Pagpahiuyon sa Siyensiya ug Relihiyon

“Ang siyensiya ug relihiyon wala na isipa nga magkasumpaki.”​—The Daily Telegraph, London, Mayo 26, 1999.

ANG siyensiya ug relihiyon, sa labing halangdon nga dagway niini, naglakip sa pagpangita sa kamatuoran. Ang siyensiya nakadiskobre sa usa ka kalibotan nga hilabihan ka hapsay, usa ka uniberso nga adunay klarong mga timailhan sa intelihenteng disenyo. Ang matuod nga relihiyon naghimo niining maong mga diskoberiya nga hinungdanon pinaagi sa pagtudlo nga ang Maglalalang mao ang nagdisenyo sa pisikal nga kalibotan.

“Akong namatikdan nga mas nasabtan nako ang siyensiya tungod sa relihiyon,” matod ni Francis Collins, usa ka molekular nga biologo. Siya nagpadayon: “Sa dihang duna akoy madiskobrehan bahin sa genome sa tawo, ako mobatig dakong katingala sa misteryo sa kinabuhi, ug moingon sa akong kaugalingon, ‘Waw, ang Diyos lamang ang unang nahibalo niini.’ Kini usa ka makalipay ug makatandog kaayo nga pagbati, nga nakatabang kanako sa pagsabot ug pagtamod sa Diyos ug naghimo sa siyensiya nga mas makapatagbaw alang kanako.”

Unsay motabang sa usa sa pagpahiuyon sa siyensiya ug relihiyon?

Usa ka Nagapadayon nga Panukiduki

Dawata ang mga limitasyon: Walay kataposan ang atong pagpangitag mga tubag bahin sa walay-kinutobang uniberso, kawanangan, ug panahon. Ang biologo nga si Lewis Thomas nag-ingon: “Walay kataposan kining maong proseso, tungod kay walay katagbawan ang atong pagkamaukiton, nga nagasusi, nagapanukiduki ug naningkamot sa pagsabot sa mga butang. Dili gayod nato matubag ang mga pangutana bahin sa uniberso. Wala akoy mahanduraw nga kinutoban diin ang tanan mobatig kahayahay ug moingon, ‘Karon nasabtan na gyod nato ang tanang butang.’ Dili gayod kini masabtan sa mga tawo.”

Sa susama, maylabot sa relihiyosong kamatuoran, walay kataposan ang pagpangitag kahibalo. Usa sa mga magsusulat sa Bibliya, si Pablo, nag-ingon: “Karon ang makita lamang nato mao ang makapalibog nga mga hulagway diha sa salamin . . . Ang akong kahibalo karon dili-bug-os.”​—1 Corinto 13:​12, The New English Bible.

Apan, ang dili-bug-os nga kahibalo bahin sa siyentipikanhon ug relihiyoso nga mga isyu dili mopugong kanato sa paghimog may pasikaranang mga konklusyon nga binase sa mga impormasyon nga atong nabatonan. Wala kita magkinahanglan ug detalyadong kahibalo bahin sa sinugdanan sa adlaw aron makaseguro gayod nga kini mosubang ugma.

Tagda ang iladong mga kamatuoran: Sa pagpangitag mga tubag, kita kinahanglang magiyahan sa hustong mga prinsipyo. Gawas kon mosunod kita sa kinatas-ang mga sukdanan sa ebidensiya, kita dali rang mahisalaag sa atong pagpangita sa siyentipikanhon ug relihiyoso nga kamatuoran. Sa pagkatinuod, walay usa kanato ang makatimbangtimbang gayod sa tanang siyentipikanhong kahibalo ug mga ideya, nga karon makapuno sa dagkong mga librarya. Sa laing bahin, ang Bibliya naundan sa daling dukidukion nga espirituwal nga mga pagtulon-an aron atong palandongon. Ang Bibliya gipaluyohan gayod sa iladong mga kamatuoran.a

Apan, mahitungod sa kahibalo sa katibuk-an, ang kinasingkasing nga paningkamot gikinahanglan aron makita ang kalainan tali sa kamatuoran ug pamanabana, tali sa katinuoran ug panglimbong​—diha sa siyensiya ug relihiyon. Sumala sa gitambag sa magsusulat sa Bibliya nga si Pablo, kinahanglang isalikway nato ang “mga pagsumpakiay nianang bakak nga gitawag ug ‘kahibalo.’” (1 Timoteo 6:20) Aron mapahiuyon ang siyensiya ug Bibliya, kinahanglang tagdon nato ang mga kamatuoran, sa ingon malikayan ang panaghap ug pamanabana, ug susihon kon sa unsang paagi ang matag usa ka kamatuoran nagpaluyo ug nagpalig-on sa lain.

