LEVITICO
Ang ikatulong basahon sa Pentateuko, nga naundan sa mga balaod sa Diyos bahin sa mga halad, kaputli, ug sa ubang mga butang nga nalangkit sa pagsimba kang Jehova. Ang Levihanong mga saserdote, nga nagtuman sa mga instruksiyon niini, naghatag ug sagradong pag-alagad ingong “hulad ug landong sa mga butang nga langitnon.”—Heb 8:3-5; 10:1.
Yugto nga Gikobrehan. Dili mokapin sa usa ka bulan ang gikobrehan sa mga panghitabo nga giasoy niini nga basahon. Ang kinadak-ang bahin sa Levitico gigugol sa pagtala sa mga ordinansa ni Jehova inay sa pag-asoy sa nagkadaiyang mga panghitabo latas sa usa ka hataas nga yugto sa panahon. Ang pagtukod sa tabernakulo sa unang adlaw sa unang bulan sa ikaduhang tuig sa pagbiya sa Israel gikan sa Ehipto gihisgotan diha sa kataposang kapitulo sa Exodo, ang basahon nga gisundan sa Levitico. (Ex 40:17) Dayon, ang basahon sa Numeros (ang misunod gilayon sa asoy sa Levitico) diha sa unang mga bersikulo niini (1:1-3) nagsugod sa paghisgot sa balaod sa Diyos bahin sa pagsenso, nga gipahayag ngadto kang Moises “sa unang adlaw sa ikaduhang bulan sa ikaduhang tuig sa ilang paggula sa yuta sa Ehipto.”
Kon Kanus-a ug Diin Gisulat. Ang makataronganong panahon sa pagsulat sa basahon maoy 1512 W.K.P., sa Sinai didto sa kamingawan. Ang mga paghisgot niini maylabot sa kinabuhi sa kampo nagpamatuod nga ang Levitico gisulat gayod didto sa kamingawan.—Lev 4:21; 10:4, 5; 14:8; 17:1-5.
Magsusulat. Ang tanang nahisgotang ebidensiya nakatabang usab sa pag-ila sa magsusulat niini ingong si Moises. Nadawat niya ang impormasyon gikan kang Jehova (Lev 26:46), ug ang paniklop nga mga pulong sa basahon mao: “Kini ang mga sugo nga gihatag ni Jehova kang Moises ingong mga sugo ngadto sa mga anak sa Israel didto sa Bukid sa Sinai.” (27:34) Gawas pa niana, ang Levitico maoy usa ka bahin sa Pentateuko, nga ang magsusulat niini gidawat sa kadaghanan nga mao si Moises. Dili lamang ang pangbukas nga pulong nga “Ug . . . ” sa Levitico nagpaila sa kalangkitan niini sa Exodo, ug mao man usab sa ubang bahin sa Pentateuko, kondili ang paagi sa paghisgot niini ni Jesu-Kristo ug sa mga magsusulat sa Kristohanong Kasulatan nagpakita nga sila nasayod nga si Moises ang nagsulat niini ug kini bahin gayod sa Pentateuko. Pananglitan, tan-awa ang paghisgot ni Kristo sa Levitico 14:1-32 (Mat 8:2-4), ang paghisgot ni Lucas sa Levitico 12:2-4, 8 (Luc 2:22-24), ug ang laing paagi sa pagbatbat ni Pablo sa mga pulong sa Levitico 18:5 (Rom 10:5).
Linukot nga mga Basahon sa Levitico sa Patayng Dagat. Lakip sa mga manuskrito nga nakaplagan diha sa Patayng Dagat, siyam ang naundan ug mga tipik sa basahon sa Levitico. Upat niini, nga gituohang sukad pa sa 125 hangtod sa 75 W.K.P., gisulat diha sa karaang Hebreohanong mga karakter nga gigamit una pa sa pagkadestiyero didto sa Babilonya.
