ka tuig. Ang nag-uswag nga popularidad sa Halloween, hinunoa, wala uyoni sa tanan. Sumala sa giingon sa mantalaang Le Monde, “ang Halloween nga motakdo sa Todos los Santos ug sa Kalagkalag (Nobyembre 1 ug 2) ug makapuli gani niana, nakapalipay sa mga tag-iyag tindahan ug nakapahadlok sa mga klerigo.”

Ang mga hawas sa simbahan sa Pransiya nabalaka tungod sa pag-us-os niining tradisyonal nga Katolikong mga pangilin tungod sa Halloween, nga naglantaw niana ingong ilhanan sa “pagkahimong pagano sa katilingban.” Alang kang Stanislas Lalanne, tigpamaba alang sa Conference of Catholic Bishops sa Pransiya, ang Halloween ‘nagtuis sa kahulogan sa kinabuhi ug kamatayon.’ Ang obispo sa Nice, si Jean Bonfils, nag-ingon nga “kining maong pista ug ang mga rituwal niini walay kalabotan sa atong Mediteranyo ug Kristohanon nga kultura,” ug siya nagpasidaan sa mga Katoliko batok “sa labing hinungdanong pista sa mga Satanista sa tibuok kalibotan.”

Nagkomento bahin sa pagtalikod sa mga Pranses sa Katolikong mga tradisyon tungod nianang paganong mga pista, si Hippolyte Simon, obispo sa Clermont-Ferrand, nag-ingon: “Morag ang Pranses nga katilingban nangitag usa ka matang sa sibil nga relihiyon nga makapuli sa Kristohanong simbolismo.” Siya misulat: “Sa Halloween ang mga patay gisundog ug ang ilang ‘mga multo’ mamalik aron sa paghadlok kanato ug paghulga kanatong patyon. Sa kasukwahi, sa Todos los Santos atong gipamatud-an nga ang mitaliwan buhi pa ug nga gisaaran kita nga moduyog kanila sa Siyudad sa Diyos.”​—Vers une France païenne? (Nag-anam ka Paganong Pransiya?)

Sa samang hunahuna, si Carlo Maria Martini, kardinal sa Milan, Italya, nag-awhag sa mga Italyano nga dili talikdan ang Katolikong mga pangilin, nga nag-ingon nga ang Halloween “dili bahin sa atong tradisyon, nga bililhon kaayo ug kinahanglang padayonon. Ang Kalagkalag maoy selebrasyon nga iya sa atong kasaysayan. Mao kiniy yugto nga ang paglaom alang sa walay-kataposang kinabuhi gibutyag, usa ka yugto nga niana ang Ginoo magpasabot kanato nga adunay labaw pa sa kinabuhi kay sa kinabuhi dinhi sa yuta.” Daghang sinserong mga Katoliko ang sa walay duhaduha mibatig sama niana. Apan, ang kalainan ba tali sa Halloween ug sa Kalagkalag sama ka tin-aw sa gipatuo kanato niining mga komentoha? Unsay gibutyag sa pagsusi pag-ayo sa mga sinugdanan niining Katolikong mga pangilin?

Usa ka Gibalaan nga Pagtakoban

Ang The Catholic Encyclopedia naghubit sa Todos los Santos ingong pista sa “pagpasidungog sa tanang santos, nailhan ug wala mailhi.” Sa kataposan sa ikaduhang siglo, ang gitawag-konohay nga mga Kristohanon nagsugod pagpasidungog niadtong nahimong martir tungod sa ilang pagtuo ug, kay nagtuo nga sila kauban na ni Kristo sa langit, nag-ampo kanila aron magpataliwala alang kanila. Usa ka regular nga paghandom nagsugod sa dihang sa Mayo 13,b 609 o 610 K.P., si Papa Boniface IV nagpahinungod sa Pantheon​—ang Romanhong templo sa tanang diyos​—ngadto kang Maria ug sa tanang martir. Si Markale mikomento: “Ang Romanhong mga diyos nagtugyan sa ilang puwesto ngadto sa mga santos sa madaogong relihiyon.”

Ang pag-usab sa petsa ngadto sa Nobyembre nahitabo ilalom ni Papa Gregorio III (731-​741 K.P.), kinsa nagpahinungod sa usa ka kapilya sa Roma ngadto sa tanang santos ug nagsugo nga pasidunggan sila sa Nobyembre 1. Wala gayod mahibaloi kon nganong gibuhat niya kini. Apan tungod tingali kay ang ingon niana nga pangilin ginasaulog na niining petsaha sa Inglaterra. Ang The Encyclopedia of Religion nag-ingon: “Ang Samhain maoy popular gihapon nga pista taliwala sa mga Celt latas sa panahon sa paghimong Kristohanon sa Gran Britanya. Ang Britanikong iglesya misulay sa pagpaliso niining interes alang sa paganong mga kostumbre pinaagi sa pagdugang ug usa ka Kristohanong selebrasyon diha sa kalendaryo nga samag petsa sa Samhain. . . . Ang paghandom sa Britanya sa Todos los Santos panahon sa Edad Medya lagmit maoy nakapakaylap sa pagsaulog niining pistaha sa tibuok Kristohanong iglesya.”

