Napalig-on Tungod sa Pagsalig sa Diyos

SUMALA SA GIASOY NI RACHEL SACKSIONI-LEVEE

SA DIHANG GISIGEAG LAMPARO ANG AKONG NAWONG SA USA KA GUWARDIYA TUNGOD KAY DILI KO MOHIMO SA MGA PIYESA ALANG SA MGA BOMBARDERO SA NAZI, ANG LAING GUWARDIYA MIINGON KANIYA: “MAAYO PAG MOHUNONG KA NA LANG. KANANG MGA ‘BIBELFORSCHER’ MOSUGOT LAG KULATAHON HANGTOD MAMATAY TUNGOD SA ILANG DIYOS.”

NAHITABO kini sa Disyembre 1944 sa Beendorff, usa ka kampo sa pinugos nga trabaho alang sa mga babaye nga duol sa mga mina sa asin sa amihanang Alemanya. Pasaysaya ko kon sa unsang paagi nahiadto ko didto ug kon giunsa nako paglahutay panahon sa kataposang pipila ka bulan sa Gubat sa Kalibotan II.

Natawo ako nga Hudiyo ug kagikan sa Amsterdam, Netherlands, sa 1908, ang ikaduha sa tulo ka babaye. Ang akong amahan maoy usa ka tigpasinaw ug brilyante, sama sa trabaho sa daghang Hudiyo sa Amsterdam sa wala pa ang Gubat sa Kalibotan II. Namatay siya sa dihang ako 12 anyos, ug human niana si Lolo mipuyo ipon kanamo. Si Lolo maoy debotado nga Hudiyo, ug giseguro niya nga kami gimatuto sumala sa Hudiyohanong mga tradisyon.

Misunod sa mga lakang ni Papa, ako nakakat-on sa trabaho sa pagtabas ug brilyante, ug sa 1930, naminyo ako sa usa ka kauban niining negosyoha. Nakabaton kamig duha ka anak​—si Silvain, usa ka bibo ug arisgado nga batang lalaki, ug si Carry, nga usa ka buotan, hilomon nga batang babaye. Ikasubo, ang among kaminyoon wala motunhay. Sa 1938, wala madugay human kami magbulag, naminyo ako kang Louis Sacksioni, nga usa usab ka tigpasinaw ug brilyante. Sa Pebrero 1940, natawo ang among anak nga babaye nga si Johanna.

Bisan tuod ug Hudiyo si Louis, dili siya aktibo sa iyang relihiyon. Busa wala na mi magsaulog sa Hudiyohanong mga pista nga gikalingawan kaayo nako sa bata pa ko. Gihidlaw ko niana, apan sa akong kasingkasing nagpadayon ako sa pagtuo sa Diyos.

Usa ka Kausaban sa Relihiyon

Sayo sa 1940, ang tuig nga ang mga Aleman nagsugod sa ilang pag-okupar sa Netherlands, usa ka babaye ang mianha sa among balay ug nakigsulti kanako bahin sa Bibliya. Wala kaayo koy nasabtan sa iyang gisulti, apan modawat ko ug literatura gikan niya matag higayon nga mohapit siya. Apan, wala nako basaha ang iyang gibilin nga basahon tungod kay dili ko gusto sa bisan unsa nga nalangkit kang Jesus. Gitudloan ako nga siya maoy usa ka apostatang Hudiyo.

Dayon usa ka adlaw niana may lalaki nga mianha sa akong balay. Gisukna nako siyag mga pangutana sama sa “Nganong wala man maglalang ang Diyos ug ubang mga tawo human makasala si Adan ug Eva? Nganong daghan man kaayong kagul-anan? Ngano mang ang mga tawo nagdumtanay sa usag usa ug nakiggubat?” Gipasaligan ko niya nga kon makapailob ko, tubagon niya ang akong mga pangutana gikan sa Bibliya. Busa gihikay ang usa ka pagtuon sa Bibliya.