Pananglitan, sa dihang masabtan nato nga ang Bibliya naggamit sa terminong “adlaw” sa paghawas sa lainlaing mga yugto sa panahon, atong makita nga ang asoy bahin sa unom ka adlaw nga paglalang diha sa Genesis dili kinahanglang mosumpaki sa siyentipikanhong konklusyon nga ang edad sa yuta maoy mga upat ug tunga ka bilyong tuig. Sumala sa Bibliya, ang yuta naglungtad sulod sa wala-isulti nga yugto sa wala pa magsugod ang mga adlaw sa paglalang. (Tan-awa ang kahon nga “Ang mga Adlaw sa Paglalang​—24 Oras ang Matag Usa?”) Bisan pag ang siyensiya nagtul-id sa kaugalingon niini ug nagsugyot ug laing edad alang sa atong planeta, ang mga pahayag diha sa Bibliya tinuod gihapon. Imbes mosumpaki sa Bibliya, niining kahimtanga ug sa daghang ubang kaso ang siyensiya sa pagkatinuod naghatag kanato ug daghang dugang mga impormasyon bahin sa pisikal nga kalibotan, sa presente ug sa miagi.

Pagtuo, dili pagkadaling-motuo: Ang Bibliya nagtagana kanato ug kahibalo sa Diyos ug sa iyang mga katuyoan nga dili makuha gikan sa bisan unsang ubang tuboran. Nganong angay kitang mosalig niana? Ang Bibliya mismo nagdapit kanato sa pagtino sa katukma niini. Tagda ang pagkatinuod niini maylabot sa kasaysayan, ang pagkapraktikal niini, ang pagkamadayganon sa mga magsusulat niini, ug ang integridad niini. Pinaagi sa pagsusi sa katukma sa Bibliya, lakip na sa mga pahayag nga nalangkit sa siyentipikanhong mga prinsipyo ug, mas makapakombinsir pa gani, sa walay-pakyas nga pagkatuman sa gatosan ka tagna latas sa kapanahonan ug hangtod sa atong presenteng panahon, ang usa makatuo gayod nga kana maoy Pulong sa Diyos. Ang pagtuo sa Bibliya dili pagkadaling-motuo kondili usa ka napamatud-ang pagsalig sa katukma sa mga pahayag sa Kasulatan.

Tahora ang siyensiya; ilha ang relihiyosong pagtuo: Ang mga Saksi ni Jehova nag-awhag sa bukas-ug-hunahuna nga mga tawo, siyentipikanhon man o relihiyoso, sa pagpakigbahin sa sinserong pagpangita sa kamatuoran diha sa duha ka pundok. Diha sa ilang mga kongregasyon ang mga Saksi nagdasig ug nahiangayng pagtahod sa siyensiya ug sa napamatud-ang mga kaplag niini maingon man sa dakong pagtuo nga ang relihiyosong kamatuoran makaplagan lamang diha sa Bibliya, nga sa pagkaprangka ug uban sa dagayang ebidensiya nagpahayag nga kini mismo maoy Pulong sa Diyos. Si apostol Pablo miingon: “Sa dihang nadawat ninyo ang pulong sa Diyos, nga inyong nadungog gikan kanamo, inyong gidawat kini, dili ingong pulong sa mga tawo, kondili, ingon sa kon unsa kini sa pagkatinuod, ingong pulong sa Diyos.”​—1 Tesalonica 2:13.

Siyempre, susama sa siyensiya, ang makadaot nga kabakakan ug mga buhat nakayuhot sa relihiyon. Busa, adunay matuod nga relihiyon ug bakak nga relihiyon. Mao nga daghang tawo ang mibiya sa organisado, naandan nga relihiyon aron mahimong mga membro sa Kristohanong kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Sila nahigawad nga ang ilang kanhing mga relihiyon dili andam nga mosalikway sa tawhanong tradisyon ug tumotumo aron dawaton ang nadiskobrehan o napadayag nga kamatuoran.

Dugang pa, ang matuod nga mga Kristohanon nakakaplag ug tinuod nga kahulogan ug katuyoan sa kinabuhi, pinasukad sa pagkasinati sa Maglalalang, sumala sa pagkapadayag kaniya diha sa Bibliya, ug sa iyang gipahayag nga katuyoan alang sa katawhan ug sa planeta nga atong gipuy-an. Ang mga Saksi ni Jehova natagbaw sa makataronganon, binase sa Bibliya nga mga tubag sa mga pangutana sama sa, Nganong ania kita dinhi? Asa kita padulong? Sila malipay gayod sa pagpakig-ambit kanimo niining impormasyona.

[Footnote]

[Kahon sa panid 10]

Ang mga Adlaw sa Paglalang​—24 Oras ang Matag Usa?

Ang ubang mga pundamentalista nangangkon nga ang creationism imbes ang ebolusyon maoy magpatin-aw sa una-tawhanong kasaysayan. Ilang gibarogan nga ang tanang pisikal nga paglalang nahimo sa unom lamang ka adlaw nga tag-24 ka oras ang matag usa mga 6,000 ngadto sa 10,000 ka tuig kanhi. Apan sa pagbuhat niana, ilang gipasiugda ang dili-kasulatanhong pagtulon-an nga maoy hinungdan nga daghan ang nagbiaybiay sa Bibliya.