Bili sa Basahon. Ang Diyos nagsaad sa Israel nga kon sundon nila ang iyang tingog sila mahimong “usa ka gingharian sa mga saserdote ug usa ka balaan nga nasod” ngadto kaniya. (Ex 19:6) Ang basahon sa Levitico naundan ug rekord sa pagpahiluna sa Diyos sa pagkasaserdote alang sa iyang nasod ug sa paghatag kanila sa mga lagda nga motabang kanila nga padayong mahuptan ang pagkabalaan diha sa iyang panan-aw. Bisan tuod ang Israel mao lamay tipikal nga “balaan nga nasod” sa Diyos, kansang mga saserdote “nagahatag ug sagradong pag-alagad ingong hulad ug landong sa mga butang nga langitnon” (Heb 8:4, 5), ang balaod sa Diyos, kon sundon, motabang kanila nga pabiling mahuptan ang pagkahinlo ug maghimo kanilang takos ingong sakop sa iyang espirituwal nga “harianong pagkasaserdote, usa ka balaang nasod.” (1Pe 2:9) Apan ang pagkadili-masinugtanon sa kadaghanan naghikaw sa Israel nga mahimong mao lamang ang sakop sa Gingharian sa Diyos, ingon sa gisulti ni Jesus ngadto sa mga Hudiyo. (Mat 21:43) Bisan pa niana, ang balaod nga gilatid sa basahon sa Levitico maoy bililhon kaayo alang niadtong nagpatalinghog niini.
Pinaagi sa mga balaod maylabot sa kahinlo ug sa pagkaon, maingon man sa mga regulasyon bahin sa seksuwal nga moralidad, sila gipanalipdan batok sa sakit ug sa kahugawan. (Lev kap 11-15, 18) Apan, kini nga mga balaod ilabinang nakabenepisyo kanila sa espirituwal nga paagi, tungod kay kini nakatabang kanila nga masinati ang balaan ug matarong nga mga dalan ni Jehova ug kini nakatabang kanila sa pagsunod sa Iyang mga dalan. (11:44) Dugang pa, ang mga regulasyon nga gilatid niini nga seksiyon sa Bibliya, ingong bahin sa Balaod, nagsilbing usa ka magtutudlo nga nagtultol sa mga magtutuo ngadto kang Jesu-Kristo, ang dakong Hataas nga Saserdote sa Diyos ug ang usa nga gilandongan sa dili na maihap nga mga halad nga gitanyag sumala sa Balaod.—Gal 3:19, 24; Heb 7:26-28; 9:11-14; 10:1-10.
Ang basahon sa Levitico nagpabiling bililhon kaayo alang sa tanan karong adlawa nga nagtinguhang mag-alagad kang Jehova sa dalawatong paagi. Ang usa ka pagtuon sa katumanan sa nagkadaiyang mga bahin niini maylabot kang Jesu-Kristo, sa halad lukat, ug sa Kristohanong kongregasyon makapalig-on gayod sa pagtuo. Bisan tuod nga ang mga Kristohanon dili ilalom sa pakigsaad sa Balaod (Heb 7:11, 12, 19; 8:13; 10:1), ang mga regulasyon nga gilatid diha sa basahon sa Levitico naghatag kanila ug pagsabot maylabot sa panglantaw sa Diyos bahin niining mga butanga. Busa, kini nga basahon dili kay usa ka pagbatbat lamang sa dili makapainteres, dili mapadapat nga mga detalye, kondili kini maoy usa ka buhi nga tinubdan sa impormasyon. Pinaagi sa pagkuhag kahibalo kon sa unsang paagi gilantaw sa Diyos ang nagkalainlaing mga butang, nga ang pipila niini wala espesipikong hisgoti diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan, ang Kristohanon matabangan sa paglikay kon unsay dili makapahimuot sa Diyos ug sa pagbuhat sa mga butang nga makapahimuot kaniya.