Gipunting ni Markale ang nag-uswag nga impluwensiya sa mga monghe nga taga-Irlandia sa tibuok Uropa niining panahona. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon usab: “Ang mga taga-Irlandia kasagarang nag-asayn sa unang adlaw sa bulan alang sa hinungdanong mga pista, ug tungod kay ang Nobyembre 1 mao man usab ang sinugdanan sa Celtic nga tingtugnaw, lagmit kini maoy petsa sa usa ka pista alang sa tanang santos.” Sa kataposan, sa 837 K.P., si Papa Gregorio IV nagpakaylap niining pistaha sa tibuok kalibotan.

Mahitungod sa Kalagkalag, nga niana ang mga pag-ampo pagalitokon aron tabangan ang mga kalag sa purgatoryo nga makakab-ot sa langitnong kalipay, kining maong pangilin gitakda sa Nobyembre 2 panahon sa ika-11ng siglo sa mga monghe sa Cluny, Pransiya. Bisan tuod ang Kalagkalag dayag nga maoy usa ka Katolikong pangilin, klaro nga naglibog ang ordinaryong mga tawo. Ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon nga “latas sa Edad Medya kaylap nga gituohan nga ang mga kalag sa purgatoryo mahimong motungha niining adlawa ingong mga santelmo, ungo, baki, ubp.”

Kay wala malangkat ang paganong mga pagtuo gikan sa kasingkasing sa panon niini, ang iglesya nagtago na lamang niini luyo sa “Kristohanon” nga takoban. Nagpasiugda niining kamatuorana, ang The Encyclopedia of Religion nag-ingon: “Ang Kristohanong pista, ang Pista sa Tanang Santos, naghandom sa nailhan ug wala mailhi nga mga santos sa Kristohanong relihiyon sama ra nga ang Samhain nag-ila ug nagpakitag pagtahod ug pagdayeg sa Celtic nga mga diyos.”

Popular nga mga Selebrasyon ug Ikaw

Unsa ka dakong kabalaka ang imong bation bahin sa daotang kaagi sa Halloween ug sa susamang mga selebrasyon? Kon buot hunahunaon, sa hunahuna sa daghang tawo, ang Halloween mao lamay panahon sa pagsul-ob ug linaing besti ug paglipaylipay. Apan dili ka ba mouyon nga hinungdanong tinoon sa mga ginikanan nga ang bisan unsang kalingawan nga pakig-ambitan sa ilang mga anak maoy maayo ug dili makadaot?

Usa ka inspektor sa tunghaan sa Pransiya nga adunay kapin sa 20 ka tuig nga kasinatian sa pagtudlo gipangutana bahin sa impluwensiya sa Halloween diha sa mga bata. Siya mikomento: “Ako nabalaka nga ang pag-adto sa kabalayan nga mamahad sa mga hamtong aron makakuhag mga kendi mahimong adunay layog-abot nga negatibong mga sangpotanan diha sa mga bata. Makapalambo kini sa hinakog ug mahunahunaon-sa-kaugalingon nga personalidad. Ilang makat-onan nga pinaagi sa pagpamugos, pinaagi sa pagpangayo nga inubanag mga pamahad, pinaagi sa pagpanghadlok sa uban, makuha nila ang ilang gusto.” Busa kinahanglang pangutan-on sa mga ginikanan ang ilang kaugalingon, ‘Unsang “mga leksiyon” ang makat-onan sa akong mga anak gikan sa pagsaulog niining maong pangilin?’

Dili ikatingala, nakaplagan sa daghang pamilya nga ang pagpasignunot sa mga yangungo sa mga bata alang sa mga kendi ug linaing besti mahimong gastoso nga kalihokan. “Ang Halloween . . . dili usa ka pangilin,” matod ni Robert Rochefort, direktor heneral sa Research Center for the Study and Observation of Living Conditions sa Pransiya, “kini maoy pagnegosyo sa usa ka selebrasyon.” Ang Halloween makapadaghan sa mamalitay sa dili pa ang Pasko. Sa laing pagkasulti, lain na usab kini nga butang nga magpugos sa mga tawo sa paggasto ug kuwarta​—kuwarta nga sa daghang kaso dili nila maarangan paggasto. Kinahanglan ba gayong mosunod ka sa kadaghanan niining bahina?