Bisan pa niana, wala gihapon ako mouyon sa ideya nga si Jesus mao ang Mesiyas. Apan unya, human mag-ampo bahin niana, nagsugod ako pagbasa sa Mesiyanikong mga tagna diha sa Bibliya, nga gilantaw kana gikan sa laing punto de bista. (Salmo 22:​7, 8, 18; Isaias 53:1-12) Gitabangan ako ni Jehova nga masabtan nga kadtong mga tagnaa natuman diha kang Jesus. Ang akong bana dili interesado sa akong nakat-onan, apan wala siya mobabag sa akong pagkahimong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Nagtago​—Apan Nagsangyaw Gihapon

Ang pag-okupar sa Aleman sa Netherlands maoy peligrosong panahon alang kanako. Kay dili lamang ako usa ka Hudiyo, nga gipangbalhog sa mga Aleman ngadto sa mga kampong konsentrasyon, kondili usa usab ako sa mga Saksi ni Jehova, usa ka relihiyosong organisasyon nga gipaningkamotan pagpapha sa mga Nazi. Apan, nagpabilin akong aktibo, nga migugol sa aberids nga 60 ka oras kada bulan nga nagpahibalo sa uban sa akong bag-ong nakaplagan nga Kristohanong paglaom.​—Mateo 24:14.

Usa ka gabii sa Disyembre 1942, ang akong bana wala mopauli gikan sa trabaho. Gidakop diay siya didto sa trabahoan duyog sa iyang mga kauban niining negosyoha. Wala na gayod nako siya igkita pa. Gitambagan ako sa akong kaubang mga Saksi nga motago uban sa akong mga anak. Nakatigayon ako sa pag-estar uban sa usa ka Kristohanong sister sa pikas bahin sa Amsterdam. Tungod kay peligroso kaayo nga kaming upat mag-estar sa mao rang balay, kinahanglang ibilin nako ang akong mga anak sa uban.

Kasagaran hapit kong madakpan. Usa ka gabii niana gihatod ko sa usa ka Saksi ngadto sa bag-ong tagoanan sakay sa iyang bisikleta. Apan, ang suga sa iyang bisikleta napundir, ug gipahunong mi sa duha ka polis nga Olandes. Ilang giplaslaytan ang akong nawong ug naila nga ako usa ka Hudiyo. Maayo na lang nga miingon lamang sila: “Padayon mo, pagdali​—pero magbaktas.”

Gidakop ug Gibilanggo

Usa ka buntag sa Mayo 1944 samtang mosugod pa lang ko sa pagsangyaw, ako gidakop​—dili tungod kay ako usa ka Saksi kondili tungod kay ako usa ka Hudiyo. Gibalhog ako ngadto sa usa ka prisohan sa Amsterdam, diin nagpabilin ako sulod sa napulo ka adlaw. Dayon gipasakay ko sa tren, duyog sa ubang mga Hudiyo, ngadto sa hapitanan nga kampo sa Westerbork sa amihanan-sidlakan nga bahin sa Netherlands. Gikan didto, ang mga Hudiyo dad-on ngadto sa Alemanya.

Sa Westerbork nagkita mi ug ang akong bayaw nga lalaki ug ang iyang anak nga lalaki nga gidakop usab. Ako lang ang Saksi taliwala sa mga Hudiyo, ug kanunay akong nag-ampo kang Jehova nga palig-onon niya ako. Duha ka adlaw sa ulahi ang akong bayaw nga lalaki, iyang anak nga lalaki, ug ako naglingkod na diha sa usa ka tren nga kargahanan ug baka nga hapit nang mogikan paingon sa Auschwitz o kaha sa Sobibor, ang mga kampo sa kamatayon sa Polandia. Dayon, gitawag ang akong ngalan, ug ako gidala ngadto sa laing tren​—usa ka regular nga pasaheroang tren.

Sakay niana ang kanhing mga kauban nako sa negosyo sa brilyante. Mga usa ka gatos ka trabahador sa brilyante ang gidala ngadto sa Bergen-Belsen sa amihanang bahin sa Alemanya. Sa ulahi, akong nahibaloan nga ang akong trabaho nakaluwas sa akong kinabuhi, kay ang mga Hudiyo nga gidala ngadto sa Auschwitz ug sa Sobibor kasagarang gideretso pagdala sa mga gas chamber. Mao nay nahitabo sa akong bana, duha sa akong mga anak, ug ubang mga paryente. Apan, niadtong tungora wala ko masayod kon unsay nahitabo kanila.