[Kahon sa panid 182]
MGA PANGUNANG PUNTO SA LEVITICO
Ang mga balaod sa Diyos, ilabina ang mahitungod sa buluhaton sa mga saserdote sa Israel, nga nagpasiugda, alang sa kaayohan sa nasod sa katibuk-an, sa pagkaseryoso sa sala ug sa kahinungdanon sa pagkabalaan tungod kay si Jehova balaan
Gisulat ni Moises niadtong 1512 W.K.P., samtang ang Israel nagkampo sa Bukid sa Sinai
Ang Aaronikong pagkasaserdote giestablisar ug nagsugod sa paglihok
Gituman ni Moises ang pito-ka-adlaw nga pamaagi sa pagpahiluna-sa-katungdanan (8:1-36)
Sa ikawalo nga adlaw, ang pagkasaserdote nagsugod sa paglihok; gipakita ni Jehova ang iyang pag-uyon pinaagi sa pagpasundayag sa iyang himaya ug sa pag-ut-ot sa gihalad ibabaw sa halaran (9:1-24)
Gipatay ni Jehova si Nadab ug Abihu tungod sa paghalad ug ginadili nga kalayo; human niadto gidili ang pag-inom ug alkoholikong ilimnon sa dihang ang usa nag-alagad sa sangtuwaryo (10:1-11)
Ang mga kinahanglanon gilatid alang niadtong mag-alagad ingong mga saserdote; gihatag ang mga regulasyon bahin sa pagkaon sa kon unsay balaan (21:1–22:16)
Ang paggamit ug mga halad aron mahuptan ang usa ka inuyonan nga relasyon sa Diyos
Gihatag ang mga balaod bahin sa mga hayop nga dalawaton ingong mga halad-nga-sinunog ug kon sa unsang paagi kini angayng andamon aron ihalad (1:1-17; 6:8-13; 7:8)
Ang mga matang sa mga halad-nga-lugas gilatid maingon man kon sa unsang paagi kini ihalad kang Jehova (2:1-16; 6:14-18; 7:9, 10)
Gilatid ang pamaagi sa pagdumala sa mga halad-sa-panag-ambit; gidili ang pagkaon sa dugo ug sa tambok (3:1-17; 7:11-36)
Espesipikong gilatid kon unsa nga mga hayop ang itanyag alang sa halad-sa-sala sa usa ka saserdote, sa katigoman sa Israel, sa usa ka pangulo, o sa usa taliwala sa katawhan; gilatid ang pamaagi sa pagdumala niini nga halad (4:1-35; 6:24-30)
Ang mga balaod gihatag sa mga kahimtang nga gikinahanglan ang mga halad-sa-pagkasad-an (5:1–6:7; 7:1-7)
Gihatag ang mga instruksiyon maylabot sa halad nga itanyag sa adlaw nga dihogan ang usa ka saserdote (6:19-23)
Ang tanang halad kinahanglang himsog; gitala ang mga depekto nga magpahimo sa usa ka hayop nga dili angayng ihalad (22:17-33)
Gilatid ang mga pamaagi nga pagabuhaton sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala maylabot sa paghalad ug usa ka torong baka ug duha ka kanding—usa ka kanding alang kang Jehova ug ang usa alang kang Azazel (16:2-34)
Detalyadong mga regulasyon aron sa pagpanalipod batok sa kahugawan ug sa paghupot sa pagkabalaan
Ang pipila ka hayop maoy dalawaton ingong mahinlo nga kalan-on ug ang uban gidili ingong mahugaw; ang pagkahugaw modangat tungod sa pagkahikap sa patayng mga lawas (11:1-47)
Ang usa ka babaye kinahanglang putlion gikan sa iyang kahugawan human manganak (12:1-8)
Gidetalye ang mga pamaagi sa pagdumala sa mga nataptan ug sanla (13:1–14:57)
Ang kahugawan modangat tungod sa seksuwal nga mga inagas, ug gikinahanglan ang pagputli (15:1-33)
Ang pagkabalaan kinahanglang padayon nga huptan pinaagi sa pagbalaan sa dugo ug pinaagi sa paglikay sa insesto o pag-unay, sodomiya, pakigsekso sa hayop, pagbutangbutang, espiritismo, ug sa uban pang dulumtanang mga buhat (17:1–20:27)
Mga Igpapahulay ug mga tinudlong pista alang kang Jehova
Gilatid ang mga adlaw ug mga tuig nga Igpapahulay maingon man ang mga regulasyon ug mga prinsipyo maylabot sa Tinghugyaw (23:1-3; 25:1-55)
Gidetalye ang paagi sa pagsaulog sa tinuig nga Pista sa mga Tinapay nga Walay Igpapatubo (human sa Paskuwa) ug sa Pista sa mga Semana (gitawag sa ulahi nga Pentekostes) (23:4-21)
Gilatid ang pamaagi alang sa pagsaulog sa Adlaw sa Pagtabon-sa-Sala ug sa Pista sa mga Balongbalong (23:26-44)
Mga panalangin tungod sa pagkamasinugtanon, mga maldisyon tungod sa pagkadili-masinugtanon
Ang mga panalangin tungod sa pagkamasinugtanon maglakip sa dagayang mga ani, kalinaw, ug kasegurohan (26:3-13)
Ang mga maldisyon tungod sa pagkadili-masinugtanon maglakip sa sakit, pagkapildi nila sa mga kaaway, gutom, pagkagun-ob sa mga siyudad, pagkabiniyaan sa yuta, ug pagkadestiyero (26:14-45)