Apan, ang mas kabalak-an pa sa mga Kristohanon mao ang kamatuoran nga ang Halloween ug ang mga selebrasyon nga sama niini natugob sa paganismo. Si apostol Pablo misulat: “Dili ko buot nga mahimo kamong umalambit sa mga demonyo. Dili kamo mahimong moinom sa kopa sa Ginoo ug sa kopa sa mga demonyo.” (1 Corinto 10:20-22, New International Version) Nangutana usab siya: “Unsay gikauyonan sa maayo ug sa daotan? Aduna bay pakig-ambitay ang kahayag ug kangitngit? Aduna bay panag-uyon tali kang Kristo ug sa yawa? Aduna bay gikauyonan ang magtutuo ug ang dili magtutuo?” (2 Corinto 6:14-16, Phillips) Busa ang Bibliya nagsaway sa tibuok ideya sa pagsul-ob ug Kristohanong takoban nganha sa paganong buhat!

Dugang pa, ang Bibliya nagpasidaan batok sa pagbuhat sa espiritismo. (Deuteronomio 18:10-12) Bisan tinuod nga ang kadaghanan niadtong nagsaulog sa Halloween moangkon nga nagsalikway sa Satanikong mga buhat, bisan pa niana, angay kitang mahibalo nga sumala sa kasaysayan kining maong pangilin aduna gayoy kalambigitan sa okulto. Busa, magsilbi kining pultahan nga motultol ngadto sa espiritismo, ilabina alang sa daling madala nga mga batan-on. Ang paganong mga rituwal ug mga tradisyon nga namansahan sa espiritismo klarong walay luna diha sa Kristohanong pagsimba; kini makadaot gayod.

Sa kataposan, anaa ang kamatuoran nga ang Halloween, Todos los Santos, ug Kalagkalag gibase tanan sa mga pagtuo nga ang patay nag-antos o nga sila sa usa ka paagi makahatag ug kadaot sa mga buhi. Apan, ang Bibliya klarong nagpakita nga ang maong mga pagtuo dili tinuod, nga nag-ingon: “Ang mga buhi nasayod nga sila mamatay; apan bahin sa mga patay, sila walay nahibaloan nga bisan unsa.” (Ecclesiastes 9:5) Tungod niana, ang Bibliya nagtambag: “Ang tanan nga makaplagan sa imong kamot nga buhaton, buhata uban sa imong kusog mismo, kay walay buluhaton ni lalang ni kahibalo ni kaalam sa Sheol [ang komong lubnganan sa tawo], ang dapit diin ikaw moadto.” (Ecclesiastes 9:10) Tungod kay ang mga patay walay nahibaloan ug busa dili makahimog kadaot sa uban o wala mag-antos, dili kita angayng mahadlok kanila. Sa samang higayon, ang mga pag-ampo sa pagtabang kanila wala gayoy kapuslanan. Nagpasabot ba kini nga wala nay paglaom alang sa atong namatay nga mga minahal? Wala. Ang Bibliya nagpasalig kanato nga “aduna unyay pagkabanhaw sa mga matarong ug sa mga dili-matarong.”​—Buhat 24:15.c

Ang usa ka tawo nga adunay kahibalo adunay kagawasan sa pagpili. Dili kita makadahom nga mohimog intelihenteng mga desisyon kon wala nato mahibaloi ang tanang impormasyon. Human matimbangtimbang ang mga kamatuoran nga gihisgotan niining maong serye sa mga artikulo, unsay imong hukom?

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 6]

Ang Halloween nagpatunhay sa bakak nga pagtulon-an nga ang mga patay sa pagkatinuod maoy buhi

[Blurb sa panid 7]

Ang Celtic nga mga rituwal sa pagpanag-an nagpabilin diha sa mga dula sa Halloween

[Hulagway sa panid 6]

Ang Halloween nagsugod sa usa ka Celtic nga pista, lagmit ang pagsimba kang Lug, ang diyos sa kahayag

[Hulagway sa panid 6]

Sementeryo nga adunay karaang Celtic nga mga krus

[Mga hulagway sa panid 6, 7]

Ang pagkuha sa naglutaw nga mga mansanas pinaagi sa pagpaak niana maoy usa sa mga dula nga adunay Celtic nga mga sinugdanan

[Credit Line]

Gikan sa magasin: The Delineator Oktubre 1911

[Hulagway sa panid 8]

Si Papa Boniface IV nagpahinungod sa paganong Romanhon nga Pantheon kang Maria ug sa tanang martir sa simbahan

[Mga hulagway sa panid 9]

Unsay impluwensiya sa Halloween diha sa imong mga anak?

[Hulagway sa panid 10]

Ang matuod nga mga Kristohanon malingaw sa maayong pamilyahanon nga lulinghayaw