Sa Bergen-Belsen kaming mga tigtabas ug brilyante gipapuyo sa usa ka linain nga kuwartel. Aron ikagahin namo ang among mga kamot alang sa among delikado nga trabaho, wala kami patrabahoa ug lain. Ako lang ang Saksi sa among grupo, ug maisogon nakong gipahibalo ang mga isigka-Hudiyo bahin sa akong bag-ong-kaplag nga pagtuo. Apan, giisip nila ako ingong apostata, sama ra sa pag-isip kang apostol Pablo sa unang siglo.

Wala koy Bibliya, ug nangandoy ako ug espirituwal nga pagkaon. Usa ka Hudiyong doktor diha sa kampo may Bibliya, ug gipabayloan niya nako kini ug pipila ka buok tinapay ug diyutayng mantekilya. Migugol ako ug pito ka bulan uban nianang grupo sa mga negosyanteg brilyante sa Bergen-Belsen. Medyo maayo ang pagtratar kanamo, nga tungod niini naglagot kanamo ang ubang Hudiyong mga binilanggo. Apan, sa kataposan wala diay brilyante nga nakaplagan nga among tabason. Busa sa Disyembre 5, 1944, mga 70 kanamo nga Hudiyong mga babaye ang gibalhin ngadto sa usa ka kampo sa pinugos nga trabaho alang sa mga babaye didto sa Beendorff.

Pagdumili sa Paghimog mga Hinagiban

Sa mga minahan duol sa kampo, mga 400 metros sa ilawom sa yuta, ang mga binilanggo gipahimog mga piyesa alang sa mga bombardero. Sa dihang midumili ko niining trabahoa, ako gikulata pag-ayo. (Isaias 2:4) Ang guwardiya misinghag nga kinahanglang andam kong motrabaho pagkasunod adlaw.

Pagkabuntag ako wala moreport sa pagtawag sa ngalan, nga nagpabilin lamang diha sa kuwartel. Segurado kong pusilon ako, busa nag-ampo ko nga balosan ako ni Jehova tungod sa akong pagtuo. Gisublisubli nako sa kaugalingon ang salmo sa Bibliya: “Sa Diyos ako nagasalig. Dili ako mahadlok. Unsay arang mahimo sa yutan-ong tawo kanako?”​—Salmo 56:11.

Ang kuwartel gisuhid, ug ako gipagawas. Mao kadtong higayona nga usa sa mga guwardiya ang nagsigeg lamparo nako, nga nangutana: “Kinsa may nagdili nimo sa pagtrabaho?” Matag higayon, moingon ko nga ang Diyos. Mao kanang panahona nga giingnan siya sa laing guwardiya: “Maayo pag mohunong ka na lang. Kanang mga Bibelforschera mosugot lag kulatahon hangtod mamatay tungod sa ilang Diyos.” Ang iyang giingon nakapalig-on gayod kanako.

Tungod kay ang pagpanglimpiyo sa mga kasilyas giasayn ingong silot ug mao ang kinahugawang trabaho nga akong mahunahunaan, miboluntaryo ko sa pagbuhat niana. Nalipay ko sa pagdawat sa maong asaynment tungod kay mao kanay trabaho nga dili supak sa akong tanlag. Usa ka buntag ang komander sa kampo, nga gikahadlokan sa tanan, miagi. Mitindog siya sa atubangan nako ug miingon: “Ikaw ba tong Hudiyo nga dili gustong motrabaho?”

“Nakita nimo nga nagtrabaho ko,” ako mitubag.

“Apan dili ka motrabaho alang sa kalihokan sa gubat, di ba?”

“Dili,” ako mitubag. “Dili gusto ang Diyos ana.”

“Apan dili ka makigbahin sa pagpatay, di ba?”

Akong gisaysay nga kon makigbahin ako sa paghimo sa mga hinagiban, gisupak nako ang akong Kristohanong tanlag.

Gikuha niya ang akong silhig ug miingon: “Mahimo ta kang patyon pinaagi niini, di ba?”

“Oo, puwede,” ako mitubag, “apan ang silhig wala himoa alang nianang maong katuyoan. Ang pusil gihimo alang niana.”

