BANA

Usa ka minyong lalaki ang gitumong sa Hebreohanong termino nga ʼish (lalaki) ug sa Gregong termino nga a·nerʹ (tawong lalaki). (Os 2:​16, ftn sa Rbi8; Rom 7:​2, Int) Ang ubang Hebreohanong mga termino nga gigamit sa lainlaing paagi sa pagtumong sa usa ka bana mao ang ʼa·dhohnʹ (ginoo), baʹʽal (tag-iya; agalon), ug reʹaʽ (kauban; higala). (Gen 18:12; 20:3; Jer 3:20) Sa Israel ang usa ka lalaki nga sinayoran, o kaslonon, gihisgotan usab ingong “bana” ug ang babaye ingong “asawa.”​—Deu 22:​23, 24; Mat 1:18-20.

Ang lalaki mamalaye sa usa ka babaye o makigsabot sa umaabot nga kaminyoon pinaagi sa pagbayad ug bugay o kantidad sa pagpalit ngadto sa amahan sa babaye o sa mga tig-atiman sa babaye. (Ex 22:​16, 17) Human niana ang babaye mahimong iyang kabtangan. (Ex 20:17) Ang pulong nga baʹʽal, nga nagkahulogang “tag-iya, agalon,” gipadapat ngadto sa lalaki, ug ang babaye gitawag nga beʽu·lahʹ, nga nagkahulogang “gipanag-iya ingong asawa.” (Gen 20:3; Deu 22:22; Isa 62:4) Ngadto sa karaang nasod sa Israel, si Jehova miingon: “Ako nahimong bana nga tag-iya [usa ka porma sa baʹʽal] ninyo.”​—Jer 3:14; Isa 62:​4, 5; tan-awa ang PANULONDON (Yugto sa Balaod).

Sa kapanahonan sa mga patriarka ang bana nag-alagad ingong saserdote ug maghuhukom sa banay, ug sa tibuok nga Kasulatan ang bana ug amahan kasagarang gihatagan ug halalom nga pagtahod.​—Gen 31:​31, 32; Job 1:5; 1Pe 3:​5, 6; itandi ang Deu 21:18-21; Est 1:10-21.

Pagkaulo. Sa dihang maminyo sa usa ka babaye, ipailalom sa lalaki ang babaye ubos sa usa ka bag-ong balaod, ang “balaod sa iyang bana,” nga uyon niana ang bana makahimog mga lagda ug mga regulasyon alang sa iyang pamilya. (Rom 7:​2, 3) Siya mahimong iyang ulo nga kaniya ang babaye angayng magpasakop. (Efe 5:21-24, 33) Kini maoy usa ka relatibong pagkaulo, tungod sa labaw nga pagkaulo sa Diyos ug ni Kristo.​—1Co 11:3.

Ang bana, bisan tuod ulo sa panimalay, kinahanglang mohatag sa iyang asawa sa kon unsay nahiangay sa magtiayon, ang mga relasyon maylabot sa sekso, kay “ang bana dili mao ang magbuot sa iyang kaugalingong lawas, kondili ang iyang asawa.” (1Co 7:3-5) Siya mao usab ang may kaakohan sa espirituwal ug materyal nga kaayohan sa iyang pamilya.​—Efe 6:4; 1Ti 5:8.

Ang pagkaulo sa bana naghatag kaniyag mabug-at nga kaakohan. Bisan tuod siya mao ang ulo sa iyang asawa, angay niyang ilhon nga ang iyang asawa maoy bililhon sa mga mata sa Diyos, ilabina kon siya usa ka Kristohanon. Higugmaon niya siya sama sa iyang kaugalingon, kay silang duha “usa ka unod.”​—Gen 2:24; Mat 19:4-6; Efe 5:​28, 33.

