PISTA SA PAGPAHINUNGOD

Ang pagsaulog sa Pista sa Pagpahinungod (Heb., chanuk·kahʹ) naghandom sa pagkabaton pag-usab sa independensiya sa mga Hudiyo gikan sa Siro-Gresyanhong paggahom ug sa pagpahinungod pag-usab ngadto kang Jehova sa templo sa Jerusalem, nga gipasipalahan ni Antiochus IV Epiphanes, kinsa nagtawag sa iyang kaugalingon nga The·osʹ E·pi·pha·nesʹ (“Nagpadayag nga Diyos”). Gitukod niya ang usa ka halaran sa ibabaw sa dakong halaran diin gitanyag kanhi ang adlaw-adlawng halad-nga-sinunog. (1 Macabeo 1:54-59, AT) Niadtong higayona (Kislev 25, 168 W.K.P.), aron ipakita ang iyang pagdumot ug pagtamay kang Jehova, ang Diyos sa mga Hudiyo, ug aron pasipalahan sa hilabihan ang Iyang templo, si Antiochus naghalad ug baboy sa ibabaw sa halaran ug iyang giwisik ang sabaw sa unod niini diha sa palibot sa templo. Gisunog usab niya ang mga ganghaan sa templo, gigun-ob ang mga lawak sa mga saserdote, ug gidala ang halaran nga bulawan maingon man ang lamesa sa pasundayag nga tinapay ug ang tangkawan nga bulawan. Ang templo ni Zorobabel gipahinungod pag-usab apan ngadto sa paganong diyos nga si Zeus sa Olympus.

Duha ka tuig sa ulahi giilog pag-usab ni Judas Macabeo ang siyudad ug ang templo. Ang sangtuwaryo nahimong biniyaan; ang mga bunglayon nanubo diha sa mga sawang sa templo. Gilumpag ni Judas ang daan nga halaran nga gipasipalahan ug gitukod ang usa ka bag-ong halaran nga ginama sa dili-sinapsapan nga mga bato. Si Judas nagpahimog mga sudlanan nga gamiton alang sa templo ug iyang gidala ang halaran sa insenso, ang lamesa sa pasundayag nga tinapay, ug ang tangkawan ngadto sa templo. Human hinloi ang templo, kini iyang gipahinungod pag-usab niadtong Kislev 25, 165 W.K.P., eksaktong tulo ka tuig human nga si Antiochus naghalad sa ibabaw sa halaran aron sa pagsimba sa paganong diyos. Ang adlaw-adlaw o makanunayong mga halad-nga-sinunog gihimo pag-usab.​—1 Macabeo 4:36-54; 2 Macabeo 10:1-9, AT.

Mga Kostumbre sa Pista. Ang paagi sa pagsaulog niini nga pista naghimo niini nga usa ka panahon sa dakong pagmaya. Ang paagi sa pagsaulog niini adunay kaamgiran sa Pista sa mga Balongbalong. Ang selebrasyon mokabat ug walo ka adlaw sukad sa Kislev 25. (1 Macabeo 4:59) Hayag kaayo ang mga sawang sa templo, ug ang tanang pribadong mga pinuy-anan gisug-an ug mga lampara nga maanindot ug disenyo. Ang Talmud nagtawag niini ingong ang “Pista sa Kahayag.” Sa ulahi, naandan sa pipila ang pagbutang ug walo ka lampara sa unang gabii ug dayon kuhaan ug usa matag gabii, ang uban magsugod sa usa ka lampara ug dayon magdugang niini hangtod moabot ug walo. Ang mga lampara gibutang duol sa mga pultahan nga paingon sa dalan dili lamang aron kini magbanwag sa sulod sa balay kondili aron usab nga ang tanan nga anaa sa gawas makakita sa kahayag. Duyog sa pagpasiga sa mga lampara mao ang pag-awit ug mga awit nga naghimaya sa Diyos nga Manluluwas sa Israel. Si Josephus naghisgot bahin sa pagsugod niini nga pista: “Dako kaayo ang ilang kalipay nga napasig-uli ang ilang mga kostumbre ug naangkon pag-usab nga wala damha ang ilang katungod sa paghimog kaugalingong mga seremonyas human sa dugay kaayong panahon, nga tungod niana sila naghimo ug usa ka balaod nga ang ilang mga kaliwat kinahanglang magsaulog sa pagkahibalik sa pag-alagad sa templo sulod sa walo ka adlaw. Ug sukad nianang panahona hangtod karon among gisaulog kini nga pista, nga among gitawag nga pista sa Mga Kahayag, nga sa akong pagtuo nagngalan niini tungod kay ang katungod sa pagsimba among naangkon sa panahon nga wala gayod namo damha.” (Jewish Antiquities, XII, 324, 325 [vii, 7]) Gitugotan ang mahagong buluhaton, sanglit kini wala man isipa nga usa ka igpapahulay.