Naghisgot kami nga si Jesus usa ka Hudiyo ug bisan tuod ako Hudiyo, ako nahimong usa sa mga Saksi ni Jehova. Paglakaw niya, ang kaubang mga binilanggo miduol nako, nga natingalang nakabaton akog kaisog sa pagsulting kalmado ngadto sa komander sa kampo. Ako silang giingnan nga dili kana tungod sa kaisog kondili nahimo ko kana tungod kay ang akong Diyos naghatag kanakog kusog sa pagbuhat niana.

Paglahutay sa Kataposan sa Gubat

Sa Abril 10, 1945, samtang ang Alyadong mga puwersa nagpaingon sa Beendorff, kinahanglan kaming mobarog alang sa pagtawag sa ngalan diha sa nataran halos sa entero adlaw. Human niana, mga 150 kanamong mga babaye ang gidasok nganha sa mga tren nga kargahanan ug baka, nga walay pagkaon o tubig. Ang mga tren migikan paingon sa wala mahibaloing destinasyon, ug sulod sa daghang adlaw nagngadto-nganhi mi taliwala sa mga natad awayan. Gituok sa uban ang kaubang mga binilanggo aron moluagluag diha sa mga bagon, ug ingong resulta, daghang babaye ang nalisoan sa pangisip. Ang nakatabang nako sa paglahutay mao ang akong pagsalig sa pag-atiman ni Jehova.

Usa ka adlaw niana ang among tren mihunong duol sa kampo sa mga lalaki, ug gitugtan mi sa paggawas. Pipila kanamo ang gihatagan ug mga balde aron magkalos ug tubig gikan sa kampo. Sa dihang nakaabot ko sa gripo, miinom una kog daghan ug dayon gipuno ang akong balde. Pagbalik nako, mihasmag nako ang mga babaye samag mga mananap nga ihalas. Ang tanang tubig sa balde nahuwad. Ang SS (mga membro sa piniling guwardiya ni Hitler) naghinan-aw lang nga nagkatawa. Napulog usa ka adlaw sa ulahi, nakaabot kami sa Eidelstedt, usa ka kampo sa sikbit sa siyudad sa Hamburg. Mga katunga sa among grupo ang namatay tungod sa kalisod sa biyahe.

Usa ka adlaw niana samtang didto sa Eidelstedt, nagbasa ako sa Bibliya ngadto sa pipila ka babaye. Sa kalit lang, ang komander sa kampo mitindog tungod sa bentana. Nahadlok gyod mi kay ang Bibliya maoy gidili nga basahon diha sa kampo. Ang komander misulod, gikuha ang Bibliya, ug miingon: “Mao diay niy Bibliya, ha?” Nahupayan ko sa dihang giuli niya kini nga nag-ingon: “Kon usa sa mga babaye mamatay, nan kinahanglang duna kay basahon ug kusog gikan niana.”

Nahiusa Uban sa mga Isigka-Saksi

Human kami hatagig kagawasan 14 ka adlaw sa ulahi, gidala kami sa Red Cross ngadto sa usa ka eskuylahan duol sa Malmö, Sweden. Didto, gikuwarentinas mi ug kadiyot. Gihangyo nako ang usa sa tig-atiman kanamo kon mahimo bang pahibaloon niya ang mga Saksi ni Jehova nga anaa ako sa dangpanan sa mga kagiw. Pipila ka adlaw sa ulahi, gitawag ang akong ngalan. Sa dihang giingnan nako ang babaye nga ako usa ka Saksi, misugod siya pagbakho. Saksi usab siya! Sa dihang mikalma na siya, giingnan ko niya nga ang mga Saksi sa Sweden kanunayng nag-ampo alang sa ilang Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye sa mga kampong konsentrasyon sa Nazi.

Sukad niadto, usa ka sister ang moadto kada adlaw nga magdala ug kape ug panam-is. Gikan sa dangpanan sa mga kagiw, gibalhin ako ngadto sa usa ka dapit nga duol sa Göteborg. Didto ang mga Saksi nag-organisar ug maanindot nga parti alang kanako. Bisan tuod ug wala ko makasabot nila, makapadasig nga malibotan sa makausa pa sa akong mga igsoong lalaki ug babaye.