Ang usa ba ka adlaw diha sa Bibliya kanunayng literal nga 24 ka oras ang gitas-on? Ang Genesis 2:4 naghisgot bahin “sa adlaw nga si Jehova nga Diyos naghimo sa yuta ug sa langit.” Kining usa ka adlaw naglakip sa tanang unom ka adlaw sa paglalang diha sa Genesis kapitulo 1. Sumala sa paggamit sa Bibliya, ang usa ka adlaw maoy sinukod nga yugto sa panahon ug mahimong usa ka libo ka tuig o libolibo ka katuigan. Ang mga adlaw sa paglalang sa Bibliya motugot kanato sa paghinapos nga ang matag adlaw sa paglalang mikabat ug libolibo ka katuigan ang matag usa. Dugang pa, ang yuta naglungtad na sa wala pa magsugod ang mga adlaw sa paglalang. (Genesis 1:1) Busa, niining puntoha ang asoy sa Bibliya nahiuyon sa matuod nga siyensiya.​—2 Pedro 3:8.

Nagkomento bahin sa mga pangangkon nga ang mga adlaw sa paglalang maoy literal nga 24 oras lamang ang gitas-on, ang molekular nga biologo nga si Francis Collins miingon: “Ang creationism nakahatag ug mas dakong kadaot sa pagtuo sa naghunahunang mga tawo kay sa bisan unsa diha sa modernong kasaysayan.”

[Kahon sa panid 11]

Nahuptan ba sa Siyensiya ang Pagkalabaw sa Moral?

Masabot nga ang relihiyon gisalikway sa daghang tawo sa siyensiya tungod sa pagsupak niini sa siyentipikanhong kauswagan, sa makalilisang nga kasaysayan niini, ug sa pagkasalingkapaw ug kabangisan niini. Ang propesor sa mikrobiolohiya nga si John Postgate pintok nga miingon: “Ang mga relihiyon sa kalibotan . . . nagpahinabog makalilisang nga mga paghalad ug mga tawo, krusada, organisadong pagmasaker sa mga tawo ug mga inkwisisyon. Diha sa modernong kalibotan kining mas daotan nga bahin sa relihiyon nahimong peligroso. Kay dili sama sa siyensiya, ang relihiyon dili neyutral.”

Kon itandi kana sa gituohang pagkamakataronganon, pagkadili-mapihigon, ug pagkadisiplinado sa siyensiya, si Postgate nag-angkon nga “ang siyensiya maoy nag-okupar sa posisyon sa pagkalabaw sa moral.”

Tinuod ba gayod nga nailog sa siyensiya ang posisyon sa pagkalabaw sa moral? Ang tubag maoy dili. Si Postgate mismo miangkon nga “nahitabo usab diha sa siyentipikanhong mga komunidad ang pangabubho, kadalo, pagpihig ug kasina.” Siya midugang nga “ang pipila ka siyentipiko nagpakita nga makahimo sila sa pagpatay alang sa katuyoan sa ilang panukiduki, sumala sa nahitabo sa Nazi nga Alemanya ug sa mga kampong prisohan sa mga Hapon.” Ug sa dihang ang National Geographic nagtudlo ug tigbalita sa pagsusi kon sa unsang paagi ang usa ka panglimbong labot sa fossil gipresentar nga matuod diha sa magasin niini, ang tigbalita naghatag ug “asoy mahitungod sa wala-sa-lugar nga pagtago ug impormasyon ug sayop pagkabutang nga pagsalig, sa mabangis nga mga panagbangi sa mga tawo nga miinsistir sa ilang kaugalingong mga hunahuna, sa mga tawo nga nagpasiatab sa ilang kaugalingon, sa dili-realistikanhong pagtuo nga ang gidahom maoy tinuod, mga pagtuo nga wala maeksperimentohi, tawhanong kasaypanan, pagkagahig-ulo, pagmaniobra, panglibak, pagpamakak, [ug] korapsiyon.”

Ug, siyempre, ang siyensiya maoy naghatag sa tawo sa makalilisang nga mga galamiton sa gubat, sama sa biolohikal nga mga hinagiban, makahilong gas, mga misil, mga bomba nga giniyahan sa mga silaw sa laser, ug nukleyar nga mga bomba.

[Hulagway sa panid 8, 9]

Ant Nebula (Menzel 3), gikan sa Hubble Space Telescope

[Credit Line]

NASA, ESA and The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

[Mga hulagway sa panid 9]

Nadiskobrehan sa siyensiya ang usa ka kalibotan nga puno sa klarong mga timailhan sa intelihenteng disenyo

[Hulagway sa panid 10]

Ang mga Saksi ni Jehova nagdasig ug pagtahod alang sa matuod nga siyensiya ug pagtuo sa Bibliya