Angayng ipakita sa mga bana ngadto sa ilang mga asawa ang samang mahigugmaong pag-atiman nga gipakita ni Kristo sa kongregasyon. (Efe 5:​25, 28-30, 33) Kinahanglang ilhon nila nga ang asawa maoy “usa ka sudlanan nga mas mahuyang,” nga maghatag kaniyag kadungganan, magtagad sa iyang pisikal ug emosyonal nga kahulmahan ug kinaiyanhong mga kausaban. Kini ilabinang hinungdanon kon ang magtiayon maoy mga Kristohanon, nga mga isigkamanununod sa “dili-takos nga pabor sa kinabuhi,” aron dili mababagan ang mga pag-ampo sa bana. (1Pe 3:7) Bisan kon ang asawa dili usa ka magtutuo, kini dili mohatag ug katarongan sa bana sa pagdiborsiyo o sa pagbulag sa iyang asawa. Hinunoa, siya kinahanglang mopuyo uban kaniya kon ang asawa mouyon niini ug angay niyang hunahunaon nga siya puwedeng makatabang kaniya nga mahimong usa ka magtutuo ug maningkamot usab alang sa kaluwasan sa ilang mga anak.​—1Co 7:​12, 14, 16; tan-awa ang BANAY; AMAHAN; KAMINYOON.

Diborsiyo. Ubos sa Moisesnong Balaod ang usa ka lalaki makahimo sa pagdiborsiyo sa iyang asawa, apan ang iyang asawa dili makahimo sa pagdiborsiyo kaniya. Gikinahanglan nga ang bana maghatag kaniyag sulat-pamatuod sa diborsiyo. (Deu 24:1-4) Gipakita ni Jesu-Kristo nga ang maong kahikayan alang sa pagdiborsiyo diha sa Israel gitugotan tungod sa katig-a sa ilang kasingkasing. (Mat 19:8) Apan, kon ang usa ka lalaki magpugos sa usa ka dili-sinayorang ulay sa pagpakighilawas kaniya, siya mahimong iyang asawa (gawas kon ang amahan modumili sa paghatag sa babaye ngadto sa lalaki), ug siya dili tugotang makigdiborsiyo kaniya sa tanan niyang mga adlaw.​—Deu 22:​28, 29.

Ang Hebreohanong Kasulatan ug ang Kristohanon Gregong Kasulatan nagpasiugda nga ang bana angayng maglimite sa iyang pakigrelasyon sa sekso ngadto lamang sa iyang kapikas sa kaminyoon (Pr 5:15-20) ug nga ang kaminyoon kinahanglang huptan nga dungganon, kay hukman sa Diyos ang mga makihilawason ug mga mananapaw. (Heb 13:4) Sa kapanahonan sa mga patriarka ug ilalom sa Balaod, ang poligamiya o pagbaton ug daghang kapikas ug ang pagpuyopuyo gitugotan ni Jehova, apan sa Kristohanong kahikayan ang lalaki magbaton lamang ug usa ka buhing asawa. (Gen 25:​5, 6; 29:18-28; Deu 21:15-17; Mat 19:5; Rom 7:​2, 3; 1Ti 3:2) Ang bugtong Kristohanong pasikaranan alang sa pagdiborsiyo ug pagminyo pag-usab mao ang “pakighilawas.”​—Mat 19:9; tan-awa ang PAKIGHILAWAS.

Masambingayong Paggamit. Tungod kay ang karaang nasod sa Israel nabugkos kang Jehova pinaagi sa pakigsaad sa Balaod, ang Diyos mao ang ilang “bana nga tag-iya.” (Jer 3:14) Si apostol Pablo naghisgot kang Jehova ingong ang Amahan sa dinihogang mga Kristohanon, ang iyang espirituwal nga mga anak, ug sa “Jerusalem sa itaas” ingong ilang inahan, nga nagpakitang giisip ni Jehova ang iyang kaugalingon ingong bana niini nga Jerusalem.​—Gal 4:​6, 7, 26; itandi ang Isa 54:5.

Si Jesu-Kristo giisip ingong Bana sa Kristohanong kongregasyon. (Efe 5:​22, 23; Pin 19:7; 21:2) Kini nga pagtandi nagpasiugda sa iyang pagkaulo ug sa iyang mahigugmaong pag-atiman sa kongregasyon. Siya nagbuhis sa iyang kaugalingong kinabuhi alang sa iyang pangasaw-onon, ug siya nagpadayon sa pagpakaon ug pagpangga niini.