Dihay gihimo kanhi nga duha ka pagpahinungod sa templo, nianang sa unang templo ni Solomon ug nianang sa ikaduhang templo nga gitukod ni Zorobabel, nga solemneng gisaulog human matapos ang buluhaton sa pagtukod. Apan human niana walay anibersaryo nga pista agig paghandom niini, sama sa gihimong anibersaryo panahon sa pagpahinungod pag-usab sa ikaduhang templo ni Judas Macabeo. Dili sama sa tulo ka dagkong mga pista, diin ang tanang lalaki obligado sa pagtambong didto sa Jerusalem, ang Pista sa Pagpahinungod mahimong saulogon sa nagkalainlain nilang mga siyudad, sama sa gihimo sa Pista sa Purim. (Ex 23:14-17; Est 9:18-32) Sa tibuok yuta sila magtigom diha sa ilang mga sinagoga uban ang pag-awit ug paghugyaw, nga magdalag mga sanga sa mga kahoy, samtang ang mga sinagoga ug ang pribadong mga balay gilamdagan sa daghang suga. Gisaulog sa mga Hudiyo kini nga pista hangtod karon.

Kahulogan Alang sa mga Kristohanon. Si Jesus miduaw sa templo sa Pista sa Pagpahinungod panahon sa kataposang tingtugnaw sa iyang pagministeryo, niadtong 32 K.P. Ang asoy mabasa: “Nianang panahona ang pista sa pagpahinungod gisaulog sa Jerusalem. Tingtugnaw kadto, ug si Jesus naglakaw didto sa templo sa mga portiko ni Solomon.” (Ju 10:​22, 23) Ang Kislev, ang ikasiyam nga bulan, maoy katumbas sa Nobyembre-Disyembre. Siyempre, nahibaloan na sa kadaghanan sa mga Hudiyo nga kini nga pista gisaulog panahon sa tingtugnaw. Busa, ang paghisgot sa tingtugnaw dinhi lagmit nagtumong sa kahimtang sa klima inay sa yugto sa panahon nga tungod niana si Jesus nagpili ug usa ka dapit nga may atop alang sa iyang pagpanudlo, sa “mga portiko ni Solomon.” Kining may atop nga mga portiko nahimutang sa S nga dapit sa gawas nga sawang sa mga Hentil, diin didto magtigom ang daghang tawo.​—Buh 3:11; 5:12.

Walay dayag nga giingon diha sa inspiradong Kasulatan nga si Jehova naghatag kang Judas ug kadaogan ug nagsugo kaniya sa pag-ayo sa templo, sa paghitsas pag-usab sa mga kasangkapan niini, sa paghimo sa mga galamiton niini, ug sa kataposan sa pagpahinungod pag-usab niini. Apan aron matuman ang mga tagna bahin kang Jesus ug sa iyang ministeryo ug aron magpadayon ang Levihanong mga halad hangtod mahimo ang dakong halad sa Anak sa Diyos, ang templo ug ang mga buluhaton diha niini kinahanglang magpadayon panahon sa pagtungha sa Mesiyas. (Ju 2:17; Dan 9:27) Gigamit ni Jehova ang mga tawo sa langyawng kanasoran, sama kang Ciro, aron sa pagtuman sa pipila ka katuyoan maylabot sa pagsimba Kaniya. (Isa 45:1) Ilabina nga iya gayong gamiton ang usa ka tawo gikan sa iyang napahinungod nga katawhan, ang mga Hudiyo.

Bisan unsa man ang kahimtang, ang mga buluhaton sa templo gihimo panahon sa ministeryo ni Jesu-Kristo. Sa mas maluhong paagi ang templo ni Zorobabel gitukod pag-usab (gipulihan) ni Herodes. Tungod niini nga hinungdan ug tungod kay wala nila magustohi si Herodes, ang mga Hudiyo kasagaran maghisgot sa duha lamang ka templo, ang kang Solomon ug ang kang Zorobabel. Walay makita sa mga pulong ni Jesus ni sa bisan unsang mga sinulat sa iyang mga tinun-an nga gikondenar ang Pista sa Pagpahinungod. Apan wala kini isugo nganha sa mga Kristohanon diha sa bag-ong pakigsaad.​—Col 2:16; Gal 4:​10, 11; Heb 8:6.