KIR SA MOAB
Usa ka iladong siyudad sa Moab, lagmit kas-a maoy usa ka kaulohan. Ang Aramaikong Targum kanunayng naghisgot sa Kir (sa Moab), Kir-hareset, ug Kir-heres ingong Karak, nga nagpakitang kini maoy laing mga ngalan alang sa mao ra nga dapit. Busa ang “Kir sa Moab” sagad gituohan nga mao ang modernong Karak. (Isa 15:1) Kining siyudara nahimutang diha sa gamayng patag ibabaw sa bukid nga kapin sa 900 m (3,000 p) ang gihabogon ibabaw sa lebel sa dagat ug mga 35 km (22 mi) sa H sa Dibon. Ang habog nga mga walog nagbulag sa dakong bahin sa Karak gikan sa mas habog nga kasikbit nga kabukiran.
Sa naghinapos ang ikanapulong siglo W.K.P. ang magkaalyadong kasundalohan sa Israel, Juda, ug Edom miatake sa Kir-hareset. Kon husto ang pagtuo nga kining dapita mao ang Karak, walay duhaduha nga gikan sa duol nga kabukiran nga ang mga tiglambuyog nagpaulan ug mga bato ngadto sa siyudad. Bisag dayag nga wala mailog ang Kir-hareset, ang hari sa Moab nalisdan sa maong gubat. Tungod sa wala ibutyag nga hinungdan siya, uban sa 700 ka manggugubat, buot molusot latas sa mga talay sa kasundalohan aron makaadto sa hari sa Edom apan kini wala molampos. Ingong kataposang paagi, mopatim-aw nga ang hari sa Moab naghalad sa iyang panganayng anak nga lalaki diha sa publiko, lagmit aron sa paglukmay sa diyos nga si Kemos. (2Ha 3:5, 9, 25-27) Ang Hebreohanong teksto (2Ha 3:27) mahimong sabton usab nga nagtumong sa panganayng anak nga lalaki sa hari sa Edom, ug ang pipila nagtuo nga kini mao ang gipasabot sa Amos 2:1. Apan lagmit nga dili kini mao ang gipasabot.
Ang tagna ni Isaias nagpakita nga ang mga Moabihanon nagbangotan tungod sa mga tinapay nga pasas sa Kir-hareset, tingali mao ang pangunang produkto sa patigayon sa siyudad. (Isa 16:6, 7) Si Isaias naghisgot usab sa iyang pagkasabaan sama sa usa ka alpa tungod sa Moab ug Kir-hareset. Maingon nga ang mga kuwerdas sa alpa motingog sa dihang labtikon, ang kinasuloran nga mga bahin ni Isaias natandog usab pinaagi sa mensahe sa kaalaotan alang sa Kir-hareset.—Isa 16:11; tan-awa usab ang Jer 48:31, 36.