Samtang didto sa Göteborg, nakadawat akog sulat gikan sa usa ka Saksi sa Amsterdam nga nagpahibalo nako nga ang akong mga anak nga si Silvain ug Carry ug ang tanan nakong mga paryente gipangdakop ug wala na gayod makabalik. Ang akong anak nga babaye lamang nga si Johanna ug ang akong kinamanghoran nga igsoong babaye ang nakalabang-buhi. Ning bag-o pa nakita nako ang mga ngalan sa akong anak nga lalaki ug babaye diha sa listahan sa mga Hudiyo nga gipatay diha sa gas chamber sa Auschwitz ug Sobibor.

Kalihokan Human sa Gubat

Balik sa Amsterdam ug nahiusa kang Johanna, nga niadtong panahona singko anyos na, gisugdan dayon nako ang akong ministeryo. Usahay mahimamat nako kadtong mga membro kanhi sa NSB, ang National-Socialist Movement sa Olandes, ang politikanhong partido nga nakigkunsabo sa mga Aleman. Sila mitabang sa pagmasaker sa halos tibuok pamilya nako. Kinahanglang buntogon nako ang negatibong mga pagbati aron mapaambit nako kanila ang maayong balita bahin sa Gingharian sa Diyos. Nagsige kog hunahuna nga si Jehova mao ang usa nga nakakita sa kasingkasing ug nga sa kataposan siya ang usa nga mohukom, dili ako. Ug gipanalanginan gayod ako tungod niana!

Gisugdan nako pagtuon sa Bibliya ang usa ka babaye kansang bana nabilanggo tungod sa iyang pagpakigkunsabo sa mga Nazi. Sa dihang mosaka ako sa hagdanan paingon sa ilang balay, madungog nako ang mga silingan nga moingon: “Tan-awa! Kanang maong Hudiyo nagduaw na usab sa mga NSB.” Apan bisan pa sa grabeng paglutos gikan sa iyang nabilanggo ug kontra-Hudiyo nga bana, kining babayhana ug ang iyang tulo ka anak nga babaye tanan nahimong mga Saksi ni Jehova.

Nalipay kaayo ko kay ang akong anak nga babaye nga si Johanna sa ulahi nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova. Siya ug ako mibalhin aron moalagad diin mas dako ang panginahanglan alang sa mga magmamantala sa Gingharian. Nakatagamtam kami ug daghang espirituwal nga mga panalangin. Karon nagpuyo ako sa usa ka gamayng lungsod sa habagatan sa Netherlands, diin kanunay akong nakigbahin sa buluhatong pagsangyaw duyog sa kongregasyon kutob sa akong mahimo. Sa paghinumdom, makaingon lamang ako nga wala gayod ako mobati nga gitalikdan ni Jehova. Kanunay nakong gibati nga si Jehova ug ang iyang pinalanggang Anak, si Jesus, kauban nako, bisan sa malisod kaayong mga panahon.

Panahon sa gubat, namatay ang akong bana, duha sa akong mga anak, ug kadaghanan sa ubang membro sa akong pamilya. Apan, ang akong paglaom mao nga makita silang tanan pag-usab sa dili madugay sa bag-ong kalibotan sa Diyos. Kon ako mag-inusara ug hinumdoman nako ang akong naagian, akong palandongon uban ang kalipay ug pasalamat ang mga pulong sa salmista: “Ang manulonda ni Jehova nagkampo libot niadtong nangahadlok kaniya, ug siya nagluwas kanila.”​—Salmo 34:7.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 20]

Mga Hudiyo nga gidala ngadto sa Alemanya gikan sa kampo sa Westerbork

[Credit Line]

Herinneringscentrum kamp Westerbork

[Hulagway sa panid 21]

Uban sa akong mga anak nga si Carry ug Silvain, nga parehong namatay sa Holocaust

[Hulagway sa panid 22]

Samtang gikuwarentinas sa Sweden

[Hulagway sa panid 22]

Temporaryong identity card alang sa pagpabalik kanako sa akong nasod

[Hulagway sa panid 23]

Uban sa akong anak nga si Johanna karon